thảo luận nhóm - kiểm toán tài sản cố định

Thảo luận nhóm Kiểm toán căn bản
CHƯƠNG KIỂM TOÁN TÀI SẢN CỐ ĐỊNH
I. ĐẶC ĐIỂM VÀ PHÂN LOẠI TÀI SẢN CỐ ĐỊNH (TSCĐ) :
1. Khái niệm :
Tài sản cố định là những tài sản có giá trị lớn, thời gian sử dụng lớn
và thời gian luân chuyển vốn dài, được sử dụng trong nhiều chu kỳ kinh
doan. Khi tham gia vào quá trình sản xuất, tài sản cố định sẽ bị hao mòn
dần và giá trị của nó được chuyển dịch từng phần vào chi phí sản xuất
kinh doanh nhưng vẫn giữ nguyên hình thái vật chất ban đầu cho đến khi
bị hư hỏng .
2. Đặc điểm :
- TSCĐ tham gia vào nhiều chu kỳ sản xuất kinh doanh không thay
đổi hình thái vật chất ban đầu cho đến khi hư hỏng.
- Giá trị của TSCĐ sẽ bị hao mòn dần và sẽ chuyển dịch từng phần
vào chi phí sản xuất kinh doanh.
- Từ những đặc điểm trên yêu cầu doanh nghiệp phải quản lý chặt
chẽ TSCĐ trên các mặt:
+ Về mặt giá trị: Phải quản lý chặt chẽ về nguyên giá, giá trị hao
mòn, giá trị còn lại của TSCĐ.
+ Về mặt hiện vật: Nắm được tình hình tăng giảm TSCĐ, hiện
trạng kỹ thuật của TSCĐ.
3. Phân loại Tài sản cố định :
TSCĐ có nhiều loại và có đặc điểm yêu cầu quản lý khác nhau để thuận
tiện cho công tác hạch toán cần phải sắp xếp phân loại theo từng nhóm,
hoặc nguồn hình thành sẽ có 3 loại chủ yếu:
a.TSCĐ hữu hình:
Là tài sản có hình thái vật chất cụ thể, có thời gian sử dụng trên một
năm hoặc bằng một năm như: máy móc, thiết bị, vật kiến trúc, phương
tiện vận tải, thiết bị truyền dẫn… Do doanh nghiệp nắm giữ để sử dụng
cho hoạt động sản xuất kinh doanh. Theo chuẩn mực số 03 tài sản được
ghi nhận là TSCĐ HH phải thoả mãn đồng thời cả 4 tiêu chuẩn sau:

+ Chắc chắn thu được lợi ích kinh tế trong tương lai từ việc sử dụng
tài sản đó
+ Nguyên giá phải được xác định 1 cách đáng tin cậy
Thảo luận nhóm Kiểm toán căn bản
+ Có thời gian sử dụng trên 1 năm
+ Có giá trị từ 10 triệu trở lên
b.TSCĐ vô hình:
Tài sản này không có hình thái vật chất, có thời gian sử dụng trên
một năm như phần mềm quản lý, bằng sáng chế, quyền sử dụng đất,
quyền phát hành, bản quyền, bằng sáng chế, nhãn hiệu hàng hoá…Theo
chuẩn mực số 04 Tài sản vô hình cũng phải thoả mãn 4 điều kiện như
TSHH:
Ví dụ: Lợi thế thương mại không phỉa là TS vô hình.
II. Đánh giá rủi ro :
1: Rủi ro tiềm tàng Những rủi ro tiềm tàng đối với tài sản cố định và
các chi phí có liên quan:
- Không thực hiện hoàn chỉnh việc ghi chép đối với nghiệp cụ giảm
tài sản: Thanh lí,xóa sổ được ghi nhận 2 lần,không có thật hoặc không
được ghi nhận;lãi lỗ từ nghiệp vụ thanh lí tài sản không được ghi nhận
chính xác .
- Những vấn đề môi trường như là sự vi phạm đối với các quy định
bảo vệ ,an toàn hay những quy định về môi trường .
- Các tài sản bị lỗi thời hay hư hỏng .
- Các chi phí xây dựng lại có liên quan tới sự thay đổi trong bản chất
của hoạt động kinh doanh -Ghi chép không đúng về thuê tài chính như là
thuê hoạt động ,tài sản cố định thuê tài chính ghi nhận thành tài sản cố
định .
- Ghi chép tài sản không đúng,che dấu tài sản bằng cách thay đổi cơ
cấu vốn chủ sở hữu để ghi tài sản ngoài sổ .
- Đánh giá tài sản không đúng, mua tài sản nhưng lại ghi nhận như

một phần chi phí của hoạt động kinh doanh khác .
Kế hoạch khấu hao tài sản cố định không phản ánh những thiệt hại
về kinh tế từ tài sản hư hỏng hoặc tái sử dụng,ghi nhận và phân bổ sai
chi phí khấu hao Kiểm toán viên sử dụng các thủ tục để phân tích rủi ro
sau đây:
- Đánh giá xu hướng ngành,các công nghệ đi trước,sự thay đổi trong
bố trí phương tiện sản xuất để giảm chi phí .
- Kiểm tra các nghiệp vụ mua sắm tài sản .
Thảo luận nhóm Kiểm toán căn bản
- Kiểm tra các hợp đồng lớn theo vốn đầu tư hoặc liên doanh liên
kết.
- Kiểm tra báo cáo của ban giám đốc về các cuộc họp
- Nếu công ty tham gia vào thị trường chứng khoán,xem xét mô tả
của SEC về các hoạt động, rủi ro, chiến lược của công ty .
2. Đánh giá rủi ro kiểm soát :
- Nhận diện sự tồn tại của các tscđ và chỉnh hợp số liệu kiểm kê với
số liệu trên sổ cái tài khoản có liên quan .
- Phân loại hợp lý theo nhóm tài sản được quy định trên các văn bản
pháp quy hiện hành .
- Đảm bảo rằng tát cả các nghệp vụ mua sắm tài sản đều được phê
chuẩn .
-Nhận diện những tài sản cố định lỗi thời, hỏng hóc và ghi giảm giá
trị của chúng .
-Đảm bảo an toàn choTSCĐ .
- Nếu hệ thống ks của công ty khách hàng được đánh giá là hiệu
quả, các thủ tục phân tích có thể được sử dụng để ước tính chi phí kh và
hao mòn lũy kế. Sổ cái tk được sử dụng như là căn cứ duy nhất để nhận
diện mỗi lại tài sản và cung cấp chi tiêt về cả chi phí, ngày mua của ts ấy
cũng như pp tính khấu hao, phương pháp ước tính giá trị còn lại và tính
khấu hao tài sản.

3. Kế toán tài sản cố định :
Với mục đích là quản lý và sử dụng một cách hiệu quả đối với một
nguồn lực vô cùng quan trọng trong doanh nghiệp, chế độ kế toán hiện
hành của nước ta đã đặt ra những yêu cầu cơ bản về quản lý TSCĐ được
tóm tắt như sau:
- Mỗi TSCĐ phải có bộ hồ sơ riêng để theo dõi toàn diện từ khi hình
thành đến khi thanh lý hoặc nhượng bán. Mỗi TSCĐ phải được đánh số
hiệu riêng. Khi có biến động phải căn cứ vào các biên bản, chứng từ liên
quan.
- Các doanh nghiệp phân loại chi tiết TSCĐ theo yêu cầu quản lý
của mình
- Khi thanh lý, nhượng bán TSCĐ, doanh nghiệp cần lập hội đồng
xác định giá bán TSCĐ để xác định giá trị thu hồi.
Thảo luận nhóm Kiểm toán căn bản
- Doanh nghiệp cần xác định thời gian, hiện trạng, mục đích, hiệu
suất sử dụng ước tính của TSCĐ. Đối với TSCĐ còn mới hoặc giá trị sử
dụng còn trên 90% thì phải xác định khung thời gian theo quy định trong
Quyết định 206/TC/QĐ/TC. Doanh nghiệp không được thay đổi thời
gian sử dụng đã xác định và đăng ký với cơ quan tài chính.
- Doanh nghiệp cần thực hiện quản lý với các TSCĐ đã khấu hao
nhưng vẫn tham gia vào hoạt động sản xuất kinh doanh. Đối với TSCĐ
đang sử dụng thì cần theo dõi và trích khấu hao TSCĐ. Đối với TSCĐ
thuê tài chính doanh nghiệp cần theo dõi, quản lý như TSCĐ thuộc sở
hữu của mình.
- TSCĐ của doanh nghiệp được hình thành từ nhiều nguồn khác
nhau, tỷ lệ trích khấu hao khác nhau, phải lập nhiều chứng từ sổ sách để
quản lý. Vì vậy, hạch toán các nghiệp vụ phát sinh liên quan đến TSCĐ
thường được các kiểm toán viên quan tâm nhằm phát hiện ra các gian
lận và sai sót trong công tác hạch toán.
- Do TCSĐ có giá trị lớn và thời gian sử dụng lâu dài nên việc quản

lý TSCĐ đòi hỏi phải rất chặt chẽ ngay từ khâu mua sắm, chuyển giao
đên khấu thanh lý .
- Các nghiệp vụ tằng giảm TSCĐ dù ít diễn ra ở đơn vị song qui mô
nghiệp vụ lớn, nội dung các nghiệp vụ thường phức tạp và liên quan tới
nhiều tài khoản. Vì vậy kiểm toán viên phải hiểu được trình tự hạch toán
đối với TSCĐ .
Như vậy, trong quá trình kiểm toán TSCĐ, kiểm toán viên nên đánh
giá cả hai yếu tố là sự tồn tại và tính hiệu quả của hoạt động kiểm soát
để xác định những kỹ thuật kiểm tra chi tiết nào nên được sử dụng khi
kiểm toán khoản mục TSCĐ .
III. Kiểm tra các nghiệp vụ tăng, giảm TSCĐ :
1. Tài sản cố định tăng trong năm :
Việc ghi sổ không đúng các nghiệp vụ tăng tài sản trong năm có ảnh
hưởng trọng yếu tới báo cáo tài chính. Việc này sẽ làm ảnh hưởng đến
khoản mục TSCĐ khi DN phát sinh chuyển nhượng hoặc thanh lý tài
sản. Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh cũng sẽ bị ảnh hưởng cho tới
khi tài tài sản được khấu hao hết.
Thảo luận nhóm Kiểm toán căn bản
Để xác định các nghiệp vụ tăng tài sản là đúng đắn cần có các thủ
tục sau :
- Sự tồn tại thong qua kiểm tra các hợp đồng mua sắm tài sản, báo cáo của
ban giám đốc về các hoạt động mua sắm chủ yếu, và sự thông qua kế
hoạch tài chính cho mua sắm của những người có trách nhiệm
- Sự phân loại dựa trên các chức năng của chúng, thời hạn sử dụng hữu
ích và kế hoạch khấu hao tài sản
- Sự đánh giá và thông qua việc kiểm tra các chứng từ mua như là hóa đơn
mua, hợp đồng xây dựng,…
Kiểm toán viên thường yêu cầu công ty khách hàng chuẩn bị một
báo cáo về kế hoạch mua sắm tài sản trong năm. Kế hoạch này được
kiểm tra bằng cách kiểm tra các nghiệp vụ được ghi sổ đã lựa chọn. Sau

đó kiểm toán viên xác định sự phù hợp của chúng với các ghi chép ở
trên sổ cái tài khoản TSCĐ. Trường hợp số dư TK lớn thì vẫn có thể
thực hiện bằng cách tập trung vào nghiệp vụ tăng, tính toán lại khấu hao
và xác định số liệu thực trên tài khoản hao mòn lũy kế
Kiểm toán viên cần thực hiện quan sát về cách bố trí, điều kiện
TSCĐ thực tế cũng như sự tồn tại của TSCĐ.
Kiểm toán viên cũng có thể phải kiểm tra những chỉ tiêu của công ty
khách hàng nhằm phát hiện khả năng sai phạm trong việc phân loại chỉ
tiêu được vốn hóa và chỉ tiêu được bù đắp bởi doanh thu. Trong trường
hợp như vậy kiểm toán viên yêu cầu công ty khách hàng chuẩn bị tài
liệu về các nghiệp vụ tăng tài sản, các nghiệp vụ lien quan tới chi phí
sửa chữa và bảo dưỡng tài sản cố định. Kiểm toán viên sẽ lựa chọn một
số nghiệp vụ và đối chiếu ngược lại với hóa đơn, đơn đặt hàng, hoặc các
bằng chững bổ trợ khác để xác định tính đúng đắn trong việc phân loại
đối với các chi phí phát sinh có lien quan tới tài sản cố định.
Ngoài các cơ sở dẫn liệu nêu trên, kiểm toán viên cũng cần chú ý tới sự
chính xác tính số học, ghi nhận đày đủ các nghiệp vụ tăng, và TSCĐ cần
phải phản ánh đúng quyền sở hữu hoặc quyền kiểm soát lâu dài.
Thủ tục này có thể khái quát và tóm tắt như sau :
Bảng số 12.1
Các thủ tục kiểm tra nghiệp vụ tăng tài sản cố định
Thảo luận nhóm Kiểm toán căn bản
Cơ sở dẫn liệu
Các thủ tục kiểm tra chi tiết tăng
TSCĐ
Hiệu lực
- Kiểm tra các hóa đơn của người
bán, các biên bản giao nhận TSCĐ,
biên bản giao nhận vốn, bản quyết
toán công trình…

- Kiểm kê cụ thể các TSCĐ hữu
hình.
- Kiểm kê quá trình mua xắm, chi
phí để hình thành TSCĐ.
Đánh giá
- Kiểm tra hóa đơn của người bán
và chứng từ gốc lien quan đến tăng
TSCĐ( biên bản giao nhận TSCĐ,
hợp đồng…).
- Kiểm tra các điều khoản của hợp
đồng thuê tài chính liên quan đến
xác định nguyên giá TSCĐ đi thuê.
- Đối chiếu từng trường hợp tăng
với sổ chi tiết TSCĐ.
Phân loại
- Kiểm tra các chứng từ tăng TSCĐ
và các bút toán trong sổ kế toán căn
cứ vào các quy định hạch toán của
hệ thống kế toán hiện hành.
- Kiểm tra các chi phí đi thuê và
hợp đồng thuê để xác định TSCĐ
thuê tài chính hay thuê hoạt động.
Chính xác số học
- Kiểm tra hóa đơn của người bán.
- Cộng số liệu TSCĐ trên bảng liệt
kê mua sắm, đầu tư, cấp phát…
- Đối chiếu với số tổng cộng trong
sổ cái TSCĐ.
Thảo luận nhóm Kiểm toán căn bản
Trọn vẹn

- Xem xét các hóa đơn của người
bán, chứng từ tăng TSCĐ, các chi
phí sửa chữa TSCĐ để phát hiện ra
các trường hợp quên ghi sổ TSCĐ
hoặc ghi TSCĐ thành chi phí sản
xuất kinh doanh.
- Kiểm tra các hợp đồng thuê
TSCĐ.
Quyền
- Kiểm tra các hóa đơn người bán
và chứng từ khác về tăng TSCĐ.
- Kiểm tra các điều khoản của hợp
đồng thuê tài chính.
- Xem xét các TSCĐ có được hình
thành bằng tiền của doanh nghiệp
hoặc doanh nghiệp có phải bỏ chi
phí ra để mua TSCĐ đó hay không.
2. TSCĐ giảm hoặc đã khấu hao hết.
Các đơn vị khác nhau sẽ có mức độ kiểm soát khác nhau đối với các
nghiệp vụ giảm tài sản hoặc tài sản không sử dụng( giống như các
trường hợp họ thực hiện đối với các nghiệp vụ tăng tài sản). Chẳng hạn,
một thiết bị sản xuất có thể đã được loại bỏ nhưng kế toán không ghi
nhận nghiệp vụ này.
Vì vậy, các thủ tục đặc biệt thường được kiểm toán viên sử dụng để
xác định xem đơn vị có ghi nhận đầy đủ những nghiệp vụ giảm tài sản
do khấu hao hết hay không. Một cách thực hiện đối với công ty kiểm
toán có sử dụng phần mềm kiểm toán là sử dụng GAS để chuẩn bị một
bản liệt kê đầy đủ những tài sản đã khấu hao hết hoặc khấu hao gần hết
trong kỳ. Hoặc kiểm toán có thể lựa chọn những nghiệp vụ trao đổi tài
sản ( đã được lưu ý trong khi kiểm toán các nghiệp vụ tăng ) và đối

chiếu với những tài sản cũ đem đi trao đổi từ sổ. Một cách thay thế khác
cũng có thể được kiểm toán viên vận dụng là chọn một mẫu TSCĐ và
Thảo luận nhóm Kiểm toán căn bản
sau đó đối chiếu với kết quả kiểm kê tài sản để xác định sự tồn tại của
chúng.
IV.KIỂM TRA CHI TIẾT SỐ DƯ TÀI SẢN CỐ ĐỊNH
1.Khái niệm :
Kiểm tra chi tiết số dư tài sản cố định là :là quá trình kiểm toán viên
chọn một mẫu nghiệp vụ ghi trên bảng tổng hợp tăng , giảm TSCĐ và
tiến hành đối chiếu ngược lại với các chứng từ tăng , giảm có liên quan
với nghiệp vụ hoặc có thể kiểm tra tài sản trên thực tế.
2. Đặc điểm :
một vấn đề khi kiểm tra chi tiết số dư cuối kỳ của khoản mục TSCĐ
rất quan trọng là khả năng tài sản của công ty khách hàng không hợp
pháp.Kiểm toán viên sẽ phải kiểm tra xem liệu tài sản có bị thế chấp
không. Để kiểm tra , kiểm toán viên có thể kiểm tra các tài liệu về vay
nợ,các hợp đồng tín dụng lớn… và có thể thu thập thông tin về vấn đề
phỏng vấn qua nhân viên khách hàng. Ngoài ra kiểm toán viên cũng nên
thực hiện kiểm tra sự tồn tại của những TSCĐ thuê tài chính, những
TSCĐ lạc hậu về công nghệ hoặc không sử dụng.
TSCĐ lạc hậu công nghệ Trong hầu hết các trường hợp:
- Tài sản có thời gian sử dụng dài theo thời gian sử dụng hữu ích dự
kiến.nếu có sự thay đổi về công nghệ thì thời gian sử dụng có thể rút
ngắn.Đối với những trương hợp như vậy nhà quản trị thường tin rằng
những loại tài sản này đã được đánh giá cao nhưng công ty không mong
muốn ghi giảm tài sản cố định. Tất cả trường hợp như vậy đều có thể
làm thay đổi một cách đáng kể thu nhập Vấn đề liên quan tới kiểm toán
TSCĐ lạc hậu về công nghệ còn có khó khăn và đôi khi có xung đột với
vấn đề kiểm toán cụ thể:
+ Thông thường ban quản trị không quan tâm tới nhận diện và ghi

giảm tài sản.Kiểm toán viên phải đánh giá cách thức tiếp cận của ban
quản trị để nhân diện tài sàn bị hư hỏng và ghi giảm chúng tới giá trị
thực.Vì vậy kiểm toán viên cần phải cập nhật thường xuyên những thay
đổi trong nghành để có ước tính ban đầu tài sản hư hỏng.
+ Kiểm toán viên phải đảm bảo ngăn chặn khả năng nhà quản trị
ghi giảm bất cứ tài sản có nguy cơ hư hỏng xuống tới mức giá trị thấp
nhất có thể thực hiện được.
Thảo luận nhóm Kiểm toán căn bản
TSCĐ thuê tài chính :
- Khái niệm: là tải sản đã được bên cho thuê chuyển giao phần lớn
lợi ích và rủi ro với quyền sở hữu tài sản cho bên thuê, quyền sở hữu tài
sản có thể được chuyển giao vào cuối thời hạn thuê tài chính.Tổng số
tiền thuê một loại tài sản quy định tại hợp đồng thuê tài chính ít nhất
phải tương đường giá trị tài sản tại thời điểm ký hợp đồng.
-Tiêu chuẩn kiểm toán viên ghi nhận TSCĐ thuê tài chính:
+ Bên cho thuê chuyển giao quyền sở hữu tài sản cho bên thuê khi
hết thời hạn thuê
+ Thời hạn thuê tài sản chiếm phần lớn thời gian sủ dụng ước tính
của tài sản cho dù không có sự chuyển giao + Tải sản thuê thuộc loại
chuyên dung mà chỉ có bên thuê có khả năng sủ dụng không cần có sự
thay đổi, sửa chữa lớn nào.
V. kiểm tra chi phí khấu hao TSCĐ và hao mòn lũy kế :
1. nội dung :
Kiểm toán viên sử dụng 1 bảng tính để ước tính sự thay đổi của chi
phí khấu hao:
- bước 1: tính số khấu hao ước tính hiện tại của tscđ đang sử dụng
trong kinh doanh .
- bước 2: trong thời gian sử dụng , điều chỉnh khấu hao tăng đối với
tscđ tăng thêm, điều chỉnh giảm nếu TSCĐ giảm (trong năm) kiểm toán
viên có thể sử dụng bảng phân tích dưới đây để kiểm tra tính hợp lý của

những thay đổi trong chi phí khấu hao :
Tỷ suất Ý nghĩa Tỷ suất phần trămchi phí khấu hao hiện tại trên chi phí
khấu hao năm trước Kiểm tra sự thay đổi chi phí khấu hao so với năm
trước Tỷ lệ phần trăm TSCĐ trênTSCĐ năm trước Sự thay đổi tăng lên
Tỷ lệ phần trăm chi phí khấu hao trên TSmỗi năm Sự thay đổi trong thời
gian sử dụng ts Tỷ lệ phần trăm khấu hao lũy kế trên tổng ts mỗi năm
Tính hợp lý chung của ts Tuổi thọ tb của ts Điều chỉnh ước tính chi phí
khấu hao .
2. Mục tiêu:
- Kiểm tra tính nhất quán của phương pháp tính khấu hao TSCĐ:
+ Xem xét thời gian sử dụng của tscđ
+ Phương pháp khấu hao
Thảo luận nhóm Kiểm toán căn bản
+ Giá trị còn lại ước tính vào cuối thời gian sử dụng.
+ Các chính sách của công ty: Kiểm tra tính chính xác của việc tính
khấu hao TSCĐ: lấy giá trị thu hồi nhân với tỷ lệ khấu hao năm .
3. Kiểm tra hao mòn lũy kế :
Đối với hao mòn lũy kế : bên có tk214 số phát sinh tăng sẽ gắn với
hoạt động trích khấu hao. Bên nợ tk214 số phát sinh giảm sẽ gắn với
hoạt động giảm tài sản kiểm toán viên thực hiện đối chiếu các nghiệp
vụ được chọn 1 cách thường xuyên như là 1 phần của trắc nghiệm đối
với hao mòn lũy kế thì các trắc nghiệm bổ sung về tài khoản này sẽ
giảm xuống .