10 each phat trien IQ cho tre em

MAY VA HOC SANG TAO
•:'z nen gncHHi

10 each phat trien IQ cho tre em
PGS.TS. NGUYEN CONG KHANH
Chuyen gia tdm ly tre em, DHSP HN

T

W thdng minh cd anh hudng
rd't Idn dd'n kha nang thdnh
cdng hpc dUdng cua tre em.
De giUp tre phdt triln tri thdng minh,
cha me phai tao dQdc mdi trQdng
thuan ldi nhat d l tre tfch cQc khdm
phd, lidn tue trai nghidm vd tQdng
tdc. Mudn vdy, cha me can phai tao
ra mdt the gidi cdc trd choi xud't phdt
tQ y thfch cua be, tao cam xuc tfch
cUc trong khi choi, cd vu khen ngpi
mdi khi bd thQc thien thdnh edng...
Khdng phd phdn ma kip thdi ddng
vidn khi be chQa Idm dQpc (hdm nay
be khdng Idm dQdc thi hdm sau be
sd Idm dQdc). Cha me ddnh thdi
gian, hpc nghd thudt chdi vdi be vd
kidn tri chdi cung be Id cdch tdt nhd't
dau tQ cho sQ phdt trien trf tue cua
con.

NgQdi Idn ludn cam thay ban rdn,

hiem khi cd thdi gian d l cung tre
chdi nhQng trd khdng dau, khdng
cudi hodc khdng mang lai ldi nhudn.
NgUdi Idn ludn ed rd't nhieu cdng
vide quan trpng hdn, ddng Idm hdn
Id ddnh thdi gian d l chdi cung tre.
That Id sai lam dang tide ndu ai dd
nghTnhU vdy, bdi thdng qua vide chdi
cung tre, ban hieu dUde tfnh cdch
cija con minh vd khd ndng cua tre
trong mdi giai doan phdt trien.
Dudi day Id mdt sd cdch thQc d l
cha me cd t h i giup tre phdt trien trf
thdng minh (IQ):
1. Chdi nhQng trd chdi kich hoat,
khi'ch Id tri nao: nhU xep hinh, cdt/
xe dan, td mau, ve, tao hinh cac con
vat tQ cac vat lieu nhu cu qua, la
cay... phan biet mau sdc, hinh dang.

kfch thQde....so sdnh phdn loai con
vdt, dd vdt...theo dac dilm/thupc tfnh,
suy ludn ndu... thi...suy ludn nhan
qua. Td't ea nhQng trd chdi ndy ddng
mdt vai trd quan trpng trong vide hinh
thdnh kha ndng tQ duy cho tre giup
tre phdt t r i l n cdc dang thQc thdng
minh khde nhau. Theo Gardner cd
tdi 8 k i l u trf thdng minh (theo dng
thay vi xem xet mpt ngQdi cd tri thdng

minh la bao nhidu thi hdy xem ngQdi
dd thdng minh nhQ the ndo): thdng
minh ve ngdn ngd; thdng minh ve logt
toan; thdng minh ve tri giac khdng gian;
thdng minh ve am nhac; thdng minh
ve cd the; thdng minh ve ndi tam; thdng
minh ve giao tiep vdi ngUdi khac (xa
hdi); va thdng minh ve tU nhien. Mdi
k i l u thdng minh Id mdt cdch sQ
dung nao bd khde nhau. Mdi k i l u
deu cd t h i dQpc phdt triln vd bdi
dap chQ khdng phai Id mpt kieu bam
sinh vd khdng bao gid chinh sQa
dQPc (dieu nay cd y nghia rat quan
trong vl cd the giao due dephat then
nhdng kieu tri thdng minh khac nhau d
cac ca nhan khac nhau). Can tao cam
xuc tfch cQc trong khi chdi, chuyen
trd khde khi be td ra khdng hQng
thu hoac chdn.
2. Trd chdi ngdn ngQ: dd chQ (tdn
em/ tdn cua ban gdm nhQng chQ
cdi ndo ghep lai...), xd'p mdt nhdm
chQ cdi thdnh nhieu nha't nhQng cdi
tdn ed y nghTa (VD: ten con vat,
qua...ten ngUdi), tim eac tQ ddng
nghTa, ngUdc nghTa...giup tre phdt
trien kha nang sQ dung ngdn ngO.
Hau het cac bai trac nghiem IQ deu
nhan manh de'n phan sQdung ngdn

ngQ. Do dd tre can cha me trd giup
de didn ta ngdn ngQ: tQ vQng, thdnh
ngQ... Ke chuydn, dpc thp, nhin tranh
tQdng tupng ke thdnh mdt edu
chuydn phu hdp vdi ndi dung bQc
tranh, dpc sdch cung tre, didn kich...
deu ddng mdt vai trd quan trpng d l
phdt triln ngdn ngO cho tre.
3. ThQdng xuydn trd chuydn vdi
tre, nudi dQdng vd khuyd'n khfch cdc
xuc cam tfch cQc: SQ dung bOa an
tdi nhQ Id mdt thdi diem d l ndi vd
lang nghe. Cung nhQ vide giup tre
didn dat kha nang ngdn ngO eua
minh, tre sd hpc dQpc hau h i t mpi
thQ tQ cha me, tre cam thd'y dQpc
lang nghe vd tre ed cam gidc dQdc
ddnh gid tdt hdn...se thdng minh hdn.
Ke cho tre nghe ve ngdy Idm vide
cua minh, thao luan ve nhOng sQ kidn
(sinh nhat be, hpc d trudng...), thdm
chf cd t h i thao ludn vdi tre ve mdt
bdi bao, mdt cdu chuydn, mdt bd
phim, mdt bQc tranh...
Tdng cQdng td chQc cdc chuyin
da ngoai nhU tdi vidn bdo tdng, vUdn
thu, cdng vidn, disidu thi, rasan bay,
dd'n nhd hdt kieh, di nghe hda nhac...
ve que, di picnic, tham dQ nhQng sQ

kidn vdn hda... Khuyen khfch tre dQa
ra nhQng nhdn xdt, ndi ve nhOng gi
chung nhin thd'y, nhQng gi chung cam
nhdn...trUdc, trong vd sau nhOng
chuyen di nay Id cdch tdt nhd't de giup
tre phdt trien ngdn ngQ, xuc cam.
Chi'nh ngdn ngO va xuc cam tich cQc
la "be phdng" de phat trien tri tue.
4. Nghien cQu da chi ra r i n g hpc
am nhac cd the lam tang tri thdng
minh ve am nhac (nang lUc tham am,

DAY VA HOC NGAY NAY SO 6-2009

Q


hieu cdc tiet tau, nhip didu...) vd Idm
tdng ddng k l thdnh tfch hpe tap
eua tre. Ndu tre cd hQng thu hpe
tap vdi mdt dung cu dm nhac ndo,
cha me hdy k h u y i n khfch tre hpc
va thQdng xuydn ydu cau tre t h i
hidn kdt qua cho cha me. Lang
nghe eon ban chdi ken Trombon
khdng phai luc ndo cung Id mpt
niem vui thfch nhQng nhQng bdi hpe
dm nhac cd the la mdt each thu vj
de Idi keo chung vao vide rdn luydn
tri ndo. Cdc nha nghidn cQu d Dai

hpc Toronto cho bid't nhQng bdi hpe
nhac cd sQ sdp xdp dQdng nhQ cd
ldi cho ehi sd IQ cua tre vd nhOng
thdnh tfch hpe tap. Tre hpc nhac
cdng ldu thi hidu qua tang tri thdng
minh cdng cao. Nghidn cQu cung
ehi ra rang vide tidp xuc vdi am nhac
to thdi thd au da Id mdt kim chi nam
cho kdt qua tdt hdn 6 bac trung hpc
vd chi sd thdng minh cao hdn khi
trudng thanh. Vi vay, ban hay tdch
con khdi am nhac cija Mozart vd cho
c h u n g tham gia ban nhac eua
trudng hay cdc khod hpc nhac
ridng.
5. Nudi bang sQa me: SQa me
Id ngudn thQc an cd ban cho ndo.
Cdc nghidn cQu tQ trUde dd'n nay
vdn chQng td rang vide nudi con
bang sOa me mang lai ra't nhieu ldi
fch cho sQ phat trien cua tre sd
sinh. Nd ngan ngQa sQ nhiem trung
va cung cap dudng chat can thiet
giup tre khde manh va thdng minh
hdn. NhQng dQa tre dupe bu me
khoang 9 thdng khi Idn sd thdng
minh hdn nhieu so vdi tre chi dUde
bu 1 thang hoac ft hdn. Vide cho
con bu chinh la ban da dau tU sdm
cho sQc khde eua be va dem lai ldi

fch ldu dai khdng chi ve sQ phat
trien the chd't ma ca sQ phat trien
ve nao bp.
6. Che dp nudi dQdng: Mpt dQa
tre dupe nudi dUdng tdt va cd sQc
khde, dieu dd cd nghTa tre cd mdt
bp de khde manh, cung nhU mQc
dp tap trung tdt hdn. ThQc an cho
tre nen cd mdt sd thQc pham rat
tdt cho nao: Cac loai ca - it nhd't la
3 bQa mpt tuan; Cdc loai hoa qua
tUdi; SQa; TrQng; Rau xanh; Thjt ft
md.... Cdt bdt IQdng dQdng, chat
beo va nhQng dd dn vat khac khdi

khau phan an vd thay the bang
nhOng thQc pham gidu dinh dudng
ed t h i Idm ndn nhQng dieu ky didu
Cho sQ phdt t r i l n t h i chd't vd tinh
than cua tre nhd, ddc bidt d hai nam
dau ddi. Vf du, tre can sat de phdt
t r i l n ndo khde manh vi khi tre bj
t h i l u sat, sQ cam nhdn cua cdc ddy
than kinh sd cham hdn. Vd cdc
nghien cQu cung nhdn thd'y tre
thieu chat gap rac rdi nhieu vdi cdc
bdnh nhidm trung - nguydn nhan
khien chung bd hpc va iQu ban. Cdc
bdc phu huynh hay chu y tdi che
dp an cua con d l cai thien tinh hinh

hpc tap cua chung.
Mdt CO quan nghidn cQu cd tiing
tQ nhQng nam 70 da chi ra rang dn
sdng giup cai thien tri nhd, sQ tap
trung vd kha ndng hpc tap. Khdng
bao gid dQpc d l tre dd'n trudng ma
trong da day chUa cd gi. BQa dn sdng
cho tre ndn cd nhieu hydrat-carbo
nhu bdnh mi hay ngu cdc. NhQng
tre khdng dn sdng thudng d l bj met
mdi, cdu kinh, vd phan Qng kem
nhanh nhay hdn nhQng tre thQdng
bat dau ngdy mdi bang mdt bQa dn
du chat. Vdi nhip sdng sdi ndi ngdy
nay, vide ngdi an mdt bQa sang
nghidm chinh khdng phai luc nao
cOng thQc hidn dQdc. Tuy nhidn, mdt
cdc sQa va chiec banh ngpt cung
cd t h i giup con ban tap trung vd
tinh tdo sudt budi hpc.
7. ChPi video game: Ban se tha'y
ngac nhidn khi dUdc khuyen ndn
cho con chdi trd chdi didn tQ vl lau
nay video game vdn bj mang tid'ng
xd'u. Dung, nhieu trd chdi khd bao
lUc, ddn le vd khdng can ddng nao
nhieu nhung vide chdi mdt trd ndo
dd ma ed the phdt trien cdc budc
suy nghT cija tre va ky nang lap ke
hoach va nhQng trd phdt trien kha

ndng Idm vide tap the vd tinh sdng
tao. Cdc cdng ty san xua't dd ehPi
mang tfnh gido due nhU Leapfrog
hidn dang e h i tao eac trd ehPi ve
kha ndng van ddng vd tang cUdng
trf nhd cho tre nhd va cd tre chap
chQng bid't di. Mot nghien cQu gan
day dope tie'n hanh tai TrUdng dai
hpe Rochester nhdn tha'y nhQng hpc
sinh tham gia chdi video game cd
kha nang ve thi gidc va td chQc
nhanh hdn nhQng tre khdng chdi

DAY VA HOC NGAY NAY SO 6-2009

game. Cdc gido vidn d Anh da bat
dau sQ dung mpt sd trd chdi didn tii
vao cdc bdi giang cua minh. Dieu
quan trpng Id kiem sodt v l thdi gian
(khdng ndn chdi qud 30 phQt mdi
ngay) vd ngUdi Idn cung tham gia,
djnh hudng vd lUa chpn trd chdi.
8. Cd vu khuyd'n khfch sQ ham
hpc hdi: Cdc chuydn gia tdm ly tre
em cho rang cha me ndo quan tdm
vd khuye'n khfch tre khdm pha
nhOng y tudng mdi Id da day chung
mpt bdi hpe gid tri bdi tim kidm tri
thQc la rat quan trpng. NgUdi Idn ndn
ung hd nhQng sd thfch va mdf quan

tdm cua tre bang each ddt cdc cau
hdi, giup tre tim k i l m cdc cau tra Idi,
day chQng nhQng ky ndng khdm
phd, thu thdp vd xQ ly thdng tin... de
phdt t r i l n tinh ham hpc hdi.
9. Lam cdc bdi tap rdn tri thdng
minh cdng sdm cdng tdt, cd the ngay
tQ tudi mam non. Chang ban cho tre
Idm cdc bdi tap suy luan logic: cai gi
di cung/khdng di cung?; cdi gi di vdi
nhau theo ddi, theo cap, theo bp/
nhdm?... Phdt hidn ede ehi tidt thie'u,
chi tidt khdng hdp ly trong cdc bQc
tranh/bQc ve...Neu cha me cung tre
thQc hdnh cdc bai tap phdt triln IQ
dQdi dang cdc trd chdi thi ket qua
cd t h i giup tre tang ddng k l chi so
IQ.
Chdi cd, giai d chQ, tim mat ma
va tra ldi cdu dd cung Id nhQng each
td't, giup fch rd't nhidu cho sQ phat
trien trf tue. Hay bay nhQng trd chdi
rdn luyen tri tue quanh nhd vd kfch
thfch bpn tre giup ban giai quye't
nhQng van dd khd khan d'y.
10. Khuyd'n khi'ch tap luyen:
Theo cdc nhd nghien cQu d Dai hpc
Illinois da chi ra mdi quan he chat
che giOa d i l m t h i due vd thdnh tich
hpc tap cua nhQng tre d bdc tiiu

hpc. Vide tham gia cdc mdn t h i thao
ed td chQc khuyd'n khi'ch sQ tQ tin,
kha nang Idm vide theo nhdm va
lanh dao. Nghien cQu cung cho bid't
81 % phu nQ lam cdng tdc qudn ly
da tQng chdi the thao khi cdn tre. Vi
vay, thay vi nghi ngdi xem TV sau
bQa tdi, ban ndn khuyen khfch con
chdi bdng hoac di bd. Tdt hdn nQa,
ban nen ddng vidn con tham gia vdo
mpt hoat dpng the chat cd td chQc
hay cdc mdn the thao hpc dudng.