Thừa kế thế vị theo pháp luật Việt Nam

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN VIẾT GIANG

THỪA KẾ THẾ VỊ THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM

Ngành: Luật Kinh tế
Mã số : 938.01.07

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Hà Thị Mai Hiên

HÀ NỘI - 2022


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ........................................................................................................................ 1
Chương 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÁC QUY ĐỊNH PHÁP
LUẬT VỀ THỪA KẾ THẾ VỊ ..........................................................................................7
1.1. Tình hình nghiên cứu ............................................................................................... 7
1.2. Nhận xét về tình hình nghiên cứu .......................................................................... 21
1.3. Những vấn đề cần được tiếp tục nghiên cứu trong Luận án .................................. 25
Kết luận Chương 1 ........................................................................................................ 26
Chương 2. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ PHÁP LUẬT THỪA KẾ VÀ THỪA
KẾ THẾ VỊ ....................................................................................................................... 27
2.1. Một số vấn đề lý luận về pháp luật thừa kế ........................................................... 27
2.2. Những vấn đề lý luận về thừa kế thế vị ................................................................. 54
2.3. Lịch sử ra đời quy định pháp luật về thừa kế thế vị ............................................... 70

Kết luận chương 2 ......................................................................................................... 74
Chương 3. THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG PHÁP LUẬT
VỀ THỪA KẾ THẾ VỊ Ở VIỆT NAM .......................................................................... 76
3.1. Thực trạng pháp luật về thừa kế thế vị ở Việt Nam hiện nay ................................ 76
3.2. Thực tiễn áp dụng các quy định về thừa kế thế vị ở Việt Nam hiện nay ............... 99
Kết luận chương 3 ..................................................................................................... 126
Chương 4. PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ
THỪA KẾ THẾ VỊ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY .......................................................... 128
4.1. Phương hướng hoàn thiện pháp luật về thừa kế thế vị ở Việt Nam hiện nay ...... 128
4.2 . Giải pháp hoàn thiện pháp luật về thừa kế thế vị ở Việt Nam hiện nay ............. 132
Kết luận chương 4 ....................................................................................................... 151
KẾT LUẬN ..................................................................................................................... 152
NHỮNG CƠNG TRÌNH ĐÃ CƠNG BỐ CỦA TÁC GIẢ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN
LUẬN ÁN........................................................................................................................ 154
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................. 155


BẢNG CHỮ CÁI VIẾT TẮT
Giải nghĩa tiếng Việt

Chữ viết tắt
BLDS
BLDS 1995

BLDS 2005

BLDS 2015

Bộ luật Dân sự
Bộ luật Dân sự của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa

Việt Nam năm 1995
Bộ luật Dân sự của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa
Việt Nam năm 2005
Bộ luật Dân sự của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa
Việt Nam năm 2015

KTTT

Kinh tế thị trường

XHCN

Xã hội chủ nghĩa
Nghị quyết số 48-NQ/TW của Bộ Chính trị về Chiến

NQ 48-NQ/TW

lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt
Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020

NQ 49-NQ/TW

Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị về Chiến
lược cải cách tư pháp đến năm 2020


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu
Thừa kế là sự dịch chuyển tài sản của người chết sang cho những người
còn sống. Để giải quyết và hạn chế những tranh chấp phát sinh trong quá trình

dịch chuyển tài sản của người chết sang cho những người còn sống thì mỗi quốc
gia đều có những quy định pháp luật về thừa kế để điều chỉnh vấn đề này.
Ở Việt Nam, pháp luật thừa kế được hình thành từ rất sớm và ngày càng
được xây dựng, hoàn thiện, phù hợp với từng giai đoạn lịch sử phát triển của
đất nước. Theo pháp luật Việt nam hiện hành, quyền thừa kế là một trong những
quyền cơ bản của công dân được pháp luật ghi nhận và bảo vệ, được Hiến pháp
năm 2013 ghi nhận “Quyền sở hữu tư nhân và quyền thừa kế được pháp luật
bảo hộ”1; các quy định pháp luật về thừa kế hiện nay được quy định một cách
khá đầy đủ tại Bộ luật dân sự năm 2015 (BLDS 2015). Đây là là kết quả của
quá trình pháp điển hóa những quy định pháp luật về thừa kế để hoàn thiện các
quy định này, bảo vệ quyền lợi của những người thừa kế một cách hiệu quả
nhất. Theo đó, thừa kế có hai hình thức là thừa kế theo di chúc và thừa kế theo
pháp luật. Thừa kế thế vị là một trường hợp phát sinh từ thừa kế theo pháp luật,
phát sinh trong trường hợp con, cháu của người thừa kế thế vào vị trí của người
thừa kế để hưởng di sản do người chết để lại.
Trong bối cảnh hội nhập quốc tế hiện nay với cuộc cách mạng công nghiệp
4.0, số lượng và giá trị tài sản của cá nhân ngày càng lớn và đa dạng về hình
thức thì cũng nảy sinh nhiều dạng tranh chấp về thừa kế di sản do người chết để
lại, trong đó có các vụ án liên quan đến thừa kế thế vị. Tuy nhiên, trong thực
tiễn giải quyết các vụ án liên quan đến thừa kế thế vị của Toà án nhân dân các
cấp thì việc giải quyết các vụ án này hiện vẫn gặp nhiều khó khăn và khơng phải
vụ án nào Tịa án cũng có thể giải quyết được "thấu tình đạt lý". Sở dĩ cịn tồn
tại những vấn đề này là do vẫn tồn tại nhiều vướng mắc, bất cập về cả lý luận và
1

Khoản 2 Điều 32 Hiến pháp 2013

1

thực tiễn áp dụng các quy định pháp luật về thừa kế thế vị. Do đó, việc nghiên
cứu những vấn đề lý luận, thực trạng các quy định pháp luật và thực tiễn áp
dụng các quy định pháp luật về thừa kế thế vị ở Việt Nam hiện nay, từ đó đưa ra
phương hướng và giải pháp hồn thiện các quy định pháp luật về thừa kế thế vị
ở Việt Nam trong thời gian tới là rất cần thiết.
Xuất phát từ lý do trên, nghiên cứu sinh lựa chọn đề tài “Thừa kế thế vị
theo pháp luật Việt Nam” để triển khai nghiên cứu và làm luận án tiến sĩ luật
học với mong muốn làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về thừa kế thế vị, phân
tích và đánh giá các quy định về thừa kế thế vị theo pháp luật Việt Nam từ trước
đến nay, thực tiễn áp dụng các quy định pháp luật về thừa kế thế vị ở Việt Nam
hiện nay, trên cơ sở đó đề xuất phương hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện các
quy định pháp luật về thừa kế thế vị ở Việt Nam.
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của luận án:
2.1. Mục đích nghiên cứu của luận án:
Mục đích nghiên cứu của luận án là làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về
thừa kế thế vị; đánh giá các quy định về thừa kế thế vị theo pháp luật Việt
Nam từ trước đến nay; chỉ ra thực trạng các quy định pháp luật về thừa kế thế
vị và thực tiễn áp dụng các quy định này ở Việt Nam hiện nay, từ đó đề xuất
phương hướng và giải pháp hồn thiện các quy định pháp luật về thừa kế thế
vị ở Việt Nam.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của luận án:
Luận án tập trung vào các nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể sau:
- Nghiên cứu, phân tích và làm rõ những vấn đề lý luận về thừa kế thế vị;
- Nghiên cứu, phân tích các quy định pháp luật về thừa kế thế vị trong các văn
bản pháp luật của Việt Nam từ trước đến nay, có so sánh với quy định pháp luật về
thừa kế thế vị của một số quốc gia trên thế giới;
- Phân tích, đánh giá thực trạng pháp luật và thực tiễn áp dụng pháp luật về
thừa kế thế vị ở Việt Nam hiện nay;
2

- Chỉ ra những khó khăn, bất cấp trong việc áp dụng các quy định pháp luật
về thừa kế thế vị ở Việt Nam hiện nay.
- Đề xuất phương hướng, giải pháp hoàn thiện các quy định pháp luật về thừa
kế thế vị ở Việt Nam hiện nay.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án:
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận án là các quan điểm lý luận về thừa kế thế
vị, nội dung các quy định pháp luật có liên quan đến thừa kế thế vị được ghi
nhận trong BLDS 2015 và các văn bản pháp luật khác có liên quan. Ngồi ra,
luận án cũng nghiên cứu một số quy định pháp luật về thừa kế trong các văn bản
pháp luật của Việt Nam từ trước khi có BLDS 2015 và quy định pháp luật về
thừa kế thế vị của một số quốc gia trên thế giới.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Luận án tập trung nghiên cứu những đề về lý luận, nội dung các quy định
pháp luật liên quan đến vấn đề thừa kế thế vị ở Việt Nam thông qua các văn bản
pháp luật từ trước đến nay, đặc biệt là các quy định về thừa kế thế vị theo quy
định của BLDS 1995, BLDS 2005, BLDS 2015; thực trạng áp dụng các quy
định pháp luật; những vướng mắc, bất cập trong việc áp dụng các quy định về
thừa kế thế vị ở Việt nam hiện nay, từ đó đưa ra phương hướng và giải pháp
hoàn thiện các quy định pháp luật về vấn đề này ở Việt Nam.
Ngồi ra, q trình nghiên cứu thì luận án có phân tích, so sánh quy định
pháp luật về thừa kế thế vị Việt Nam với quy định pháp luật của một số quốc
gia trên thế giới về vấn đề này.
4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận án:
4.1. Phương pháp luận:
Luận án được nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận duy vật lịch sử,
duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác-Lênin; tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà

3

nước và pháp luật; quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về cải cách tư
pháp, xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN, sở hữu, thừa kế. Bên cạnh đó,
luận án cũng tiếp thu các tư tưởng pháp lý và tham khảo quy định của pháp luật
một số nước trên thế giới về thừa kế thế vị.
4.2. Phương pháp nghiên cứu:
Luận án sử dụng nhiều phương pháp nghiên cứu để phù hợp cho từng
chương trong luận án, cụ thể:
Chương 1: Sử dụng phương pháp phân tích, phương pháp tổng hợp,
phương pháp so sánh, phương pháp quy nạp để khái quát các vấn đề liên quan
đến đề tài đã được nghiên cứu trong các cơng trình khoa học đã cơng bố để tìm
ra những nội dung có giá trị, cần kế thừa và cần được tiếp tục nghiên cứu trong
luận án.
Chương 2: Sử dụng phương pháp phân tích, phương pháp diễn dịch,
phương pháp tổng hợp để làm rõ các vấn đề lý luận về thừa kế thế vị. Ngoài ra,
Nhiên cứu sinh có sử dụng phương pháp lịch sử để nêu tóm tắt lịch sử ra đời các
quy định pháp luật về thừa kế thế vị.
Chương 3: Sử dụng phương pháp phân tích, phương pháp diễn dịch,
phương pháp so sánh, phương pháp tổng hợp để làm rõ các quy định của pháp
luật về thừa kế thế vị theo pháp luật Việt Nam.
Chương 4: Sử dụng phương pháp diễn dịch, phương pháp so sánh, phương
pháp phân tích, phương pháp tổng hợp, phương pháp logic để nêu ra, phân tích
các phương hướng, giải pháp hoàn thiện các quy định pháp luật về thừa kế thế vị
ở Việt Nam trong thời gian tới.
5. Những đóng góp của luận án
- Luận án là cơng trình đầu tiên ở cấp độ luận án tiến sĩ nghiên cứu riêng
và chuyên sâu về thừa kế thế vị theo quy định của pháp luật Việt Nam; đã tập
hợp, đánh giá một cách đầy đủ, hệ thống các cơng trình khoa học nghiên cứu
các quy định pháp luật về thừa kế và thừa kế thế vị ở Việt Nam.

4


- Với việc sử dụng phương pháp nghiên cứu đa dạng, luận án đã phân tích
rõ một số vấn đề lý luận về pháp luật thừa kế thế vị, nội dung pháp luật điều
chỉnh, các yếu tố tác động đến pháp luật về thừa kế và thừa kế thế vị; chỉ ra
được ý nghĩa của thừa kế thế vị đối với quá trình củng cố các mối liên hệ gắn
kết tình cảm giữa các thành viên trong gia đình, làm cơ sở để xã hội phát triển
bền vững.
- Luận án đã phân tích, đánh giá nội dung các quy định pháp luật của Việt
Nam về thừa kế thế vị trong các văn bản pháp luật từ trước đến nay, đặc biệt là
quy định pháp luật về thừa kế thế vị trong BLDS 2015; thực trạng các quy định
pháp luật về thừa kế thế vị ở Việt Nam và những vướng mắc, bất cập trong quá
trình áp dụng các quy định này tại Việt Nam hiện nay.
- Trên cơ sở những vướng mắc, bất cập trong quá trình áp dụng các quy
định pháp luật về thừa kế thế vị tại Việt Nam hiện nay, Luận án đã đề xuất một
số phương hướng, giải pháp hoàn thiện các quy định pháp luật về thừa kế thế vị
ở Việt Nam hiện nay.
6. Ý nghĩa khoa học của luận án
Ý nghĩa lý luận: Luận án nghiên cứu một cách đầy đủ, toàn diện và có hệ
thống các vấn đề lý luận về thừa kế thế vị, nội dung các quy định pháp luật có
liên quan đến thừa kế thế vị. Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần phát triển
và hồn thiện hơn lý luận về thừa kế thế vị, nội dung các quy định pháp luật có
liên quan đến thừa kế thế vị ở Việt Nam hiện nay.
Ý nghĩa thực tiễn: Luận án có thể được sử dụng trong cơng tác nghiên cứu
của các cơ sở đào tạo chuyên ngành luật, các cơ quan bảo vệ pháp luật, đồng
thời là tài liệu nghiên cứu và tham khảo cho những người quan tâm đến lĩnh vực
này. Những kiến nghị về phương hướng, giải pháp hoàn thiện các quy định về
pháp luật thừa kế thế vị được đưa ra trong luận án là những đóng góp khoa
học có ý nghĩa thiết thực cho việc sửa đổi, hoàn thiện quy định pháp luật về

thừa kế thế vị ở Việt Nam trong thời gian tới.
5


Ngồi ra, luận án cũng nêu ra các tình huống cụ thể về những bất cập trong
các quy định về thừa kế thế vị và đưa ra phương hướng khắc phục những bất
cập này sẽ có ý nghĩa thiết thực cho những người có thẩm quyền áp dụng luật để
giải quyết các tranh chấp về thừa kế nói chung và thừa kế thế vị nói riêng.
7. Kết cấu của luận án:
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận án được
kết cấu gồm 4 chương:
Chương 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu các quy định pháp luật về thừa
kế thế vị
Chương 2. Một số vấn đề lý luận cơ bản về pháp luật thừa kế và thừa kế
thế vị
Chương 3. Thực trạng pháp luật và thực tiễn áp dụng pháp luật về thừa kế
thế vị ở Việt Nam hiện nay
Chương 4. Phương hướng và giải pháp hoàn thiện pháp luật về thừa kế thế
vị ở Việt Nam hiện nay

6


Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
CÁC QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ THỪA KẾ THẾ VỊ
1.1. Tình hình nghiên cứu
Nghiên cứu về thừa kế nói chung và thừa kế thế vị nói riêng thì từ trước
đến nay đã có rất nhiều cơng trình nghiên cứu ở các cấp độ khác nhau như: sách
chuyên khảo, các đề tài nghiên cứu khoa học, các bài báo khoa học, các luận án

và luận văn trong các lĩnh vực chuyên ngành luật học... Tuy nhiên, để phục vụ
cho việc nghiên cứu đề tài “Thừa kế thế vị theo pháp luật Việt Nam”, nghiên
cứu sinh chỉ dừng lại ở việc lựa chọn và tổng quan những quan điểm nghiên cứu
chính của một số cơng trình tiêu biểu có liên quan trực tiếp tới các nội dung
thuộc phạm vi nghiên cứu của luận án. Cụ thể:
1.1.1. Nhóm các cơng trình nghiên cứu về thừa kế và thừa kế theo pháp
luật nói chung
Nghiên cứu các quy định về thừa kế và thừa kế theo pháp luật nói chung
thì từ trước đến nay có rất nhiều cơng trình nghiên cứu, có thể kể đến một số
cơng trình tiêu biểu nghiên cứu về vấn đề này như :
(1). Sách, Vũ Văn Hiền, “Chế độ tài sản trong gia đình Việt Nam”, 1960.
Trong cuốn sách này, tác giả đi sâu phân tích các quy định trong các văn bản
pháp luật của một số triều đại trong lịch sử về chế độ tài sản trong gia đình,
trong đó có đề cập đến các quy định liên quan đến vấn đề thừa kế.
(2). Sách, Đào Trí Úc, “Nghiên cứu hệ thống pháp luật Việt nam thế kỷ
XV- XVIII”, 1994. Nội dung cuốn sách tập trung nêu và phân tích, đánh giá về
hệ thống pháp luật của nước ta thể hiện trong các văn bản luật trong thời gian từ
thế kỷ XV-XVIII dưới thời Lê, thời Nguyễn, thời Pháp thuộc và từ sau năm
1945, trong đó có các chế định pháp luật về thừa kế.

7


(3). Sách, Bộ Tư pháp - Viện nghiên cứu khoa học pháp lý, “Một số vấn đề
về pháp luật dân sự Việt nam từ thế kỷ XV đến thời Pháp thuộc”, 1998. Nội
dung sách đề cập đến một số vấn đề xã hội và pháp luật Việt nam từ thế kỷ XV
đến thời Pháp thuộc bao gồm xã hội và pháp luật dưới thời Lê, Nguyễn và thời
Pháp thuộc, trong đó có chế định pháp luật dân sự về thừa kế.
(4). Sách, Nguyễn Ngọc Điện, “Một số suy nghĩ về thừa kế trong luật dân
sự Việt Nam”, 1999. Tác giả cuốn sách đi sâu phân tích một số quy định pháp

luật về thừa kế trong BLDS 1995; nêu ra những hạn chế và bất cập trong các
quy định này, từ đó tác giả nêu ra những kiến nghị để sửa đổi và hoàn thiện các
quy định này.
(5). Sách, Nguyễn Ngọc Điện, “Bình luận khoa học về thừa kế trong Bộ
luật Dân sự”, 2001. Tác giả căn cứ vào các quy định pháp luật về thừa kế và
các văn bản hướng dẫn thi hành, bình luận về các điều luật cụ thể về thừa kế
trong BLDS 1995.
(6). Sách, Lê Kim Quế, “110 câu hỏi - đáp pháp luật về thừa kế”, 2001.
Tác giả cuốn sách tập hợp 110 câu hỏi liên quan đến pháp luật thừa kế, căn cứ
các quy định pháp luật liên quan để giải đáp các câu hỏi này.
(7). Sách, Phạm Văn Tuyết, “Thừa kế - Quy định của pháp luật và thực
tiễn áp dụng”, 2007. Trong cuốn sách này, tác giả phân tích một số vấn đề trong
các quy định về thừa kế trong BLDS 2005, trong đó có quy định về thừa kế thế
vị, chỉ ra một số hạn chế và bất cập trong các quy định này, từ đó đưa ra một số
đề xuất sửa đổi và hoàn thiện các quy định này.
(8). Sách, Dương Bạch Long - Nguyễn Xuân Anh, “Tìm hiểu các quy định
pháp luật về thừa kế”, 2008. Các tác giả đưa ra 101 câu hỏi về thừa kế và căn
cứ các quy định pháp luật hiện hành để giải đáp các câu hỏi này; nêu các tình
huống thừa kế hay gặp trong thực tế, giới thiệu các quy định pháp luật về thừa
kế trong giai đoạn hiện nay.

8


(9). Sách, Nguyễn Minh Tuấn, Pháp luật thừa kế của Việt Nam - Những
vấn đề lý luận và thực tiễn, 2009. Tác giả nêu và phân tích những vấn đề lý luận
về thừa kế, thực tiễn áp dụng các quy định pháp luật về thừa kế, những vấn đề
bất cập trong các quy định pháp luật về thừa kế trong BLDS 2005, sự cần thiết
phải sửa đổi các quy định này, đề xuất sửa đổi một số quy định về thừa kế trong
BLDS 2005.

(10). Sách, Tưởng Duy Lượng, “Pháp luật dân sự và thực tế xét xử”,
2009. Tác giả nêu ra một số bất cập trong các quy định pháp luật dân sự, trong
đó có các quy định pháp luật về thừa kế, thực tiễn áp dụng các quy định này
trong cơng tác xét xử các vụ án tại Tịa án, đưa ra những bất cập trong các quy
định này trong thực tế và phương hướng khắc phục những bất cập này.
(11). Sách, Phùng Trung Tập, “Luật thừa kế Việt Nam”, 2010. Tác giả nêu
và phân tích một số quy định pháp luật về thừa kế theo pháp luật hiện hành,
những bất cập trong các quy định pháp luật này về lý luận và thực tiễn, đề xuất
giải pháp khắc phục và sửa đổi những hạn chế này.
(12). Sách, Phùng Trung Tập “Thừa kế theo pháp luật của công dân Việt
Nam từ năm 1945 đến nay”, 2010. Dựa trên nội dung Luận án tiến sỹ của tác
giả, trên cơ sở đó tác giả đã hồn thiện và in thành cuốn sách này, nội dung nêu
và phân tích và đánh giá về các quy định về thừa kế theo pháp luật của công dân
Việt nam từ năm 1945 đến nay. Thực trạng áp dụng các quy định về thừa kế
theo pháp luật và những bất cập trong việc áp dụng quy định này trong thực tế,
những giải pháp hoàn thiện các quy định pháp luật về vấn đề này.
(13). Sách, Trần Thị Huệ, “Di sản thừa kế theo pháp luật dân sự Việt Namnhững vấn đề lý luận và thực tiễn”, 2012. Tác giả nêu và phân tích chuyên sâu
về những vấn đề lý luận về di sản thừa kế, mối quan hệ giữa quyền sở hữu tài
sản và di sản thừa kế, xác định di sản thừa kế, thanh toán và phân chia di sản
thừa kế, thực tiễn áp dụng những quy định này trong thực tiễn và những bất cập

9


trong việc áp dụng các quy định này để xác định, thanh toán và phân chia di sản
thừa kế, đưa ra những kiến nghị để hoàn thiện các quy định này.
(14). Sách, Đỗ Văn Đại, “Luật thừa kế Việt Nam, bản án và bình luận bản
án”, 2013 (2 tập). Tác giả nêu và phân tích nhiều nội dung liên quan đến quy
định pháp luật về thừa kế, dẫn chứng bằng một số bản án cụ thể của Tòa án giải
quyết các vụ án về thừa kế thu thập được, trong đó có một số vụ án liên quan

đến thừa kế thế vị. Từ đó, tác giả căn cứ các quy định pháp luật về thừa kế để
bình luận về các bản án này, nêu ra những sai sót các Thẩm phán thường hay
gặp phải trong quá trình giải quyết vụ án về thừa kế, từ đó đưa ra phương hướng
và các giải pháp khắc phục những sai sót này.
(15). Luận án tiến sĩ luật, Hà Thị Mai Hiên, “Quyền sở hữu của công dân
Việt Nam”, 1996. Luận án nghiên cứu và phân tích những vấn đề lý luận về
quyền sở hữu của công dân, thực trạng các quy định pháp luật về quyền sở hữu
của công dân Việt Nam theo quy định của BLDS 1995 và các văn bản pháp luật
liên quan, nêu ra những vấn đề bất cập trong trong quá trình áp dụng các quy
định này trên thực tế và phương hướng khắc phục những bất cập này.
(16). Luận án tiến sĩ luật, Hoàng Ngọc Thỉnh, “Quyền sở hữu của cá nhân
và phương thức bảo vệ”, 2000. Nội dung luận án tập trung nghiên cứu và đánh
giá các quy định về quyền sở hữu của cá nhân và các phương thức bảo vệ quyền
sở hữu của cá nhân theo quy định pháp luật hiện hành, nêu những vấn đề bất
cập trong việc áp dụng các quy định này trên thực tế và phương hướng khắc
phục những bất cập này.
(17). Luận án tiến sĩ luật, Phùng Trung Tập, “Thừa kế theo pháp luật của
công dân Việt Nam từ năm 1945 đến nay”, 2002. Luận án nêu và phân tích
những vấn đề lý luận về thừa kế theo pháp luật, phân tích và đánh giá các quy
định về thừa kế theo pháp luật của công dân Việt nam từ năm 1945 đến năm
2002 (thời điểm hoàn thành luận án) theo từng thời kỳ lịch sử. Thực trạng áp
dụng các quy định về thừa kế theo pháp luật hiện hành, những bất cập trong

10


việc áp dụng quy định này trong thực tế và giải pháp hoàn thiện các quy định
pháp luật về vấn đề này.
(18). Luận án tiến sĩ luật, Nguyễn Minh Tuấn, “Cơ sở lý luận và thực tiễn
của những quy định chung về thừa kế trong Bộ luật Dân sự”, 2007. Luận án nêu

và phân tích các cơ sở lý luận và thực tiễn của các quy định chung về thừa kế
trong BLDS 2005, nêu ra một số vấn đề bất cập trong việc áp dụng các quy định
này trên thực tế và kiến nghị giải pháp hoàn thiện các quy định này.
(19). Luận văn thạc sĩ luật, Chế Mỹ Phương Đài, "Thừa kế theo pháp luật
trong Bộ luật Dân sự Việt Nam", 2000. Luận án nêu và phân tích các quy định
về thừa kế theo pháp luật trong BLDS 1995, thực trạng áp dụng các quy định
này trong thực tiễn giải quyết các vụ án tại Tòa án, những điểm bất cập trong
quá trình áp dụng các quy định này và kiến nghị các giải pháp khắc phục những
bất cập này.
(20). Luận văn thạc sĩ luật, Phan Thị Kim Chi, “Diện và hàng thừa kế theo
quy định của Bộ luật Dân sự năm 2005”, 2006. Luận án nêu và phân tích các
quy định về diện và hàng thừa kế trong BLDS 2005, thực trạng áp dụng các quy
định này trong thực tế, những bất cập trong các quy định này và kiến nghị giải
pháp khắc phục những bất cập này.
(21). Luận văn thạc sĩ luật, Đỗ Quảng Oai, “Diện và hàng thừa kế theo
pháp luật dân sự Việt Nam”, 2006. Luận án nêu và phân tích các quy định về
diện và hàng thừa kế theo pháp luật dân sự Việt nam từ trước đến nay, tính kế
thừa của các quy định pháp luật này trong các văn bản pháp luật dân sự trong
lịch sử, thực trạng áp dụng và những bất cập trong các quy định pháp luật hiện
hành về vấn đề này và phương hướng khắc phục.
(22). Luận văn thạc sĩ luật, Đỗ Thị Vân Giang, “Thanh toán và phân chia
di sản thừa kế trong pháp luật dân sự Việt Nam”, 2007. Luận án nêu và phân
tích các quy định pháp luật về di sản thừa kế, thanh toán và phân chia di sản
thừa kế theo pháp luật dân sự Việt nam từ trước đến nay, tập trung vào các văn
11


bản pháp luật dân sự từ sau giải phóng 1945 đến nay, thực trạng áp dụng các
quy định pháp luật hiện hành và những bất cập trong trong quá trình áp dụng
các quy định này, phương hướng và giải pháp khắc phục những bất cập này.

(23). Luận văn thạc sĩ luật, Hà Diệu Hằng, “Những người không được
quyền hưởng thừa kế theo quy định của pháp luật hiện hành”, 2009. Luận án
nêu và phân tích các quy định trong BLDS 2005 về những người không được
quyền hưởng thừa kế theo quy định của pháp luật, thực trạng áp dụng và những
điểm bất cập trong các quy định pháp luật hiện hành về vấn đề này, phương
hướng khắc phục bất cập và hoàn thiện các quy định pháp luật về vấn đề này.
(24). Luận văn thạc sĩ luật, Lê Thu Nga, “Cơ sở lý luận, xã hội và những
vấn đề thực tế để xác định diện thừa kế và phân chia hàng thừa kế theo pháp
luật trong Bộ luật Dân sự Việt Nam năm 2005”, 2009. Luận án nêu và phân tích
các cơ sở lý luận, cơ sở xã hội, những vấn đề thực tế để xác định diện thừa kế và
phân chia hàng thừa kế theo pháp luật trong BLDS 2005; những bất cập trong
quá trình áp dụng thực tế các quy định về việc xác định diện thừa kế và hàng
thừa kế, phân chia hàng thừa kế theo pháp luật trong BLDS 2005; những giải
pháp hoàn thiện các quy định pháp luật về vấn đề này.
(25). Luận văn thạc sĩ luật, Vũ Thị Hương, “Diện và hàng thừa kế theo
quy định của Bộ luật Dân sự năm 2005”, 2013. Luận án nêu và phân tích các
các quy định pháp luật trong BLDS 2005 về diện và hàng thừa kế theo pháp
luật; thực trạng áp dụng và những bất cập trong quá trình áp dụng các quy định
này trên thực tế, những kiến nghị giải pháp hoàn thiện các quy định pháp luật
về vấn đề này.
(26). Đề tài cấp bộ, Tưởng Duy Lượng, “Những vấn đề lý luận và thực tiễn
nhằm nâng cao hiệu quả công tác giải quyết các tranh chấp thừa kế tại Tòa án
nhân dân”, 2001. Tác giả đưa ra một số vụ án cụ thể về thừa kế mà Tịa án đã
giải quyết, phân tích nhưng sai sót của Tịa án trong q trình giải quyết vụ án
này, phân tích các quy định pháp luật về thừa kế cần áp dụng trong các vụ án

12


này, đưa ra một số vấn đề lý luận về thừa kế và các kiến nghị sửa đổi một số

quy định pháp luật về thừa kế.
(27). Đề tài cấp bộ, Hồng Văn Liên, “Tranh chấp thừa kế tại Tịa án nhân
dân và những kiến nghị”, 2011. Tác giả đưa ra số liệu thống kê các vụ án về
thừa kế của ngành Tịa án trong một số năm, phân tích các số liệu giải quyết này
và dẫn chứng một số vụ án có sai sót, những bất cập trong q trình áp dụng
pháp luật về thừa kế tại Tòa án, kiến nghị sửa đổi một số quy định pháp luật về
thừa kế.
(28). Tạp chí, Nguyễn Văn Mạnh,“Hồn thiện chế định thừa kế trong Bộ
luật Dân sự”, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp (số 4 - 2002). Tác giả nêu ra một số
bất cập trong việc áp dụng các quy định pháp luật về thừa kế trong thực tiễn,
kiến nghị những giải pháp khắc phục.
(29). Tạp chí, Nguyễn Đình Tồn, “Một số vấn đề về thừa kế theo pháp
luật”, Tạp chí Tịa án nhân dân (số 9 - 2009). Nội dung bài viết nêu ra một số
bất cập trong các quy định về thừa kế theo pháp luật trong quá trình áp dụng
thực tế, đề xuất giải pháp khắc phục những bất cập này.
(30). Tạp chí, Nguyễn Hải An, “Thực tiễn áp dụng các quy định của Bộ
luật Dân sự năm 2005 về chế định thừa kế”, Tạp chí Tịa án nhân dân (số 17 2012). Tác giả nêu một số ví dụ về các vụ án về thừa kế cụ thể, những bất cập
trong thực tiễn áp dụng các quy định của BLDS 2005 về thừa kế, nêu ra phương
hướng khắc phục những bất cập này.
(31). Tạp chí, Trần Thị Huệ, “Một số điểm bất cập về chế định thừa kế cần
được sửa đổi, bổ sung trong Bộ luật Dân sự năm 2005”, Tạp chí Tịa án nhân
dân (số 11 – 2013). Tác nêu ra một số bất cập trong các quy định pháp luật về
thừa kế trong BLDS 2005, sự cần thiết phải sửa đổi các quy định này và phương
hướng khắc phục những bất cập này trong quá trình sửa đổi bổ sung BLDS
2005.

13


(32). Tạp chí, Đặng Thị Thơm, “Hưởng thừa kế theo quan hệ giữa con

riêng và bố dượng hay quan hệ hơn nhân thực tế?” Tạp chí Tịa án nhân dân (số
13 - 2014). Tác giả nêu về một tình huống thừa kế cụ thể, đưa ra các quan điểm
tranh luận về tình huống một người là con riêng của một người phụ nữ ở cùng
với mẹ và bố dượng, sau khi mẹ của người con riêng chết một thời gian thì
người này lại có quan hệ quan hệ hơn nhân thực tế với bố dượng, vấn đề tranh
luận là khi người bố dượng chết thì người con riêng này được hưởng thừa kế
của người bố dượng theo quan hệ giữa con riêng và bố dượng hay quan hệ hôn
nhân thực tế.
(33). Tạp chí, Đỗ Văn Đại, “Một số bất cập về thừa kế trong Bộ luật Dân
sự 2005”, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp (số 2 - 2014). Tác giả đưa ra một số bất
cập trong phần các quy định chung, quy định về thừa kế theo di chúc, quy định
về thừa kế theo pháp luật trong BLDS 2005, đưa ra phương hướng khắc phục
những bất cập và hoàn thiện các quy định về những vấn đề này.
(34). Tạp chí, Nguyễn Văn Cảnh, “Quyền hưởng thừa kế của người được
nhận làm con ni”, Tạp chí Tịa án nhân dân (số 23 - 2015). Trong bài viết
này, trên cơ sở các quy định về quyền của người được nhận làm con nuôi theo
quy định pháp luật hiện hành, tác giả nêu và phân tích về quyền thừa kế của
người được nhận làm con nuôi đối với tài sản của bố mẹ nuôi, những vấn đề bất
cập trên thực tế và đưa ra phương hướng khắc phục những bất cập và hoàn thiện
các quy định về những vấn đề này.
1.1.2. Nhóm các cơng trình nghiên cứu về thừa kế thế vị
Nghiên cứu trực tiếp về thừa kế thế vị từ trước đến nay cũng có nhiều cơng
trình nghiên cứu ở các cấp độ khác nhau, có thể kể tên một số cơng trình nghiên
cứu tiêu biểu như:
(1). Luận văn thạc sĩ luật, Phạm Thị Bích Phượng, “Thừa kế thế vị theo quy
định của pháp luật Việt Nam hiện hành”, 2006. Tác giả phân tích các quy định
pháp luật Việt nam hiện hành về thừa kế thế vị, thực trạng áp dụng và những bất
14

cập trong quá trình áp dụng các quy định này trong thực tiễn, đề xuất các giải
pháp khắc phục những bất cập này.
(2). Luận văn thạc sĩ luật, Lê Đức Bền, “Thừa kế theo pháp luật của cháu,
chắt theo quy định của pháp luật Việt Nam”, 2009. Tác giả phân tích các quy
định pháp luật Việt Nam về thừa kế của cháu chắt, bất cập trong quá trình áp
dụng các quy định này trong thực tiễn và phương hướng hoàn thiện các quy
định pháp luật về vấn đề này.
(3). Luận văn thạc sĩ luật, Nguyễn Viết Giang, “Thừa kế thế vị theo quy
định của Bộ luật Dân sự Việt nam năm 2005”, 2013. Tác giả nêu và phân tích
các quy định pháp luật của BLDS 2005 về thừa kế thế vị, đối chiếu các quy định
này với các quy định pháp luật có liên quan, nêu ra một số ví dụ bằng các vụ án
cụ thể để nêu ra những bất cập trong việc áp dụng các quy định này trong thực
tế, trên cơ sở đó đề xuất các kiến nghị để sửa đổi các quy định về pháp luật về
vấn đề này cho phù hợp thực tế.
(4). Luận văn thạc sĩ luật, Đèo Thị Lan Hương, “Một số vấn đề lý luận và
thực tiễn về thừa kế thế vị”, 2014. Tác giả phân tích các cơ sở lý luận, cơ sở
thực tiễn về thừa kế thế vị, đối chiếu với các quy định pháp luật Việt nam hiện
hành về thừa kế thế vị, nêu ra những vấn đề bất cập trong các quy định này về lý
luận và thực tiễn, đề xuất giải sửa đổi các quy định này cho phù hợp.
(5). Tạp chí, Nguyễn Hải An, “Vài suy nghĩ về điều 680 Bộ luật Dân sự
(thừa kế thế vị)”, Tạp chí Tịa án nhân dân (số 4 – 2004). Tác giả nêu ra một số
bất cập trong quy định pháp luật của BLDS 1995 về thừa kế thế vị, một số ý
kiến tranh luận về những bất cập này, đề xuất hướng khắc phục những bất cập
và hoàn thiện các quy định pháp luật về vấn đề này.
(6). Tạp chí, Thái Cơng Khanh, "Những khó khăn, vướng mắc trong việc
thực hiện điều 679 Bộ luật Dân sự năm 2005 về quan hệ thừa kế giữa con riêng
và bố dượng, mẹ kế", Tạp chí Tịa án nhân dân (số 16 - 2006). Tác giả phân tích
quy định về quan hệ thừa kế giữa con riêng và bố dượng, mẹ kế tại điều 679
15

BLDS 2005, những khó khăn vướng mắc trong việc áp dụng các quy định này
trong thực tế, đề xuất giải pháp hồn thiện quy định này.
(7). Tạp chí, Nguyễn Viết Giang - Nguyễn Đình Anh, “Thừa kế thế vị theo
quy định của Bộ luật Dân sự năm 2005 - một số vấn đề lý luận và thực tiễn”,
Tạp chí Tịa án nhân dân (Số 3 - 2014). Tác giả phân tích các quy định pháp luật
của BLDS 2005 về thừa kế thế vị, nêu ra những bất cập trong việc áp dụng các
quy định này trong thực tế, đề xuất các kiến nghị để sửa đổi các quy định về
pháp luật về vấn đề này.
(8). Tạp chí, Phạm Thị Bích Phượng,“Một số vấn đề về thừa kế thế vị
trong trường hợp con riêng với bố dượng, mẹ kế”, Tạp chí Tòa án nhân dân
(số 15 - 2014). Tác giả phân tích quy định của BLDS 2005 về thừa kế thế vị
giữa con riêng với bố dượng và mẹ kế, một số vấn đề bất cập trong việc áp
dụng các quy định này trong thực tế, kiến nghị sửa đổi quy định này cho phù
hợp thực tế.
(9). Tạp chí, Nguyễn Thị Mỹ Linh, “Góp ý sửa đổi Bộ luật dân sự đối với
một số quy định về thừa kế thế vị”, Tạp chí Nhà nước và pháp luật (số 10 2015). Trong bài viết này, tác giả cũng đi sâu phân tích các quy định của BLDS
2005 về thừa kế thế vị, nêu ra một số vấn đề bất cập trong việc áp dụng các quy
định này trong thực tế và đưa ra hướng khắc phục những bất cập này.
(10). Tạp chí, Đồn Thị Ngọc Hải, “Thừa kế thế vị theo quy định của pháp
luật dân sự”, Tạp chí Tịa án nhân dân điện tử (ngày 08 - 4 - 2019). Trong bài
viết này, tác giả đi sâu phân tích về thừa kế thế vị theo quy định của pháp luật
dân sự, điều kiện thừa kế thế vị, các trường hợp thừa kế thế vị, từ đó nêu ra một
số vấn đề bất cập trong việc áp dụng các quy định này trong thực tế.
(11). Bài viết « La représentation successorale au lendemain de la loi du 23
juin 2006/Thế vị trong thừa kế sau Luật ngày 23 tháng 6 năm 2006 » của tác giả
Sophie Gaudemet, Tạp chí Defrénois 2006, tr.1366 và tiếp theo.

16

Nội dung bài viết cho thấy quá trình phát triển của pháp luật Pháp về
trường hợp thừa kế thế vị được áp dụng. Bài viết cho thấy từ khi có Bộ luật dân
sự năm 1804 đến năm 2001, thừa kế thế vị chỉ được ghi nhận ở Pháp đối với
trường hợp người được thừa kế của một người lại chết trước người này.
Từ năm 2001, pháp luật Pháp ghi nhận thêm trường hợp thừa kế thế vị đối
với trường hợp người được thừa kế của một người chết cùng người này. Luật
này còn ghi nhận thêm trường hợp nữa là thừa kế thế vị được áp dụng khi một
người thừa kế của người để lại di sản thuộc trường hợp không được hưởng di
sản ngay cả khi người không được hưởng di sản vẫn còn sống.
Năm 2006, Pháp tiến hành sửa đổi quy định về thừa kế và Luật năm 2006
bổ sung thêm trường hợp thừa kế thế vị nữa, cụ thể là thừa kế thế vị được áp
dụng cho trường hợp từ chối hưởng di sản.
(12). Sách, Persones, Famile et Successions, tác giả Marilyn Piccint Roy,
Nxb. Yvons Blais 2003, tr.371 và tiếp theo.
Tại Chương Representation/Thừa kế thế vị, tác giả giới thiệu pháp luật
Quêbếc-Canada về thừa kế thế vị theo Điều 660 Bộ luật dân sự (ngày nay vẫn
còn hiệu lực). Ở đây, tác giả cho thấy thừa kế thế vị được áp dụng cho trường
hợp chết trước, chết cùng và không được hưởng di sản. Tác giả cũng cho thấy
thừa kế thế vị không được áp dụng cho trường hợp từ chối nhận di sản.
Về chủ thể hưởng thừa kế thế vị, thừa kế thế vị không áp dụng cho bề trên.
Ví dụ, người cha khơng bao giờ hưởng thừa kế thế vị của người con. Ngược lại,
thừa kế thế vị áp dụng cho bề dưới trực hệ. Ví dụ: Jean chết để lại di sản, Jean
có con gái là Marie đã chết trước Jean, Marie có 01 người con là Dominique
(Dominique là cháu của Jean), ngoài ra Jean cịn có cháu là 01 người cháu là
Laurent cũng chết trước Jean, Laurent có hai người con là Joal và Jacques (hai
người này là chắt của Jean). Ở đây, Dominique (cháu của người để lại di sản) và
Joal cùng Jacques (chắt của người để lại di sản) được hưởng thừa kế thế vị.

17

(13). Bài viết La substitution (articles 739-743 du Code civil) (autrefois
appellée représentation)/Thừa kế thế vị (Điều 739 và tiếp theo của Bộ luật dân
sự

Bỉ)

trên :

/>
?q=informations -obligations-personnes-successions-devotion-substitution.
Theo các quy định này, thừa kế thế vị được áp dụng cho trường hợp chết
trước, chết cùng, từ chối nhận di sản và không được hưởng di sản. Thừa kế thế
vị được áp dụng cho con, cháu của người con của người để lại di sản. Thừa kế
thế vị cũng được áp dụng cho con, cháu của anh, chị, em của người để lại di sản
và cũng được áp dụng cho con, cháu của cơ, dì, chú, bác của người để lại di sản.
Ngược lại, thừa kế thế vị không được áp dụng cho cha mẹ, ông bà của
người để lại di sản và cũng không áp dụng cho người vợ hay chồng, người sống
cùng của người để lại di sản.
(14). Bài viết « Legs universels, prédécès de l'un des légataires/Thừa kế,
trường hợp người thừa kế chết trước » của tác giả Jean Patarin trên Tạp chí
RTD Civ. 2001, tr. 410 và tiếp theo.
Trong bài viết này, tác giả cho thấy thừa kế thế vị không được áp dụng cho
thừa kế theo di chúc trong pháp luật Pháp với lý do người thừa kế theo di chúc
chỉ có thể là người thừa kế theo ý chí của người để lại di sản. Bài viết cũng cho
thấy hướng tương tự cũng tồn tại trong pháp luật của Bỉ.
Tuy nhiên, bài viết cho thấy thừa kế thế vị lại được áp dụng cho cả thừa kế
theo di chúc trong pháp luật của Ý khi đáp ứng một số điều kiện nhất định (Điều
467 Bộ luật dân sự Ý).

(15). Bài viết « Successions et familles au Liban/Thừa kế và gia đình ở
Liban » trong sách Les successions của tác giả Alexa Moukarzel-Hechaime,
Nxb. Bruylant 2012, tr.107 và tiếp theo.
Bài viết cho thấy Kinh Koran không ghi nhận thừa kế thế vị và chế định
này không được áp dụng trong cộng đồng người Xuni và cộng đồng người

18


Chiite. Ngược lại thừa kế thế vị cho thế hệ sau được ghi nhận trong luật năm
1948 trong cộng đồng người Druze.
Bài viết cũng cho thấy những luật gia người hồi giáo cho rằng việc không
ghi nhận thừa kế thế vị gây ra những bất công bằng và họ đang tìm cách để khắc
phục điều này.
(16). European Judicial Network, General information – Lithuania, 2015.
succession-166-lt-en.do
Tài liệu nghiên cứu có nội dung đưa ra trường hợp cha mẹ của cháu hoặc
chắt của người chết có quyền được thừa kế nhưng đã chết vào thời điểm mở
thừa kế, cháu hoặc chắt được thừa kế di sản thay người thừa kế thứ nhất và thứ
hai được hưởng quyền thừa kế. Họ được thừa kế phần bằng nhau phần di sản
thừa kế lẽ ra người cha ruột hoặc người mẹ ruột đã chết của họ được hưởng.
thừa ruột. Người chồng hoặc người vợ còn sống của người chết được thừa kế
một phần tư di sản thừa kế cùng với những người thừa kế cấp một trong trường
hợp khơng có nhiều hơn ba người thừa kế ngồi người chồng hoặc người vợ cịn
sống của người chết. Khi có nhiều hơn ba người thừa kế, người vợ hoặc chồng
được thừa hưởng phần di sản bằng nhau với những người thừa kế khác. Nếu
người vợ hoặc chồng được thừa kế cùng với những người thừa kế cấp hai, thì
người đó được hưởng một nửa di sản thừa kế. Trường hợp khơng có người thừa
kế cấp một hoặc cấp hai, vợ hoặc chồng được thừa hưởng toàn bộ gia sản.
(17). Brief overview of the Norwegian inheritance law, NorJus, 2018.

/>Tài liệu nghiên cứu đưa ra nội dung về pháp luật dân sự của Na Uy; cháu,
chắt sẽ được thừa kế, nếu chúng là con của người hưởng di sản đã chết hoặc từ
bỏ quyền thừa kế của họ. Những đứa cháu hoặc chắt như vậy sẽ nhận được phần
tài sản mà cha mẹ chúng sẽ nhận được.
(18). Yelena Anatolyevna Kirillova and Varvara Vladimirovna Bogdan,
Institution of Hereditary Substitution in the Inheritance Law: A Rather-Legal
19


Analysis,

South-West

State

University

Kursk,

Kursk,

Russia,

2013.

/>Bài viết có nội dung phân tích về việc thừa kế thay thế (thế vị) trong pháp
luật của Nga và các nước Tây Âu. Ý chính của sự thừa kế thay thế trong luật
hiện hành không được thay đổi và thực tế là bên cạnh người thừa kế chính cịn
có người thừa kế dự bị thay thế hoặc người thừa kế được chỉ định. Trong q
trình thơng thường của các sự kiện pháp lý, nếu người thừa kế vì bất kỳ lý do

nào không thể hoặc không muốn chấp nhận quyền thừa kế thì quyền thừa kế
được chuyển sang cho người thừa kế thay thế. Bài viết thảo luận về đặc thù của
sự thay thế di truyền và một số vấn đề thực tế. Trong trường hợp này, cuộc điều
tra thay thế trở thành chủ đề của một hành vi tài phán có điều kiện, chứ khơng
phải là người thừa kế nguyên tắc.
(19). Regulations on inheritance in Roman law, Nguyen Thong Quang,
2017.

/>
12036875.html
Tài liệu nghiên cứu có nội dung đề cập đến quy định của pháp luật La Mã
về thừa kế: Cháu nội trực hệ của người chết mà cha đã chết (được gọi để nhận
di sản với tư cách thừa kế thế vị ). Những người này là những người thừa kế bắt
buộc, họ khơng có quyền từ chối nhận di sản. Hơn nữa, những người này do
sống dưới một mái nhà với người người có di sản nên coi như các đồng chủ sở
hữu đối với tài sản thuộc di sản; việc mở thừa kế có tác dụng khẳng định tư cách
chủ sở hữu của họ đối với các tài sản liên quan.
(20). J.C.B.Mohr, International Enclopedia of Comparative Law,
International Association of Legal Science, BRILL Publishing House, Volume I
– National Reports (Viktor Knapp - Chief Editor), 1976.
Tài liệu nghiên cứu có nội dung xác định nhóm người thừa kế và quyền
thừa kế của họ, luật bắt nguồn từ việc bảo vệ quyền lợi của gia đình người chết
và đặc biệt là người chưa thành niên hoặc người khuyết tật có liên quan đến
20


người chết. Nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự xác định những người thừa
kế của nhóm đầu tiên bao gồm con đẻ, con nuôi, vợ hoặc chồng và cha mẹ đẻ
hoặc cha mẹ nuôi của người chết. Nếu con của người để lại di sản đã chết hoặc
được sinh ra sau khi người để lại di sản chết thì người con đó cũng là người

thừa kế của nhóm đầu tiên. Cháu và chắt thừa kế như một phần của nhóm đầu
tiên tại thời điểm mở thừa kế nếu cha, mẹ của họ đã chết. Những đứa cháu hoặc
những đứa chắt này được thừa kế chung phần mà cha mẹ đã mất của họ đáng lẽ
nhận được (Fundamentals art.118).
(21). Charles Holbech, The Residential Nil Rate Band: A Path through the
Maze, Radcliffe Chambersm, 2015.
Tài liệu nghiên cứu giới thiệu pháp luật của Anh, trong đó có nội dung:
Cháu sẽ khơng được thừa kế nếu quyền được hưởng di sản của chúng phụ thuộc
vào việc đạt được bất kỳ độ tuổi nào và chúng đã khơng đạt được độ tuổi đó tính
đến thời điểm người lập di chúc chết. Người lập di chúc có thể để lại quyền thừa
kế cho các con của mình bằng nhau, trường hợp có người con nào chết trước
người lập di chúc nhưng người con này đã có con (cháu của người lập di chúc)
và người cháu này còn sống tại thời điểm người lập di chúc chết thì cháu sẽ
được hưởng hồn tồn phần di sản cha mẹ được hưởng.
(22). Sách, Insun Yu, “Luật và xã hội Việt nam thế kỷ XVII-XVIII”, 1994.
Trong cuốn sách này, tác giả đi sâu nghiên cứu về một số vấn đề xã hội và pháp
luật Việt nam từ thế kỷ XVII đến thế kỷ XVIII, ảnh hưởng của pháp luật đến
các quan hệ xã hội trong thời kỳ này, trong đó có đề cập đến quy định pháp luật
về vấn đề thừa kế.
1.2. Nhận xét về tình hình nghiên cứu
1.2.1. Nhận xét tổng qt
Số lượng các cơng trình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án tương đối
phong phú và đa dạng. Kết quả nghiên cứu của các cơng trình nêu trên đã cung
cấp một lượng kiến thức lớn và có ý nghĩa nhất định trong việc hồn thiện hơn
21


các quy định của pháp luật hiện hành về thừa kế nói chung và thừa kế thế vị nói
riêng ở Việt Nam, nhưng chủ yếu mới dừng lại ở phạm vi phân tích một số quy
định về thừa kế trong một số văn bản luật pháp luật cụ thể, còn về vấn đề thừa

kế thế vị thì các cơng trình nghiên cứu trên mới chỉ đề cập đến như một phần
của cơng trình nghiên cứu hay chỉ xem xét ở một khía cạnh, góc độ cá biệt.
Đối với các cơng trình nghiên cứu trực tiếp về vấn đề thừa kế thế vị nhìn
chung chỉ mới tiếp cận vấn đề theo góc độ quy định pháp luật thực định, phân
tích thực trạng áp dụng các quy định về thừa kế thế vị và nêu ra những bất cập
trong việc áp dụng các quy định này trong thực tiễn, từ đó đề xuất phương
hướng sửa đổi và hoàn thiện các quy định này, mà chưa có cơng trình nào
nghiên cứu vấn đề thừa kế thế vị một cách có hệ thống và tồn diện theo hướng
tiếp cận đa chiều, từ nhiều góc độ, có tính kế thừa theo thời gian của các quy
định pháp luật về thừa kế thế vị. Do đó, để nghiên cứu đề tài này theo hướng
tiếp cận như trên đặt ra trách nhiệm nặng nề cho nghiên cứu sinh trong q trình
nghiên cứu và đây cũng là cơng trình khoa học đầu tiên dưới hình thức luận án
tiến sĩ luật học, trực tiếp nghiên cứu vấn đề thừa kế thế vị một cách tương đối
tồn diện và có hệ thống; mục đích, phạm vi, nội dung nghiên cứu và phương
pháp tiếp cận khác với các cơng trình nghiên cứu về thừa kế thế vị trước đó đã
được cơng bố.
1.2.2. Những nội dung nghiên cứu về thừa kế thế vị đã thống nhất
Căn cứ tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án, có thể nhận thấy
một số nội dung nghiên cứu liên quan đến luận án đã được thống nhất và luận
án có thể tiếp thu, làm sáng tỏ thêm. Cụ thể:
Về lý luận: Vấn đề nhận thức chung về thừa kế thế vị và ý nghĩa của quy
định này đã được làm sáng tỏ. Các cơng trình nghiên cứu đều có sự đồng thuận
cao về việc cần thiết phải có quy định pháp luật về thừa kế thế vị. Quy định này
góp phần đảm bảo quyền thừa kế của công dân, quyền định đoạt tài sản của họ
cả khi họ còn sống hay đã chết, bảo đảm di sản của người đã chết được để lại

22