Tái cấu trúc lao động nghề nghiệp và sự xuất hiện các gia đình trung lưu ở nông thôn đồng bằng sông hồng hiện nay (trường hợp xã hải vân, huyện hải hậu, nam định)

Nghi§n ciiu
Gia dinh v^ Gi6i
S^ 4 -2017

Til cau true lao dfino - nghe^ nghiep
vd su xua't men ede gia fllnh trung liru
d nong thfin dfing hing sAng Hfing hifin nay
(Tmdng htfp xa Hal Van, huyen Hdi Hau, Nam Ojnh)

Trinh Duy Luan
m Xd hfii hoc

Tom t^t: Bai viet phan tich nhiing thay doi trong ci'u true lao
dong - nghe nghiep cua xa Hai Vin, niQt xa d dong b4ng song
HSng khoang 4 thSp niSn g ^ day, trong do t^p trung nh£n
manh dS^n cac ySu tS nguSn li^c con ngudi, vSn xa h§i vk tinh
t h ^ khcli nghifip cl dia phUdng trong bfii canh CNH, HDH - von
la nhSng ylu to quan trong cua qua tiinh phat tri^n kinh tl^xa
hdi cua Hai Van. Vi$c ndng cao mijCc song da Uim xn&t hien
nhieu gia dinh trung hiu b viing n6ng thfin vk trong c&c gia trung lilu m6i noi n^y, mc^ quan h€ gia dQnh da c6 nhSng bi^u
hiSn binh d4ng hcJn giQa vs} va chong, gifla cha m? vk con cai.
Nhflng chi bao vi sfl tig'n b6 theo hu6ng hi$n dai nky bilu hiSn
cho nhflng bien doi xa hpi 6 nong thon dong bitng song Hong
hifin nay'".
Tif kh6a: Gia (finh; Gia (finh trung luu; Gia 4inh n6ng th6n;
C£(u trflc lao dong - nghi nghiep; Mflc song gia dinh.

Mdddu
Qud trinh d^y manh CNH, HDH dSt nudc, vk Chuong trinh "Xay dung
ndng thdn mdi" nhihig nam g ^ day da va dang tiSp tuc tac ddng, 1 ^ thay

4

Nghlsn cihj Gia dinh va Gidi. Quyen 27, so 4, tr. 3-14

d6i dang ki cSEu tnic kinh t^, lao dOng ngh^ nghiep trong cac gia dinh n6ng
thdn, theo hudng h5n hgp va phi nflng. Tai nhi^u dia phuong, ctlng vdi
nhiftig chuydn bieh trong cSii trdc lao ddng nghi nghiep, miic stfng cua
ngucfi dan dan duoc nang cao. TCt day mdt bfl phan cic hd gia dinh (HGD)
ndng thdn da cd thu nhap kha hon d^ c6 th^ duoc xg'p vao nhdm cdc "gia
dinh trung luu ndng thdn" vi kinh tff. Trfin co sd nhiing nghien cihi da cd
v^ mdt xa ndng thdn d6ng b4ng sdng Hdng (DBSH) - xa Hai Van (huyfin
Hai Hau, tinh Nam Dinh), va tCt sd lifiu dilu tra 108 hd gia dinh va phdng
van sau cdn bd, ngudi dan xa Hai VSn vao thdng 1/2017 cila Di tai cdp Bd
"Gia dinh trung luu d Vifit Nam vdi cdc qud trinh phdt tri^n kinh t l - xa
hdi - van hda" b^i vilt se chi ra mdt sCi ddc dilm trong co cau xa hdi nghi
nghifip, lao ddng vd su xudt hifin nhihig gia dinh trung luu (GDTL) ndng
thdn d xa Hai Vdn trong nhiing thap nifin vCta qua nhu mdt nghifin edu
trudng hgp d viing ndng thdn DBSH.
Xa Hai Vdn dugc gi(M nghifin cihi xa hdi hoc bilt din ddu tifin tiT cdng
trinh cua Francois Houtart va Genevi&ve Lemercinier "XS hdi hgc ve mgt
xd a Viet Nam: Tham gia xd hdi, cdc md hinh vdn hda, gia dinh, tdn gido
dxdHdi Vdn" xudt ban ndm 2001. Qua trudng hgp Hai Van, cdc tdc gia
da phdn tich thflc trang va nhflng chuyin biln cua ndng thdn DBSH thdi
ky 1970-1980, vdi md hinh hgp tdc xa san xudt nflng nghifip dung nhflng
mfl hinh td chile kinh tl - xa hdi va vdn hda d ndng thdn Vifit Nam thdi ky
nay. Hai muoi ndm sau, vdi cdng trinh "Hdi Vdn - Chii nghTa xd hgi va Thi
trudng • Budc qud dd kep cua mgt xd Viet Nam", Francois Houtart lai cho
thdy nhiing budc chuyin ddi mdi vl kinh t l - xa hdi - van hda cfia Hdi Vdn

duiS tdc ddng ciaa dudng idi "D6i mdi", khi Viet Nam chuyin tiir nin kinh
tl k l hoach hda tdp trung sang kinh t l thi trudng.
Lua chgn tilp tuc nghifin cihi trudng hgp xa Hai Vdn se gidp bd sung
them cho "hd so lich dai" vi nhihig chuyin ddi vi kinh t l - van hda - xa
hdi cua Hai Vdn qua gdn 40 ndm phdt trien. Bai vilt ndy hy vgng se kfch
thich nhihig nghien edu tilp theo vl Hai Vdn trong thdi gian tdi.
1. Hai Van: cau true kinh te hon h^p "nong - phi nong" cua nhOhg
n^m 1980
Trong cdng trinh "Xd hdi hgc vi mdt xd d Viet Nam: Tham gia xd hgi,
cdc md hinh vdn hda, gia dinh, ton gido d xa Hdi Vdn" ciia Francois
Houtart vd Genevieve Lemercinier da md ta Hai Vdn trong khufln khd ciia
md huih hgp tdc xa (HTX) nflng nghifip (bdc thdp, rdi hgp nhdt thanh HTX
bac cao) vdo cudi nhiing ndm 1970. Vdo thdi ky dd , Hai Vdn vdn khdng
phai la xa "thudn ndng", md da cd mdt edu true kinh t l hdn hgp ndng
nghifip - tilu thu cflng nghifip (TCN).


T r i n h Duy Luan
Bang I. Co edu lao dong cua Hai Van nflm 1978
Cic ng&nh san xuHt
Tr6ng trpt
Chan nudi
Ti^u, th& cdng nghifip
Thiiy loi
Dich vu (ap thi
Quiniy

So lao ddng
727
168

1607
187
65
73

Tyle%
25,7
5,9
56,8
6,6
2,3
2,6

Ngu6n: Francois Houtart & Genevieve Lemercinier, 2001:69.
Bang 2. Co ci£u lao dong trong cdc nganh nghi TCN vd djch vu ndm 1978
Ng^nhnghJTTCN
Lamgach
M6c xAy dung
Co khi
ChifEu c6i
Theuren
Dan ldl
May, cdt t6c
van tai
Khai thac lam san

So lao dong
815
148
58

152
154
6
13
60
91

Tyle%
50,7
9,2
3.6
10,7
10,2
0,4
0,8
3,7
5,7

NguSn: Francois Houtart & Genevieve Lemercinier, 2001:69.

Cling nhu nhilu xa ndng thdn DBSH, Hai Vdn cd khd it mdng ddt. Vao
nam 1978 xa cd 460,26 ha ddt trdng trgt vdi tdng sd 5.179 nhdn khiu, binh
qudn rudng ddt Id 888 mV ngudi, tuong duong khoang 2,5 sdo Bdc bd
(Francois Houtart & Genevilve Lemercinier, 2001:65,72). Cd le vi thi ma
vdo then gian ndy, lao ddng ndng nghifip bao gdm trdng trgt vd chdn nudi
cda Hai Vdn cW chilm 31,6%; iao ddng lam tilu TCN c h i ^ \di hon
56,8% vdi khoang gdn mdt chuc nganh nghi da dang (Bang 1 va Bang 2)
(Francois Houtart & Genevieve Lemercinier, 2001:69).
Nhu vdy, til thdi k^ trudc Ddi mdi, Hai Van da cd truyin thdng lam
kinh t l ndng ddng vd da dang. Truyin thdng nay vdn dugc tilp tuc duy tri

cho din ngay nay, vdi nhung biln thi mdi.
2. Cau true lao dpng, nganh nghe hien nay cua Hiii Van
Tlieo sd lifiu thdng kfi eua ty ban Nhan dan (UBND) xa Hai Van, din
nam 2016, difin tich ddt canh tdc binh qudn ddu ngudi cda Hai Van ehi cdn


Nghien cihi Gia dinh vk Gidi. Quyen 27, so 4, tr. 3-14
Bang 3. Co edu 3 nhom ngdnh kinh t l cua Hai Vdn nflm 1978 vd 2016
Cdc ng&nh san xudl
Trdng trpt - chan nudi
Cfing nghiep v^ Xay dimg
Dichvu

1978 (%)
Sd'lao ddng
ddng
37,0
33,2
29,8

31,7
56.8
11.5

2016 (%)
Gid iri sdn
phdm
27.5
42,0
30,5

Ngu&i: as lieu 1978 Iheo E Houort Vi I. Geneviftve, 2001:69;
SS li&i 2016 cua UNBND xa Hai Vaa
231mS ti^c la khoang 0,64 sao Bdc bd (bdng 1/4 so vdi 2,5 sdo ndm 1978).^
Dilu ndy vClta Id kit qua, viia Id tac nhdn cua qud trinh phat triln cac hoat
dflng san xudt phi ndng nghiep cua xa trong bdi canh Ddi mdi, CNH,
HDH, hdi nhdp va md cfta.
Cung theo sd Ueu do UBND xa cung cdp, eo edu t^ trong gid tri 3 nhdm
ngdnh kinh t l cua Hai Vdn ndm 2016 cd su thay ddi nhdt dinh uong ty
trgng cac thanh phdn, nhung vl eo ban Hai Van vdn duy tri dugc co edu
hdn hgp ndng - phi ndng. Cdn hudng thay ddi, xit vl gid tri. Id tilp tuc
giam ty trgng ndng nghifip, tdng khu vuc cdng nghifip, xdy dung, vd dac
biet. Id tdng nhanh khu vuc dich vu - xu hudng diin hinh c^a qud trinh
phdt triln theo hudng ddy manh tdi co edu nganh nghi d ndng thdn hien
nay (Bang 3).
Cdi mdi Cua Hai Vdn ngdy hdm nay la cdng nghifip, TCN dang phat
triln chu ylu theo mfl hinh doanh nghiep quy md hfl gia dinh (HGD), vdi
trang thilt bi mdi, ldm dn theo co ehlthi trudng, md rdng giao luu, cimg
cdp hdng hda san phdm cfia minh ra tdi cac huyen khde, t!nh khde, vd cd
nudc ngodi (nhu vdi nghi mdc vd nghi eo khf). Theo xu hudng ndy, kit
qua khao sat thuc hien vdo thdng 1/2017 cho thdy cd edu 3 nhdm hd gia
dinh theo nghi nghifip d Hai Vdn Id nhu sau: 6,5% Id hd thudn ndng,
64,8% hd phi ndng va 28,7% hd hdn hgp - phi ndng (Bang 4).
Bang 4. Ba nhom HGD theo nghi nghi€p d Hai Vdn (khao sdt 1/2017)
C^cnh6mHGD
Thudn nflng
Phi nang
H5n h^p nflng - phi nflng
T6n$ s6

S6h(f

T:^l£(%)

7
7n

6,5
64,8

31

28,7

108

100


Trjnh Duy Lu&n

7

VI "lugng", ddy la nhung con sd vl cdii trdc lao ddng - nghi nghidp
trong HGD. Song quan trgng hon phai kl din Id cdi "chdt" - ylu td con
ngudi lao ddng cua Hai Vdn, tit trade din nay. Mdt chii doanh nghiep eo
khi cd ten tudi d Hai Vdn hien nay da nhdn xet: "NgUdi ddn Hdi Vdn cUng
rdt tinh y vd khdn, thdy co thi trUdng rdng md hg sdn sdng ddu tU ldm
"gay" (PVS Chu doanh nghiep co khO- Ddy cd le Id nhdn td quan trgng
nhdt gdp phdn ldm nfin Hai Vdn ngdy hdm nay.

6 Hai Vdn, nghi ndng - gdm trdng trot, chan nudi, nudi thiiy sdn, vdn
cdn chilin mdt ty le nhdt dmh. Theo sd lifiu thdng kfi eua UBND xa ndm
2016, ty le cdc HGD hien cdn ldm ndng (thudn ndng vd hdn hgp) chilm
37%, con theo dilu tra c&a chiing tdi ty le nay Id 35,2%. Trong dd sd hd
"thudn ndng" cdn rdt ft - chi 6,5%. Nhin chung, cae hd cdn ldm ndng chi
coi dd nhu mdt th6 "nghi phu", cdt dl Idy gao an. Cdc cdng doan sdn xudt
ndng nghifip diu dugc chuyen mdn hda, co gi& hod vd phdn Idn diu thue
ddn tit xa khde din ldm. Vi theo Idi mdt cdn bd xa thi "ddn Hdi Vdn khdng
ldm thue ndng nghiip, ma ldm thui cho nghi phi ndng nghiip nhiiu han".
L^ do ndm d hieu qua, thu nhdp cua cdng vific. Lao ddng san xudt ndng
nghifip chu ylu do nhiing ngudi cd tudi, bd me gid d nha, khi con cdi hg,
hoac thoat ly ldm vific d thdnh phd, hodc lam cdng nhdn, lao ddng tu do,
ldm thufi ngay tai xa (vdi thu nhdp khdng hi thdp). Niu Id lao ddng trung
nien, cdn siic lao ddng thi hg thudng kit hgp ldm ndng nghiep (trdng trot
vd chan nudi) v(h budn bdn, dich vu tai chd. Rudng ddt da ft, lai dugc co
gidi hda, chuyfin mdn hda, nfin khdng cdn nhilu lao ddng.
Ddt canh tdc bi thu hep, nhtmg thay vdo dd gid tri cua ddt ngdy mdt
tang cao do qud trinh dd thi hda. Mdt Id ddt 80 m^ d Hai Vdn (dgc qudc Id
21) gdn ddy dugc ddu gid Ifin tdi 1,4 ty ddng (gdn 20 trifiu ddng /m^- Cac
ngdnh nghi nhu mdc, co khi diu rdt cdn ddt dl md rdng mdt bdng, phdt
triln san xudL Xa cung cdn ddt dl quy hoach, thanh lap cum cdng nghifip,
tdch san xudt cdng nghiep ra khdi khu ddn cu, trdnh d nhilm mdi trudng
sdng. Nhu edu chuyin ddi muc dich &ii dung ddt dl phdt triln cdc ngdnh
nghi phi ndng nghiep la rdt Idn. Song, theo J^ kiln cdn bd xa thi co chi,
thil tuc chuyin ddi nay cdn rdt phiic tap, chua ed ngudi dvhig ra td chdc
hay "phd ido" 6.i khai thdng h u ^ g phdt triln ndy...
Ngdnh nghe phi ndng nghiip mm
Nhu tren da trinh bdy, Hai Van vdn cd nhilu ngdnh nghi tilu TCN tCt
nhihig nam 1980. Cung vdi thdi gian, cd mdt sd ngdnh nghi da mdt di nhu
ldm gach, det chilu cdi, theu ren...; nhimg mdt sd nghi khac vdn tin tai

vd phat triln din nay nhu nghi mdc xdy dung va ddn dung, nghi xdy dung.
Ddng thdi cung xudt hien them nhOng nghi mdi, do su nang ddng, tun tdi


8

Nghidn citu Gia dinh vk Gidi. Quyen 27, s£4, tr. 3-14

vd ddu tu ciia ngudi ddn Hdi Vdn, diin h b h Id nghi ddc hgp kim nhdm vdi
san p h ^ la cdc loai c6ng vd hdng rdo. San phdm ndy cd nhilu ylu td my
thudt, thudng dugc sft dung cho cdc cdng trinh xdy dung Idn, gitip ldm tdn
thfim gid tri, vl bl thi cua cac ngdi nhd Idn, cdc bifit thu, cdng sis...
Dh mdi dugc phdt triln trong 4-5 ndm gdn ddy, nghi ndy da thu hiit
nhilu ngudi ddn ddu tu. Tai Hdi Vdn hifin ed hon 30 doanh nghiep hoat
ddng theo nghi ndy. Quy md doanh nghiep d miic nhd vd vCra, chfi ylu tren
nin tang kinh t l HGD. Luc lugng lao ddng chu ylu Id nguM trong gia
dinh, anh em hg hang gdn. Cd doanh nghiep thue them tren ddng khac is trong xa hodc cdc xa kl bfin; ciing ed doanh nghifip Idn da
thufi tdi 50 lao ddng thudng xuyfin, trong dd Idioiing 15 lao ddng d cdc xa
khde. San phdm lam ra cung cdp cho thj trudng cdc thanh phd Idn nhu Hd
Ndi, Hai Phdng, Quang Ninh, cdn xudt khdu sang ca sang Ddi Loan.
Ngodi ra, Hai Van cdn ed nghi chi biln gd (mdc xdy dung \^ ddn
dung) vd eho din nay da phdt triln thdnh cdc doanh nghifip cd mdy mdc,
trang thilt bi hifin dai vd nhdp gd tit Ldo, Nam Rii vl chi biln. Hifin Hai
Vdn cd 34 CO sd chi biln gd nhu vdy. Cd doanh nghifip kinh doanh gd quy
md khd Idn vdi ngudn vdn len tdi hang t^ ddng.
Hieo Bdo cdo ciia UBND xa, cdc doanh nghiep chi biln gd vd co khi
ndy da tao vific ldm cho khoang 1.000 lao ddng (chilm khoang 15% tdng
sd lao ddng cfta xa). Ngoai ra, cdn cd nghi xdy dung, cd thi lam viec tai
xa hodc di cdc dia phuong khde, ciing hdng trdm lao ddng di ldm 6 cdc

xudng may mdc vd cdc co sd khde trong huyfin.
Tiln cdng lao ddng gian don d xa vdo khoang 200 - 250 ngdn ddng/
ngdy. Thu nhdp cua thg lam vific trong cdc doanh nghifip dftc hgp kim nhdm
cd thi tft 4-5 uifiu ddng/thang, niu lam thfim gid cd thi cao hon. Thg cd ky
thudt iam mdc, ldm co khi cd thi thu nhdp trfin dudi 10 trifiu/ thdng.
Tmh hinh phdt triln kinh t l cfta dia phuong da cd nhOng tdc ddng tich
cue tdi xu hudng vific ldm vd di ddng cua luc lugng lao ddng tri tai dia
phuang. Ldp tre ft di cu tim vific lam d noi khde hon vl nhu edu vific ldm,
tft lao ddng gian don tdi lao ddng cd ky ndng d xa khd cap, thu nhdp cung
khdng qud thdp, lai dugc lam vific tai qufi nha. Mdt can bd xa nhdn xet:
"Mdy ndm gdn ddy, thanh nien d xd il di hgc lin hon, chi mud'n di ldm,
ldm giau. Thgm chi 50% tdt nghiep THCS khdng hgc THPH md chuyin
sang hgc nghe vd ldm viic tgi dia phuang. Cd cd sinh viin td't nghiep mdt
sd ngdnh hgc khdng lim dmc viic ldm d thdnh phdcUng quay vildm viec,
hogc lap nghiep tgi dia phuang" (PVS Cdn bd lanh dao xa).


Trinh Duy Luan
Tinh thdn khdi nghiip
Bai hgc vl phat huy tmh chft dflng sdng tao, cdn cu hgc hdi cfta ngudi
ddn, ngudi lao ddng Hai Vdn Id nhdn td quan trgng hdng ddu trong khcri
nghiep. Cdu chuyen khdi nghiep thdnh cdng vdi nghi dftc hgp kim nhdm
cfta cac chft doanh nghidp HGD d dia phuong Id nhftng vi du diin hinh.
Nhin chung, trinh dfl hgc vSn ciia cdc chft doanh nghiep khdng cao,
nhilu khi chua tdt nghiep PTTH (ldp 9, thdm chi chi ldp 7). Ngay tCt ngdy
cdn hgc phd thdng, hg da tu hgc cho minh mdt nghi thfi cdng nao dd. Thdi
hgc, hg bat ddu di lam Sn xa chfi ylu vdo thanh phd Hd Chi Minh. CJ dd,
qua lan Idn vdi thuc t l lam dn, chuyin ddi nghi nghifip hg da hgc dugc
nghi, tim hilu cdc co hdi va trd vi Hai Vdn bat ddu khdi nghifip tft vdn
liing ft di. Hg cung mdy md tu hgc tft sdch ky thudt, nhdt la tft internet,

ciing vdi kinh nghifim thuc tl(cd ngudi da trai qua 5-6 ndm, thdm chi hang
chuc nam) trudc khi bat ddu phat triln doanh nghifip cfia minh. Hg ciing
da hgc dugc cdch quan ly, bilt tinh todn, mua mdy mdc cu, hoac mua phu
tftng vl tu lap rap mdy, tim tdi cdc phuong dn kinh doanh, giam chi phi...
Vdn xa hdi, mang ludi xd hdi cung dugc cdc doanh nghifip tre Hai Vdn
vdn dung trong budc ddu khdi nghiep. Trong nghi due hc^ kim nhdm, cdc
chfi doanh nghiep cho bilt, viec khdi nghiep thdnh cflng thudng di kim vdi
su hd trg Idn nhau trong gia dinh, gifta cdc anh chi em trong luc khd khan
ban ddu vl vdn, ddt ldm nhd xudng. Sau ddy, khi doanh nghifip da vOng
vdng, hg lai tao dilu kifin cho nhau phdt triln di Ifin, tach ra ldp doanh
nghifip mA, md rdng san xudt. Khi dugc hoi vl hifiu qua hoat ddng cfta
doanh nghifip, nhung ngucd chft doanh nghiep tre cua Hai Vdn iudn khang
dinh: "muc dich ban ddu la tgo viec ldm cho anh chi em trong gia dinh,
trong lang xdm Id chinh...". Ro rang tftih thdn va f chi khdi nghifip, nhiing
phdm chdt ti'ch cue cfia ngudi ddn Hai Vdn da dugc kit hgp tdt vdi mang
ludi xa hdi, vdn xa hdi truyin thdng noi ddy.
Phdt triin cdc dich vu phuc vu sdn xudi vd ddi sdng
Mftc sdng tdng, nhu cdu vl djch vu cho san xudt vd ddi sdng tdng da
kich thich su xudt hifin cac cfta hang kinh doanh vd dich vu dfi loai. Tft ddy,
6 khu vuc trung tdm cfta xa Hai Vdn da xudt hifin md hinh cu trft theo
tuyln phd, kit hgp nhd d vdi cfta hang kilu dd thi. Tuyln phd ndy dugc
hinh thanh d xdm 8, dai khoang 400m, ndi dai tft Uu sd UBND xa tdi chg
Trung Thanh (chg Hai Vdn), bao quanh nhd thd Trung Thdnh. Dudng dugc
rai nhua, rdng rai, cd dien dudng chilu sang, vdi nhilu biln hifiu, quang
cdo va hang hod dich vu sdi ddng da ldm thay ddi bfl mdt cua xa Hai Vdn.
Hai Vdn dang trong qud tiinh dd thj hda viM nhilu tilm ndng phdt triln.


10

Nghien curu Gia dinh va Gidi. Quy^n 27, so 4, tr. 3-14

Trfin "tuyln phd" nay, cd thi bdt gdp cdc cijra hang tap hda, dich vu cudi
hdi, cfta hdng qudn do thdi trang, dd ndi thdt, hang dien tft, dien lanh, cfia
hdng vang bac, dich vu trang dilm, ldm dep (lam tdc, lam mdng), trang bi
dm thanh, va nhilu loai mdt hdng gia dung da dang khde. Lgi thi "nhd mdt
dudng" d5 dugc ngudi ddn nhdc tdi ciing vdi gid tri nhd - ddt tdng cao
nhanh chdng. Ddy diu la bilu hien cfia su phdt triln diin hinh theo hudng
dd thi hda dang diin ra nhanh chdng d mdt xa ndng thdn nhu Hai Vdn.
3. Miic song t^ng cao va si/xuat hi$n cac gia dinh trung luu d Hai Van
Thu nhdp binh qudn
Theo Bao cdo cfta UBND xa, thu nhap binh quan ddu ngudi cfta Hai Van
ndm 2016 khoang 35,5 trifiu ddng/ ndm (gdn 3 trifiu ddng/ ngudi/ thdng).
Cdn theo sd lifiu dilu tra 1/2017 cfta chung tfli, trong sd 108 hfl gia dinh
dugc phdng vdn, thu nhdp binh qudn ddu ngudi cfia cac HGD dat tdi mftc
4,83 trifiu ddng/ thang, gid ui trung vi (Median) la 3,75 trifiu. Khoang 60%
sd HGD dugc phdng vdn cd thu nhdp binh qudn ddu ngudi tft 3,3 trifiu
ddng trd Ifin (Bang 5). Cung theo kit qua dilu tra ndy, niu chgn mftc thu
nhdp binh qudn ddu nguM tft 2,6 trieu ddng/ thdng trd Ifin Id thudc GDTL
thi gdn 3/4 cdc HGD 6 Hai Vdn dugc phdng v&i da cd thi dugc xIp vdo
nhdm "gia dinh tnmg luu" d ndng Ihfln'^'.
Dilm khac so vdi cdc gia dinh trung luu dd thi la d trinh dd hgc vSn
cfta cac thanh vifin trong dd tu6i lao ddng cua cdc HGD d Hai Vdn khd
thdp. Vdi nhdm GDTL, 57,5% chft hd cd hpc vdn THCS, 16,3% cd hpc
vdn THPT, 18,8% cd uinh dd tft trung cdp nghi/ cao ddng ttd Ifin. Thdm
chf cdn cd 7,1% chfi hd chi cd ttinh dd Tilu hpc. Dilu ndy cung dftng ca
vdi nhdm cdc hd gia dinh kinh doanh, san xudt cdng nghifip (mdc, ca khO
khd gid d xa, nhu da md ta d ttfin.

Bang 5. Mftc thu nhap binh qudn ddu ngufti cua HGD d Hai Vdn

(khao sat thang 1/2017)
MQc thu nhflp binh guftn dAu nguM / thang
Dudi 2,6 trieu dfing

S6' HGD

%

28

Td 2,6 - dinSi 3,5 tri$u

19

25,9
17,6

TCr 3,5 - 4,5 irifiu

23

21,3

Tren 4.5 Irifiu

38

35,2

Trinh Duy Luan

Bang 6. Cdc ti£n nghi sinh hoat trong gia dinh d Hai Van
(khao sat thdng 01/2017) (N=108)
T y l e (%)c6

Tyie (%)c6

Loai ti^n ngbi

Xe may (gid mua mdi
<30tneu)
Xe miiy (gii mua m6i
>30tnftu)

GDTL

Wi-fi iTong nha

48,9

41.2

May VI tfnh d ^ b ^ /

35,2

39.8

53,8

Dien ihoai DD thufmg,
khOng k£t n^i internet

75,9

72.5

62,0

70.0

GDTL

5.6

6,2

93,3

80.0

Xe a t6 con

41,2

Loai ti^n nghi

To^

Toto mSu

Ti,l«U,

95,4

97J

Dien Ihoai DD, ipad c6
ke't ndi internet

May giSI

80,6

85,0

TV din hlnh

57,4

58,8

Di^u hita nhiil dfl

47,2

53,8

TV m ^ hlnh phing,

LCD, Led

57,4

6U

Din am thanh (gia > I 0

32,4

38,8

Binh mi6c n6ag, ika
sudi (cho phfing tim)

90.7

95,0

Lo VI s6ng / L6 nudng

31,5

40.0

D&n Piano (gia >20tn*u)

4,6

6,2

M p diSn/ bCp ga

97,2

97,5

d to kinh doanh (xe tai,
xe kh£ch)

4,6

5,0

B£pi&(gia>10tri«u)

13,0

16.2

Khac

2,8

2,0

trieu)

Ghi chii: Mdt s6 lien nghi duoc cac gia dinh sd hihi vdi sd' luong nhi^u nhu: diCn thoai di d6ng
(5-6 chiSc), xe may (2-3 chi£c); TV, miy vi linfa, di^u b&a nhiet dfi...

Tiin nghi sinh hogt
Theo Bdo cdo cfta UBND xa Hdi Vdn, hifin nay, 100% sd hd ttong xa
da cd nhd kifin cd, ttong dd 50% Id nha cao tdng. Todn xa cd gdn 3.000 xe
mdy (binh qudn 1 xe mdy/ hd); hon 100 d td cdc loai (3,4 chile /lOO hfl),
vd 4 ttam tilp sdng viin thdng. Cdc sd lifiu ndy khd tuong ddng vdi kit qua
phdng vSn HGD cfia chftng tdi vdo thdng 01/2017 vfta ndi trfin (Bang 6).
Qua thuc, nhin vdo mdc dd trang bi tifin nghi sinh hoat cfta cac HGD 6
Hai Vdn, ai cung cd thi ngM ddy Id dilu kifin sdng cfta ddn cu is mdt dd thi
Idn, chft khdng phai cfia mdt xa ndng thdn nhu Hai Vdn. Mftc dd tifin nghi
ndy cdn dh tupng hon vdi nhdm GDTL nhu chftng tdi da xac dinh d trfin.
VI nghi nghiep, niu sft dung thfim mdt chi bdo "cd ft nhdt 1 ngudi ldm
lao dflng gian don" (theo sd lifiu dilu tta, chilm 35% cdc HGD), Ihi ty Ifi
cdc GDTL (theo 2 chilu thu nhdp va nghi nghifip) d Hai Van luc nay, se
chi cdn 50% (thay vi 75% xet don chilu, chi theo thu nhdp). Va sau cftng,
niu dua them vao chilu hpc vdn, vdi chi bdo "hpc vdn cfia ngudi tta Idi tft
FTTH ttd Ifin" thi ty 16 GDTL (theo 3 chilu: thu nhdp, nghi nghifip vd hpc
vdn) cfia Hai Vdn luc ndy chi cdn 35%.


12

Nghien cUu Gia dinh va Gidi. Quyen 27, s£t 4, tr. 3-14

Nhdd
Vl nhd d cung vdy, gidng nhu sd lifiu thdng kfi cfta xa, kit qua dilu tra
2017 cho thdy: 100% ngudi ddn ttong xa cd nhd rieng, xdy kifin cd, ttong
dd, 43,5% la nhd xdy nhilu tdng. Binh qudn difin tt'ch nhd d id 43,7m7
ngudi. Difin u'ch ddt d Id uen 70 mV ngudi, niu tfnh theo ddt khudn vien.
Nhilu nha dupe xdy dung v&i kiln true cdu ky, khudn vifin rdng, cd cdng,

hang rdo ldm tft hpp kim nhdm - san ph^m mdi cfia dia phuong.
NhOng mo hinh Idi sdng mdi cua cdc "gia dinh trung luu"
Kha !J thu la di kim vdi su "trung luu hda" mftc sdng cua nhilu gia
dinh, chung tdi cung quan sat thdy nhilu chi bdo cfia su tiln bd theo hudng
hifin dai ttong ldl sdng cfta nhdm cdc "gia dinh trung luu" ndy. Diin hinh
la nhftng chi bao vl quan hfi gia dinh. Cd thi nhdn thdy quan hfi gidi (gifta
vp va chdng), va quan hfi gito 2 thi hfi (cha me va con cdi) ttong cdc gia
dinh ndy dang ttd nfin binh ding hon (ft nhdt la so vdi v&i cdc gia dinh
chua dat mftc sdng trung luu),
Chdng han, ttong cdc GDTL, sd lieu Bang 7 cho thdy ty Ifi ca vp vd
chdng cftng la ngudn dam nhdn chinh cdc cdng viec ttong gia dinh, cao hon
hin so vdi ty Ifi nay d nhdm gia dinh "dudi trung luu" (GD dudi TL). Cung
nhu vdy, ttong cdc GDTL, md thftc cd 2 vp chdng cung quylt dinh nhftng
cdng vific cua gia dinh - tft san xudt kinh doanh, nfli ttp, din ddi nOi ddi
ngoai, diu cd ty Ifi cao hon ty Ifi ndy d cac gia dinh "dudi TL" (Bang 8).
Trong quan hfi gifta cha me vd con cdi, vific con cai dupe cftng cha me
ra nhftng quylt dinh cd lifin quan din chftng Id chi bdo cho thdy nhung
chuyin bilh ttong quan nifim cfta cdc bdc cha me hifin nay. Trudc ddy,
trong cdc gia dinh ndng thdn "truyin thdng", gia trucmg, tre em, kl ca vj
thanh nifin phai rdm rdp nghe Idi cha me mdi dupe xem Id "ngoan". Theo
xu hudng hifin dai, nhu trong nhilu GDTL d dd tiii, con cdi dupe quyin
Bang 7. Ty le ca vp va chong la ngudi lam chfnh cac cong vi£c gia dinh
(so sanh GDTL vdi GD dudi TL)
Ca 2 yLoai cfing vifc

•

GDTL

GDdamTL

Qii bia chi tieu hang ngay (;ho gia dinh

11,4

7,7

Cac cfing viec n6i tro(di chu, n£fj ^ , gi|l rii, lau don nhi .,)

6,3

0

Cham ldc con nho

17,5

31,3

Cham s6c One ba / btf m? giik

65,4

37,5

Kem cap/ day con hoc thfim

40,7

16.7

Tao ihu nhap cho gia dinh
Quan If thu chi rn-an sich Hia dinh

49,4
Z4j|

48.0
\5A


Trjnh Duy L u a n

13

Bang 8. Ty Ifi ca vp vd chong cung quy^t djnh cac cdng vific gia dinh
(so sanh GDTL vdi GD dirdi TL)
NhOng cong viec
San xu A kinh doanh cita gia dinh
Mua slm c ^ tifin nghi dlt ti£n
Si dung c^c dich vu van hoa giai Iri (du lich)
Chpn trudng/ ldp hpc dio con di hpc
Cac quan ht ciia gia dinh vdi hp h^ng, gia tAc
"Dung va ga ch6ng" cho con I6n
Tiiam gia cdc hoat d6ng xa hdi (ddng gdp, til
thi^, Ibn cAa bO a co sd)

Va chdng cUng quyet dfnh (%)
GDTL

GDducfiTL

21.9
51.3
56,4
58,8
72,7
81,6

18.2
36,0
52.9
58,3
50.0
57.2

61.5

57.7

tham gia vao nhilu cdng vific. nhilu quylt dinh lifin quan din ban thdn
nhu hpc hdnh, vui chcd, kit ban, hay dinh hudng nghi nghidp. 6 Hai Vdn
hien nay, ttong cdc gia dinh ttung luu vl kinh tl, da xudt hifin xu hudng
ndy (so vdi cdc gia dinh "dudi TL"). Ro nhdt Id ttong nhdm vi thdnh nifin
(11-17 mdi), gdn mdt nua cac em dupe tham gia cftng cha me ttong cdc
quylt dinh lifin quan din kit ban. tinh yfiu hdn nhdn, vui choi giai tn' va
dinh hudng nghi nghifip cfia chftng. Trong khi d cdc gia dinh "dudi TL",
ty le nay chi vdo khoang 10-20% (Bang 9).
Trfin ddy chi Id mdt phdc thao so bd vl su xudt hien vd mdt vdi ddc dilm

cfta cac gia dinh trung luu nflng thdn " m ^ ndi" d Hai Vdn nhu mdt vi du
ban ddu vl xu hudng trung luu hda trong btfi canh phdt triln ndng thdn
theo hudng CNH, HDH vd xdy dung ndng thdn mdi.
Bang 9. Ty U cac con chua trudng thanh dupe tham gia cung cha me
quylt dinh cac vdn dl lifin quan din ban thdn
(so sanh GDTL vdi GD dudi TL)
Cac hoat ddng / cong vite ciia con c^i
\A&a quan dCn vite hoc h^h
Dinh hudng a^i nghi&p, vite llun
Tinh yeu v^ hdn nhan
K&ban
Vui chm, giai tri {choi game, xem TV. vio
iatemet. nghe nhac...)
Mua s ^ vat dung (xe m^y. difin thoai...)
Tiang bi n^l lh£t (phdng rifing cua con)
Mua s ^ tnmg phuc (ofiia ao, Aiy d^p...)
Nd nfip sinh hoat h ^ g ngay

B6nKvdci (R cdi cUng bdn
bac vd quyet dinh
GDTL
GD dudi TL
39,5
33,3
44.4
25.0
50.0
14,3
44.4
15,8

42.5
5,0
25.0
38,2
16,7
27,5

35,7
25,0
5,0
30.0


14

Nghidn curu Gia dtnh vk Gidi. Quyen 27, s$ 4, tr. 3-14

Trong nhftng bdi vilt tilp theo vdi nhftng sd lifiu khao sdt d quy md Idn
hon, ttfin nhilu dia bdn khao sdt da dang se cho thdy nhftng ddc dilm va
dudng net rd hon vd mang tmh dai difin cao hon vl cdc GDTL d nhftng dia
phuong, vftng miln khde nhau cftng nhftng chilu canh phong phft hon cfia
nhdm GDTL ndy d Vifit Nam hifin n a y *

Chii thich
'" Bai vifft dupe thuc hien trong khufln kh6 D l t^i cSip B6: "Gia dinh trung luu
6 Viet Nam vdi cdc qud trinh phdt trien kinh ti' - xd hdi - van hoa" (Ma sd:
KHXH-GD/16-19/12). Bi tai thudc Chucrng ttinh NOCH cdp B6 "Nghien cftu
danh gia ting thi v l gia dinh thdi ky cdng nghifip hoa, hifin dai hoa ddt nudc, hdi
nhap qu6c t£" cua Vifin Han l i m Khoa hoc xa hfii Vifit Nam.
'^'Mftc thu nhap nay chiing tdi md phong tft nghien cftu cua Lfi Kim Sa (2014),

theo do tdc gia da chon can dudi (mftc thdp nhdt) theo thu nhSp binh quftn ddu
ngucfi cua GDTL la "2 Idn ngu5ng ngheo qudc gia" cua cac nam tiTOng ftng vdi
sd lieu Dilu tra Mftc sdng Dan cu tft 2004-2012. Vao thdi dilm nam 2017, chftng
tdi chpn mftc thu nhap binh quan tdi thilu la 2,6 trifiu ddng/ ngu&i/ thdng - tUdng
duong vdi "2 idn chudn cho hd cSn ngheo cr dd thi" (1,3 trifiu ddng), khi t&ih dfin
nhOng khac bifit vung miln va dd phan tan cua chi tieu ndy. L^ thft Id, mftc 2,6
trieu ding nay cung xdp xi 2 Idn ngu5ng ngheo qu6c tfi 2$/ ngay/ ngudi (60$/
thang).

Tai lifiu trfch ddn
Francois Houtart. 2004. "Nhiing suy nghi vl sy qua dd hudng v l mfit nin kinh tfi
thi ttudng". Tap chi Xa hoi hoc, S6 4/2004.
Francois Houtart & Genevieve Lemercinier. 2001.ffi"hdi hgc ve mdt xa d Viet
Nam: Tham gia xa hgi, cdc md hinh vdn hoa, gia dinh, tdn gido 6 xd Hdi
Vdn. Nxb. Khoa hoc Xa hfii. Hd Ndi.
Le Kim Sa. 2014. Tdng ldp trung lau dViet nam: Quan diim tiip can, thUc tiin
phdt trien vd cdc kien nghi chinh sdch. Bdo cao Tdng hpp De tdi cdp bfl ciia
Trung tam phan tich va Du bdo, Vien Han ldm Khoa hoc Xa hdi Vifit Nam.
Bao cao vd sd lieu thdng ke do UBND xa Hai Van cung cdp.