Phương pháp học ngoại ngữ cho trẻ em
Hiện nay cái phương pháp dạy tiếng Anh hiệu quả nhất mà hầu hết tất cả các trung
tâm Anh ngữ có giáo viên bản ngữ dạy là cái phương pháp gọi là immersion
language teaching, hay còn gọi là content-based
Bài viết của cô Phạm Thị Cúc Hà chia sẻ với bố mẹ về việc dạy và học ngoại ngữ
của con trên Webtretho.com từ năm 2007.
Thấy ngoại ngữ đang là một vấn đề sôi nổi và đáng quan tâm của bố mẹ, tweety
bird cũng nổi máu nghề nghiệp nên quyết mở cái topic này để trao đổi quan điểm
học ngoại ngữ với bố mẹ.
Nghĩ đi nghĩ lại thì tôi có khá nhiều "thẩm quyền" để chia sẻ kinh nghiệm, thứ nhất
là vì tôi vốn xuất thân là học về phương pháp phát triển ngôn ngữ và dạy ngoại
ngữ, thứ 2 là tôi cũng có nhiều kinh nghiệm bản thân về học ngoại ngữ (nói được 3
thứ tiếng, hihihi: Tiếng Anh, Tiếng Nga và tiếng Hà Nội, vốn là dân Nghệ An,
bây giờ không ai biết thì tôi đã master tiếng Hà Nội như tiếng mẹ đẻ rồi, hihihi);
thứ 3 là mọi kinh nghiệm chia sẻ với các bố mẹ đây thì tôi đều đã thử nghiệm hết
lên hai đứa "chuột bạch" nhà tôi bây giờ 7 tuổi và 5 tuổi (một đứa thì tiếng Anh
tiếng Việt ngang nhau, một đứa thì bây giờ buổi tối chỉ nói tiếng Anh và không thể
che giấu được điều gì với nó nữa rồi vì mẹ và chị nói kiểu gì bằng tiếng Anh nó
cũng hiểu và bắt bẻ lại) và lên các học sinh của tôi, qua 2-3 tháng học thì đã có thể
nói no và yes mỏi cả mồm, accent cực kỳ hay.
Trước hết, phải nói qua về phương pháp dạy tiếng Anh hiệu quả nhất hiện
nay.
Hiện nay cái phương pháp dạy tiếng Anh hiệu quả nhất mà hầu hết tất cả các trung
tâm Anh ngữ có giáo viên bản ngữ dạy là cái phương pháp gọi là immersion
language teaching, hay còn gọi là content-based, với 2 nguyên tắc chính: 1/ném trẻ
con vào môi trương ngôn ngữ đó và nó sẽ tự xoay xở; 2/dạy nội dung qua ngôn
ngữ, tức là cái focus không phải ở ngôn ngữ mà là ở nội dung mà ngôn ngữ đó
truyền tải. Bà con ngày xưa học ngoại ngữ trong trường học chắc đều nhớ là bao
giờ cũng có mẫu câu, phải thuộc cái mẫu câu đó rồi sau đó thì biết là dùng trong
trường hợp nào, đúng không?
Chúng ta toàn học theo cách đó, và bây giờ trong các trường người ta vẫn dạy cách
đó, nên trẻ con học hết cấp III rồi vẫn chẳng thốt lên được một câu để giao tiếp
tiếng Anh với người nước ngoài. Với cách dạy immersion language teaching, trẻ
con sẽ được giới thiệu với topic, học xung quanh topic đó một cách tự nhiên và
ngôn ngữ thì tự nó thấm vào một cách tự nhiên. Nôm na nó là như thế, nên chúng
nó không phải băn khoăn là à, bây giờ thế này thì phải nói thế nào nhỉ, như người
lớn chúng ta học ngoại ngữ vẫn thường phải thế.
Vì vậy, khi chọn chỗ học ngoại ngữ cho con mà các bố mẹ thấy cô giáo dạy kiểu
như là: Apple là quả táo, các con nhớ chưa, thì xin bố mẹ hãy tránh ra xa, các con
sẽ có một đống từ lộn xộn trong đầu và có thể biểu diễn được cho bố mẹ biết là
apple là quả táo, banana là chuối nhưng vô hình chung là khả năng ngôn ngữ của
các con đang bị kìm hãm đấy, sẽ giải thích rõ hơn vấn đề này sau.
Các nguyên tắc học ngoại ngữ chính:
1. Học càng sớm càng tốt. Một số ý kiến cứ nói là trẻ con nhỏ biết gì mà học, tiếng
Việt còn chưa sõi Các bố mẹ có biết là hiện tại, ở đâu tôi không nhớ, hôm nọ đọc
trên CNN hay gì đó, có trường dạy ngoại ngữ cho trẻ 6 tháng tuổi không, và
waiting list thì thôi rồi, cung không đủ cầu. Đơn giản bố mẹ cứ đặt con mình vào
địa vị một đứa con lai, nó phát triển 2 ngôn ngữ cùng một lúc và đồng đều như
nhau (với một điều kiện, sẽ giải thích sau), vì nó tiếp xúc với hai ngôn ngữ từ khi
nó mới sinh ra.
Đối với trẻ nhỏ thì Tiếng Việt cũng là ngoại ngữ khi chúng nó còn nhỏ, đúng
không? Vì thế học ngoại ngữ càng sớm thì khả năng phát triển ngôn ngữ như tiếng
mẹ đẻ lại càng cao. Bên cạnh đó, việc học ngoại ngữ sớm không chỉ giới hạn ở
việc nó giỏi cái ngoại ngữ đó, mà còn làm cho trẻ thông minh, phát triển hơn vì đối
với trẻ nhỏ, phát triển ngôn ngữ là quan trọng, và ngôn ngữ phát triển làm trẻ nhỏ
sẽ khá hơn trong tất cả mọi lĩnh vực khác.
2. Phân biệt rạch ròi hai ngôn ngữ: Lại nói về con lai, đúng là có những đứa nói
hai thứ tiếng rạch ròi, không lẫn lộn, và tốt như nhau, còn có những đứa lại bị loạn
ngôn ngữ. Một vấn đề rất đơn giản thôi: Bố mẹ nói lẫn lộn. Nếu bố là người Anh
chỉ nói tiếng Anh với con và nếu mẹ người Việt chỉ nói tiếng Việt không thì đứa bé
sẽ phát triển được hai ngôn ngữ song song như thế, ngược lại nếu cả bố lẫn mẹ
dùng cả hai thứ tiếng lẫn lộn ngay từ khi con còn bé thì hậu quả loạn ngôn ngữ là
vô cùng cao, vì khi đó não bộ đứa trẻ không phân biệt được hai ngôn ngữ khác
nhau, và nó mất đi khả năng phản xạ cần thiết nhất khi con người cần giao tiếp với
nhau: nếu đứa trẻ biết mẹ nó chỉ hiểu tiếng Việt, nó sẽ phải tập nói tiếng Việt để
mẹ nó hiểu nó, tương tự với bố
Vì vậy, thực sự nếu không đủ điều kiện để phát triển song song hai ngôn ngữ từ khi
còn rất là nhỏ (ví dụ bố mẹ không có khả năng nói tiếng Anh, hay không có khả
năng thuê một cô bảo mẫu nói tiếng Anh từ khi con còn rất bé, hay môi trường
không cho phép - nếu con bạn là người Việt và bạn đang ở nước ngoài chẳng hạn,
thì đó là môi trường lý tưởng để phát triển hai ngôn ngữ song song) hãy đợi con
đến 3-4 tuổi và bắt đầu, thì chúng nó sẽ biết được đấy là ngôn ngữ thứ 2 vì tiếng
Việt đã khá là phát triển.
3. Học ngôn ngữ như là công cụ giao tiếp và nhận thức cái nội dung cần truyền
tải. Ví dụ khi bạn nói với con apple có nghĩa là quả táo thì bạn đang cho con học
ngoại ngữ như là học ngoại ngữ thực sự, nhưng khi bạn cầm quả táo và nói: apple,
tưởng đơn giản nhưng mà là khác hoàn toàn: con bạn sẽ link thẳng cái object đấy
với cái từ đấy, và khi nó nhìn quả táo nó sẽ bật ra được apple, tạo điều kiện sau này
khi cần dùng ngôn ngữ nào thì nó phải NGHĨ bằng ngôn ngữ đó, mà điều này quan
trọng vô cùng.
Cụ thể: nếu nó cần nói nó muốn quả táo nó sẽ bật ra luôn I want that apple, chứ
không phải nó sẽ nghĩ là: mình muốn quả táo đó, phải nói là Tôi muốn quả táo đó,
tức là I want that apple và sau đó thì mới nói ra. Lúc chúng tôi sang Nga thì đã học
một năm dự bị ở nhà, và các nước khác thì họ không học ở nhà trước như VN, sang
đến bên Nga họ chẳng có một tý vốn nào, nhưng mà họ học nhanh hơn và khả năng
bật cao hơn rất nhiều, đơn giản như tôi đã giải thích ở trên, họ link thẳng mọi thứ
đến ngôn ngữ, không phải qua bất cứ một cái cầu nối nào.
4. Học ngoại ngữ phải kiên trì: Một số bố mẹ cho con đi học thì rất sốt ruột muốn
biết kết quả ngay, phải biết con biết từ này và nói được câu này. Vô hình chung là
đầy đọa mình và con mình đấy, vì hầu hết không có super kid, tất cả theo một quỹ
đạo rất bình thường: mưa lâu thấm dần, và nó chỉ nói khi nó thấy cần thiết, hay khi
nó thích Con tôi sang Úc 3 tháng chẳng thốt lên một từ nào, mẹ cũng kệ, chỉ cho
nó xem đĩa tiếng Anh, nói tiếng Anh với nó, giải thích bằng tiếng Anh, hiểu đến
đâu thì hiểu, đến lớp thì 1 tuần đầu người ta cho phiên dịch đến, được một tuần mẹ
cháu yêu cầu thôi mặc dù chính phủ trả tiền, và nó tự xoay xở. Cho đến một hôm
dẫn nó đến nhà bạn chơi thì thấy nó tuôn ra cả tràng, accent đặc Úc. Bất ngờ quá,
và từ đó thì nó còn yêu cầu mẹ là không dùng tiếng Việt với nó, hậu quả là khi về
nhà phải mất 2 tháng mới nói lại được tiếng Việt. Vì thế, bố mẹ đừng có sốt ruột,
lúc nào nó bật ra thì nó sẽ bật ra, còn không, nó vẫn đâu đó trong đầu chúng nó
đấy.
5. Học chuẩn ngay từ đầu: Accent không quan trọng, người ta có thể nói giọng Úc,
giọng Mỹ, giọng Sing nhưng apple phát âm phải là apple. Thiết nghĩ là bố mẹ
đừng quá câu nệ người bản xứ với không bản xứ một cách thái quá. Được bản xứ
mà có chứng chỉ là quá tốt rồi nhưng bây giờ Tây ba lô nhiều lắm.
Người nước ngoài với một giọng chuẩn là ổn, vì người nước ngoài có 2 lợi thế hơn
so với người Việt: trẻ con bắt buộc phải nghe và hiểu họ vì họ không nói và không
hiểu được tiếng Việt (khả năng phản xạ đã nói ở trên); và nói gì thì nói, phương
pháp dạy của họ luôn tiên tiến hơn, họ cũng giỏi khuấy động phong trào hơn người
Việt mình, không ngại nhảy, không ngại hát, không ngại nói và họ vẫn có 1 lợi thế
hơn với các giáo viên bản xứ đấy: họ thường có bằng cấp tử tế hơn và có kinh
nghiệm của bản thân mình khi sử dụng ngôn ngữ thứ 2!!!
Nói thế không phải là người Việt mình tiếng Anh không giỏi, đơn giản là giáo viên
Việt Nam có giọng chuẩn thì hầu hết phải tu nghiệp tốt nghiệp ở nước ngoài, mà
những người đó về thì 1/không đi dạy tiếng Anh giá thấp, giá của họ cũng phải
bằng người nước ngoài, mà image thì lại không bằng người nước ngoài vì không
phải mác bản xứ; 2/họ thường chỉ dạy đại học hay các khóa học cao cấp;3/khả
năng tạo fun của họ vẫn kém người nước ngoài!!! Túm lại: vẫn phải người không
phải Việt Nam dạy cho trẻ em là tốt nhất.
6. Học dưới nhiều hình thức: Cứ tưởng tượng con bạn ở nước ngoài, nó sẽ giao
tiếp với người nước ngoài, nó sẽ xem TV nước ngoài, nghe nhạc nước ngoài Vậy
nên hãy cố tạo cho con bạn một môi trường ngôn ngữ như thế: Xem TV bằng tiếng
Anh (đĩa, cable TV), nghe nhạc tiếng Anh, kể cả nhạc người lớn, giao tiếp với
người nước ngoài (đi học, đi giao lưu).
Mà cũng đừng bắt con chỉ xem mấy cái đĩa học Tiếng Anh, nhanh chán lắm, cho
chúng nó xem phim bằng tiếng Anh là ổn nhất. Một công đôi việc đấy: 1/chúng nó
phải suy nghĩ và đoán khi chúng nó không hiểu, làm giảm tác hại của TV là hạn
chế sức suy nghĩ của con người; 2/học tiếng Anh qua nội dung (content-based) mà
lại hấp dẫn. Nếu con bạn không thích xem, hãy khuyến khích chúng nó bằng cách
ngồi cạnh và sau đó thì kể thêm về các nhân vật đó, và để cái interest của chúng nó
luôn luôn nóng hổi, hãy chọn các phim có nhiều series, kiểu như pooh hay barbie,
hay strawberry shortcake, hay totally spices dang chieu tren disney channel, nhân
vật thân thuộc nhưng sự kiện lại luôn luôn mới. Máy tính và internet cũng là một
nguồn học tiếng Anh tốt, các trò chơi bằng tiếng Anh cũng tốt vì chúng nó phải
nghe và làm theo instructions ở đó, và điều căn bản là chúng nó thích. Vấn đề hạn
chế thế nào thì bố mẹ biết rồi.
7. Điều không nên làm: Đừng bao giờ hỏi con quả táo bằng tiếng Anh là gì con nhỉ
nhé. Điều tối kỵ đấy. Thay vào đấy, cầm quả táo lên và hỏi: What is this?
Hy vọng những thông tin trên bổ ích. Các bố mẹ có nhiều kinh nghiệm hay thì
cùng chia sẻ nhé.
Bố mẹ có thể tham khảo thêm các ý kiến và lời khuyên của nhiều bố mẹ trong việc
học ngoại ngữ cho con ở đây.