Nghiên cứu khoa học: " Hiện trạng kinh doanh và nuôi giải trí cá cảnh nước ngọt tại TPHCM" docx

K T QU NGHIÊN C U
H i th o “Vai trò cá c nh TPHCM”
-------------------------------------------------------------------------------------------------------

HI N TR NG KINH DOANH VÀ NI GI I TRÍ
CÁ C NH NƯ C NG T T I TPHCM
Nguy n Văn Chinh*, Quách Tr n B o Long** và Nguy n Minh Đ c*
*B môn Qu n Lý và Phát Tri n Ngh Cá, Đ i H c Nông Lâm TPHCM
**Trư ng Trung H c Kinh T K Thu t B c Liêu
TÓM T T
Qua ph ng v n tr c ti p 240 ngư i nuôi và 40 c a hàng kinh doanh cá c nh
b ng phi u câu h i so n s n, đ tài cung c p nh ng thông tin v hi n tr ng kinh
doanh và ho t đ ng nuôi cá cá c nh cho các m c đích gi i trí c a nh ng ngư i dân
TPHCM. Trong s 75 loài cá c nh nư c ng t đang đư c mua bán trên th trư ng,
nhóm cá đư c s n xu t gi ng trong nư c chi m s lư ng loài nhi u nh t. Ngoài cá,
các c a hàng cá c nh cũng đa d ng m t hàng kinh doanh v i h nuôi, giá đ , th c
ăn; cây th y sinh; ph ki n, thu c, và hóa ch t. Các c a hàng kinh doanh cá c nh
cũng cung c p cho khách hàng nhi u d ch v như tư v n mi n phí k thu t ni và
chăm sóc cá; d ch v thi t k , trang trí, l p đ t h nuôi và d ch v b o dư ng h ni,
chăm sóc cá. V i chi phí mua cá chi m t l th p trong t ng chi phí đ u tư ban đ u,
đa s ngư i chơi cá c nh t thi t k b nuôi cho mình và thư ng ni cá trong b
kính đ t trên giá đ . Hình th c ni đơn đư c ưu tiên nhi u nh t và ngư i nuôi s
d ng c th c ăn t nhiên tươi s ng và th c ăn viên nuôi cá khi th i gian chăm sóc,
ng m cá trong ngày thư ng ít hơn 60 phút.
Đ TV NĐ
Theo Vũ C m Lương (2008) Vi t Nam, thú nuôi cá c nh gi i trí ch m i có
l ch s trong kho ng 100 năm tr l i và t i thành ph H Chí Minh, ngh ni cá c nh
đã hình thành t trư c năm 1940 (Hung et al., 2005). Trong th i gian qua, cùng v i s
phát tri n kinh t nhanh chóng t i thành ph sôi đ ng và phát tri n nh t Vi t Nam,
phong trào nuôi cá c nh phát tri n ngày càng m nh m t i thành ph H Chí Minh
(TP.HCM). Ngồi vai trị th a mãn nhu c u tiêu khi n, cá c nh cịn có các vai trò đ c

bi t khác như làm đ p không gian nhà c a, giúp cu c s ng vui v h nh phúc hơn, t o
đi u ki n làm ăn kinh doanh thu n lơi hơn và mang l i may m n, tài l c, th nh vư ng
cho gia đình….
Đã có nhi u đ tài kh o sát v hi n tr ng s n xu t kinh doanh cá c nh như các
nghiên c u c a Hung et al. (2005), Tr n Bùi Th Ng c Lê (2007), Vũ C m Lương
(2007),…. Tuy nhiên, chưa có nghiên c u nào cung c p nh ng thông tin v hi n tr ng
nuôi và th hi u c a ngư i nuôi gi i trí đ i v i cá c nh nư c ng t. Đ tài này đư c
th c hi n v i mong mu n cung c p thông tin nhi u hơn v hi n tr ng kinh doanh và
ho t đ ng nuôi cá cá c nh cho các m c đích gi i trí c a nh ng ngư i dân TPHCM.
Hơn n a thông qua các kh o sát và ph ng v n th c t , đ tài cũng xác đ nh m t s
gi ng loài cá c nh đang đư c nuôi và kinh doanh ph bi n TPHCM.
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U
Đ tài đư c th c hi n t tháng 9 năm 2009 đ n tháng 9 năm 2010. S li u th
c p đư c thu th p t S Nông Nghi p và Phát Tri n Nông Thôn THCM, Chi C c B o
V Ngu n L i Th y S n THCM, Thư vi n Khoa Th y S n, Trư ng Đ i H c Nơng
Lâm THCM, các website liên quan… Đ có s li u sơ c p, nhóm nghiên c u đã ph ng
v n tr c ti p 240 ngư i nuôi và 40 c a hàng kinh doanh cá c nh b ng phi u câu h i
so n s n. Các quan sát th c đ a đ đo lư ng t n su t mua cá và ph ki n cũng đư c

ĐH Nông Lâm TPHCM

31/12/2010

1


K T QU NGHIÊN C U
H i th o “Vai trò cá c nh TPHCM”
------------------------------------------------------------------------------------------------------th c hi n t i 10 c a hàng kinh doanh cá c nh, m i c a hàng 3 ngày, th i gian quan sát
bu i sáng t 8 gi 30 phút đ n 10 gi 30 phút, bu i chi u t 15 gi 30 phút đ n 17

gi 30 phút. Thông tin thu th p đư c lưu tr và x lý th ng kê b ng ph n m m MS
Excel 2003 và MiniTab 16.
K T QU TH O LU N
Hi n tr ng kinh doanh cá c nh nư c ng t t i TPHCM
Th i gian kinh doanh
Qua kh o sát th c t 40 c a hàng kinh doanh cá c nh các qu n Th Đ c,
qu n Bình Th nh, qu n 3, qu n 5 và qu n Tân Bình, s c a hàng có th i gian kinh
doanh trên 10 năm chi m t l 25%, s c a hàng có th i gian kinh doanh t 5 đ n 10
năm chi m 52,5% và s c a hàng có th i gian kinh doanh dư i 5 năm chi m 22,5%,
đi u đó ch ng t trong giai đo n năm 1999 đ n 2004 thì phong trào ni và kinh
doanh cá c nh nư c ng t phát tri n m nh. Đ c bi t trong quá trình đi u tra chúng tôi
nh n th y r t nhi u c a hàng m i ho t đ ng hơn m t năm trên đư ng Trư ng Chinh,
qu n Tân Bình.
Hình th c kinh doanh
Qua s li u kh o sát c a 40 c a hàng kinh doanh cá c nh k t qu th ng kê
đư c, có 29 c a hàng ch n hình th c kinh doanh là bán l chi m t l 72,5%; có 11
c a hàng ch n hình th c kinh doanh là bán s và l chi m t l 27,5%. M t s c a
hàng m i m , c a hàng nh l ho c nh ng ngư i bán d o h thư ng l y cá nh ng
c a hàng l n vì có th h chưa bi t đ a đi m cơ s s n xu t ho c h ít v n. Chính vì
v y mà có m t s c a hàng cá c nh l n ch n hình th c kinh doanh bán s và l đ
cung c p cá c nh cho nh ng đ i tư ng này.
M t hàng kinh doanh
Cũng qua kh o sát 40 c a hàng này chúng tôi nh n th y đa s các ch c a
hàng đ u l a ch n kinh doanh r t đa d ng các m t hàng và d ch v liên quan đ n nuôi
cá c nh. Có 37 c a hàng bán cá c nh chi m t l 92,5%, có 40 c a hàng bán th c ăn
cho cá chi m t l 100%, có 37 c a hàng bán ph ki n chi m t l 92,5%, có 35 c a
hàng bán h ni/giá đ chi m t l 87,5%, có 27 c a hàng bán cây th y sinh chi m
t l 67,5%, 37 c a hàng bán thu c và hóa ch t chi m t l 92,5%.
Th c ăn là m t hàng không th thi u đ i v i ngư i nuôi cá c nh cho nên c a
hàng nào cũng bán th c ăn. Quá trình đi u tra chúng tôi nh n th y c a hàng nào có

m t hàng kinh doanh đa d ng thì khách hàng ra vào r t nh n nh p (l y ví d hai c a
hàng g n nhau trên đư ng Lý Chính Th ng qu n 3, c a hàng Song Long I bán đ y đ
các m t hàng cá c nh, h và giá đ , th c ăn t nhiên và nhân t o, cây thu sinh/phân
bón, ph ki n, thu c và hố ch t có s lư ng khách hàng vào mua r t đơng, trong khi
đó c a hàng Ng c Mai ch bán h nuôi và giá đ , th c ăn nhân t o, ph ki n, thu c và
hố ch t thì khách hàng vào c a hàng r t h n ch ).
Xu hư ng hi n nay c a ngư i nuôi cá c nh là ni ghép cá v i cây thu sinh
vì th mà m t hàng cây thu sinh ch m i đư c đưa vào kinh doanh trong vài năm g n
đây. Trong đó có c a hàng H C nh trư c năm 2006 ch bán cá c nh nư c ng t
nhưng bây gi chuy n sang bán cây thu sinh. Vi c tr ng cây thu sinh khá ph c t p
cho nên ph n l n các c a hàng bán cây thu sinh đã tr ng s n trong ch u nh v i giá
10 - 40 ngàn đ ng/ch u. Cây thu sinh ch đư c bán nh ng c a hàng l n và khu
đơng dân cư, cịn nh ng c a hàng nh , l thì h u như khơng bán.

ĐH Nơng Lâm TPHCM

31/12/2010

2


K T QU NGHIÊN C U
H i th o “Vai trò cá c nh TPHCM”
------------------------------------------------------------------------------------------------------Các d ch v cung c p cho khách hàng
Ngoài vi c kinh doanh cá c nh và các m t hàng liên quan, các c a hàng kinh
doanh cá c nh còn cung c p thêm cho khách hàng các d ch v như tư v n v k thu t
ni và cách chăm sóc cá; thi t k , trang trí và l p đ t h nuôi; b o dư ng h nuôi và
chăm sóc cá. 100% c a hàng tư v n mi n phí cho khách v k thu t ni; 50% c a
hàng cung c p d ch v thi t k , trang trí và l p đ t h nuôi; 25% c a hàng cung c p
d ch v b o dư ng h ni và chăm sóc cá.

Trong các cu c ph ng v n v i ngư i ni cá c nh, chúng tơi có s d ng câu
h i “Anh/Ch bi t thông tin v k thu t ni và chăm sóc cá c nh qua ngu n nào?” thì
có 74,17% ngư i ni bi t thông tin v k thu t nuôi và chăm sóc cá qua ngư i bán
cá c nh. Như v y cho th y nhu c u v k thu t ni và chăm sóc cá c a ngư i nuôi
đư c đáp ng t c a hàng kinh doanh cá c nh là r t l n. Đ ng th i khi h i các ch
c a hàng kinh doanh cá c nh “Phương pháp Anh/Ch gi khách hàng thân thu c là
gì?” thì có 10 c a hàng đưa ra phương pháp gi khách hàng thân thu c đó là tư v n
k thu t ni và cách chăm sóc cá cho khách hàng.
Ch nh ng h tr ng cây thu sinh có quy mơ l n ho c ni nh ng lồi cá q
hi m như cá r ng m i c n t i d ch v thi t k , trang trí, l p đ t, b o dư ng h ni và
chăm sóc cá. Cịn đa s ngư i ni t thi t k , trang trí, l p đ t, b o dư ng h ni
theo s thích riêng c a mình.
M c đ hài lòng c a vi c kinh doanh cá c nh
Qua ph ng v n 40 ch c a hàng kinh doanh cá c nh, có 24 ngư i hài lòng v i
vi c kinh doanh cá c nh, chi m t l 60%, có 16 ngư i cho r ng vi c kinh doanh cá
c nh bình thư ng, chi m t l 40%. Có 23 ch c a hàng cho r ng s lư ng khách
hàng c a mình tăng lên so v i năm trư c, có 17 ch c a hàng cho r ng lư ng khách
c a mình khơng tăng khơng gi m. Đi u này cho th y vi c kinh doanh cá c nh hi n
nay khá thu n l i và s ngư i nuôi cá c nh ngày càng tăng.
K t qu quan sát th c t t i các c a hàng kinh doanh cá c nh
Qua th ng kê t phi u quan sát, đã ghi nh n trung bình trong m t gi cao
đi m (là kho ng th i gian có s lư ng ngư i đ n c a hàng đơng nh t) có kho ng 8
ngư i đ n c a hàng, trong đó có 25% ngư i đ n c a hàng mua cá; 12,5% ngư i đ n
c a hàng mua h nuôi giá đ ; 25% ngư i đ n c a hàng mua ph ki n và có 75%
ngư i đ n c a hàng mua th c ăn cho cá c nh, đi u đó có th gi i thích vì sao c a
hàng nào cũng bán th c ăn cho cá c nh. S lư ng ngư i đ n c a hàng mua th c ăn
cho cá c nh chi m s lư ng nhi u, đi u này có th lý gi i là h u h t nh ng ngư i này
đ n mua th c ăn t nhiên như trùn ch , tép bò, cá con và bo bo mà nh ng lo i th c ăn
đó ngư i ni khơng d tr đư c, vì th h ph i thư ng xuyên đ n c a hàng đ mua.
Ngoài ra, t phi u quan sát chúng tơi cịn thu nh n thêm trong 8 ngư i đ n c a

hàng thì có 25% ngư i nói r ng h ch m i b t đ u nuôi cá c nh ho c h có ý đ nh
ni cá c nh. Đi u này nói lên s ngư i ni cá c nh ngày càng gia tăng, đây chính là
tín hi u vui cho vi c s n xu t gi ng và kinh doanh cá c nh Tp. H Chí Minh.
Các lồi cá c nh nư c ng t đư c kinh doanh

TPHCM

Qua kh o sát 40 c a hàng kinh doanh, 75 loài cá c nh đã đư c ghi nh n v i ba
nhóm. Nhóm 1 là nhóm cá n i đ a, cá nh p và đư c s n xu t gi ng Vi t Nam; nhóm
2 là nhóm cá đư c nh p t nư c ngoài, chưa s n xu t gi ng Vi t Nam; nhóm 3 là
nhóm cá khai thác t t nhiên. Trong đó nhóm 1 có 36 lồi (chi m 48%) nhi u hơn
nhóm 2 có 25 lồi (33%), nhóm 3 có s lư ng lồi ít nh t là 14 lồi (18,67%).
ĐH Nông Lâm TPHCM

31/12/2010

3


K T QU NGHIÊN C U
H i th o “Vai trị cá c nh TPHCM”
------------------------------------------------------------------------------------------------------B ng 1: T l nhóm 1 và nhóm 2 qua các năm kh o sát
Tên ngư i kh o sát

Năm kh o sát

Nhóm 1(%)

Nhóm 2 (%)

2006

31,25

53,75

2007

30,68

50

Phan Minh Thành

2008

34

50

Vũ C m Lương

2008

35

33,33

Mai Anh Tu n
Hà Văn Nam và

Bùi Th Thuý Vi t

Đ i chi u v i các nghiên c u trư c đây (B ng 1), t l nhóm 1 tăng qua các
năm kh o sát, t l nhóm 2 gi m. Như v y sau m t th i gian nh p t nư c ngoài v ,
m t s loài cá đã đư c s n xu t gi ng Vi t Nam, đi u đó ch ng t k thu t s n xu t
gi ng cá nư c ta ngày càng ti n b và nhu c u trong nư c c a nhóm cá c nh này
cũng ngày càng tăng.
T l b t g p c a nhóm 1 các c a hàng kinh doanh cá c nh r t l n, chi m t
l 48 % (B ng 2). Trong đó m t s lồi chi m t l cao là cá la hán chi m 85%; cá
chép nh t chi m t l 85%; cá vàng chi m t l 82,5%; cá hòa lan chi m t l 82,5%;
cá b y màu chi m t l 80%; cá neon chi m t l 77,5%; cá dĩa và cá cánh bu m m i
loài chi m t l 75%. Nh ng loài cá chi m t l cao trong c a hàng cũng là nh ng
lồi cá có s ngư i mua nhi u. Cá vàng và cá chép nh t là hai lo i cá d nuôi, nuôi
truy n th ng Vi t Nam đ c bi t hai lo i cá này có màu s c, ki u hình r t đa d ng
nên ngư i ni ưa chu ng, vì lý do đó mà các c a hàng bán hai loài cá này nhi u.
Cá la hán có phong trào ni giai đo n 2002 - 2006 nên bây gi v n cịn ít
nhi u cịn nh hư ng vi c bày bán các c a hàng. Cá hòa lan; cá b y màu; cá neon;
cá dĩa; cá cánh bu m nuôi ghép s r t đ p ho c nuôi ghép v i cây th y sinh trông r t
sinh đ ng và t nhiên, t o nên xu hư ng nuôi hi n nay nên các c a hàng bán nh ng
loài cá này cũng r t ph bi n.
B ng 2: Danh sách cá c nh thu c nhóm 1 đang đư c mua bán t i TPHCM
Tên cá
S c a hàng bán
T l (%)
Cá la hán
34
85
Cá chép nh t
34
85

Cá vàng
33
82,5
Cá hòa lan
33
82,5
Cá b y màu
32
80
Cá neon
31
77,5
Cá dĩa
30
75
Cá cánh bu n
30
75
Cá ông tiên
27
67,5
Cá neon đen
26
65
Cá phư ng hoàng
25
63
Cá m p nư c ng t
23
57,5

Cá môly
22
55
Cá kim cương đ
21
52,5
Cá tai tư ng phi châu
21
52,5
Cá s c c m th ch
21
52,5
Cá xiêm
18
45
Cá tỳ bà
17
42,5
Cá s c g m
16
40
ĐH Nông Lâm TPHCM

31/12/2010

4


K T QU NGHIÊN C U
H i th o “Vai trò cá c nh TPHCM”

------------------------------------------------------------------------------------------------------Cá tai tư ng
Cá h ng kim
Cá nàng hai
Cá rambo xanh
Cá t vân
Cá h ng cam
Cá c u v ng
Cá rambo đ
Cá s c trân châu
Cá ali
Cá hồng t phi
Cá tuy t điêu
Cá h c kì
Cá h ng nhung
Cá m t ng c
Cá mùi
Cá kim cương đ u lân

15
14
13
11
10
10
10
9
6
6
6
5

5
4
4
3
2

37,5
35
32,5
27,5
25
25
25
22,5
15
15
15
12,5
12,5
10
10
7,5
5

Nhóm 2 chi m 33,33% thành ph n loài cá trong đ t kh o sát (B ng 3). Cá
thanh long và cá ngân long m i lo i chi m t l 67,5%; cá s c ng a chi m t l
52,5%; cá kim long h ng v chi m t l 47,5%. Cá thanh long và cá ngân long r hơn
cá kim long h ng v nên s ngư i ni nhi u hơn vì th mà cá thanh long và cá ngân
long đư c bán c a hàng nhi u hơn cá kim long h ng v . Ba lo i cá nói trên ngồi
vi c bán cho ngư i ni thì m t s c a hàng còn s d ng đ làm đ p c a hàng hay

làm cho c a hàng sang tr ng hơn.
B ng 3. Danh sách cá c nh thu c nhóm 2 đang đư c mua bán t i TPHCM
Tên cá
S c a hàng bán
T l (%)
Cá thanh long
27
67,5
Cá ngân long
27
67,5
Cá s c ng a
21
52,5
Cá kim long h ng v
19
47,5
Cá h ng két
16
40
Cá kim long qu b i
15
37,5
Cá kh ng long vàng
11
27,5
Cá chim dơi b n s c
10
25
Cá mũi đ

9
22,5
Cá lơng gà
9
22,5
Cá chu t
9
22,5
Cá cơng gơ
9
22,5
Cá hồng đ
8
20
Cá da báo m v t
8
20
Cá phi ph ng
8
20
Cá s u h a ti n
7
17,5
Cá kh ng long bong
6
15
Cá kim thơm
6
15
Cá quan đao

6
15
Cá vòi voi
5
12,5
Cá tam giác
4
10
Ca trư ng giang h
4
10
Cá h i tư ng
4
10

ĐH Nông Lâm TPHCM

31/12/2010

5


K T QU NGHIÊN C U
H i th o “Vai trò cá c nh TPHCM”
------------------------------------------------------------------------------------------------------Cá h ng v m v t
Cá h ng câu

3
2

7,5
5

Nhóm 3 là nhóm chi m t l th p chi m 18,6% (B ng 4), trong đó cá chu t
thái 57,5%; cá th y tinh 32,5%; cá h a ti n 27,5%; cá kim ngân 25%; cá nâu 25%; cá
v sinh 25%. Cá chu t thái và cá th y tinh ngư i nuôi cũng s d ng đ ni ghép v i
các lồi cá khác ho c nuôi ghép v i cây th y sinh khá ph bi n.
B ng 4. Danh sách cá c nh thu c nhóm 3 đang đư c mua bán t i TPHCM
Tên cá
S c a hàng bán
T l (%)
Cá chu t thái
23
57,5
Cá th y tinh
13
32,5
Cá h a ti n
11
27,5
Cá kim ngân
10
25
Cá nâu
10
25
Cá v sinh
10
25
Cá mang r

9
22,5
Cá bút chì
9
22,5
Cá chim dơi b c
7
17,5
Cá nóc da beo
6
15
Cá sơn xiêm
6
15
Cá thái h
4
10
Cá đuôi kéo
4
10
Cá ch t s c
4
10
Hi n tr ng nuôi gi i trí cá c nh nư c ng t
Thi t k b cá
Ch có 12 ngư i ni (chi m 5.24%) th ngư i có chun mơn thi t k b
ni giúp, cịn l i 187 ngư i (chi m 81.66%) t thi t k b nuôi và 30 ngư i (chi m
13.10%) nh ngư i thân, b n bè giúp đ hay góp ý cho thi t k b nuôi.
S li u kh o sát cho th y đa s ngư i ni (84.21%) dùng b kính đ t trên giá
đ , ch có 1.75% ngư i ni s d ng b kính treo tư ng trong khi có 16 ngư i

(14.04%) khơng dùng c 2 lo i b trên.
Đi u này có th gi i thích, do b kính đ t trên giá đ quen thu c v i ngư i dân
hơn b kính treo tư ng, m t d ng th c m i phát tri n và địi h i chi phí cao. M t s
hình th c ni cá c nh khác: ni trong hịn non b , b xây b ng bê tơng trong nhà...
cũng là các hình th c ni cá c nh quen thu c nên đư c nhi u ngư i ch n l a hơn là
s d ng b kính treo tư ng.
Hình th c ni và d ng th c ăn đư c s d ng
D a vào t p tính ăn, cá c nh đư c chia làm 3 nhóm: ăn đ ng v t, ăn t p và ăn
th c v t. Tuy nhiên qua th c t , cá c nh thành ph H Chí Minh đa s là cá có tính
ăn t p và ăn đ ng v t. Qua đó, ngư i ni s ch n hình th c ni phù h p v i các lồi
cá khác nhau.
Hình th c ni đơn (53.87%) và nuôi ghép cá v i cá (28.29%) đư c l a ch n
nhi u trong khi đó hình th c nuôi ghép cá v i th y sinh (17.93%) ít ngư i l a ch n
do nh ng đòi h i v k thu t qu n lý b ni khó khăn (ch t n n, ánh sáng...) so v i
hai hình th c cịn l i.

ĐH Nơng Lâm TPHCM

31/12/2010

6


K T QU NGHIÊN C U
H i th o “Vai trò cá c nh TPHCM”
------------------------------------------------------------------------------------------------------Vi c l a ch n th c ăn t nhiên (52%) hay th c ăn viên (48%) không quá
chênh l ch, đa s ngư i nuôi cá c nh s n sàng dùng th c ăn thay th khi không mua
đư c th c ăn t nhiên.
T n su t và lư ng nư c thay c a b cá
T n su t thay nư c chi m đa s m t tu n m t l n (38.30%) và hai tu n m t

l n (35.32%), m t s ít ngư i chơi thay nư c cho cá nhi u hơn m t l n trong tu n
(13.19%), s khác do b n vi c, d ng b nuôi...nên hơn hai tu n m i thay nư c m t
l n.
Đa s ngư i chơi cá c nh thay nư c dư i 50% (39.06%) và dư i 70%
(51.07%) th tích b ni, m t s ít thay t 70% đ n 100% (9.87%) th tích b ni
cho m i l n thay nư c.
Th i gian chăm sóc, ng m cá và kênh thông tin v k thu t
Do nh p s ng nhanh thành ph H Chí Minh nên th i gian chăm sóc, ng m
cá c a ngư i chơi cũng h n ch , dư i 30 phút trong ngày (56.25%), dư i 60 phút
trong ngày (29.46%) và ch có (14.29%) dành trên 60 phút trong ngày cho vi c chăm
sóc, ng m cá c nh. Ngư i chơi cá c nh thư ng tìm thơng tin v k thu t chăm sóc cá
qua b n bè, ngư i thân (36.48%), sách, báo, t p chí, internet...(31,45%), ngư i bán
(23.27%), m t s ít (8.8%) có kênh thơng tin khác đ tìm hi u.
Chi phí cho vi c ni cá c nh nư c ng t
Chi phí đ u tư ban đ u (b , giá đ , đèn, cá....) khác bi t có ý nghĩa gi a nhóm
ngư i có thu nh p trên 11 tri u/tháng so v i các nhóm ngư i có thu nh p th p hơn.
Chi phí dùng đ mua cá ch chi m 30.55% t ng chi phí ban đ u, chi phí cho các ph
ki n kèm theo 69.45%. Chi phí duy trì cho ho t đ ng ni cá c nh dao đ ng t 2.000
đ n 50.000 m i l n mua th c ăn cho cá và dao đ ng t m t ngày đ n hai tu n m i
mua th c ăn cho cá m t l n.
Các lồi cá c nh đư c ngư i ni ưa chu ng
Qua ph ng v n 40 ch c a hàng kinh doanh cá c nh v nh ng loài cá c nh
đư c nhi u ngư i mua, thì có 27 ý ki n cho r ng cá vàng đư c mua nhi u nh t, ti p
đó là cá chép nh t có 26 ý ki n. Nhi u loài cá khác c ng đư c ngư i nguôi ưa chu ng
theo ý ki n c a ngư i bán (B ng 5).
B ng 5: Các loài cá c nh đư c ngư i nuôi ưa chu ng theo ý ki n các ch c a hàng
Tên cá
S ý ki n
T l (%)
Cá vàng

27
67,5
Cá chép nh t
26
65
Cá b y màu
17
42,5
Cá hịa lan
14
35
Cá neon đ
13
32,5
Cá ơng tiên
10
25
Cá neon đen
8
20
Cá cánh bu m
8
20
Cá s c ng a
7
17,5
Cá xiêm
3
7,5
Cá h ng két

3
7,5
Cá phư ng hồng
3
7,5
Cá phát tài
2
5
Nhóm cá r ng
3
7,5
ĐH Nông Lâm TPHCM

31/12/2010

7


K T QU NGHIÊN C U
H i th o “Vai trị cá c nh TPHCM”
------------------------------------------------------------------------------------------------------Cá bình tích, trân châu, h t l u
Cá chu t thái
Cá m p nư c ng t
Cá t vân
Cá v sinh

2
2
1
1

1

5
5
2,5
2,5
2,5

Qua quan sát th c t t i 10 c a hàng kinh doanh thì có 262 ngư i đ n mua cá
và có 24 lồi đư c ngư i ni mua (B ng 6). Trong đó cá vàng đư c mua nhi u nh t
chi m t l 21,37%, ti p đ n là chép nh t chi m 12,98 %; cá môly chi m 11,07%; cá
b y màu chi m 10,06%… Hi n nay xu hư ng nuôi cá c nh k t h p v i cây th y sinh
đang phát tri n m nh, cho nên nh ng lồi cá có kích thư c nh và màu s c đ p như cá
neon; cá hịa lan; cá t vân; cá mơly; cá cánh bu m; cá h ng kim ngày càng đư c
nhi u ngư i ni.
B ng 6. Các lồi cá đư c ngư i nuôi mua qua quan sát th c t
Tên cá
S lư ng ngư i mua
T l (%)
Cá vàng
56
21,37
Cá chép nh t
34
12,98
Cá môly
29
11,07
Cá b y màu
28

10,69
Cá neon đ
17
6,49
Cá dĩa
16
6,11
Cá hịa lan
15
5,73
Cá la hán
15
5,73
Cá cánh bu m
14
5,34
Cá ơng tiên
13
4,69
Cá phư ng hoàng
12
4,58
Cá s c g m
11
4,20
Cá h ng kim
9
3,44
Cá t vân
8

3,05
Cá neon đen
8
3,05
Cá th y tinh
8
3,05
Cá chu t
6
2,29
Cá h ng nhung
4
1,53
Cá xiêm
3
1,15
Cá m p nư c ng t
3
1,15
Cá r ng
2
0,76
Cá chim dơi 4 s c
2
0,76
Cá ali
1
0,38
Cá v sinh
1

0,38
Nh ng gi ng loài cá c nh đang đư c nuôi
Qua ph ng v n 240 ngư i nuôi cá c nh gi i trí, cá la hán; cá vàng; cá chép
nh t; cá dĩa; cá r ng; cá b y màu; cá neon; cá ông tiên; cá v sinh;... có t l ngư i
ni l n. Đi u này có th suy ra đây là nh ng gi ng lồi phù h p v i s thích c a
ngư i chơi cá c nh.
T l ngư i nuôi cá la hán cịn r t cao 32,5%, có th gi i thích là do phong
trào ni cá la hán giai đo n 2002 - 2006, trong th i gian đó s ngư i chơi cá c nh
sưu t m nhi u cá la hán và đ n nay h v n cịn gi l i s cá đó. Đ cá la hán có đ u
gù l n, màu s c đ p, hàng châu sáng thì b t bu c ph i cho cá ăn b ng th c ăn t nhiên
(cá chép con, r ng r ng), vì v y ngư i nuôi cá la hán ph i thư ng xuyên đ n c a hàng
ĐH Nông Lâm TPHCM

31/12/2010

8


K T QU NGHIÊN C U
H i th o “Vai trò cá c nh TPHCM”
------------------------------------------------------------------------------------------------------đ mua th c ăn cho cá, đây cũng là m t trong nh ng lý do t n su t b t g p ngư i nuôi
cá la hán cao trong đ t kh o sát v a qua.
Cá vàng, cá chép nh t dù khơng có ngu n g c t Vi t Nam nhưng đư c xâm
nh p vào nư c ta t r t lâu nên đư c ngư i nuôi coi như là hai lồi cá truy n th ng.
Chúng cịn đa d ng v hình dáng, phong phú v màu s c, ho t đ ng bơi l i thì uy n
chuy n tinh ngh ch và là loài d nuôi nên đa s nh ng ngư i m i t p chơi cá c nh đ u
ch n hai đ i tư ng này đ nuôi. Qua kh o sát 40 c a hàng chúng tôi ghi nh n h u h t
c a hàng nào cũng có bán hai lồi cá này, cho nên ngư i ni d dàng mua b t c
c a hàng kinh doanh cá c nh nào, c ng thêm đ c đi m giá bán hai lồi này khơng q
cao, m c giá bán ch dao đ ng t vài ngàn đ n hàng ch c ngàn. Nh ng lý do trên gi i

thích đư c t l ngư i ni cá vàng và cá chép nh t cao, ngư i nuôi cá vàng chi m t
l 24,17%, ngư i nuôi cá chép nh t chi m t l 19,17%.
Cá dĩa hình dáng đ p và có màu s c r t đa d ng, đ c bi t là cá dĩa có r t nhi u
dòng. Màu s c, các s c, đ m hay các d ng hoa văn khác nhau trên thân đ c trưng cho
t ng dòng khác nhau. Hi n Tp, H Chí Minh có t i 17 dịng cá dĩa khác nhau
(Huỳnh Thanh Vân, 2006), vì th mà t l ngư i nuôi cá dĩa chi m t l 15%.
Cá r ng mang v đ p sang tr ng, tư ng trưng cho s may m n, phát tài, phát
l c, cá r ng còn bơi l i uy n chuy n, nh nhàng là thú vui đ thư giãn. Cá r ng có giá
bán r t cao t hàng trăm ngàn đ n hàng ch c tri u đ ng, là loài cá quý hi m thu c
loài cá quý t c. Do cá r ng thích ăn th c ăn t nhiên đ c bi t là cá con và tép bị nên
ngư i ni cá r ng ph i thư ng xuyên t i các c a hàng đ mua th c ăn. Trên đây là
nh ng lý do ngư i nuôi cá r ng chi m t l l n 14,17%.
Cá ông tiên; cá b y màu; cá neon; cá v sinh; cá hoà lan; cá cánh bu m; cá
chu t;... cũng đư c các c a hàng cũng bày bán r t nhi u, giá bán cũng tương đ i r
ch t vài ngàn đ n vài ch c, phù h p cho m i l a tu i đ nuôi. Đ c bi t màu s c r c
r , phong phú và bơi l i trông r t vui m t, nh ng lồi này ni ghép cùng v i nhau và
ghép v i cây thu sinh s làm cho ngôi nhà mát m , g n gũi v i thiên nhiên hơn.
B ng 7. S lư ng ngư i ni cá c nh nhóm 1
Tên cá
S ngư i ni
T l (%)
Cá la hán
40
33,33
Cá vàng
29
24,17
Cá chép nh t
23
19,17

Cá dĩa
18
15
Cá neon
15
12,5
Cá ông tiên
14
11,67
Cá b y màu
13
10,83
Cá cánh bu m
16
13,33
Cá hoà lan
6
5
Cá tai tư ng phi châu
6
5
Cá s c
6
5
Cá phư ng hoàng
4
3,33
Cá h ng nhung
3
2,5

Cá h ng kim
3
2,5
Cá nàng hai
3
2,5
Cá môly
3
2,5
Cá t vân
2
1,67
Cá phát tài
2
1,67
Cá chép
1
0,83
ĐH Nông Lâm TPHCM

31/12/2010

9


K T QU NGHIÊN C U
H i th o “Vai trò cá c nh TPHCM”
------------------------------------------------------------------------------------------------------Cá ali
Cá m p nư c ng t
Cá tỳ bà

1
1
1

0,83
0,83
0,83

B ng 8. S lư ng ngư i ni cá c nh nhóm 2
Tên cá
S ngư i nuôi
T l (%)
Cá thanh long
9
7,5
Cá ngân long
6
5
Cá s c ng a
4
3,33
Cá h ng két
2
1,67
Cá kim long h ng v
2
1,67
Cá mũi đ
1

0,83
Tên cá
Cá v sinh
Cá chu t
Cá thu tinh
Cá nâu
Cá chim dơi
Cá bút chì
Cá nóc da beo
Cá h a ti n
Cá đuôi kéo

B ng 9. S lư ng ngư i nuôi cá c nh nhóm 3
S ngư i ni
T l (%)
12
10
7
5,83
4
3,33
2
1,67
2
1,67
1
0,83
1
0,83
1

0,83
1
0,83

K T LU N
Trong s 75 loài cá c nh nư c ng t đang đư c mua bán trên th trư ng, nhóm
cá c nh s n xu t gi ng trong nư c chi m s lư ng loài nhi u nh t (48% t ng s loài),
ti p đ n là nhóm cá c nh nh p n i (33,33%) và nhóm cá c nh khai thác t t nhiên
(18,67%). Các c a hàng kinh doanh cá c nh ch n hình th c kinh doanh bán l là ch
y u (chi m 72,5%) trong khi các c a hàng khác ch n hình th c k t h p c hai: s và l
và r t đa d ng các m t hàng ph tr như h nuôi, giá đ ; th c ăn; cây th y sinh; ph
ki n và thu c, hóa ch t. Ngồi ra, các c a hàng kinh doanh cá c nh cũng cung c p
cho khách hàng nhi u d ch v như tư v n mi n phí k thu t ni và chăm sóc cá, d ch
v thi t k , trang trí, l p đ t h ni và d ch v b o dư ng h nuôi, chăm sóc cá.
Đa s ngư i chơi cá c nh t thi t k b ni cho mình, ít c n s h tr c a
ngư i có chun mơn v thi t k , và thư ng nuôi cá trong b kính đ t trên giá đ .
Hình th c nuôi đơn đư c ưu tiên nhi u nh t, và ngư i nuôi s d ng c th c ăn t
nhiên tươi s ng và th c ăn viên ni cá. Th i gian chăm sóc, ng m cá trong ngày
thư ng dư i 60 phút, thư ng tìm hi u v k thu t chăm sóc cá qua sách, báo, t p
chí...b n bè, ngư i thân, ngư i bán cá c nh, có ít ngư i có kênh thơng tin khác.
Chi phí mua cá chi m t l th p trong t ng chi phí đ u tư ban đ u và có s
khác bi t trong đ u tư nuôi cá c nh gi a nhóm ngư i có thu nh p hàng tháng hơn 11
tri u so v i các nhóm có thu nh p hàng tháng th p hơn.
TÀI LI U THAM KH O
Hà Văn Nam và Bùi Thúy Vi t, 2007. Bư c đ u xây d ng cơ s d li u cá c nh nư c
ng t th trư ng Tp. H Chí Minh. Lu n văn t t nghi p k sư Khoa Th y
s n, Trư ng Đ i H c Nơng Lâm Tp. H Chí Minh, (chưa xu t b n).

ĐH Nông Lâm TPHCM

31/12/2010

10


K T QU NGHIÊN C U
H i th o “Vai trò cá c nh TPHCM”
------------------------------------------------------------------------------------------------------Huỳnh Thanh Vân, 2006. Hi n tr ng su t và tiêu th cá dĩa Tp. H chí Minh. Lu n
văn t t nghi p k sư Khoa Th y s n, Trư ng Đ i H c Nơng Lâm Tp. H Chí
Minh, (chưa xu t b n)
Le Thanh Hung, Vu Cam Luong and L. Weschen, 2005. “Current state and potential
of ornamental fish production in Hochiminh City”. Sterling University
Newsletter No. 2.
Mai Anh Tu n, 2006. Xây d ng danh m c các loài cá c nh đang đư c kinh doanh
ph bi n trên th trư ng Tp. H Chí Minh. Lu n văn t t nghi p k sư Khoa
Th y S n. Trư ng Đ i H c Nơng Lâm Tp. H Chí Minh, (chưa xu t b n)
Ph m Minh Thành, 2008. Th ng kê các thông s đi u ki n nuôi 100 loài cá c nh
nư c ng t. Lu n văn t t nghi p k sư Khoa Th y s n, Trư ng Đ i H c Nông
Lâm Tp. H Chí Minh, (chưa xu t b n)
Tr n Bùi Th Ng c Lê, 2008. “Xây d ng khóa phân bi t ki u hình 20 lồi cá c nh
nư c ng t ph bi n t i TPHCM”. Lu n văn t t nghi p Th c Sĩ, Khoa Th y
S n, ĐH Nông Lâm TPHCM.
Vũ C m Lương, 2007. “M t s đ c đi m phát tri n th trư ng cá c nh nư c ng t
TPHCM”, T p chí KHKT Nơng Lâm Nghi p, ĐH Nông Lâm TPHCM. S
1&2/2007:162-168
Vũ C m Lương, 2008. Cá c nh nư c ng t. Nhà Xu t B n Nông Nghi p, TPHCM,
264 trang.

ĐH Nông Lâm TPHCM

31/12/2010

11


K T QU NGHIÊN C U
H i th o “Vai trị cá c nh TPHCM”
-------------------------------------------------------------------------------------------------------

QUY MƠ HO T Đ NG KINH DOANH VÀ TI P TH
M TS

C A HÀNG CÁ C NH T I TPHCM

Ngô Ng c Thùy Trang* và Vũ C m Lương**
* Công ty C Ph n Ch Bi n Th c Ph m Th y S n KAIYO, Long An
** B môn Qu n Lý và Phát Tri n Ngh Cá, Đ i H c Nông Lâm TPHCM
TÓM T T
V i s li u thu đư c t ph ng v n 20 ngư i kinh doanh cá c nh trên đ a bàn
TPHCM, c th là các qu n 1, 3, 5, 10, 11, 12, Th Đ c, và Tân Bình, các phân tích
kinh t đư c ti n hành đ đánh giá hi u qu ho t đ ng kinh t c a cơ s kinh doanh,
bao g m các bư c: tính tốn chi phí ho t đ ng kinh doanh, doanh thu, l i nhu n, t
su t l i nhu n v n kinh doanh, doanh thu hòa v n và th i đi m hòa v n. V n đ u tư
trung bình cho m t c a hàng kinh doanh cá c nh là 111,4 tri u đ ng/tháng. Chi phí
c đ nh mà ch c a hàng ph i tr là 17,8 tri u đ ng/tháng, chi phí lưu đ ng là 142,3
tri u đ ng/tháng. V i các chi phí đó, doanh thu trung bình c a các c a hàng kinh
doanh cá c nh là 175,5 tri u đ ng/tháng và l i nhu n trung bình là 15,4 tri u
đ ng/tháng. T l c a hàng quan tâm đ n ti p th còn th p và hai hình th c ti p th
đư c các ch c a hàng s d ng nhi u nh t là đăng thông tin qu ng cáo trên sách,
báo, t p chí và trên internet. L i nhu n trung bình các c a hàng có ti p th cao hơn

so v i các c a hàng khơng có ti p th .
Đ TV NĐ
Theo Vũ C m Lương (2008), hi n nay TP. HCM có hơn 300 h kinh doanh cá
c nh, s h kinh doanh s ti p t c gia tăng trong th i gian t i đi kèm v i s phát tri n
kinh t , cơ ch , chính sách c a Nhà Nư c. Theo H i Sinh V t C nh TP. HCM, mu n
đi đ n m t quy ho ch t ng th v ngành kinh doanh cá c nh thì trư c tiên ph i nghiên
c u quy mơ ho t đ ng kinh doanh c a các cơ s c th là phân tích các lo i chi phí,
hi u qu kinh t và k ho ch ti p th đ đánh giá tình hình ho t đ ng kinh doanh cá
c nh trên th trư ng TP. HCM. Chính t th c tr ng trên, vi c kh o sát trên cơ s khoa
h c v quy mô ho t đ ng kinh doanh và ti p th cá c nh trên th trư ng TP. HCM là
c n thi t đ làm cơ s cho đ nh hư ng kinh doanh, n m b t nhu c u c a th trư ng và
t m quan tr ng c a ti p th đ i v i ho t đ ng kinh doanh cá c nh trên th trư ng TP
HCM nói riêng và trên c nư c Vi t Nam nói chung. Đ tài đư c th c hi n nh m
đánh giá quy mô ho t đ ng kinh doanh và nhu c u ti p th m t s c a hàng cá c nh
t i TP HCM.
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U
Đ tài đư c th c hi n t tháng 3-2010 đ n tháng 8-2010 qua vi c ph ng v n
20 ngư i kinh doanh cá c nh trên đ a bàn Thành Ph H Chí Minh, c th là qu n
1, qu n 3, qu n 5, qu n 10, qu n 11, qu n 12, qu n Th Đ c, qu n Tân Bình.
Phân tích kinh t đư c ti n hành đ đánh giá hi u qu ho t đ ng kinh t c a cơ
s kinh doanh, bao g m các bư c: tính tốn chi phí ho t đ ng kinh doanh, doanh thu,
l i nhu n, t su t l i nhu n v n kinh doanh, doanh thu hòa v n và th i đi m hòa v n.
S li u đư c t ng h p và x lý b ng ph n m m Microsoft Excel, đ i v i
nh ng thông tin đư c ch n s mã hóa thành s 1, cịn nh ng thơng tin khơng đư c
ch n s mã hóa thành s 0. Thơng qua các k t qu , chúng tơi ti n hành phân tích, xem
ĐH Nông Lâm TPHCM

31/12/2010

12

K T QU NGHIÊN C U
H i th o “Vai trò cá c nh TPHCM”
------------------------------------------------------------------------------------------------------xét, đánh giá s khác nhau gi a các c a hàng v các v n đ trong kinh doanh cá c nh
như: quy mô ho t đ ng c a các c a hàng kinh doanh cá c nh, nh n th c và nhu c u
ti p th c a các c a hàng kinh doanh cá c nh và m i liên h gi a chúng.
K T QU VÀ TH O LU N
Quy mô kinh doanh và hi u qu kinh t c a các c a hàng cá c nh
Các loài cá đư c kinh doanh ph bi n trong các c a hàng cá c nh
Có 4 c a hàng ch n đ i tư ng kinh doanh r t h n ch mà c th là có 3 c a
hàng ch kinh doanh đ c nh t m t đ i tư ng, đó là c a hàng cá r ng Hi u Nhân n m
trên đư ng Lưu Xuân Tín, c a hàng cá r ng TY n m trên đư ng Bà Huy n Thanh
Quan và c a hàng cá r ng H ng Anh n m trên đư ng Nguy n Đình Chi u. Đi u này
cho th y cá r ng là đ i tư ng thu hút th hi u nh t hi n nay. Th hi u c a ngư i dân
vào th i đi m năm 2006 là hai đ i tư ng cá La Hán và cá Xiêm (Mai Anh Tu n,
2006). Như v y, th hi u v cá c nh c a ngư i dân s thay đ i theo th i gian và theo
trào lưu.
Nh ng c a hàng có s đ i tư ng kinh doanh trên 15 loài chi m t l cao nh t,
ch y u t p trung hai khu v c cá c nh l n là đư ng Nguy n Thông qu n 3 và
đư ng Lưu Xuân Tín qu n 5. T i các c a hàng này s loài r t phong phú t nh ng
loài khá quen thu c như cá B y Màu, cá Vàng, Chép Nh t, Cánh Bu m, … đ n các
lồi có giá tr cao như cá R ng, cá Dĩa, … Đi u này kh ng đ nh khách hàng t i đây r t
đa d ng và th hi u cũng r t phong phú. S loài cá c nh trong c a hàng đa d ng là y u
t thu hút ngư i chơi cá c nh tìm đ n v i c a hàng. nh ng nơi dân lao đ ng thu
nh p bình thư ng thì các c a hàng ch ch n bán các đ i tư ng quen thu c, d nuôi và
không quá đ t ti n v i s lư ng loài t 4 đ n 15 loài.
Qua ghi nh n 20 c a hàng kinh doanh cá c nh tôi th y r ng s loài cá trong
các c a hàng r t đa d ng ngo i tr 3 c a hàng ch bán duy nh t m t lo i cá r ng.
Trong đó có 16 c a hàng bán cá chép Nh t chi m t l cao nh t là 80%, có 15 c a

hàng bán cá b y màu chi m t l 75%, có 14 c a hàng bán cá vàng chi m t l 70%,
nhóm có r ng cũng đư c 13 c a hàng bán chi m t l 65%, các lồi cá cịn l i ít đư c
bán hơn, chi ti t đư c trình bày B ng 1.
Giá tr đ u tư các loài cá

các c a hàng kinh doanh cá c nh

Cá dĩa đư c x p th hai sau cá r ng v giá tr đ u tư, đây là hai loài cá có giá
tr cao và khó ni nên ch có nh ng khách hàng có thu nh p cao m i ni hai lồi cá
này, vì v y chúng đư c bán v i s lư ng r t h n ch . Cịn các lồi cá có giá tr th p
hơn thì đư c bán v i s lư ng r t l n do chúng đư c tiêu th d dàng hơn, dân lao
đ ng có thu nh p th p cũng có th ni đư c.
Trong 20 c a hàng kinh doanh cá c nh trên th trư ng TP. HCM thì có 3 c a
hàng ch kinh doanh duy nh t m t loài cá R ng, đó là c a hàng cá r ng Hi u Nhân
n m trên đư ng Lưu Xuân Tín, c a hàng cá r ng TY n m trên đư ng Bà Huy n
Thanh Quan và c a hàng cá r ng H ng Anh n m trên đư ng Nguy n Đình Chi u, các
c a hàng cá r ng này đư c đ u tư v i s v n r t l n. Còn các c a hàng khác có kinh
doanh cá r ng nhưng ch v i s lư ng r t h n ch , giá m i con ch t vài trăm ngàn
đ ng đ n vài tri u đ ng.
Tóm l i, giá tr đ u m i loài cá các c a hàng kinh doanh cá c nh không ph
thu c vào giá tr c a lồi cá đó mà ph thu c vào kh năng đư c tiêu th nhi u hay ít
và nhu c u, th hi u c a khách hàng. Ch c a hàng d a vào đi u này đ có th đi u
ch nh đ i tư ng kinh doanh phù h p v i th hi u c a khách hàng.
ĐH Nông Lâm TPHCM

31/12/2010

13

K T QU NGHIÊN C U
H i th o “Vai trò cá c nh TPHCM”
------------------------------------------------------------------------------------------------------B ng 1. Các lo i cá đư c kinh doanh ph bi n
Tên cá
Chép Nh t (Cyprinus carpio carpio)
B y màu (Poecilia reticulate )
Vàng (Carassius auratus auratus )
R ng các lo i (Scleropages spp.)
Dĩa các lo i (Symphysodon spp.)
Trân châu (Poecilia spp.)
Cánh bu m (Gymnocorymbus ternetzi )
M p nư c ng t (Pangasianodon hypophthalmus )
Neon đ (Paracheirodon axelrodi )
S c ng a (Danio rerio)
H ng kim (Xiphophorus hellerii )
S u h a ti n (Lepisosteus oculatus)
Ơng tiên (Pterophyllum spp.)
Hồ lan (Xiphophorus spp.)
Tai tư ng (Osphronemus goramy )
La hán (Cichlasoma spp.)
H ng két (Cichlasoma citrinellum)
Nàng hai (Chitala ornate)
Chu t (Corydoras aeneus)

các c a hàng cá c nh
S c a hàng
16
15
14
13

11
9
9
8
8
8
7
7
6
6
6
5
5
5
4

T l (%)
80
75
70
65
55
45
45
40
40
40
35
35
30

30
30
25
25
25
20

B ng 2. Giá tr đ u tư các loài cá các c a hàng cá c nh (tri u đ ng/c a hàng)
Giá tr ( tri u đ ng/c a hàng)
Tên cá
Trung bình
Nh nh t
L n nh t
R ng các lo i
59
1,5
480
Dĩa các lo i
38,2
0,6
250
Chép Nh t
18,9
1,8
60
B y màu
8,1
8,1
28
Vàng

5,9
0,4
20
La hán
9,8
2
20
Neon đ
4,8
1
20
S u h a ti n
3,7
1
16
Ông tiên
4,8
1
15
H ng két
8,3
5
15
S c ng a
4,7
0,5
12
H ng kim
7,1
0,6

12
Nàng hai
4,5
3
9
M p nư c ng t
3,8
1,8
7,5
Cánh bu m
3,6
0,42
6
Trân châu
2,8
1,2
6
Chu t
2,5
1
5
Tai tư ng
2
0,6
4
Hồ lan
2,2
0,8
3,2
Chi phí đ u tư ban đ u cho vi c kinh doanh cá c nh

Qua kh o sát 20 c a hàng cá c nh thì chi phí đ u tư ban đ u cho m t c a hàng
trung bình kho ng 111,4 tri u đ ng. Trong đó chi phí dùng đ mua b ki ng, giá đ là
cao nh t, k ti p là chi phí mua thi t b l c, s c khí, sư i m, t ki ng, qu t, đèn, b ng
hi u, xây d ng, trang trí, thi t k và cu i cùng là chi phí mua các d ng c khác như
ĐH Nông Lâm TPHCM

31/12/2010

14


K T QU NGHIÊN C U
H i th o “Vai trò cá c nh TPHCM”
------------------------------------------------------------------------------------------------------thau nh a, ng nư c, …Các chi phí đ u tư ban đ u này đư c tr kh u hao hàng năm
trong chi phí c đ nh, chi ti t đư c trình bày b ng 3.
Qua k t qu kh o sát b ng trên ta có th th y chi phí đ u tư ban đ u cho m t
c a hàng cá c nh là tương đ i cao, vì v y trư c khi m c a hàng c n ph i tính tốn,
kh o sát kĩ lư ng v đ i tư ng khách hàng khu v c đ nh m , s lư ng các đ i th
c nh tranh cùng ngành, n u làm thì đ u tư v n m c đ nào đ có th c nh tranh v i
các đ i th đi trư c. Ph i tìm cách trang trí c a hàng sao cho th t b t m t đ có th
thu hút khách hàng. Ph i tìm hi u th hi u, nhu c u c a khách hàng đ ph c v khách
hàng đư c t t hơn.
B ng 3 Chi phí đ u tư ban đ u cho vi c kinh doanh cá c nh
Các kho n đ u tư ban đ u
B ki ng, giá đ
Thi t b l c, s c khí, sư i m
T , qu t, đèn, b ng hi u
Xây d ng, thi t k , trang trí
D ng c khác(thau, ng nư c)
T ng chi phí đ u tư ban đ u

S năm
kh u hao
5
3
5
5
2

Chi phí (tri u đ ng/c a hàng )
TB
Nh nh t
L n nh t
10
400
49,6
5
200
27,5
17,8
5
100
2
50
9,0
2,5
20
7,5
29
770

111,4

Chi phí c đ nh c a các c a hàng kinh doanh cá c nh
Chi phí c đ nh mà m t c a hàng ph i chi trong m t tháng kho ng 17,8 tri u
đ ng bao g m chi phí thuê m t b ng, các kho n kh u hao công c , d ng c đ u tư ban
đ u c a c a hàng, thu , lãi su t, b o trì hàng tháng. C a hàng có m t b ng l n và v
trí đơng dân cư thì chi phí c đ nh cao hơn r t nhi u so v i nh ng c a hàng nh và
khu v c ít dân cư. Ví d như ch cá c nh trên đư ng Lưu Xuân Tín qu n 5 và đư ng
Nguy n Thơng qu n 3 có r t nhi u c a hàng cá c nh đã ho t đ ng r t lâu năm m c dù
chi phí thuê m t b ng r t cao do đây là ch đ u m i cá c nh, nên lư ng khách hàng
r t đông, đây là nh ng nơi d dàng ho t đ ng kinh doanh hơn nh ng nơi khác.
B ng 4 Chi phí c đ nh c a các c a hàng kinh doanh cá c nh
Các kho n chi phí c đ nh
Thuê m t b ng
Kh u hao:
B ki ng, giá đ
Thi t b l c, s c khí, sư i m
T , qu t, đèn, b ng hi u
Xây d ng, thi t k , trang trí
Thau, ng nư c
Thu
Lãi su t trên chi phí đ u tư (1% chi phí đ u tư)
B o trì
T ng chi phí c đ nh

Chi phí ( tri u đ ng/tháng )
TB
Nh nh t L n nh t
11,7
3,5

30
0,2
0,03
0,83
0,3
0,08
1,67
0,8
0,17
6,67
0,8
0,14
5,56
0,1
0,8
0,3
1,7
0,5
5,0
1,1
0,3
7,7
0,9
0,2
2,0
17,8
5,9
60,3

Chi phí lưu đ ng c a các c a hàng kinh doanh cá c nh

Chi phí lưu đ ng trong m t tháng trung bình là 142,3 tri u đ ng bao g m chi
phí mua cá c nh, rùa, tơm, cây th y sinh, th c ăn t nhiên, ch bi n, thu c phòng và
tr b nh cho cá, v t tư h cá, lương lao đ ng làm th, đi n, nư c. Trong các chi phí
trên thì chi phí mua cá c nh thư ng chi m t l cao nh t t t c các c a hàng do cá

ĐH Nông Lâm TPHCM

31/12/2010

15


K T QU NGHIÊN C U
H i th o “Vai trò cá c nh TPHCM”
------------------------------------------------------------------------------------------------------c nh là đ i tư ng kinh doanh chính, các đ i tư ng cịn l i đư c bán kèm theo đ ph c
v nhu c u c a khách hàng.
B ng 5. Chi phí lưu đ ng c a các c a hàng kinh doanh cá c nh
Các kho n chi phí lưu đ ng
Cá c nh
Rùa, tôm, cây th y sinh
Th c ăn t nhiên
Th c ăn ch bi n
Thu c phòng và tr b nh cho cá
V t tư trang trí h cá
Lương lao đ ng làm thuê
Đi n, nư c
T ng chi phí lưu đ ng

Chi phí (tri u đ ng/tháng )
Trung bình

Nh nh t
L n nh t
29,1
480
105
2,7
1
10
6,7
5
30
5,2
1,5
45
3,3
2
15
5,9
6,5
30
8,4
3
24
5,2
3
12
142,3
43,6
505

Doanh thu và l i nhu n c a các c a hàng kinh doanh cá c nh
Doanh thu trung bình trong m t tháng c a các c a hàng cá c nh là 175,5 tri u
đ ng. Sau khi tr các kho n chi phí ho t đ ng kinh doanh hàng tháng thì l i nhu n
trung bình các c a hàng nh n đư c là 15,4 tri u đ ng, t su t l i nhu n v n kinh
doanh trung bình là 10,5%, th i đi m hòa v n là 16 ngày nghĩa là s ti n ki m đư c
t ngày th 16 cho đ n cu i tháng chính là l i nhu n c a ch c a hàng. Đi u này cho
ta th y l i nhu n thu đư c trong vi c kinh doanh cá c nh là r t l n, xác su t r i ro
trong kinh doanh là r t th p.
Ngh kinh doanh cá c nh đang tr thành ngành ngh kinh doanh mang l i hi u
qu kinh t cao, tr thành m t ngh chi m v trí quan tr ng trong phát tri n nơng
nghi p đơ th c a TPHCM. Vì v y, s lư ng c a hàng kinh doanh cá c nh đã tăng lên
r t nhi u.
B ng 6 Doanh thu và l i nhu n c a các c a hàng kinh doanh cá c nh
Các kho n giá tr
T ng chi phí ho t đ ng (tri u đ ng/tháng)
Doanh thu (tri u đ ng/tháng)
L i nhu n (tri u đ ng/tháng)
T su t l i nhu n v n kinh doanh (%)
Doanh thu hòa v n (tri u đ ng/tháng)
Th i đi m hòa v n (ngày)

Trung bình
160,1
175,5
15,4
10,5
89,5
16

Giá tr

Nh nh t
50,5
55,0
4,5
7,2
33,4
11

L n nh t
565,3
645,0
79,8
14,1
277,6
19

Nh n th c và nhu c u ti p th c a các c a hàng kinh doanh cá c nh
Tình hình ti p th và kinh doanh cá c nh

Thành Ph H Chí Minh

Chưa có s li u c th v tình hình ti p th cá c nh trên đ a bàn TP. HCM
nhưng nhìn chung phương th c ti p th c a các c a hàng cá c nh trên các phương ti n
thông tin đ i chúng, Internet, sách báo, t p chí, ti vi r t đa d ng và phong phú ph
thu c vào quy mô ho t đ ng kinh doanh c a các c a hàng. Đ u tư cho ti p th m nh
tay nh t có th nói đ n c a hàng cá c nh H ng Anh v i quy mô kinh doanh r t l n đã
đăng qu ng cáo trên kênh truy n hình BTV3 v i m t đo n gi i thi u sơ lư c v c a
hàng dài 9 phút, đăng thông tin trên trang web aquabird.com.vn, ngồi ra trên t p chí
VIETFISH c a hàng cũng đăng 2 trang báo có hình nh minh h a (Theo Anh Long,

ĐH Nông Lâm TPHCM

31/12/2010

16


K T QU NGHIÊN C U
H i th o “Vai trò cá c nh TPHCM”
------------------------------------------------------------------------------------------------------ch c a hàng cá c nh H ng Anh). Còn các c a hàng kinh doanh v a và nh , ví d
như c a hàng cá c nh Tân Xuyên, cá c nh TY, cá c nh Thu n Thiên, cá c nh Tuy t
Vân, cá c nh Sơn Hà, cá c nh Đ i L i, cá c nh Minh Sang đã t ng đăng qu ng cáo
trên t p chí VIETFISH.
Đ i v i hình th c ti p th trên Internet thì có c a hàng cá c nh Hi u Nhân
chuyên kinh doanh cá r ng đã đăng qu ng cáo trên r t nhi u trang web như 5s.com,
aquabird.com, arowana.com, … Ngồi ra cịn có vài c a hàng l p trang web cho riêng
mình như cá c nh Châu T ng, cá c nh Sơn Hà 2, cá c nh H ng Anh đ ti n cho vi c
c p nh p các thông tin m i nh t cho c a hàng c a mình. Nhìn chung, tình hình ti p
th cá c nh trên th trư ng TP. H Chí Minh đang r t phát tri n, nó xu t phát t nhu
c u tìm ki m th trư ng tiêu th c a các ch c a hàng kinh doanh cá c nh.
Qua kh o sát th c t 20 c a hàng kinh doanh cá c nh trên đ a bàn Thành Ph
H Chí Minh, s c a hàng kinh doanh đư c chia làm 2 nhóm: nhóm A bao g m 12
c a hàng đã ti p th c a hàng c a mình trên t p chí, internet chi m t l 60%; nhóm B
bao g m 8 c a hàng chưa t ng ti p th c a hàng c a mình trên t p chí, internet chi m
t l 40%. Ph n l n các c a hàng thu c nhóm A có quy mơ l n và có vài c a hàng có
bán s nên có nhu c u ti p th cao còn các c a hàng thu c nhóm B thư ng là c a hàng
nh l , kinh doanh t phát nên nhu c u ti p th không cao.
M c đ quan tâm đ n ti p th c a các ch c a hàng kinh doanh cá c nh
Qua ph ng v n 20 ch c a hàng kinh doanh cá c nh, có 12 ngư i cho r ng s
lư ng khách hàng c a c a hàng tăng lên so v i các năm g n đây chi m t l 60%, có 5

ngư i cho r ng tình hình kinh doanh bình thư ng chi m t l 25%, có 3 ngư i cho
lư ng khách hàng gi m so v i các năm trư c chi m t l 15%. Đi u này cho th y r ng
vi c kinh doanh cá c nh hi n nay khá thu n l i.
Theo các ch c a hàng thu c nhóm B do nh hư ng c a đ t suy thoái kinh t
v a r i và do s c ép c nh tranh c a nhi u c a hàng l n có ti p th nên tình hình kinh
doanh g p nhi u khó khăn hơn so v i trư c đây. Còn các ch c a hàng thu c nhóm A
l i cho r ng tình hình kinh doanh t t hơn do hi u qu c a vi c ti p th trên t p chí,
internet mà ngày càng nhi u ngư i bi t đ n và ngày càng nh n đư c nhi u đơn đ t
hàng hơn.
Trong s các c a hàng đư c kh o sát, s c a hàng quan tâm đ n ti p th chi m
t l 45%, 25% khơng quan tâm, cịn l i 30% khơng bày t thái đ c a mình v v n đ
ti p th . Trong s các c a hàng quan tâm đ n ti p th có 3 c a hàng đ t bi t quan tâm
đ n ti p th , đó là 3 c a hàng ch kinh doanh duy nh t 1 loài cá r ng, đi u này cho
chúng ta th y nhu c u ti p th c a các c a hàng cá r ng là r t l n và cá r ng đang r t
đư c ưa chu ng trong nh ng năm g n đây. Các c a hàng còn l i ch qu ng cáo m t
ho c hai l n do các t p chí, di n đàn cá c nh m i r i không ti p t c làm n a.
Hình th c ti p th c a các c a hàng kinh doanh cá c nh
Trong s các c a hàng đã làm công tác ti p th thì có 9 c a hàng l a ch n hình
th c ti p th trên sách, báo, t p chí và có 6 c a hàng ch n ti p th trên internet, trong
s này có 3 c a hàng v a ti p th trên Internet v a ti p th trên sách, báo, t p chí. Đi u
này cho ta th y các ch c a hàng chu ng hình th c ti p th trên sách, báo, t p chí hơn
vì đây chi phí chi cho ti p th th p hơn và ch ch u chi phí cho m t l n đăng thơng
tin mà đem l i hi u qu lâu dài hơn. Cịn khi đăng thơng tin ti p th trên internet, các
ch c a hàng ph i tr chi phí theo đ nh kỳ 1 tháng, 1 quý hay 1 năm. Hi u qu cũng
như chi phí c a 2 hình th c ti p th trên sách, báo, t p chí và Internet là hồn tồn

ĐH Nơng Lâm TPHCM

31/12/2010

17


K T QU NGHIÊN C U
H i th o “Vai trị cá c nh TPHCM”
------------------------------------------------------------------------------------------------------khác nhau. Vì th mà các ch c a hàng ph i cân nh c th t k lư ng đ l a ch n hình
th c ti p th phù h p v i mình nh t và mang l i hi u qu cao nh t.
Nhu c u ti p th c a các c a hàng kinh doanh cá c nh
Trong s các c a hàng đã t ng đăng thông tin ti p th trên t p chí, internet, … có 75%
kh ng đ nh là s ti p t c ti p th c a hàng trên các phương ti n thông tin trong th i
gian s p t i. Trong s các c a hàng chưa t ng đăng thông tin ti p th ch có 37,5%
cho bi t s th làm ti p th trong th i gian g n nh t.
M i liên h gi a ti p th và quy mô kinh doanh c a các c a hàng cá c nh
L i nhu n trung bình mà các c a hàng nhóm A thu đư c là 21,5 tri u
đ ng/tháng, so v i l i nhu n nhóm B thu đư c là 10,6 tri u đ ng/tháng thì chênh l ch
này là r t cao. Đi u này m t l n n a cho ta th y rõ hơn t m quan tr ng c a công tác
ti p th thông tin c a c a hàng đ n v i khách hàng ch có ti p th là cách đ ti p c n
khách hàng nhanh nh t và hi u qu nh t.
B ng 7. Quy mô kinh doanh c a hai nhóm c a hàng A và B

Các kho n chi phí
Chi phí đ u tư
Chi phí c đ nh
Chi phí lưu đ ng
Doanh thu
L i nhu n

TB
144,9
20,7

177
219,2
21,5

Giá tr (tri u đ
Nhóm A
Nh nh t
L n nh t
34,0
770
5,9
60,3
75,2
505
100
645
9,9
79,7

ng/tháng)
TB
61,1
13,4
90,4
114,4
10,6

Nhóm B
Nh nh t L n nh t
29,0

145
6,9
18,4
43,6
154,2
55,0
190
4,5
13,5

Ngoài ra, b ng 7 cũng cho chúng ta th y các c a hàng nhóm A có quy mơ
kinh doanh l n hơn các c a hàng nhóm B r t nhi u. Như v y, c a hàng nào có quy
mơ kinh doanh càng l n thì nhu c u ti p th càng cao và ngư c l i c a hàng có quy
mơ kinh doanh nh thì nhu c u ti p th th p hơn.
K T LU N VÀ Đ NGH
Các loài cá đư c kinh doanh ph bi n trong các c a hàng bao g m Cá chép
Nh t, b y màu, cá vàng, cá r ng, cá dĩa, trân châu, cánh bu m, cá m p nư c ng t,
neon đ , s c ng a, h ng kim, s u h a ti n, ơng tiên, hịa lan, tai tư ng, la hán, h ng
két, nàng hai, cá chu t.
Đ u tư trung bình cho m t c a hàng kinh doanh cá c nh là 111,4 tri u đ ng,
chi phí c đ nh mà ch c a hàng ph i tr trong m t tháng trung bình là 17,8 tri u
đ ng, chi phí lưu đ ng trung bình m t tháng c a các c a hàng kinh doanh cá c nh là
142,3 tri u đ ng. V i các chi phí đó, doanh thu trung bình m t tháng c a các c a
hàng kinh doanh cá c nh là 175,5 tri u đ ng và l i nhu n trung bình là 15,4 tri u
đ ng/tháng.
T l c a hàng quan tâm đ n ti p th còn th p và hai hình th c ti p th đư c
các ch c a hàng s d ng nhi u nh t là đăng thông tin qu ng cáo trên sách, báo, t p
chí và trên internet. L i nhu n trung bình các c a hàng có ti p th là 21,5 tri u
đ ng/tháng cao hơn so v i các c a hàng khơng có ti p th (trung bình 10,6 tri u đ ng)
Đ ngh

C n có nhi u nh ng đ tài nghiên c u sâu v quy mô ho t đ ng kinh doanh và
nhu c u ti p th c a các c a kinh doanh cá c nh nh m làm c u n i gi a ngư i kinh

ĐH Nông Lâm TPHCM

31/12/2010

18


K T QU NGHIÊN C U
H i th o “Vai trò cá c nh TPHCM”
------------------------------------------------------------------------------------------------------doanh và ngư i chơi cá c nh. T đó có th thúc đ y ho t đ ng s n xu t, kinh doanh
phát tri n hơn, và ngư i chơi cá c nh có th d dàng tìm mua nh ng con cá mà mình
u thích.
C n ph i có nh ng chính sách h tr nh m giúp đ nh ng ngư i s n xu t,
kinh doanh cá c nh. Đây là m t đ ng l c l n cho nh ng ngư i nuôi và kinh doanh cá
c nh nh m m r ng quy mô s n xu t, kinh doanh và kh c ph c nh ng khó khăn có
th g p ph i trong q trình s n xu t, kinh doanh.
Các ch cơ s s n xu t gi ng, các ch c a hàng kinh doanh cá c nh cũng
thư ng xuyên t ch c các h i ch tri n lãm đ gi i thi u nh ng loài cá c nh m i đ p
đ n v i ngư i chơi cá c nh. Đây cũng là nơi g p g trao đ i kinh nghi m gi a ngư i
s n xu t cá c nh, ngư i kinh doanh cá c nh và ngư i nuôi cá c nh.
C n ph i có thêm nhi u nghiên c u v lu t xu t kh u cũng như các quy đ nh
an toàn d ch b nh khi xu t kh u cá c nh do các nư c nh p kh u quy đ nh đ giúp đ
nh ng ngư i s n xu t, kinh doanh góp ph n tăng kim ng ch xu t kh u cũng như phát
tri n ngành công nghi p cá c nh.
TÀI LI U THAM KH O
Vũ C m Lương, 2008. Cá C nh Nư c Ng t. NXB Nông Nghi p TPHCM, 263 trang.
Huỳnh Th Thu Trang, 2005. Hi n tr ng và ho t đ ng c a các c a hàng kinh doanh

cá c nh TP. H Chí Minh. Khóa lu n t t nghi p K sư Th y S n, Đ i h c
Nơng Lâm TP. H Chí Minh, Vi t Nam.
Mai Anh Tu n, 2006. Xây d ng danh m c các loài cá c nh nư c ng t đang đư c
kinh doanh ph bi n trên th trư ng TP. H Chí Minh. Khóa lu n t t nghi p K
sư Th y S n, Đ i h c Nơng Lâm TP. H Chí Minh, Vi t Nam.
Huỳnh Thanh Vân, 2006. Hi n tr ng s n xu t và tiêu th cá dĩa TP. H Chí Minh.
Khóa lu n t t nghi p K sư Th y S n, Đ i h c Nông Lâm TP. H Chí Minh,
Vi t Nam.

ĐH Nơng Lâm TPHCM

31/12/2010

19


K T QU NGHIÊN C U
H i th o “Vai trò cá c nh TPHCM”
-------------------------------------------------------------------------------------------------------

HI N TR NG KINH DOANH CÁ C NH BI N
T I THÀNH PH H CHÍ MINH
Nguy n Ng c Quy n, Nguy n Minh Đ c
B Môn Qu n Lý và Phát Tri n Ngh Cá – Đ i H c Nơng Lâm TPHCM
TĨM T T
Nh ng nghiên c u v cá c nh bi n t i thành ph H Chí Minh trư c đây ch
y u t p trung vào phân lo i hay k thu t thu n dư ng, nuôi tr trong đi u ki n nhân
t o, thông tin v th thư ng kinh doanh còn h n ch . Nghiên c u này không ch cung
c p thông tin h u ích v th trư ng kinh doanh mà còn b sung cho nh ng nghiên c u
trư c đây. S li u nghiên c u đư c thu th p qua ph ng v n 20 ch c a hàng kinh

doanh cá c nh bi n t i thành ph H Chí Minh. Th i gian kinh doanh c a m i c a
hàng trung bình là 5,65 năm. Trong m i c a hàng có bình qn 4 ngư i tham gia vào
công vi c kinh doanh, trong đó lao đ ng nam có vai trị chính. 95 % c a hàng bán s
và bán l , 5 % c a hàng bán l và 15 % c a hàng có xu t kh u. K t qu kh o sát cho
th y 68 loài cá bi n đang đư c kinh doanh, trong đó 33 lồi cá đư c ngư i ni ưa
chu ng. Ngồi m t hàng cá c nh bi n thì các c a hàng cũng bán các lo i sinh v t
bi n khác và t t c các ch c a hàng đ u hài lòng v i hi n tr ng kinh doanh c a
mình. V i hi n tr ng kinh doanh thu n l i hi n nay, kinh doanh cá c nh bi n đang là
sinh k t t và b n v ng cho các ch c a hàng và gia đình h .
GI I THI U
Trên th gi i có kho ng 1,5 tri u ngư i nuôi cá c nh bi n vào m c đích gi i trí
ho c kinh doanh, giá tr giao d ch thương m i cá c nh bi n t 200 – 300 tri u USD
m i năm (Dowling, 2004). Do v trí n m trung tâm c a khu v c Đơng Nam Á, Vi t
Nam có nhi u ti m năng s n xu t, kinh doanh cá c nh do có khí h u nhi t đ i, b bi n
tr i dài v i nhi u vũng, v nh và tài nguyên thiên nhiên th y s n phong phú. Đ c bi t,
Thành ph H Chí Minh đã là trung tâm cá c nh c a Vi t Nam vì có khí h u nhi t đ i
thu n l i và có l ch s s n xu t, kinh doanh cá c nh lâu đ i.
Nh ng nghiên c u v cá c nh t i thành ph H Chí Minh trư c đây có nhi u
nhưng ch y u t p chung vào các đ i tư ng cá c nh nư c ng t như Hung et al. (2005)
Vũ C m Lương (2008). Nh ng nghiên c u v cá c nh bi n t i thành ph H Chí
Minh và thơng tin v hi n tr ng kinh doanh cá c nh bi n còn h n ch . Do đó, v i s
li u đi u tra th c t nghiên c u này s b sung thêm thông tin v hi n tr ng kinh
doanh t i thành ph H Chí Minh.
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U
Nghiên c u đư c th c hi n t tháng 10/2009 đ n tháng 12/2010. S li u đư c
thu th p qua ph ng v n ng u nhiên 20 ch c a hàng kinh doanh cá c nh bi n t i thành
ph H Chí Minh b ng b ng câu h i so n s n.
Thông tin đư c mã hóa, lưu tr và x lý th ng kê mô t b ng ph n m m SPSS
16.0 for Windows m c ý nghĩa α = 0,05. Đ nh danh c a các loài cá đư c th c hi n
qua vi c tham kh o cơ s d li u Fishbase và trang web Wikipedia.

K T QU VÀ TH O LU N
Lao đ ng
Ngoài lao đ ng trong gia đình thì các c a hàng cũng thuê lao đ ng đ đ m b o
ho t đ ng kinh doanh (b ng 1). Đa s các ch c a hàng kinh doanh cá c nh bi n trư c
kia là nh ng ngư i chơi cá c nh bi n sau đó h phát tri n lên thành kinh doanh.
ĐH Nông Lâm TPHCM

31/12/2010

20


K T QU NGHIÊN C U
H i th o “Vai trò cá c nh TPHCM”
------------------------------------------------------------------------------------------------------Nh ng ngư i chơi cá c nh này ch y u là nam nên tương t như nghiên c u c a Bùi
Th Bình (2008) trong các c a hàng kinh doanh m t hàng này nam gi i thư ng gi
vai trị chính. Trong s LĐTM (lao đ ng thuê mư n) thì n thư ng bán hàng ngay t i
c a hàng, còn nam thư ng làm công vi c n ng như l p đ t b nuôi cá c nh cho khách
hàng và v n chuy n trang thi t b hay công vi c liên quan đ n d ch v bên ngoài c a
hàng. LĐNN (lao đ ng ngư i nhà) n ít hơn nam vì n ch y u bán hàng và qu n lý
còn nam thư ng v a bán hàng l i v a đi u ph i ho t đ ng d ch v ngoài c a hàng.
B ng 1: Lao đ ng trong các c a hàng cá c nh bi n t i TP HCM
Min
Max
Sum
Mean

SE

Lao đ ng ngư i nhà (ngư i)

1

3

33

1,65

0,15

Nam

0

2

20

1,00

0,10

N

0

1

13

0,65

0,11

Lao đ ng thuê mư n (ngư i)

1

4

49

2,45

0,19

Nam

1

4

44

2,20

0,20

N

0

1

5

0,25

0,10

Các s li u kh o sát cũng cho th y lư ng lao đ ng trong các c a hàng kinh
doanh ch y u là lao đ ng thuê mư n, v i s lư ng cao hơn s lao đ ng gia đình. K t
qu này trái ngư c v i k t qu kh o sát trư c đây c a Bùi Th Bình (2008). L c
lư ng lao đ ng thuê ngồi tăng lên có th do ho t đ ng kinh doanh c a các c a hàng
ngày càng phát tri n nên nhu c u lao đ ng tăng lên, các c a hàng ph i thuê thêm lao
đ ng đ đ m b o ho t đ ng kinh doanh c a mình.
Th i gian và m t b ng kinh doanh
Th i gian kinh doanh và m t b ng kinh doanh c a c a hàng cá c nh bi n cũng
bi n đ ng l n gi a các c a hàng (b ng 2). Th i gian kinh doanh tương t như nghiên
c u c a Bùi Th Bình (2008) tuy nhiên l i tương đ i th p so v i th i gian kinh doanh
c a các c a hàng kinh doanh cá c nh nư c ng t (Huỳnh Th Thu Trang, 2005).
M t b ng kinh doanh cá c nh bi n ch y u thuê mư n (b ng 2). Do ch các
c a hàng ch y u thuê m t b ng đ kinh doanh và ho t đ ng kinh doanh t p trung nơi
đông dân cư nên m t b ng kinh doanh tương đ i nh . C a hàng là nơi bán và tr cá
đ i v i các h kinh doanh nh nhưng các h kinh doanh quy mô l n thư ng có nơi tr
cá riêng nên c a hàng ch là nơi trưng bày, gi i thi u cá c nh.
B ng 2: Th i gian kinh doanh và m t b ng kinh doanh c a các c a hàng
Ch tiêu
N

Min
Max
Mean
SE
Th i gian kinh doanh (năm)
20
3
13
5,65
0,59
Di n tích m t b ng kinh doanh (m2)

20

9

40

19,15

1,66

Hình th c kinh doanh
Đa s c a hàng đ u bán s và bán l , s c a hàng ch bán l chi m t l th p và
c a hàng có xu t kh u chi m 15% (b ng 3). Đi u đó cho th y ngồi bán tr c ti p cho
ngư i chơi thì các c a hàng cũng mua l i c a nhau khi c n thi t. Ho t đ ng này làm
tăng tính liên k t gi a các c a hàng, tăng kh năng th a mãn nhu c u c a ngư i chơi
cá. Tuy nhiên, đó cũng là nguyên nhân làm tăng giá thành c a cá c nh.

ĐH Nông Lâm TPHCM

31/12/2010

21


K T QU NGHIÊN C U
H i th o “Vai trò cá c nh TPHCM”
------------------------------------------------------------------------------------------------------Ch tiêu

T ng

T ns
T l (%)

20
100

B ng 3: Hình th c kinh doanh
Bán l &
Bán l
Xu t kh u
s
1
19
3
5
95
15

Bán l , Bán s
& Xu t kh u
3
15

Vai trò c a ho t đ ng xu t kh u là không l n đ i v i phát tri n kinh doanh cá
c nh bi n, th c t th y r ng s lư ng cá c nh bi n đư c xu t kh u khơng nhi u, m c
đóng góp cho thu nh p c a c a hàng th p và các ch c a hàng kinh doanh ch coi
ho t đ ng này là ph . Như v y, th trư ng tiêu th chính c a các c a hàng kinh doanh
v n là TP HCM.
M t hàng kinh doanh
Trong các loài cá đư c kinh doanh làm c nh, nh ng loài thu c h
Pomacentridae chi m kho ng 50 %. Theo Wabnitz và ctv, (2003), mư i loài cá ph
bi n nh t chi m 36 % t ng s lư ng đư c trao đ i mua bán. T i TP HCM có 68 lồi
cá c nh bi n khác nhau đư c tìm th y trong 20 c a hàng kh o sát (b ng 4). M i c a
hàng có trung bình 36 lồi cá đư c bày bán. K t qu nghiên c u tương t như nghiên
c u c a Bùi Th Bình (2008) nhưng s lư ng này ít hơn r t nhi u so v i nghiên c u
các qu c gia khác như Brazil v i 143 loài cá c nh bi n trong đó 109 lồi b n đ a, 34
loài nh p kh u và 65 loài đ ng v t không xương s ng (Neto và ctv, 2003; Gasparini
và ctv, 2005) hay Hongkong v i 342 loài cá c nh bi n thu c 49 h khác nhau (Chan
và Sadovy, 1998). Nguyên nhân s khác bi t l n v s lư ng lồi đư c bán có th do
s đa d ng c a ngu n cung c p, tính mùa v trong khai thác cá c nh.
B ng 4: Các loài cá c nh bi n đang đư c kinh doanh
Tên Vi t Nam

STT
1
2

Khoang c đ

Khoang c h ng
ch tr ng

3

H

4

Khoang c h ng

6

Khoang c s c
tr ng
Ng a đen

7

Hồng đ

8

Hồng gia
Hồng h u đi
tr ng

5

9

10
11
12
13

Chim xanh
Hoàng h u m t
ki ng
Hoàng đ yên
ng a
Thái t

ĐH Nông Lâm TPHCM

Tên ti ng Anh
Tomato clownfish
Pink skunk
clownfish
Clown
anemonefish
Skunk clownfish
Yellowtail
clownfish
Spotted seahorse
Emperor
angelfish
Regal angelfish
Bluering
angelfish
Semicircle

angelfish
Black velvet
angelfish
Majestic angelfish
Sixbar angelfish

31/12/2010

Tên khoa h c
Amphiprion frenatus
Amphiprion
perideraion

T n
s
15

(%)
75

16

80

Amphiprion ocellaris

11

55

Amphiprion
akallopisop

14

70

Amphiprion clarkii

12

60

Hippocampus kuda
Pomacanthus
imperator
Pygoplites diacanthus
Pomacanthus
annularis
Pomacanthus
semicirculatus
Chaetodontoplus
melanosoma
Euxiphipops
navarchus
Pomacanthus
sexstriatus

6

30

11

55

11

55

5

25

13

65

5

25

5

25

9

45

22


K T QU NGHIÊN C U
H i th o “Vai trị cá c nh TPHCM”
------------------------------------------------------------------------------------------------------14

Hồng y n/hồng
anh

15

Sim tím

17

Sim đen/ph ng
hồng
Sim v n/sim g m

18

M t ng c

19
20

Phư ng hoàng l a
Hà m nhân

21

Đào h c trị

22

Đào chim sâu

23

Đào tam hồng

24

Đào s c chéo

25

Sim vàng

26

Chim c

27

Chim tai th

28
29

Chim dù s c
Chim dù vàng

30

M t kh xanh

31

Đuôi gai nâu

32

M t kh môi son

33

B p n xanh

16

35

Hồng gia đi
gai
Bơng tai

36

K m bong

37

K ms c

38

Domino

39

Rô đá

40

Rô 3 s c

41

Thia xanh bi c

42

Thia h ng

34

ĐH Nông Lâm TPHCM

Threespot
Apolemichthys
angelfish
trimaculatus
Coral beauty
Centropyge bispinosus
angelfish
Keyhole angelfish
Centropyge tibicen
Rusty angelfish
Half black
angelfish
Flame angelfish
Bicolor angelfish
Copperband
butterflyfish
Forcepsfish
Vagabond
butterflyfish
Threadfin
butterflyfish
Lemonpeel
angelfish
Pennant coralfish
Threeband
pennantfish
Sailfin tang
Yellow tang
Powderblue
surgeonfish

Twotone tang
Orangespine
unicornfish
Palette
surgeonfish
Lined surgeonfish
Jewelled blenny
Harlequin
sweetlips
Lined sweetlips
Threespot
dascyllus
Reticulate
dascyllus
White tailed
damselfish
Andaman damsel
Two spot basslet

31/12/2010

12

60

15

75

15

75

Centropyge ferrugatus

13

65

Centropyge vroliki

9

45

Centropyge loriculus
Centropyge bicolor

5
16

25
80

Chelmon rostratus

17

85

Forcipiger flavissimus
Chaetodon
vagabundus

12

60

14

70

Chaetodon auriga

5

25

Centropyge flavissima

8

40

Heniochus acuminatus
Heniochus
chrysostomus
Zebrasoma veliferum
Zebrasoma flavescens
Acanthurus

leucosternon
Zebrasoma scopas

13

65

12

60

15
16

75
80

6

30

8

40

Naso lituratus

8

40

Paracanthurus
hepatus

7

35

Acanthurus lineatus

8

40

Salaria fasciatus
Plectorhynchus
chaetodonoides
Plectorhynchus
gaterinoides
Dascyllus
trimaculatus

9

45

15

75

12

60

13

65

Dascyllus reticulatus

13

65

Dascylus aruanus

12

60

Pomacentrus alleni
Pseudanthias
bimaculatus

16

80

14

70

23


K T QU NGHIÊN C U
H i th o “Vai trị cá c nh TPHCM”
------------------------------------------------------------------------------------------------------43

Thia lá m

46

Thia xanh lưng
vàng
Mó l a/mó b y
màu
Mó xanh

47

Bác sĩ

48
49
50

Mao tiên vây li n
Mao tiên vây r i
Chu n chu n

51

Sơn đá

52

Bị bơng bi

53

Bị picaso

54

B ng s c

55

B ng c

56

B ng đ u vàng

57

Tr ng ngun

58

Mó bong

59

Thù lù

60

Căng b n s c

61

Phèn vàng

62
63

Dơi
Hồng sa

64

Chình thiên long

65
66
67

Lon mây

Nóc chu t
Nóc hịm

68

Thia vàng

44
45

Blue green
chromis
Azure demoiselle
African coris
Broomtail wrasse
Bluestreak
cleaner wrasse
Radial firefish
Red lionfish
Damselfish
Blackbar
soldierfish
Clown triggerfish
White banded
triggerfish
Ocellated
dragonet
Firefish goby
Blueband goby
Mandarinfish

Picturesque
dragonet
Moonish idol
Largescaled
terapon
Goldsaddle
goatfish
Orbicular batfish
Dusky batfish
Ribbon eel

Chromis viridis

15

75

Glyphidodontops
hemicyaneus

9

45

Coris gaimard

7

35

Cheilinus lunulatus

13

65

Labroides dimidiatus

16

80

Pterois radiate
Pteriois volitans
Chromis chromis

11
8
6

55
40
30

Myripristis jacobus

6

30

11

55

7

35

9

45

12

60

16

80

9

45

7

35

12

60

16

80

10

50

5
8

25
40

6

30

11
5
8

55
25
40

11

55

Balistoides
conspicillum
Rhinecanthus
aculeatus
Synchiropus ocellatus
Nemateleotris
magnifica
Valencienna strigata
Synchiropus
splendidus
Synchiropus
picturatus
Zanclus canescens
Therapon theraps

Parupeneus
cyclostomus
Platax orbicularis
Platax pinnatus
Rhinomuraena
quaesita
Black blenny
Atrosalarias fuscus
Balloonfish
Diodon holocanthus
Longhorn cowfish Lactoria cornuta
Square spot fairy Pseudanthias
basslet

pleurotaenia

Các c a hàng cho r ng có 33 lồi cá bi n đư c ngư i ni ưa chu ng (b ng
5). Trong đó có 6 lồi cá ngư i ni ưa chu ng đư c bày bán nhi u nh t trong các
c a hàng (50 % s c a hàng) là Sim tím Centropyge bispinosus, Chim xanh
Pomacanthus semicirculatus, Đào tam hoàng Chaetodon vagabundus, Chim c
Heniochus acuminatus, Thia xanh bi c Pomacentrus alleni, Thia lá m Chromis
viridis.

ĐH Nông Lâm TPHCM

31/12/2010

24


K T QU NGHIÊN C U
H i th o “Vai trị cá c nh TPHCM”
------------------------------------------------------------------------------------------------------B ng 5. Các lồi cá c nh bi n đư c ngư i nuôi ưa chu ng
STT
1
2

Tên Vi t Nam
Khoang c đ
Khoang c h ng ch
tr ng

3

Khoang c h ng

4

Khoang c s c tr ng

5

Hoàng đ

6
7

Hồng gia
Hồng h u đi tr ng

8

Chim xanh

9

Hồng h u m t ki ng

10

Sim tím

11
12

13

Sim đen/ph ng hồng
Sim v n/sim g m
Hà m nhân

14

Đào h c trò

15

Đào chim sâu

16

Đào tam hoàng

17
18
19

Chim c
Chim dù s c
Chim dù vàng

20

M t kh xanh

21

M t kh môi son

22

B p n xanh

23

K m bong

24

Domino

25

Rô đá

26

Thia xanh bi c

27

Thia lá m

28

Mó xanh

ĐH Nơng Lâm TPHCM

Tên ti ng Anh
Tomato clownfish
Pink skunk
clownfish
Skunk clownfish
Yellowtail
clownfish
Emperor angelfish
Regal angelfish
Bluering angelfish
Semicircle
angelfish
Black velvet
angelfish
Coral beauty
angelfish
Keyhole angelfish
Rusty angelfish
Bicolor angelfish
Copperband
butterflyfish
Forcepsfish
Vagabond
butterflyfish
Pennant coralfish
Sailfin tang

Yellow tang
Powderblue
surgeonfish
Orangespine
unicornfish
Palette
surgeonfish
Harlequin
sweetlips
Threespot
dascyllus
Reticulate
dascyllus
Andaman damsel
Blue green
chromis
Broomtail wrasse

31/12/2010

T n
s
9

(%)
45

4

20

9

45

5

25

9

45

6
5

30
25

10

50

4

20

Centropyge bispinosus

10

50

Centropyge tibicen
Centropyge ferrugatus
Centropyge bicolor

11
4
7

55
20
35

Chelmon rostratus

7

35

Forcipiger flavissimus

8

40

Chaetodon vagabundus

10

50

Heniochus acuminatus
Zebrasoma veliferum
Zebrasoma flavescens
Acanthurus
leucosternon

10
6
8

50
30
40

6

30

Naso lituratus

9

45

Paracanthurus hepatus

8

40

Plectorhynchus
chaetodonoides

9

45

Dascyllus trimaculatus

11

55

Dascyllus reticulatus

8

40

Pomacentrus alleni

10

50

Chromis viridis

10

50

Cheilinus lunulatus

6

30

Tên khoa h c
Amphiprion frenatus
Amphiprion
perideraion
Amphiprion
akallopisop
Amphiprion clarkii
Pomacanthus
imperator
Pygoplites diacanthus
Pomacanthus annularis
Pomacanthus
semicirculatus
Chaetodontoplus
melanosoma

25