đề tài vai trò của nhà nước đối với công nghiệp hóa

M uở Đầ
Trong th i i ng y nay, Nh n c n o c ng có vai trò nh t nh trongờ đạ à à ướ à ũ ấ đị
s phát tri n c a m t qu c gia, c bi t l trong s nghi p c i t v xâyự ể ủ ộ ố đặ ệ à ự ệ ả ổ à
d ng n n kinh t . Vi t Nam ang th c hi n công cu c công nghi p hóa –ự ề ế ệ đ ự ệ ộ ệ
hi n i hóa t n c v i n n kinh t th tr ng v i nhi u th nh ph n cùngệ đạ đấ ướ ớ ề ế ị ườ ớ ề à ầ
tham gia. Trong i u ki n nh v y thì vai trò qu n lý kinh t c a nh n cđ ề ệ ư ậ ả ế ủ à ướ
l khách quan, m t nhu c u n i t i c a n n kinh t th tr ng, th hi n à ộ ầ ộ ạ ủ ề ế ị ườ ể ệ ở
vi c Nh i u ti t n n kinh thông qua vi c ho ch nh chính sách. Vì v y,ệ à đ ề ế ề ệ ạ đị ậ
nâng cao vai trò c a Nh n c trong qu n lý v i u ti t n n kinh t , củ à ướ ả à đ ề ế ề ế đặ
bi t l trong quá trình công nghi p hóa – hi n i hóa l v n mang tínhệ à ệ ệ đạ à ấ đề
th i s v l t i nghiên c u c a nhi u c p, ng nh, nhi u cán b v sinhờ ự à à đề à ứ ủ ề ấ à ề ộ à
viên.
Nh n c th c hi n t t vai trò kinh t c a mình m b o cho n nà ướ ự ệ ố ế ủ đả ả ề
kinh t t ng tr ng v i hi u qu cao v b n v ng, t o ti n rút ng n quáế ă ưở ớ ệ ả à ề ữ ạ ề đề ắ
trình công nghi p hóa, hi n i hóa, tránh nguy c t t h u v u i k p cácệ ệ đạ ơ ụ ậ à đ ổ ị
n c kinh t phát tri n trong khu v c v trên th gi i. ây l m t v n ướ ế ể ự à ế ớ Đ à ộ ấ đề
l n c n c nghiên c u k l ng, song do ki n th c còn h n ch , b i b iớ ầ đượ ứ ỹ ưỡ ế ứ ạ ế à à
vi t n y ch nêu lên nh ng n i dung c b n v m t s th c tr ng vai trò c aế à ỉ ữ ộ ơ ả à ộ ố ự ạ ủ
Nh n c i v i công nghi p hóa trong nh ng n m qua, ng th i a raà ướ đố ớ ệ ữ ă đồ ờ đư
m t s ý ki n nh m nâng cao vai trò c a Nh n c trong th i gian t i. B iộ ố ế ằ ủ à ướ ờ ớ à
vi t ã c ho n th nh d i s h ng d n t n tình c a th y cô giáoế đ đượ à à ướ ự ướ ẫ ậ ủ ầ
h ng d n, ng th i c s giúp c a Th vi n tr ng v nhi u t iướ ẫ đồ ờ đượ ự đỡ ủ ư ệ ườ ề ề à
li u tham kh o b ích. ệ ả ổ
B i vi t n y c chia th nh 2 ch ng, bao g m:à ế à đượ à ươ ồ
Ch ng 1ươ : "Tính t t y u khách quan vai trò Nh n c trong trong quáấ ế à ướ
trình công nghi p hóa, hi n i hóa". ệ ệ đạ
Ch ng 2ươ : Th c tr ng v vai trò c a nh n c trong quá trình CNH-ự ạ ề ủ à ướ
H H v nh ng gi i pháp nh m nâng cao vai trò c a nh n c i v i quáĐ à ữ ả ằ ủ à ướ đố ớ
trình CNH-H H n c ta trong th i gian t iĐ ở ướ ờ ớ
Em xin trân th nh c m n s h ng d n v quan tâm c a th y ã giúpà ả ơ ự ướ ẫ à ủ ầ đ
em ho n th nh án n y. à à đề à

Em c m n th y!ả ơ ầ
1
1
N i dungộ
Ch ng 1ươ
Tính t t y u khách quan v vai trò c a Nh n c i v i quá trìnhấ ế à ủ à ướ đố ớ
công nghi p hoá hi n i hoá.ệ ệ đạ
1.1. Vai trò c a nh nh n c i v i quá trình CNH-H Hủ à à ướ đố ớ Đ
1. 1. 1 Th c ch t CNH-H H. môi quan h gi a CNH-H H?ư ấ Đ ệ ữ Đ
Tr c ây chúng ta cho r ng công nghi p hoá l quá trình trang b k thu tướ đ ằ ệ à ị ĩ ậ
hi n i cho to n b n n kinh t qu c dân thay th lao ng th công b ngệ đạ à ộ ề ế ố ế độ ủ ằ
lao ng c khí hoá bi n m t n c kém phát tri n th nh m t n c có cđọ ơ ế ộ ướ ể à ộ ướ ơ
c u công nông nghi p hi n i khoa h c k thu t tiên ti n. Theo quan ni mấ ệ ệ đạ ọ ĩ ậ ế ệ
c a Liên h p qu c công nghi p hoá l m t quá trình phát tri n kinh t trongủ ợ ố ệ à ộ ể ế
ó m t b ph n ngu n l c qu c gia ng y c ng l n c huy ng xâyđ ộ ộ ậ ồ ự ố à à ớ đượ độ để
d ng c c u kinh t nhi u ngh nh v i công ngh hi n i Các quan ni mự ơ ấ ế ề à ớ ệ ệ đạ ệ
nói trên dù cách di n t có th khác nh ng u có n i dung nói chung ó lễ đạ ể ư đề ộ đ à
k thu t công ngh hi n i c c u kinh t theo h ng hi n i, n n kinh tĩ ậ ệ ệ đạ ơ ấ ế ướ ệ đạ ề ế
t trình phát tri n. đạ độ ể
K t h p quan ni m truy n th ng v i quan ni m hi n i H i ngh l n thế ợ ệ ề ố ớ ệ ệ Đạ ộ ị ầ ứ
VII ban ch p h nh Trung ng ng C ng s n ã a ra quan ni m m i vấ à ươ Đả ộ ả đ đư ệ ớ ề
công nghi p hóa hi n i hoá. Theo t t ng n y công nghi p hoá hi n iệ ệ đạ ư ưở à ệ ệ đạ
hoá l quá trình chuy n i c n b n to n di n các ho t ng s n xu t kinhà ể đổ ă ả à ệ ạ độ ả ấ
doanh d ch v v qu n lí kinh t xã h i t s n xu t th công l chính sangị ụ à ả ế ộ ừ ả ấ ủ à
s d ng ph bi n s c lao ng cùng công ngh , ph ng ti n cùng ph ngử ụ ổ ế ứ độ ệ ươ ệ ươ
pháp tiên ti n hi n i d a trên s phát tri n c a công nghi p v ti n bế ệ đạ ự ự ể ủ ệ à ế ộ
khoa h c t o ra n ng su t lao ng xã h i cao. Quan ni m trên ã g n côngọ ạ ă ấ độ ộ ệ đ ắ
nghi p hoá v i hi n i hoá ng th i xác nh c vai trò c a côngệ ớ ệ đạ đồ ờ đị đượ ủ
nghi p trong quá trình công nghi p hoá. ệ ệ
Tr c i m i công nghi p hoá c ti n h nh theo c ch c t p trungướ đổ ớ ệ đượ ế à ơ ế ũ ậ

bao c p ng y nay chúng ta ti n h nh theo c ch m i ó l c ch th tr ngấ à ế à ơ ế ớ đ à ơ ế ị ườ
có s qu n lí c a nh n c theo nh h ng xã h i ch ngh a. Tr c âyự ả ủ à ướ đị ướ ộ ủ ĩ ướ đ
công nghi p hoá c hi u l vi c c a nh n c thông qua hai khu v c qu cệ đượ ể à ệ ủ à ướ ự ố
doanh v t p th , ng y nay l s nghi p c a to n dân v i s tham gia c a t tà ậ ể à à ự ệ ủ à ớ ự ủ ấ
c các th nh ph n kinh t . Chi n l c công nghi p hoá tr c ây l côngả à ầ ế ế ượ ệ ướ đ à
nghi p hoá h ng n i thay th nh p kh u l ch y u g n nh cô l p v i thệ ướ ộ ế ậ ẩ à ủ ế ầ ư ậ ớ ị
2
2
tr ng th gi i còn bây gi l chi n l c h ng v xu t kh u trong i uườ ế ớ ờ à ế ượ ướ ề ấ ẩ đ ề
ki n m c a v i các n c khác trên th gi i. ệ ở ử ớ ướ ế ớ
1. 1. 2 Vai trò c a nh n c i v i s nghiêp CNH-H H n c ta ủ à ướ đố ớ ự Đ ở ướ
a- Xây d ng c c u kinh t h p lí. ự ơ ấ ế ợ
C c u kinh t l t ng th các quan h kinh t hay các b ph n h p th nhơ ấ ế à ổ ể ệ ế ộ ậ ợ à
c a n n kinh t ;g n v i v trí trình k thu t công ngh quy mô t tr ngủ ề ế ắ ớ ị độ ĩ ậ ệ ỉ ọ
t ng ng v i t nh b ph n v m i quan h t ng tác gi a các b ph n g nươ ứ ớ ừ ộ ậ à ố ệ ươ ữ ộ ậ ằ
v i i u ki n kinh t xã h i trong t ng giai o n phát tri n nh m th c hi nớ đ ề ệ ế ộ ừ đ ạ ể ằ ự ệ
m c tiêu kinh t ã ho ch nh. ụ ế đ ạ đị
C u trúc c a c c u kinh t bao g m : ấ ủ ơ ấ ế ồ
- C c u ngh nh kinh t . ơ ấ à ế
- C c u vùng kinh t ơ ấ ế
- C c u gi a th xã, th tr n, th t , th nh ph v ô th ơ ấ ữ ị ị ấ ị ứ à ố à đ ị
- C c u th nh ph n kinh t . ơ ấ à ầ ế
V c c u ngh nh kinh t . Th nh t, khai thác t t ti m n ng nông lâmề ơ ấ à ế ứ ấ ố ề ă
ng nghi p. Th hai y m nh xu t kh u h ng nông lâm thu s n. Th baư ệ ứ đẩ ạ ấ ẩ à ỷ ả ứ
phát huy l i th nhân công v truy n th ng s n xu t y m nh s n xu tợ ế à ề ố ả ấ đẩ ạ ả ấ
h ng tiêu dùng xu t kh u. Th t c i t o v nâng c p h th ng k t c u hà ấ ẩ ứ ư ả ạ à ấ ệ ố ế ấ ạ
t ng ph c v phát tri n c a các ngh nh kinh t . Th n m xây d ng có ch nầ ụ ụ ể ủ à ế ứ ă ự ọ
l c m t s c s công nghi p n ng tr ng y u v h t s c c p thi t có i uọ ộ ố ơ ở ệ ặ ọ ế à ế ứ ấ ế đ ề
ki n v v n công ngh phát huy nhanh v có hi u qu cao. Th sáu phátệ ề ố ệ để à ệ ả ứ
tri n d ch v khai thác có hi u qu l i th v t nhiên. ể ị ụ ệ ả ợ ế ề ự

V c c u vùng kinh t t o i u ki n cho t t c các vùng u phátề ơ ấ ế ạ đ ề ệ ấ ả đề
tri n trên c s khai thác t t th m nh v ti m n ng c a m i vùng. ể ơ ở ố ế ạ à ề ă ủ ỗ
V c c u th t , th xã, th tr n, th nh ph v ô th . Tu i u ki nề ơ ấ ị ứ ị ị ấ à ố à đ ị ỳ đ ề ệ
t ng n i, t t c các th xã th tr n u ph i c phát tri n trên c s yừ ơ ấ ả ị ị ấ đề ả đượ ể ơ ở đẩ
m nh công nghi p d ch v mang ý ngh a ti u vùng. hình th nh các th t l mạ ệ ị ụ ĩ ể à ị ứ à
trung tâm kinh t v n hoá c a m i xã ho c c m xã. ế ă ủ ỗ ặ ụ
V c c u th nh ph n kinh t . L y vi c gi i phóng s c s n xu tề ơ ấ à ầ ế ấ ệ ả ứ ả ấ
ng viên t i a m i ngu n l c bên trong v bên ngo i cho vi c chuy n d chđộ ố đ ọ ồ ự à à ệ ể ị
c c u kinh t theo h ng công nghi p hoá hi n i hoá. Phát huy vai tròơ ấ ế ướ ệ ệ đạ
ch o c a kinh t nh n c. ủ đạ ủ ế à ướ
b- y m nh cu c cách m ng khoa h c v công ngh hi n i i ôiĐẩ ạ ộ ạ ọ à ệ ệ đạ đ đ
v i ti p nh n chuy n giao công ngh m i t n c ngo iớ ế ậ ể ệ ớ ừ ướ à
1. 2 V i dung vai trò c a nh n c ôí v i quá trình CNH_H H– ộ ủ à ướ đ ớ Đ
3
3
1.2.1.Vai trò c a nh n c trong vi c nh h ng c a quá trìnhủ à ư ớ ệ đị ướ ủ
công nghi p hoá: ệ
Vai trò qu n lí kinh t c a Nh n c b t u t s c n thi tả ế ủ à ướ ắ đầ ừ ự ầ ế
ph i ph i h p lao ng chung v do tính ch t xã h i hoá cao c a s nả ố ợ độ à ấ ộ ủ ả
xu t quy nh ấ đị
L c l ng s n xu t c ng phát tri n trình xã h i hoá c a s nự ượ ả ấ à ể độ ộ ủ ả
xu t c ng cao thì ph m vi th c hi n vai trò n y c ng c n thi t vấ à ạ ự ệ à à ầ ế à
m c òi h i c a nó c ng ch t ch v nghiêm ng t. ứ độ đ ỏ ủ à ặ ẽ à ặ
4
4
N n kinh t h ng hoá v i c ch th tr ng l b c phát tri nề ế à ớ ơ ế ị ườ à ướ ể
t t y u c a kinh t t c p t túc, m t trình xã h i hoá cao c a s nấ ế ủ ế ự ấ ự ộ độ ộ ủ ả
xu t. Tu theo trình phát tri n c a l c l ng s n xu t, m c ấ ỳ độ ể ủ ự ượ ả ấ ứ độ
t c c a s xã h i hoá s n xu t trong m i n c v trong m iđạ đượ ủ ự ộ ả ấ ỗ ướ à ỗ
th i kì m gi a chúng có nh ng quan h t l nh t nh m b o choờ à ữ ữ ệ ỉ ệ ấ đị đả ả

n n kinh t phát tri n cân i, khai thác v s d ng có hi u qu cácề ế ể đố à ử ụ ệ ả
ngu n l c bên trong c ng nh bên ngo i. S phát tri n không ng ngồ ự ũ ư à ự ể ừ
c a l c l ng s n xu t, s tác ng th ng xuyên c a các nhân t tủ ự ượ ả ấ ự độ ườ ủ ố ự
nhiên xã h i, kinh t , chính tr v i ngo i l m cho các t l ó luônộ ế ị à đố ạ à ỉ ệ đ
luôn thay i. Các quan h t l ó có th phù h p v i yêu c u c ađổ ệ ỉ ệ đ ể ợ ớ ầ ủ
quy lu t v tính quy lu t ho t ng khách quan phát tri n kinh t xãậ à ậ ạ độ ể ế
h i v t o i u ki n cho kinh t t ng tr ng. Ng c l i các quan h tộ à ạ đ ề ệ ế ă ưở ượ ạ ệ ỉ
l ó có th không phù h p v l m cho n n kinh t r i v o tình tr ngệ đ ể ợ à à ề ế ơ à ạ
y u kém. c bi t khi các quan h kinh t qu c t c hình th nhế Đặ ệ ệ ế ố ế đượ à
v phát tri n thì các ho t ng kinh t trong v ngo i n c xâm nh p,à ể ạ độ ế à à ướ ậ
tác ng l n nhau :các ngu n l c bên trong v bên ngo i có th diđộ ẫ ồ ự à à ể
chuy n phù h p ho c không phù h p v i yêu c u phát tri n kinh tể ợ ặ ợ ớ ầ ể ế
trong n c :quy mô v c c u kinh t có th di chuy n theo h ng ti nướ à ơ ấ ế ể ể ướ ế
b , h p lí t i u ho c l c h u b t h p lí n n kinh t c a m i qu c giaộ ợ ố ư ặ ạ ậ ấ ợ ề ế ủ ỗ ố
l m t m t xích trong h th ng phân công lao ng qu c t . Tìnhà ộ ắ ệ ố độ ố ế
hình ó ã t lên vai các nh n c không ch l ng i b o v tr t tđ đ đặ à ướ ỉ à ườ ả ệ ậ ự
xã h i v an ninh qu c gia m còn l ng i hi u bi t quy lu t v nộ à ố à à ườ ể ế ậ ậ
ng v phát tri n c a n n s n xu t xã h i, n m v ng v d báođộ à ể ủ ề ả ấ ộ ắ ữ à ự
c di n bi n kinh t trong v ngo i n c, có kh n ng s d ng cácđượ ế ế ế à à ướ ả ă ử ụ
òn b y kinh t , th ch hoá các chính sách kinh t th nh h th ngđ ả ế ể ế ế à ệ ố
các lu t l các quy ch ng b tr c ti t tác ng kh ng ch ho tậ ệ ế đồ ộ để ự ế độ ố ế ạ
ng kinh t i ngo i, nh h ng s phát tri n c a các ng nh, cácđộ ế đố ạ đị ướ ự ể ủ à
l nh v c, các vùng v các th nh ph n kinh t nh m m b o nhu c uĩ ự à à ầ ế ằ đả ả ầ
cân i trong s phát tri n do chính các quy lu t v tính quy lu tđố ự ể ậ à ậ
khách quan c a i s ng kinh t quy t nh. Có th kh ng ng r ng,ủ đờ ố ế ế đị ể ẳ đị ằ
yêu c u cân i trong s phát tri n c a n n kinh t l c s kháchầ đố ự ể ủ ề ế à ơ ở
quan, sâu xa c a vai trò qu n lí Nh n c v kinh t . ủ ả à ướ ề ế
1.2.2. Nh n c t o nh ng ti n th c hi n c ng nghi p hoá: à ướ ạ ữ ề đề để ự ệ ộ ệ
1.2.2.1.Chính sách v v n:ề ố
5

5
Trong quá trình phát tri n kinh t – xã h i chính sách v v n l m tể ế ộ ề ố à ộ
trong các y u t quan tr ng thúc y n n kinh t phát tri n. ế ố ọ để đẩ ề ế ể
Sau hai cu c chi n tranh kh c li t n c ta b c v o công cu c xây d ngộ ế ố ệ ướ ướ à ộ ự
t n c. Th i kì tr c 1986 n c ta h c t p mô hình các n c xã h i chđấ ướ ờ ướ ướ ọ ậ ướ ộ ủ
ngh a c xây d ng m t n n kinh t theo c ch k ho ch hoá t p trung. Vĩ ũ ự ộ ề ế ơ ế ế ạ ậ à
h u qu l n c ta lâm v o kh ng ho ng tr m tr ng l m phát phi mã, n nậ ả à ướ à ủ ả ầ ọ ạ ề
kinh t trì tr . B t u t n m 1986 n c ta th c hi n chính sách i m iế ệ ắ đầ ừ ă ướ ự ệ đổ ớ
xây d ng n n kinh t h ng hoá nhi u th nh ph n theo c ch th tr ng nhự ề ế à ề à ầ ơ ế ị ườ đị
h ng xã h i ch ngh a. Sau h n m i n m i m i n c ta ã thoát kh iướ ộ ủ ĩ ơ ườ ă đổ ớ ướ đ ỏ
kh ng ho ng v có m c t ng tr ng khá. Tuy nhiên th c tr ng n n kinh tủ ả à ứ ă ưở ự ạ ề ế
còn r t nhi u i u b t c p nguy c t t h u v n còn ó nh m t thách th c.ấ ề đ ề ấ ậ ơ ụ ậ ẫ đ ư ộ ứ
Dân s ông, lao ng nhi u nh ng trình k thu t chuyên môn th p, trìnhố đ độ ề ư độ ĩ ậ ấ
công ngh l c h u, c s h t ng cho phát tri n kinh t th p kém. Nh ngđộ ệ ạ ậ ơ ở ạ ầ ể ế ấ ữ
i u trên không th m t doanh nghi p hay m t cá nhân có th gi i quy tđ ề ể ộ ệ ộ ể ả ế
c m ph i l nh n c. Do ó ph i nâng cao vai trò c a nh n c trongđượ à ả à à ướ đ ả ủ à ướ
quá trình công nghi p hoá hi n i hoá nh m a t n c i lên, n n kinhệ ệ đạ ằ đư đấ ướ đ ề
t t ng tr ng b n v ng, h n ch nh ng nh c i m c a th tr ng l m tế ă ưở ề ữ ạ ế ữ ượ đ ể ủ ị ườ à ộ
t t y u khách quanấ ế
1.2.2.2. Chính sách v phát tri n c ng ngh : ề ể ộ ệ
Sau hai cu c chi n tranh kéo d i VI T NAM b c v o công cu cộ ế à ệ ướ à ộ
khôi ph c v phát tri n kinh t v i xu t phát i m r t th p v m t côngụ à ể ế ớ ấ đ ể ấ ấ ề ặ
ngh . Trình công ngh n c ta nói chung r t th p so v i các n c trênệ độ ệ ướ ấ ấ ớ ướ
th gi i. Trong các ng nh công nghi p h th ng máy móc thi t b l c h u tế ớ à ệ ệ ố ế ị ạ ậ ừ
2-4 th h v c hình th nh ch p vá t nhi u ngu n. Các ch tiêu ch y uế ệ à đượ à ắ ừ ề ồ ỉ ủ ế
nh m c tiêu hao nguyên nhiên v t li u th ng g p t 1, 5 n 2 l n m cư ứ ậ ệ ườ ấ ừ đế ầ ứ
trung bình chung c a th gi i, giá th nh s n ph m cao do nhi u y u tủ ế ớ à ả ẩ ề ế ố
nh ng tr c h t l do công ngh l c h u. Trình công ngh l c h u c ngư ướ ế à ệ ạ ậ độ ệ ạ ậ ũ
d n n tình tr ng ô nhi m môi tr ng. Trong m t cu c i u tra v tìnhẫ đế ạ ễ ườ ộ ộ đ ề ề
tr ng công ngh cho th y ch có kho ng 45% lao ng trong khu v c kinh tạ ệ ấ ỉ ả độ ự ế

trung ng v 25% lao ng trong khu v c kinh t a ph ng ã c cươ à độ ự ế đị ươ đ đượ ơ
khí hoá t ng hoá. Công ngh l c h u n n hao phí l n n ng l ngự độ ệ ạ ậ đẫ đế ớ ă ượ
v nguyên li u hi u qu s d ng thi t b v công ngh th p. à ệ ệ ả ử ụ ế ị à ệ ấ
Chính nh ng i u n y ã t o m t s c ép l n i v i nhi m v iữ đ ề à đ ạ ộ ứ ớ đố ớ ệ ụ đổ
m i công ngh trong ó chuy n giao công ngh t n c ngo i có ý ngh a vôớ ệ đ ể ệ ừ ướ à ĩ
cùng quan tr ng. không ng ng nâng cao n ng l c công ngh trong n cọ Để ừ ă ự ệ ướ
thúc y s nghi p phát tri n kinh t ng y 5-12-1988 H i ng Nh n cđẩ ự ệ ể ế à ộ đồ à ướ
6
6
ã thông qua pháp l nh chuy n giao công ngh . i u 1 c a pháp l nh quyđ ệ ể ệ Đ ề ủ ệ
nh rõ: “ Nh n c Vi t Nam khuy n khích các t ch c, cá nhân n cđị à ướ ệ ế ổ ứ ở ướ
ngo i chuy n giao công ngh v o Vi t Nam trên nguyên t c bình ng, haià ể ệ à ệ ắ đẳ
bên cùng có l i. Nh n c Vi t Nam b o m quy n v l i ích h p phápợ à ướ ệ ả đả ề à ợ ợ
c a các cá nhân v t ch c n c ngo i chuy n giao công ngh v o Vi tủ à ổ ứ ở ướ à ể ệ à ệ
Nam, t o i u ki n thu n l i cho vi c chuy n giao ó ”. ạ đ ề ệ ậ ợ ệ ể đ
Chuy n giao có th th c hi n b ng nhi u con ng khác nhau, ể ể ự ệ ằ ề đườ ở
n c ta trong quá trình công nghi p hoá hi n i hoá công ngh cướ ệ ệ đạ ệ đượ
chuy n giao b ng các kênh th ng m i thông qua các d án u t 100%ể ằ ươ ạ ự đầ ư
v n n c ngo i, liên doanh, h p ng h p tác kinh doanh, các doanh nghi pố ướ à ợ đồ ợ ệ
t b v n mua thi t b . Lu t u t n c ngo i ban h nh ng y 29-12-1987ự ỏ ố ế ị ậ đầ ư ướ à à à
cho phép bên n c ngo i tham gia xí nghi p liên doanh góp v n. Các nhướ à ệ ố à
u t c phép chuy n l i nhu n v n c ho c sang n c th ba. K tđầ ư đượ ể ợ ậ ề ướ ặ ướ ứ ể ừ
khi th c hi n Lu t u t n c ngo i v pháp l nh chuy n giao công nghự ệ ậ đầ ư ướ à à ệ ể ệ
vi c i m i b ng chuy n giao công ngh ã c th c hi n v i quy môệ đổ ớ ằ ể ệ đ đượ ự ệ ớ
l n, t c nhanh h n các th i kì tr c khá nhi u. Trình công ngh trongớ ố độ ơ ờ ướ ề độ ệ
nhi u l nh v c s n xu t ã có s c i thi n rõ r t. Vi t Nam nh n cề ĩ ự ả ấ đ ự ả ệ ệ ệ ậ đượ
nhi u công ngh h n ã có h n 700 công ty t h n 50 qu c gia v vùng lãnhề ệ ơ đ ơ ừ ơ ố à
th u t v o Vi t Nam. Ngu n công ngh sôi ng ch y v o Vi t Nam ãổ đầ ư à ệ ồ ệ độ ả à ệ đ
có tác d ng kích thích l m sôi ng i s ng công ngh Vi t Nam. Quaụ à độ đờ ố ệ ệ
th m nh d án cho th y m t s d án trong các l nh v c d u khí vi nẩ đị ự ấ ộ ố ự ĩ ự ầ ễ

thông công ngh chuy n giao v o Vi t Nam thu c lo i hi n i nh t thệ ể à ệ ộ ạ ệ đạ ấ ế
gi i. Trong các c s th c hi n các d án n y i u ki n lao ng c nângớ ơ ở ự ệ ự à đ ề ệ độ đượ
lên rõ r t, ng i lao ng c gi m nh các công vi c th công, b t ti pệ ườ độ đượ ả ẹ ệ ủ ớ ế
xúc v i các y u t nguy hi m c h i. Môi tr ng lao ng c ng c c iớ ế ố ể độ ạ ườ độ ũ đượ ả
thi n ít ô nhi m môi tr ng h n tr c. ệ ễ ườ ơ ướ
Ng nh vô tuy n vi n thông l ng nh c ánh giá th c hi n có k tà ế ễ à à đượ đ ự ệ ế
qu vi c hi n i hoá công ngh i th ng v o s hoá, t ng hoá v aả ệ ệ đạ ệ đ ẳ à ố ự độ à đ
d ch v , s d ng v tinh vi n thông m ng truy n d n b ng cáp quang v viị ụ ử ụ ệ ễ ạ ề ẫ ằ à
ba b ng r ng, t ng i t ng trên c n c, h th ng thông tin di ng vă ộ ổ đà ự độ ả ướ ệ ố độ à
m ng chuy n m ng gói d li u. M ng l i b u chính vi n thông tuy cón ítạ ể ạ ữ ệ ạ ướ ư ễ
v s l ng nh ng hi n i t ng thích v i m ng l i các n c phát tri n.ề ố ượ ư ệ đạ ươ ớ ạ ướ ướ ể
Th c t qua ng nh vô tuy n vi n thông ã ch ng minh các cán b khoa h cự ế à ế ễ đ ứ ộ ọ
công ngh c a chúng ta ho n to n có th l m ch công ngh nh p ho t ngệ ủ à à ể à ủ ệ ậ ạ độ
v phát huy hi u qu kinh t k thu t cao. à ệ ả ế ĩ ậ
7
7
Ng nh c khí k t sau khi th c hi n lu t u t n c ngo i v phápà ơ ể ừ ự ệ ậ đầ ư ướ à à
l nh chuy n giao công ngh v o Vi t Nam ã v ang d n c ph c h i vệ ể ệ à ệ đ à đ ầ đượ ị ồ à
có s t ng tr ng khá. V i các thi t b gia công khuôn m u hi n i c aự ă ưở ớ ế ị ẫ ệ đạ ủ
Nh t, Anh, c ng nh công nghi p c khí Vi t Nam ã ch t o ra c cácậ Đứ à ệ ơ ệ đ ế ạ đượ
s n ph m dùng cho nh ng công vi c ch bi n thô. Các phân ng nh c khíả ẩ ữ ệ ế ế à ơ
nông nghi p, máy công c , máy ph c v các ng nh công nghi p nh có giáệ ụ ụ ụ à ệ ẹ
tr s n l ng t ng g p ôi n m 1990. Công ngh trong ng nh i n v thi tị ả ượ ă ấ đ ă ệ à đ ệ à ế
b i n thu c lo i tiên ti n trên th gi i. T i công ty o i n nh h p ngị đ ệ ộ ạ ế ế ớ ạ đ đ ệ ờ ợ đồ
chuy n giao công ngh v i Th y S ch t l ng công t i n c a công ty tể ệ ớ ụ ĩ ấ ượ ơ đ ệ ủ đạ
ch t l ng cao chính xác t 0, 1 tr lên công t t tiêu chu n qu c tấ ượ độ ừ ở ơ đạ ẩ ố ế
IEC c khách h ng trong v ngo i n c t mua v i s l ng l n. đượ à à à ướ đặ ớ ố ượ ớ
Nhìn chung các ngu n công ngh nh p ã c i thi n công ngh trongồ ệ ậ đ ả ệ ệ
n c nâng cao ch t l ng, a d ng m u mã, góp ph n nâng cao kim ng chướ ấ ượ đ ạ ẫ ầ ạ
xu t kh u c a Vi t Nam. áng giá trình công ngh không ch d a trênấ ẩ ủ ệ Đ độ ệ ỉ ự

ph n c ng l thi t b vì thi t b ch l m t trong b n y u t c u th nh kháiầ ứ à ế ị ế ị ỉ à ộ ố ế ố ấ à
ni m công ngh ó l thi t b , con ng i, thông tin, qu n lí. Bi t phát tri nệ ệ đ à ế ị ườ ả ế ể
ng b 3 y u t còn l i thì dù thi t b ch a ph i l tiên ti n nh t v n cóđồ ộ ế ố ạ ế ị ư ả à ế ấ ẫ
th t o ra c hi u qu kinh t xã h i cao nh Ngh quy t Trung ng 7ể ạ đượ ệ ả ế ộ ư ị ế ươ
nêu rõ “ phát huy ngu n l c con ng i l m y u t c b n cho s phát tri nồ ự ườ à ế ố ơ ả ự ể
nhanh v b n v ng ”. B ng nhi u ngu n khác nhau chùng ta ã có trong tayà ề ữ ẵ ề ồ đ
l ng thi t b công ngh tr giá h ng ch c ng n t ng. ượ ế ị ệ ị à ụ à ỉ đồ
Tuy v y th i gian u i v o h p tác v u t vi c i m i côngậ ờ đầ đ à ợ à đầ ư ệ đổ ớ
ngh còn ch a kh quan, y u t chuy n giao công ngh trong các liên doanhệ ư ả ế ố ể ệ
còn th p, th m chí không tr ng h p nh p c các thi t b l c h u th i lo iấ ậ ườ ợ ậ ả ế ị ạ ậ ả ạ
gây nh h ng môi tr ng l m vi c v s c kh o công nhân. M t cu c kh oả ưở ườ à ệ à ứ ẻ ộ ộ ả
sát v i h n 700 thi t b , 3 dây chuy n nh p t i 42 nh máy 76% s máy m iớ ơ ế ị ề ậ ạ à ố ớ
nh p thu c th h nh ng n m 1950-1960 70% s máy nh p ã h t kh u haoậ ộ ế ệ ữ ă ố ậ đ ế ấ
50% l máy c tân trang. Do s d ng nhi u máy móc quá l c h u c tính à ũ ử ụ ề ạ ậ ướ ở
Vi t Nam hi n nay có kho ng 300-400ệ ệ ả

th ng t t d n n ch t ng i vươ ậ ẫ đế ế ườ à
h n 20000 tai n n ngh nghi p x y ra m i n m. Nhi u c s không x líơ ạ ề ệ ả ỗ ă ề ơ ở ử
ch t th i trong s n xu t c ng gây nguy h i tr c ti p cho ng i lao ng vấ ả ả ấ ũ ạ ự ế ườ độ à
gây ô nhi m môi tr ng xung quanh. Ví d công ty b t ng t Vê an do tr cễ ườ ụ ộ ọ đ ự
ti p th i n c th i công nghi p có ch a ch t c không qua x lí v o sôngế ả ướ ả ệ ứ ấ độ ử à
Th V i gây ô nhi m n ng, lúa ven sông b úa v ng v l m ch t tôm cáị ả ễ ặ ở ị à à à ế
h ng lo t c a b con ng dân trên di n tích h ng tr m ha. Nguyên nhân chà ạ ủ à ư ệ à ă ủ
y u c a tình hình trên l phía Vi t Nam thi u thông tin v các lo i côngế ủ à ệ ế ề ạ
8
8
ngh c n thi t có th chuy n giao v nh ng tiêu c c n y sinh trong quá trìnhệ ầ ế ể ể à ữ ự ả
chu n b v th c h nh chuy n giao công ngh . Ngo i ra còn nhi u nhân tẩ ị à ự à ể ệ à ề ố
khác t o s c c n nh t nh i v i chuy n giao công ngh Vi t Namạ ứ ả ấ đị đố ớ ể ệ ở ệ
- C s v t ch t ph c v cho quá trình chuy n giao công ngh ch aơ ở ậ ấ ụ ụ ể ệ ư

c nâng c p n m c c n thi t. đượ ấ đế ứ ầ ế
- Các ho t ng h tr chuy n giao công ngh , o t o b i d ng laoạ độ ỗ ợ ể ệ đà ạ ồ ưỡ
ng c ng ch a c t ng c ng. độ ũ ư đượ ă ườ
- Chuy n giao công ngh không ch l v n k thu t n thu n m nóể ệ ỉ à ấ đề ĩ ậ đơ ầ à
còn liên quan n v n công n vi c l m, thu nh p c a công nhân viên nênđế ấ đề ă ệ à ậ ủ
thông th ng các doanh nghi p ít dám i m i tri t . ườ ệ đổ ớ ệ để
- S h n ch v v n c ng l m gi m t c , gi m quy mô v hi u quự ạ ế ề ố ũ à ả ố độ ả à ệ ả
c a chuy n giao công ngh . Vì Nh n c h n ch c p v n, nên doanhủ ể ệ à ướ ạ ế ấ ố
nghi p ch còn liên doanh v i n c ngo i v vay v n c a chính i tác liênệ ỉ ớ ướ à à ố ủ đố
doanh nh m chuy n giao công ngh . Trong tr ng h p n y phía VI T NAMằ ể ệ ườ ợ à ệ
th ng ph i ch p nh n nh ng công ngh có trình k thu t không cao doườ ả ấ ậ ữ ệ độ ĩ ậ
chính i tác chuy n giao ho c gi i thi u. đố ể ặ ớ ệ
- Th c l c cán b khoa h c không ít nh ng ch a m nh. Vi t Nam cóự ự ộ ọ ư ư ạ ệ
kho ng 10000 cán b i h c trên 1 tri u dân. S cán b khoa h c công nghả ộ đạ ọ ệ ố ộ ọ ệ
v các ngh nh khoa h c k thu t ch chi m 15, 4% trên t ng s . Ch t l ngề à ọ ĩ ậ ỉ ế ổ ố ấ ượ
o t o cán b khoa h c th p, ch a c c p nh t tri th c hi n i c a thđà ạ ộ ọ ấ ư đượ ậ ậ ứ ệ đạ ủ ế
gi i, thi u cán b ch ch t th c hi n nh ng ch ng trình nghiên c u khoaớ ế ộ ủ ố ự ệ ữ ươ ứ
h c có tình t phá cao. L c l ng chuyên gia th ng ch n m lí thuy t mọ độ ự ượ ườ ỉ ắ ế à
thi u th c h nh. ế ự à
Ngh quy t 26-NQ/TW ng y 30/3/1991c a B Chính tr Ban ch p h nhị ế à ủ ộ ị ấ à
Trung ng ng v khoa h c ã ch rõ : i ng cán b khoa h c ôngươ Đả ề ọ đ ỉ độ ũ ộ ọ đ
nh ng không ng b thi u nh ng cán b khoa h c th o công ngh gi iư đồ ộ ế ữ ộ ọ ạ ệ ỏ
qu n lí. Vi c o t o, bôì d ng v s d ng cán b khoa h c còn nhi uả ệ đà ạ ưỡ à ự ụ ộ ọ ế
thi u sót. u t t i chính cho công ngh c a Nh n c th p. ế Đầ ư à ệ ủ à ướ ấ
Ngh quy t 26/NQ-TW ng y 30/3/1991 c u b chinhd tr ã nêu rõ :ị ế à ả ộ ị đ
“t ng m nh u t cho cho các ho t ng khoa h c v công ngh t nhi uă ạ đầ ư ạ độ ọ à ệ ừ ề
ngu n ”. Phát bi u t i H i ngh l n 7 ban ch p h nh Trung ng ng khoáồ ể ạ ộ ị ầ ấ à ươ Đả
VII, T ng bí th M i nh n m nh “ ph i có u t tho áng vổ ư Đỗ ườ ấ ạ ả đầ ư ả đ ề
ph ng di n t i chính thì m i có th t o ra ti m l c m nh v khoa h c vươ ệ à ớ ể ạ ề ự ạ ề ọ à
công ngh ”. Chi phí bình quân cho m t h ng n m cho m i cán b khoa h cệ ộ à ă ỗ ộ ọ

v công ngh t ngân sách VI T NAM ch t 1000 USD so v i m c bìnhà ệ ừ ở ệ ỉ đạ ớ ứ
quân trên th gi i l 55324 USD. i u ó có nhi u nguyên nhân do khó kh nế ớ à Đ ề đ ề ă
9
9
chung c a n n kinh t , do s eo h p c a ngân sách. Song c n nh n m nh lủ ề ế ự ẹ ủ ầ ấ ạ à
c ch qu n lí huy ng còn mang n ng tính t p trung quan liêu, kém hi uơ ế ả độ ặ ậ ệ
qu . ả
có th tránh c nguy c tr th nh b i th i công ngh VI TĐể ể đượ ơ ở à ả ả ệ ệ
NAM c n có nh ng chính sách c th c ho ch nh m t cách c thầ ữ ụ ể đượ ạ đị ộ ụ ể
thích h p v i nh ng yêu c u m i ho n c nh m i. ợ ớ ữ ầ ớ à ả ớ
Tr c th c tr ng trên vi c nghiên c u các bi n pháp, chính sách ướ ự ạ ệ ứ ệ để
t ng c ng hi u qu i m i v qu n lí công nh nh p c ng có ý ngh aă ườ ệ ả đổ ớ à ả ệ ậ à ĩ
quy t nh s th nh công c a công cu c công nghi p hoá hi n i hoá tế đị ự à ủ ộ ệ ệ đạ đấ
n c. Ngo i các lu t v pháp l nh ã có nh lu t u t n c ngo i, phápướ à ậ à ệ đ ư ậ đầ ư ướ à
l nh chuy n giao công ngh , pháp l nh b o h s h u quy n công nghi pệ ể ệ ệ ả ộ ở ữ ề ệ
ã có m t s v n b n c a Chính ph . Nh ng v n còn thi u nh ng v n b nđ ộ ố ă ả ủ ủ ư ẫ ế ữ ă ả
c th v i u quan tr ng l các v n b n ã có ch a c ch p h nhụ ể à đ ề ọ à ă ả đ ư đượ ấ à
nghiêm túc. Tr c h t Nh n c ph i gi c vai trò ki m soát ch t chướ ế à ướ ả ữ đượ ể ặ ẽ
i v i vi c i m i thi t b b ng con ng nh p. Nh n c c n chđố ớ ệ đổ ớ ế ị ằ đườ ậ à ướ ầ ủ
ng u t ho c khuy n khích u t có nh ng doanh nghi p độ đầ ư ặ ế đầ ư để ữ ệ đủ
m nh th c hi n công vi c phân bi t th t gi t t x u, t p h p phân tích,ạ ự ệ ệ ệ ậ ả ố ấ ậ ợ
t ng h p thông tin v thi t b công ngh th gi i t các kênh có th có. Vi cổ ợ ề ế ị ệ ế ớ ừ ể ệ
ki m soát l c p bách nh ng ph i m b o tính khách quan v ch t ch . ể à ấ ư ả đả ả à ặ ẽ
Trong giai o n u vi c chuy n giao v n l nh p v thích nghi v iđ ạ đầ ệ ể ẫ à ậ à ớ
công ngh nh p. Vì v y công tác nghiên c u tri n khai v o t o cán bệ ậ ậ ứ ể à đà ạ ộ
c ng t p trung theo h ng n y, áp d ng có hi u qu công ngh nh p c ng lũ ậ ướ à ụ ệ ả ệ ậ ũ à
th nh qu khoa h c áng bi u d ng v kính tr ng. Theo kinh nghi mà ả ọ đ ể ươ à ọ ệ
nhi u n c, phát huy hi u qu công ngh nh p có th th c hi n sao chépề ướ để ệ ả ệ ậ ể ự ệ
nhân b n v a ti t ki m ngo i t v nâng cao trình thi t k ch t o,ả ừ ế ệ ạ ệ ưà độ ế ế ế ạ
thi t b có th c c i ti n nâng cao tính n ng a n ng su t hi u qu caoế ị ể đượ ả ế ă đư ă ấ ệ ả

h n. ó c ng chính l quá trình nâng cao n ng l c n i t i c a công nghi pơ Đ ũ à ă ự ộ ạ ủ ệ
trong quá trình chuy n giao công ngh . ể ệ
1.2.2.3.Chính sách v i ngo i: ề đố ạ
Công tác i ngo i ã giúp các n c t i u chuy n sang i vđố ạ đ ướ ừ đố đầ ể đố à
m ra nhi u c h i phát tri n kinh t – xã h i. ng th i t o i u ki nở ề ơ ộ để ể ế ộ Đồ ờ ạ đ ề ệ
các qu c gia trong ó có Vi t Nam t o ra nhi u h ng hoá. để ố đ ệ ạ ề à
i v i n c ta trong quá trình th c hi n công nghi p hoá hi n iĐố ớ ướ ự ệ ệ ệ đạ
hoá t n c t o ra s phát tri n kinh t t g m t n c có n n kinh tđấ ướ để ạ ự ể ế ừ ộ ướ ề ế
l c h u tr th nh m t qu c gia có t c phát tri n kinh t cao. Do ó chínhạ ậ ở à ộ ố ố độ ể ế đ
sách i ngo i ph i t lên h ng u. đố ạ ả đặ à đầ
10
10
1.2.3. Vai trò c a nh n c trong vi c t ch c th c hi n CNH-H H :ủ à ướ ệ ổ ứ ự ệ Đ
y m nh cu c cách m ng khoa h c v công ngh hi n i i ôi v iĐẩ ạ ộ ạ ọ à ệ ệ đạ đ đ ớ
ti p nh n chuy n giao công ngh m i t n c ngo i. Vi c nghiên c u các môế ậ ể ệ ớ ừ ướ à ệ ứ
hình v kinh nghi m c a các n c trong quá trình c ng nghi p hoá r t c nà ệ ủ ướ ộ ệ ấ ầ
thi t cho chúng ta. M i mô hình c th v nh ng kinh nhgi m c th uế ỗ ụ ể à ữ ệ ụ ể đề
xu t phát t i u ki n c th c a m i n c trong b i c nh qu c t . Tấ ừ đ ề ệ ụ ể ủ ỗ ướ ố ả ố ế ừ
nh ng kinh nghi m c a các n c, nh n c có nh ng chính sách th c hi nữ ệ ủ ướ à ướ ữ ự ệ
công nghi p hoá m t cách có hi u qu . ệ ộ ệ ả
Ch ng 2 ươ
Th c tr ng v vai trò c a nh n c trong quá trình công nghi p hoáự ạ ề ủ à ướ ệ
hi n i hoá th i gian qua v m t s gi i pháp nh m nâng cao vai tròệ đạ ờ à ộ ố ả ằ
c a nh n c i v i quá trình CNH H H n c ta trong th i gian–ủ à ướ đố ớ Đ ở ướ ờ
t i ớ
2.1. Th c tr ng v vai trò c a nh n c trong quá trình CNH H H n c ta–ự ạ ề ủ à ướ Đ ở ướ
th i gian qua.ờ
2. 1.1. Th c tr ng v xác nh m c tiêu, nh h ng cho b c iự ạ ề đị ụ đị ướ ướ đ
c a CNH H H. –ủ Đ
Vai trò kinh t c a Nh n c l vai trò không th thi u c c a m iế ủ à ướ à ể ế đượ ủ ỗ

Nh n c trong s nghi p phát tri n kinh t c a t n c,. Vai trò c a Nhà ướ ự ệ ể ế ủ đấ ướ ủ à
n c c bi u hi n các n i dung sau:ướ đượ ể ệ ở ộ
Th nh tứ ấ , Nh n c có vai trò nh h ng s phát tri n kinh t . Vaià ướ đị ướ ự ể ế
trò qu n lí c a Nh n c trong n n kinh t th tr ng c th hi n tr cả ủ à ướ ề ế ị ườ đượ ể ệ ướ
h t v quan tr ng chi n l c phát tri n kinh t xã h i, xác nh m c tiêuế à ọ ở ế ượ ể ế ộ đị ụ
Nh n c c th hoá ng l i kinh t c a ng th nh nh ng m c tiêu, t cà ướ ụ ể đườ ố ế ủ Đả à ữ ụ ố
phát tri n c n ph i t t i v xác nh th t m c tiêu. Do ó khôngđộ ể ầ ả đạ ớ à đị ứ ự ụ đ
nh ng c n coi tr ng m ph i nâng cao k ho ch hoá n n kinh t qu c dân. ữ ầ ọ à ả ế ạ ề ế ố
Th haiứ , Nh n c t o môi tr ng, i u ki n cho các ho t ng kinhà ướ ạ ườ đ ề ệ ạ độ
t . i u ki n quan tr ng h ng u l s n nh v chính tr kinh t xã h iế Đ ề ệ ọ à đầ à ự ổ đị ề ị ế ộ
n các t ch c kinh t , các ch th kinh doanh h ng hoá yên tâm b v nđể ổ ứ ế ủ ể à ỏ ố
u t , m r ng s n xu t đầ ư ở ộ ả ấ
Xây d ng phát tri n ng b các lo i th tr ng bao g m th tr ngự ể đồ ộ ạ ị ườ ồ ị ườ
h ng tiêu dùng, t li u s n xu t, s c lao ng, ti n t s n ph m khoa h c,à ư ệ ả ấ ứ độ ề ệ ả ẩ ọ
d ch v ị ụ
Phát tri n h th ng thông tin kinh t , khoa h c công ngh , các d báoể ệ ố ế ọ ệ ự
v m t h ng giá c các nhu c u c a th tr ng trong v ngo i n c. ề ặ à ả ầ ủ ị ườ à à ướ
11
11
Xây d ng m i v nâng c p d n c s h t ng cùng v i s phát tri nự ớ à ấ ầ ơ ở ạ ầ ớ ự ể
c a kinh t h ng hoá. Bao g m c s h t ng v t i chính ti n t v c sủ ế à ồ ơ ở ạ ầ ề à ề ệ à ơ ở
h t ng xã h i. ạ ầ ộ
Th baứ , Nh n c i u ti t th tr ng b ng các công c nh :à ướ đ ề ế ị ườ ằ ụ ư
Pháp lu t:qu n lí Nh n c trong n n kinh t th tr ng ch y u b ngậ ả à ướ ề ế ị ườ ủ ế ằ
pháp lu t. Pháp lu t, quan tr ng l h th ng pháp lu t kinh t , t o h nh langậ ậ ọ à ệ ố ậ ế ạ à
an to n cho các ho t ng s n xu t kinh doanh, b o m k c ng cho cácà ạ độ ả ấ ả đả ỉ ươ
ho t ng c a i s ng kinh t xã h i. Do ó c n có h th ng pháp lu tạ độ ủ đờ ố ế ộ đ ầ ệ ố ậ
ng b , th ng nh t v t ng b c ho n ch nh kh c ph c tình tr ng thi uđồ ộ ố ấ à ừ ướ à ỉ ắ ụ ạ ế
pháp lu t gây nhi u k h trong qu n lí. ó l m t nguyên nhân quan tr ngậ ề ẽ ở ả Đ à ộ ọ
c a nh ng h nh vi l m d ng tiêu c c tham nh ng buôn l u, n c p t i s nủ ữ à ạ ụ ự ũ ậ ă ắ à ả

qu c gia gây h n lo n trong các ho t ng kinh t . ố ỗ ạ ạ độ ế
Các chính sách kinh t :trong quá trình công nghi p hoá hi n i hoá,ế ệ ệ đạ
chính sách kinh t l m t công c c c kì s c bén v tr c h t l chính sáchế à ộ ụ ự ắ à ướ ế à
t i chính ti n t tín d ng, chính sách th ng m i v thu quan, chính sáchà ề ệ ụ ươ ạ à ế
công ngh v chuy n giao công ngh ệ à ể ệ
Th tứ ư, s ki m soát c a Nh n c i v i các ho t ng kinh t .ự ể ủ à ướ đố ớ ạ độ ế
Ki m soát l nh m thi t l p các tr t t k c ng trong ho t ng kinh t ,ể à ằ ế ậ ậ ự ỉ ươ ạ độ ế
b o v t i s n qu c gia, l i ích c a ng i lao ng v góp ph n th c hi nả ệ à ả ố ợ ủ ườ độ à ầ ự ệ
công b ng xã h i, Nh n c th c hi n ki m kê ki m soát ng kí kinhằ ộ à ướ ự ệ ể ể đă
doanh, ho t ng kinh doanh, ch t l ng s n ph m, t i chính i v i m iạ độ ấ ượ ả ẩ à đố ớ ọ
ho t ng s n xu t l u thông. ạ độ ả ấ ư
Trong quá trình công nghi p hoá hi n i hoá thì vai trò ho ch nhệ ệ đạ ạ đị
chính sách phát tri n kinh t m b o n n kinh t theo úng m c tiêu ãể ế đả ả ề ế đ ụ đ
nh l quan tr ng nh t. đị à ọ ấ
2. 1.2. Th c tr ng v phát tri n ngu n nhân l c. ự ạ ề ể ồ ự
Nh n th c c vai trò to l n c a giáo d c trong s nghi p i m iậ ứ đượ ớ ủ ụ ự ệ đổ ớ
v phát tri n, ngh quy t l n th 4 BCHTW ng khoá VII ã ch rõ “ cùngà ể ị ế ầ ứ Đả đ ỉ
v i khoa h c v công ngh , giáo d c v o t o l qu c sách h ng u, lớ ọ à ệ ụ à đà ạ à ố à đầ à
ng l c thúc y v l m t i u ki n c b n b o m vi c th c hi nđộ ự đẩ à à ộ đ ề ệ ơ ả để ả đả ệ ự ệ
nh ng m c tiêu kinh t xã h i. Giáo d c l qu c sách h ng u th hi n ữ ụ ế ộ ụ à ố à đầ ể ệ ở
các quan i m c b n sau :đ ể ơ ả
Th nh tứ ấ , u t cho giáo d c l m t d ng u t phát tri n vì nó lđầ ư ụ à ộ ạ đầ ư ể à
ng l c t ng tr ng kinh t . Giáo d c cung c p cho n n kinh t m tđộ ự để ă ưở ế ụ ấ ề ế ộ
l c l ng lao ng có tay ngh gi i có trí tu cao có n ng l c th c s . ự ượ độ ề ỏ ệ ă ự ự ự Để
th c hi n c thì ph i i m i liên t c mô hình giáo d c. Khi giáo d cự ệ đượ ả đổ ớ ụ ụ ụ
12
12
tr th nh ng l c t ng tr ng kinh t thì ngân sách cho giáo d c khôngở à độ ự ă ưở ế ụ
còn l gánh n ng cho xã h i n a. à ặ ộ ữ
Th haiứ , ó l quan i m xã h i hoá giáo d c o t o. Phát tri nđ à đ ể ộ ụ đà ạ ể

giáo d c v o t o ph i mang tính ch t xã h i hoá cao l s nghi p c aụ à đà ạ ả ấ ộ à ự ệ ủ
to n dân. Khi giáo d c có tính xã h i thì m i th nh viên trong c ng ngà ụ ộ ọ à ộ đồ
u có trách nhi m quan tâm góp s c l c ti n c a phát tri n giáo d c. M tđề ệ ứ ự ề ủ ể ụ ặ
khác m i th nh viên u ph i có ngh a v h c t p vì nó mang l i l i íchọ à đề ả ĩ ụ ọ ậ ạ ợ
tr c ti p cho b n thân, cho các doanh nghi p v cho to n xã h i. Cho nênự ế ả ệ à à ộ
ng i i h c ph i có ngh a v óng góp h c phí, ng i s d ng lao ngườ đ ọ ả ĩ ụ đ ọ ườ ử ụ độ
qua o t o ph i óng góp chi phí o t o. đà ạ ả đ đà ạ
Th baứ trong n n kinh t th tr ng có s phân hoá gi u nghèo do óề ế ị ườ ự à đ
công b ng trong c h i giáo d c v o t o, t o nên s ng u gi ađể ằ ơ ộ ụ à đà ạ ạ ự đồ đề ữ
các vùng ng v Nh n c có các chính sách u tiên phát tri n. Đả à à ướ ư ể
Th tứ ư, u tiên xây d ng các c s o t o có ch t l ng cao. B i vìư ự ơ ở đà ạ ấ ượ ở
khi quy mô giáo d c m r ng thì không th phát tri n u kh p trên di nụ ở ộ ể ể đề ắ ệ
r ng các tr ng có ch t l ng nh nhau. Do ó ph i t p trung phát tri nộ ườ ấ ượ ư đ ả ậ ể
m t b ph n nh giáo d c có ch t l ng cao. B ph n giáo d c v o t oộ ộ ậ ỏ ụ ấ ượ ộ ậ ụ à đà ạ
có ch t l ng cao s l h t nhân t ó giúp cho vi c nâng cao ch tấ ượ ẽ à ạ để ừ đ ệ ấ
l ng c a c h th ng giáo d c. ượ ủ ả ệ ố ụ
Giáo d c VI T NAM ang ng tr c nh ng thách th c to l n tr cụ ệ đ đứ ướ ữ ứ ớ ướ
yêu c u i m i kinh t xã h i v tr c yêu c u công nghi p hoá hi n aầ đổ ớ ế ộ à ướ ầ ệ ệ đ ị
hoá tr c s c ép v nguy c t t h u so v i các n c trong khu v c. Trongướ ứ ề ơ ụ ậ ớ ướ ự
vòng 20 n m t i giáo d c VI T NAM ph i th c hi n c các m c tiêu că ớ ụ ệ ả ự ệ đượ ụ ơ
b n : nâng cao dân trí, o t o nhân l c v b i d ng nhân t i. ả đà ạ ự à ồ ưỡ à
M c tiêu th nh t l nâng cao m t b ng dân trí. V n ng thanh thi uụ ứ ấ à ặ ằ ậ độ ế
niên d i 23 tu i i h c nâng s n m i h c trung bình c a ng i dân ướ ổ đ ọ để ố ă đ ọ ủ ườ ở
m c 5 hi n nay lên 9 v o n m 2020. M t b ng dân trí c nâng lên vứ ệ à ă ặ ằ đượ à
bi u hi n c a nó l ng i có trình v n hoá ph thông n m c ki nể ệ ủ à ườ độ ă ổ ắ đượ ế
th c khoa h c công ngh c b n. Th hai l t ng h c sinh các c p h c liênứ ọ ệ ơ ả ứ à ă ọ ấ ọ
t c. Th ba l nâng t l nh ng ng i có trình c nhân ti n s ngangụ ứ à ỉ ệ ữ ườ độ ử ế ĩ
b ng v i các n c trong khu v c. ằ ớ ướ ự
M c tiêu th hai l o t o ngu n nhân l c. T p trung tr c h t v oụ ứ à đà ạ ồ ự ậ ướ ế à
o t o h ng nghi p cho h c sinh m t cách thi t th c. cho m i ng iđà ạ ướ ệ ọ ộ ế ự Để ọ ườ

có k n ng lao ng k thu t liên t c t ng lên 30% v o n m 2020. T ng t lĩ ă độ ĩ ậ ụ ă à ă ă ỉ ệ
lao ng c o t o ngh m c 60% n m 2020. độ đượ đà ạ ề ở ứ ă
13
13
M c tiêu th ba l b i d ng nhân t i vì nhân t i l ng l c c a sụ ứ à ồ ưỡ à à à độ ự ủ ự
phát tri n, l ng l c t o nên các th m nh trong h p tác v c nh tranhể à độ ự ạ ế ạ ợ à ạ
qu c t . b i d ng nhân t i Nh n c ch tr ng th nh l p m t bố ế Để ồ ưỡ à à ướ ủ ươ à ậ ộ ộ
ph n giáo d c có ch t l ng cao có quy mô v ch t l ng t tiêu chu nậ ụ ấ ượ à ấ ượ đạ ẩ
qu c t ó l các tr ng i m b c h c ph thông v m t s tr ng iố ế đ à ườ đ ể ở ậ ọ ổ à ộ ố ườ đạ
h c qu c gia o t o a ngh nh. Nâng d n t l h c sinh các tr ng n yọ ố đà ạ đ à ầ ỉ ệ ọ ở ườ à
lên 20% v o n m 2020. Song song v i o t o trong n c b i d ng oà ă ớ đà ạ ở ướ ồ ưỡ đà
t o n c ngo i c ng r t quan tr ng, ph i th ng xuyên c các cán bạ ở ướ à ũ ấ ọ ả ườ ử ộ
khoa h c qu n lí ch ch t i o t o n c ngo i. ọ ả ủ ố đ đà ạ ở ướ à
Quy mô giáo d c không ng ng phát tri n các ngh nh h c, các c pụ ừ ể ở à ọ ấ
h c. Nh ng s phát tri n không ng u qua các th i kì. Th i kì tr c iọ ư ự ể đồ đề ờ ờ ướ đổ
m i giáo d c, giáo d c Vi t Nam tuân theo c ch k ho ch hoá t p trung.ớ ụ ụ ệ ơ ế ế ạ ậ
Giáo d c v o t o c nh n c c p ngân sách ho n to n các ch tiêuụ à đà ạ đượ à ướ ấ à à ỉ
giáo d c c ra trong k ho ch phát tri n kinh t xã h i nh n c cóụ đượ đề ế ạ ể ế ộ à ướ
k ho ch phân b v s d ng l c l ng lao ng ã qua o t o. Do óế ạ ổ à ử ụ ự ượ độ đ đà ạ đ
m c t ng quy mô giáo d c do nh n c ho ch nh v n m sau luôn cao h nứ ă ụ à ướ ạ đị à ă ơ
n m tr c. Th i kì i m i quy mô giáo d c có nh ng bi n ng l n lúcă ướ ờ đổ ớ ụ ữ ế độ ớ
u có s gi m sút t ng t v sau ó t ng d n nh ng m c t ng khôngđầ ự ả độ ộ à đ ă ầ ư ứ ă
áng k . Theo s li u c a T ng C c th ng kê thì n m h c 1986-1987 cđ ể ố ệ ủ ổ ụ ố ă ọ ả
n c có 12482, 9 nghìn h c sinh ph thông thì n m h c 1990-1991 con s óướ ọ ổ ă ọ ố đ
l 11882, 9 nghìn gi m 5%. Nh ng n m sau s h c sinh ph thông ã t ngà ả ữ ă ố ọ ổ đ ă
lên. So v i t l t ng dân s trong tu i i h c thì m c t ng l ng h cớ ỉ ệ ă ố độ ổ đ ọ ứ ă ượ ọ
sinh n tr ng không áng k . Nói khác i l t l h c sinh trong tu i iđế ườ đ ể đ à ỉ ệ ọ độ ổ đ
h c gi m i, thí d n m h c 86-87 c n c có 910, 6 nghìn thì n m 90-91ọ ả đ ụ ă ọ ả ướ ă
ch còn 524, 2 nghìn, gi m 73%. S h c sinh trong tu i i h c trung h cỉ ả ố ọ độ ổ đ ọ ọ
liên t c gi m t n m 90-93, ph n l n nh ng ng i b h c l con em laoụ ả ừ ă ầ ớ ữ ườ ỏ ọ à

ng nghèo ho c con em nông dân h tr th nh lao ng chính, m t bđộ ặ ọ ở à độ ộ ộ
ph n khác l con em các gia ình th nh th h c n có vi c l m nâng caoậ à đ à ị ọ ầ ệ à để
m c s ng tìm vi c l m trong các c s t nhân. N m 1991-1992 l n m h cứ ố ệ à ơ ở ư ă à ă ọ
ch n ng tình tr ng xu ng c p v quy mô giáo d c các c p h c. Trongặ đứ ạ ố ấ ề ụ ở ấ ọ
hai n m h c sau ó s l ng h c sinh các c p h c ph thông ã t ng lênă ọ đ ố ượ ọ ấ ọ ổ đ ă
v i m c t ng h ng n m l 5%v 7%. ớ ứ ă à ă à à
i m n i b t c a n n giáo d c Vi t Nam l t l h c sinh n so v i tĐ ể ổ ậ ủ ề ụ ệ à ỉ ệ ọ ữ ớ ỉ
l h c sinh nam trong nhi u n m l không thay i các b c h c ph thôngệ ọ ề ă à đổ ở ậ ọ ổ
v l 93-94%. ó l th c t ã có t i VI T NAM trong khi các n c ôngà à Đ à ự ế đ ạ ệ ở ướ đ
dân khác nh Trung Qu c, Ân không có. ư ố Độ
14
14
So v i th i kì tr c n m 1986 thì s h c sinh trung h c chuyênớ ờ ướ ă ố ọ ọ
nghi p v các tr ng d y ngh gi m nhanh n m 86-87 có 156 nghìn thì n mệ à ườ ạ ề ả ă ă
90-91 l 135, 4 nghìn gi m 15%. Quy mô h c sinh trung h c chuyên nghi pà ả ọ ọ ệ
ã t ng t n m 90-91 n nay nh ng xu th không rõ r ng. Quy mô o t ođ ă ừ ă đế ư ế à đà ạ
sinh viên i h c v cao ng có nhi u bi n ng l n. M i n m có kho ngđạ ọ à đẳ ề ế độ ớ ỗ ă ả
20 nghìn sinh viên i h c cao ng chính quy t t nghi p. T l sinh viênđạ ọ đẳ ố ệ ỉ ệ
i h c cao ng trong tu i i h c c a Vi t Nam l 2, 3-2, 5%. T l n yđạ ọ đẳ độ ổ đ ọ ủ ệ à ỉ ệ à
cao h n m c 2% c a Trung Qu c nh ng l i th p h n so v i m c 16% c aơ ứ ủ ố ư ạ ấ ơ ớ ứ ủ
Thái Lan, 10% c a In ônêxia v 40% c a H n Qu c. Th i kì u s l ngủ đ à ủ à ố ờ đầ ố ượ
sinh viên gi m sút nh ng t ng nhanh trong nh ng n m g n ây. Nhi uả ư ă ữ ă ầ đ ề
nghiên c u cho th y tình hình trên có hai lí do. Th nh t hình th c giáo d cứ ấ ứ ấ ứ ụ
phong phú v có nhi u i m i. Th hai m c s ng c a nhi u t ng l p dân cà ề đổ ớ ứ ứ ố ủ ề ầ ớ ư
ã t ng lên nhi u ng i có nguy n v ng h c cao h n nâng cao a v xãđ ă ề ườ ệ ọ ọ ơ để đị ị
h i c a mình. ộ ủ
H th ng giáo d c m r ng. ệ ố ụ ở ộ
H th ng giáo d c Vi t Nam bao g m giáo d c m m non m u giáo,ệ ố ụ ệ ồ ụ ầ ẫ
giáo d c ph thông, giáo d c i h c v trung h c chuyên nghi p. Sau giáoụ ổ ụ đạ ọ à ọ ệ
d c i h c v h th ng giáo d c cao h c t 3 n 5 n m o t o th cụ đạ ọ à ệ ố ụ ọ ừ đế ă để đà ạ ạ

s v ti n s . S tr ng h c phát tri n nhanh m i l ng xã có ít nh t m tĩ à ế ĩ ố ườ ọ ể ỗ à ấ ộ
tr ng ti u h c ho c trung h c c s . Tr c tình hình ph i t ng s l ngườ ể ọ ặ ọ ơ ở ướ ả ă ố ượ
ng i có trình chuyên môn cao, Nh n c ch tr ng phát tri n h th ngườ độ à ướ ủ ươ ể ệ ố
o t o i h c v cao ng. Trong i u ki n thi u giáo viên i h c, giáođà ạ đạ ọ à đẳ đ ề ệ ế đạ ọ
d c Vi t Nam ch tr ng l y ng i trình i h c d y i h c v ây lụ ệ ủ ươ ấ ườ độ đạ ọ ạ đạ ọ à đ à
tr ng h p ngo i l b i vì h u h t các n c trong khu v c th ng m i cácườ ợ ạ ệ ở ầ ế ướ ự ườ ờ
giáo s n c ngo i. B ng con ng ó giáo d c i h c cao ng Vi tư ướ à ằ đườ đ ụ đạ ọ đẳ ệ
Nam ã m r ng quy mô m t cách nhanh chóng v có kh n ng o t o ađ ở ộ ộ à ả ă đà ạ đ
ngh nh. Hi n nay Vi t Nam có 109 tr ng i h c, cao ng v o t oà ệ ệ ườ đạ ọ đẳ à đà ạ
h n 200 ngh nh h c. Quy mô giáo d c v o t o m r ng trong su t 50ơ à ọ ụ à đà ạ ở ộ ố
n m qua òi h i s giáo viên t ng lên áp ng nhu c u ó Hi n t i că đ ỏ ố ă để đ ứ ầ đ ệ ạ ả
n c có 467, 4 nghìn giáo viên ph thông, trong ó có 288, 2 nghìn ti u h c,ướ ổ đ ể ọ
142, 2 trung h c c s v 37 nghìn ph thông trung h c. C n c có kho ngọ ơ ở à ổ ọ ả ướ ả
9, 7 nghìn giáo viên trung h c chuyên nghi p 6, 2 nghìn giáo viên d y nghọ ệ ạ ề
v 22 nghìn gi ng viên i h c v cao d ng. à ả đạ ọ à ẳ
Tr c tình hình chuy n sang n n kinh t th tr ng biên ch giáo d cướ ể ề ế ị ườ ế ụ
không t ng i s ng m t b ph n i ng giáo viên g p khó kh n do óă đờ ố ộ ộ ậ độ ũ ặ ă đ
m t s b ngh . N m h c 94-95 ã có 20 nghìn giáo viên ph thông xin thôiộ ố ỏ ề ă ọ đ ổ
15
15
vi c có ngh a l n m õ thi u 60 nghìn giáo viên ph thông ch y u l giáoệ ĩ à ă đ ế ổ ủ ế à
viên b c ti u h c. Thi u giáo viên ph thông ã tr th nh v n b c xúcở ậ ể ọ ế ổ đ ở à ấ đề ứ
trong nhi u n m. ề ă
H th ng o t o t i ch c. ệ ố đà ạ ạ ứ
Trong chính sách giáo d c v o t o hình th c giáo d c t i ch c r tụ à đà ạ ứ ụ ạ ứ ấ
c Nh n c quan tâm hình th c n y s áp ng c 3 yêu c u c pđượ à ướ ứ à ẽ đ ứ đượ ầ ấ
bách. Th nh t phát tri n ngu n nhân l c b sung v o l c l ng lao ngứ ấ ể ồ ự ổ à ự ượ độ
nh ng ng i có trình cao h n. Th hai t o i u ki n cho ng i nghèoữ ườ độ ơ ứ ạ đ ề ệ ườ
ho c nh ng ng i ang l m vi c t i các c quan không có i u ki n h c t pặ ữ ườ đ à ệ ạ ơ đ ề ệ ọ ậ
chính quy t p trung có th h c t p i h c v sau i h c. Th ba kh cậ ể ọ ậ đạ ọ à đạ ọ ứ ắ

ph c tình tr ng thi u h t i ng có chuyên môn cao xây d ng t n cụ ạ ế ụ độ ũ để ự đấ ướ
sau nh ng n m b chi n tranh t n phá. S sinh viên i h c t i ch c liên t cữ ă ị ế à ố đạ ọ ạ ứ ụ
t ng t 91 n 95. N m 91-92 ch có kho ng 17 nghìn h c viên n n m 94-ă ừ đế ă ỉ ả ọ đế ă
95 con s ó l 66, 4 nghìn t c t ng khá nhanh so v i các n m tr c ó.ố đ à ố độ ă ớ ă ướ đ
Hình th c o t o t i ch c c ng r t quan tâm n yêu c u o t o nghứ đà ạ ạ ứ ũ ấ đế ầ đà ạ ề
m i v o t o l i ngh . H th ng o t o t i ch c ã có nh ng óng gópớ à đà ạ ạ ề ệ ố đà ạ ạ ứ đ ữ đ
to l n phát tri n i ng cán b , trí th c v n lên trình cao l m chớ ể độ ũ ộ ứ ươ độ để à ủ
các l nh v c khoa h c công ngh . ĩ ự ọ ệ
H p tác qu c t trong l nh v c giáo d c v o t o. ợ ố ế ĩ ự ụ à đà ạ
Trong su t th i kì 51-90 các n c Liên Xô v ông Âu, Trung Qu cố ờ ướ à Đ ố
ã o t o cho Vi t Nam h n 52000 sinh viên, nghiên c u sinh, th c t pđ đà ạ ệ ơ ứ ự ậ
sinh. Trong cùng th i gian ó có m t s ít sinh viên Vi t Nam c các n cờ đ ộ ố ệ đượ ướ
Pháp Thu i n Nh t B n giúp o t o. n cu i 1994 do s m r ng giaoỵ Đ ể ậ ả đà ạ Đế ố ự ở ộ
l u qu c t Vi t Nam ã có 1900 sinh viên 394sinh viên cao h c 715 nghiênư ố ế ệ đ ọ
c u sinh 298 th c t p sinh ang h c t p v nghiên c u t i 25 n c trên thứ ự ậ đ ọ ậ à ứ ạ ướ ế
gi i. Nhi u n c trên th gi i v các t ch c qu c t ã giúp Vi t Nam xâyớ ề ướ ế ớ à ổ ứ ố ế đ ệ
d ng h ng nghìn phòng h c, thi t b v dùng h c t p. S h p tác trên ãự à ọ ế ị à đồ ọ ậ ự ợ đ
giúp Vi t Nam b t k p v i nh ng th nh t u khoa h c k thu t m i. ệ ắ ị ớ ữ à ự ọ ĩ ậ ớ
So v i các n c thu nh p bình quân u ng i th p nh Vi t Namớ ướ ậ đầ ướ ấ ư ệ
thì n n giáo d c nh Vi t Nam v n c x p v o lo i khá. Tuy nhiên v nề ụ ư ệ ẫ đượ ế à ạ ẫ
còn b c l m t s m t y u kém sau:ộ ộ ộ ố ặ ế
- Mô hình giáo d c a ngh nh v chuyên môn h p không thích nghi k pụ đ à à ẹ ị
v i xu th i m i. Nhi u n m ã x y ra s m t cân i gi a o t o vờ ế đổ ớ ề ă đ ả ự ấ đố ữ đà ạ à
s d ng. S l ng l n sinh viên ra tr ng không có vi c l m lãng phí ghêử ụ ố ượ ớ ườ ệ à
g m ngu n tri th c v nh h ng tiêu c c n m c tiêu h c t p v d n nớ ồ ứ à ả ưở ự đế ụ ọ ậ à ẫ đế
t l b h c cao c a h c sinh ph thông. ỉ ệ ỏ ọ ủ ọ ổ
16
16
- C c u o t o không h p lí gi a o t o i h c v o t o ngh .ơ ấ đà ạ ợ ữ đà ạ đạ ọ à đà ạ ề
Trong khi c n gi i quy t vi c l m thì m r ng quy mô d y ngh mh ng quyầ ả ế ệ à ở ộ ạ ề ư

mô o t o i h c l i m r ng do xu th thanh niên v o i h c t ng. đà ạ đạ ọ ạ ở ộ ế à đạ ọ ă
- Ch t l ng giáo d c nh ng n m g n ây có s gi m sút nhi u c p cóấ ượ ụ ữ ă ầ đ ự ả ở ề ấ
nhi u lí do nh : h c sinh b h c, ch t l ng giáo viên các c p u y uề ư ọ ỏ ọ ấ ượ ấ đề ế
theo ánh giá c a B giáo d c thì giáo viên không t tiêu chu n l 60-đ ủ ộ ụ đạ ẩ à
70%, tình tr ng thi u sách giáo khoa t t c các c p v giáo trình i h cạ ế ở ấ ả ấ à đạ ọ
không c c p nh t thông tin tri th c hi n i. đượ ậ ậ ứ ệ đạ
2.1.3. Th c tr ng v vai trò huy ng v n v qu n lí v n c a nhự ạ ề độ ố à ả ố ủ à
n c: ướ
Tr c i m i trong c ch qu n lí kinh t quan liêu bao c p c a m tướ đổ ớ ơ ế ả ế ấ ủ ộ
n n kinh t ch huy Vi t Nam không có th tr ng t i chính v i m t h th ngề ế ỉ ệ ị ườ à ớ ộ ệ ố
t i chính t p trung m i ngu n v n v o tay Nh n c phân ph i theo kà ậ ọ ồ ố à à ướ để ố ế
ho ch cho t ng d án u t t ng xí nghi p. Khi công cu c i m i cạ ừ ự đầ ư ừ ệ ộ đổ ớ đượ
tuyên b v o cu i n m 1986 v chính sách phát tri n kinh t nhi u th nhố à ố ă à ể ế ề à
ph n thì chính sách t i chính ã có s chuy n i m t cách m nh m t cầ à đ ự ể đổ ộ ạ ẽ ừ ơ
ch u t tr c ti p b ng Ngân sách sang tín d ng u t m r ng liênế đầ ư ự ế ằ ụ đầ ư ở ộ
doanh liên k t huy ng m i ngu n v n trong v ngo i n c. ế độ ọ ồ ố à à ướ
S chuy n bi n v chính sách t i chính ã l m thay i l n trong cự ể ế ề à đ à đổ ớ ơ
c u v n u t n c ta. Tr c kia ngu n v n ch to n t ngân sách nh ngấ ố đầ ư ướ ướ ồ ố ỉ à ừ ư
khi sang kinh t th tr ng thì các ngu n v n c gi i phóng v l n sóngế ị ườ ồ ố đượ ả à à
u t dâng lên m nh m t t c các khu v c. N u nh n m 1988 t l uđầ ư ạ ẽ ở ấ ả ự ế ư ă ỉ ệ đầ
t c a n n kinh t ch t 8, 9%GDP thì n n m 1991 t l ti t ki m l 10,ư ủ ề ế ỉ đạ đế ă ỉ ệ ế ệ à
1%v t l u t l 15%. N m 1994 t l t ng ng l 16, 7 v 24%. T là ỉ ệ đầ ư à ă ỉ ệ ươ ứ à à ỉ ệ
ti t ki m v u t u t ng nhanh v m nh c hai khu v c Nh n c vế ệ à đầ ư đề ă à ạ ở ả ự à ướ à
t nhân. N u nh n m 1991 ph n thu ngân sách c a chính ph v n ch a ư ế ư ă ầ ủ ủ ấ ư đủ
chi th ng xuyên thì n m 1992 ã b t u có ti t ki m va n m 1994 t lườ ă đ ắ đầ ế ệ ă ỉ ệ
ti t ki m l 4, 5 % GDP. khu v c t nhân n m 1994 t l ti t ki m c a h giaế ệ à ự ư ă ỉ ệ ế ệ ủ ộ
ình t trên 11% GDP trong ó t u t c a khu v c n y t 6, 5% GDPđ đạ đ ự đầ ư ủ ự à đạ
ph n còn l i c cung c p cho khu v c doanh nghi p v chính ph . Tuyầ ạ đượ ấ ự ệ à ủ
nhiên m t ph n áng k 5%GDP c u t v o xây d ng nh do óộ ầ đ ể đượ đầ ư à ự à ở đ
ph n chi cho u t phát tri n kinh t còn th p. Trong 5 n m 1991- 1995 cầ đầ ư ể ế ấ ă ướ

tính huy ng v n ngu n v n u t cho phát tri n c a to n xã h i t 15-độ ố ố ố đầ ư ể ủ à ộ đạ
16 t USD trong ó Nh n c chi m 43% (bao g m u t t ngân sách Nhỉ đ à ướ ế ồ đấ ư ừ à
n c tín d ng u t Nh n c v doanh nghi p Nh n c t u t )ướ ụ đầ ư à ướ à ệ à ướ ự đầ ư
ph n v n t u t tr c ti p n c ngo i chi m 37% u t c a dân lầ ố ừ đầ ư ự ế ướ à ế đầ ư ủ à
17
17
20%. Chính ph u t nhiêu h n cho h t ng kinh t xã h i. u t c aủ đầ ư ơ ạ ầ ế ộ Đầ ư ủ
nhân dân d n t i nhi u c s s n xu t c a t nhân c hình th nh v ho tẫ ớ ề ở ở ả ấ ủ ư đượ à à ạ
ng có hi u qu ph n l n l có quy mô nh v v a nh ng c ng có m t sđộ ệ ả ầ ớ à ỏ à ừ ư ũ ộ ố
doanh nghi p t nhân l n thu hút nhi u lao ng. ệ ư ớ ề độ
So sánh v i m t s các n c Asean t l tích lu v u t c a Vi tớ ộ ố ướ ỉ ệ ỹ à đầ ư ủ ệ
Nam u th p h n nhi u. i u ó cho th y vi c huy ng v n u t chođề ấ ơ ề Đ ề đ ấ ệ độ ố đầ ư
phát tri n kinh t Vi t Nam tuy có nh ng k t qu ban u nh ng v n lể ế ở ệ ữ ế ả đầ ư ẫ à
m t l nh v c nóng b ng v thách th c l n, lâu d i i v i quá trình côngộ ĩ ự ỏ à ứ ớ à đố ớ
nghi p hoá hi n i hoá. ệ ệ đạ
Th tr ng t i chính. ị ườ à
Th tr ng t i chính Vi t Nam g m 3 y u t c u th nh l : th tr ngị ườ à ệ ồ ế ố ấ à à ị ườ
ng m, tín d ng thông qua h th ng Ngân h ng v th tr ng phát h nh tráiầ ụ ệ ố à à ị ườ à
phi u, c phi u. ế ổ ế
Th tr ng ng m c hình th nh m t cách t phát áp ng cácị ườ ầ đượ à ộ ự để đ ứ
quan h cung c u v v n trong n i b khu v c dân c . Th tr ng n y phátệ ầ ề ố ộ ộ ự ư ị ườ à
tri n m nh v o 1988- 1992 do h th ng ngân h ng ch a phát tri n k p ể ạ à ệ ố à ư ể ị để
gi i quy t nhu c u v v n t ng t t ng trong quá trình i m i. c i mả ế ầ ề ố độ ộ ă đổ ớ Đặ đ ể
c a th tr ng n y l th i th i gian cho vay ng n, lãi su t cao nh ng vi c vayủ ị ườ à à ờ ờ ắ ấ ư ệ
v cho vay n gi n thu n ti n. Tuy nhiên r i ro cao vì v y giai o nà đơ ả ậ ệ độ ủ ậ đ ạ
1990-1993 ã x y ra tình tr ng v c a các t ch c “h ” v “h i ” dođ ả ạ đổ ỡ ủ ổ ứ ọ à ụ
vi c nh ng ng i vay ti n m t kh n ng thanh toán ho c l y ti n r i bệ ữ ườ ề ấ ả ă ặ ấ ề ồ ỏ
tr n. T i nay th tr ng n y ã thu h p v chi m m t t l nh . ố ớ ị ườ à đ ẹ à ế ộ ỉ ệ ỏ
Th tr ng tín d ng ngân h ng. ị ườ ụ à
Th tr ng tín d ng thông qua ngân h ng l th tr ng v n ch y uị ườ ụ à à ị ườ ố ủ ế

v n ch y u hi n nay t i Vi t Nam. H th ng ngân h ng ã có b c ti nố ủ ế ệ ạ ệ ệ ố à đ ướ ế
áng k trong nh ng n m i m i n m 1988 pháp l nh ngân h ng, h p tácđ ể ữ ă đổ ớ ă ệ à ợ
xã tín d ng v công ty t i chính c ban h nh v có hi u l c t n m 1990ụ à à đượ à à ệ ự ừ ă
ã cho phép th nh l p các lo i ngân h ng sau ngân h ng th ng m i qu cđ à ậ ạ à à ươ ạ ố
doanh, ngân h ng th ng m i c ph n, chi nhánh ngân h ng n c ngo i mà ươ ạ ổ ầ à ướ à ở
t i Vi t Nam, ngân h ng liên doanh, h p tác xã tín d ng. T khi có pháp l nhạ ệ à ợ ụ ừ ệ
n y h th ng ngân h ng ã m nh c v s l ng v ch t l ng. Tính bìnhà ệ ố à đ ạ ả ề ố ượ à ấ ượ
quân c 20000 ng i dân có m t chi nhánh ngân h ng. Con s n y so v i cácứ ườ ộ à ố à ớ
n c trên th gi i còn th p nh ng l b c ti n áng k c a Vi t Nam. Hướ ế ớ ấ ư à ướ ế đ ể ủ ệ ệ
th ng ngân h ng huy ng ti n g i c a các t ch c kinh t v c a các t ngố à độ ề ử ủ ổ ứ ế à ủ ầ
l p dân c thông qua h th ng qu ti t ki m v h p tác xã tín d ng. Ngânớ ư ệ ố ỹ ế ệ à ợ ụ
h ng ã a d ng hoá các hình th c huy ng v n v i nhi u hình th c h pà đ đ ạ ứ độ ố ớ ề ứ ấ
18
18
d n. M c t ng huy ng v n c a n m h th ng ngân h ng n m 1994 tẫ ứ ă độ ố ủ ă ệ ố à ă đạ
160% n m 1993 chi m 70% t ng ngu n v n huy ng n m 1994 ã chi mă ế ổ ồ ố độ ă đ ế
20% GDP.
Th tr ng trái phi u c phi u. ị ườ ế ổ ế
Trong nh ng n m g n ây v i ch tr ng c ph n hoá doanh nghi pữ ă ầ đ ớ ủ ươ ổ ầ ệ
nh n c l m t s thúc y th tr ng trái phi u c phi u phát tri n. Vi cà ướ à ộ ự đẩ ị ườ ế ổ ế ể ệ
phát h nh trái phi u, c phi u d a trên các v n b n pháp lí sau :à ế ổ ế ự ă ả
- Lu t công ty ban h nh 1990 quy nh v vi c phát h nh c phi u tráiậ à đị ề ệ à ổ ế
phi u c a các công ty c ph n. ế ủ ổ ầ
- Quy t nh 202 Ttg 8-6-1991 ban h nh quy ch t m th i v phát h nhế đị à ế ạ ờ ề à
c phi u trái phi u doanh nghi p nh n c ổ ế ế ệ à ướ
- Lu t doanh nghi p ban h nh tháng 4- 1995. ậ ệ à
- Ngh nh 23CP ng y 22 - 3 –1995 v vi c phát h nh trái phi u qu c t . ị đị à ề ệ à ế ố ế
Th tr ng trái phi u c phi u ã có s phát tri n cao h n nh ng choị ườ ế ổ ế đ ự ể ơ ư
t i nay quy mô th tr ng còn nh bé. S l ng c phi u còn ít giá tr cớ ị ườ ỏ ố ượ ổ ế ị ổ
phi u ch a n 1% GDP th i h n các lo i trái phi u t i 90% l ng n h nế ư đế ờ ạ ạ ế ớ à ắ ạ

(d i 1 n m ) còn l i t 1-3 n m. ướ ă ạ ừ ă
Tháng 7-2000 n c ta th nh l p s giao d ch ch ng khoán u tiên t iướ à ậ ở ị ứ đầ ạ
th nh ph H Chí Minh ây l m t b c ti n v t b c tuy nhiên h ng hoáà ố ồ đ à ộ ướ ế ượ ậ à
cho th tr ng n y còn quá ít th tr ng ch a có s sôi ng. Ch a có sị ườ à ị ườ ư ự độ ư ự
chu n m c v công khai hoá, v k toán ki m toán i v i các công ty phátẩ ự ề ế ế ể đố ớ
h nh trái phi u c phi u i u ó l m cho ng i âu t lo ng i vì s r i doà ế ổ ế đ ế đ à ườ đ ư ạ ự ủ
c a các c phi u trái phi u do các công ty phát h nh. ủ ổ ế ế à
u t tr c ti p (FDI). Đầ ư ự ế
T ng v n u t tuy t ng nhanh t ng 50% h ng n m trong th i kìổ ố đầ ư ă ă à ă ờ
1989-1995 nh ng v n ch a áp ng c nhu c u v kh n ng phát tri nư ẫ ư đ ứ đượ ầ à ả ă ể
th tr ng v n cho quá trình công nghi p hoá hi n i hoá Vi t Nam.ị ườ ố ệ ệ đạ ở ệ
T ng v n u t c th c hi n chi m t tr ng 34% v n ng kí t ngổ ố đầ ư đượ ự ệ ế ỉ ọ ố đă ươ
i khá nh ng ó ch a ph i l t tr ng cao nh t có th t c do nhi uđố ư đ ư ả à ỉ ọ ấ ể đạ đượ ế
nguyên nhân gây ch m tr vi c th c hi n d án nh kéo d i th i gian xétậ ễ ệ ự ệ ự ư à ờ
c p t gi i phóng m t b ng v nhi u th t c r m r khác. ấ đấ ả ặ ằ à ề ủ ụ ườ à
H th ng chính sách ch a ho n thi n thi u ng b , không m cệ ố ư à ệ ế đồ ộ đủ ứ
c th th ng hay thay i, c bi t vi c thi h nh pháp lu t còn tu ti n.ụ ể ườ đổ đặ ệ ệ à ậ ỳ ệ
Quy ho ch kinh t v lãnh th kêu g i v n u t n c ngo i ch a cạ ế à ổ ọ ố đầ ư ướ à ư đượ
xác nh c th tri n khai ch m ch p gây b ng cho c hai phía u t vđị ụ ể ể ậ ạ ị độ ả đầ ư à
xét duy t d án. Hi n nay Vi t Nam ch a có nhi u i tác m nh có ý ngh aệ ự ệ ệ ư ề đố ạ ĩ
19
19
chi n l c lâu d i. Vi c góp v n c a bên Vi t Nam trong nhi u d án quáế ượ à ệ ố ủ ệ ề ự
th p, ch y u b ng quy n s d ng t. Trong m t s d án bên n c ngo iấ ủ ế ằ ề ử ụ đấ ộ ố ự ướ à
góp v n b ng thi t b công ngh l c h u v i giá cao v bên Vi t Nam còn cóố ằ ế ị ệ ạ ậ ớ à ệ
nhi u s h trong tiêu th s n ph m. ề ơ ở ụ ả ẩ
Vi n tr phát tri n chính th c (ODA ). ệ ợ ể ứ
Th i kì 1991-1995 giá tr ODA cho Vi t Nam bình quân m i n m tờ ị ệ ỗ ă đạ
kho ng 480 tri u USD. Th c t cho th y ti m n ng v n n c ngo i tuy l nả ệ ự ế ấ ề ă ố ướ à ớ
nh ng vi c khai thác huy ng còn nhi u khó kh n v còn ang m c th p. ư ệ độ ề ă à đ ở ứ ấ

Tháng 11-1993 các nh t i tr t i H i ngh qu c t t i Pari cam k tà à ợ ạ ộ ị ố ế ạ ế
h tr phát tri n 1, 86 t USD v o tháng 11-1994 nhóm t v n cam k t h trỗ ợ ể ỉ à ư ấ ế ỗ ợ
phát tri n 1, 95 t USD. V n l ph i gi i ngân, ti p nh n nhanh chóng vể ỉ ấ đề à ả ả ế ậ à
s d ng có hi u qu Vi t Nam v n trong tình tr ng thi u quy ho ch chungự ụ ệ ả ệ ẫ ạ ế ạ
v kêu g i ODA l m c s cho vi c v n ng các d án c th . Phân bề ọ à ơ ở ệ ậ độ ự ụ ể ố
d n tr i th i gian th m nh kéo d i, gi i phóng n bù di dân ch m ch pà ả ờ ẩ đị à ả đề ậ ạ
nh t l i v i các d án c n di n tích m t b ng l n ấ à đố ớ ự ầ ệ ặ ằ ớ
Hi n nay ch a có s li u th ng kê chính th c cho phép nghiên c u tinệ ư ố ệ ố ứ ứ
c y v chi ti t v c c u v hi u qu v n u t t i Vi t Nam. Theo nhi uậ à ế ề ơ ấ à ệ ả ố đầ ư ạ ệ ề
t i li u thì th i kì 1989-1994 h s ICOR c a Vi t Nam v o kho ng 1, 8-2,à ệ ờ ệ ố ủ ệ à ả
4 trong nông nghi p 1, 5 n 2, 0 trong công nghi p 2, 5 n 3, 0 v trongệ đế ệ đế à
d ch v v k t c u h t ng 3, 0 n 4, 0 ho c h n n a. ị ụ à ế ấ ạ ầ đế ặ ơ ữ
H s ICOR c a Vi t Nam c nh giá l th p so v i nhi u n cệ ố ủ ệ đượ đà à ấ ớ ề ướ
ang phát tri n khác. Các chuyên gia c a ngân h ng th gi i a ra 3 lí dođ ể ủ à ế ớ đư
gi i thích cho i u trên l :ả đ ề à
 M t l nhi u d án u t l n t th p k tr c n giai o n phátộ à ề ự đầ ư ớ ừ ậ ỉ ướ đế đ ạ
huy h t công su t. ế ấ
 Hai l do tác ng c a c ch m i l m cho các ti m n ng c phátà độ ủ ơ ế ớ à ề ă đượ
huy t t h n m không c n thêm v n. ố ơ à ầ ố
 Ba l các ng nh s n xu t c n nhi u lao ng m không c n nhi u v nà à ả ấ ầ ề độ à ầ ề ố
ã có b c phát tri n khá trong nh ng n m qua. đ ướ ể ữ ă
2.1.4. Th c tr ng v vai trò qu n lý c a nh n c v th ng m iự ạ ề ả ủ à ướ ề ươ ạ
v thu quan à ế
Trong th i kì tr c i m i chính sách th ng m i v thu quan b chiờ ướ đổ ớ ươ ạ à ế ị
ph i b i nguyên t c Nh n c c quy n v ngo i th ng, m i ho t ngố ở ắ à ướ độ ề ề ạ ươ ọ ạ độ
xu t nh p kh u u do các t ng công ty c a B ngo i th ng th c hi n trênấ ậ ẩ đề ổ ủ ộ ạ ươ ự ệ
c s k ho ch ã c c p trên duy t, các n v s n xu t có ngh a vơ ở ế ạ đ đượ ấ ệ đơ ị ả ấ ĩ ụ
th c hi n các ch tiêu k ho ch ã c giao. ự ệ ỉ ế ạ đ đượ
20
20

Trong kho ng th i gian t n m 1986 n nay v i chính sách i m iả ờ ừ ă đế ớ đổ ớ
ho t ng ngo i th ng ã có nh ng chuy n bi n rõ r t. Trong giai o nạ độ ạ ươ đ ữ ể ế ệ đ ạ
86-90 kinh t i ngo i c coi l l m t ‘m i nh n’. c i m c a th iế đố ạ đượ à à ộ ũ ọ Đặ đ ể ủ ờ
kì n y l n i l ng c ch qu n lí ngo i th ng v b t u m t chính sáchà à ớ ỏ ơ ế ả ạ ươ à ắ đầ ộ
m c . Lu t u t n c ngo i c qu c h i thông qua 12-1987 l v nở ưả ậ đầ ư ướ à đượ ố ộ à ă
b n pháp lí u tiên ánh d u s chuy n h ng th c s sang chính sáchả đầ đ ấ ự ể ướ ự ự
‘m c a’. Ngh nh 64/H BT ng y 16 tháng 6-1989 c a H i ng bở ử ị đị Đ à ủ ộ đồ ộ
tr ng v ch t ch c qu n lí kinh doanh ho t ng xu t nh p kh u lưở ề ế độ ổ ứ ả ạ độ ấ ậ ẩ à
c s c a chính sách th ng m i th i kì n y. Tuy nhiên nhìn chung cácơ ở ủ ươ ạ ờ à
chính sách v c b n v n ch a thoát kh i quan i m Nh n c c quy nề ơ ả ẫ ư ỏ đ ể à ướ độ ề
ngo i th ng. i h i ng l n VII ã kh ng nh quan i m :VI T NAMạ ươ Đạ ộ đả ầ đ ẳ đị đ ể ệ
mu n l m b n v i t t c các n c. VI T NAM th c hi n chính sách aồ à ạ ớ ấ ả ướ ệ ự ệ đ
ph ng hoá, a d ng các quan h kinh t i ngo i. Trên tinh th n ó nghươ đ ạ ệ ế đố ạ ầ đ ị
nh 114/H BT 7-4-92 v qu n lí c a nh n c v ho t ng xu t nh pđị Đ ề ả ủ à ướ ề ạ độ ấ ậ
kh u ã ánh d u m t b c ti n m i trong chính sách ngo i th ng c aẩ đ đ ấ ộ ướ ế ớ ạ ươ ủ
VI T NAM Lu t thu xu t nh p kh u c ban h nh 1-3-92 sau ó cệ ậ ế ấ ậ ẩ đượ à đ đượ
s a i có hi u l c 1-9-93 ã t o c s v ng ch c cho vi c x lí thu trongử đổ ệ ự đ ạ ơ ở ữ ắ ệ ử ế
giao d ch th ng m i qu c t . Theo quy nh c a các v n b n n y, tr cácị ươ ạ ố ế đị ủ ă ả à ừ
lo i h ng c m m i h ng hoá c xu t nh p kh u m không ph i ch u sạ à ấ ọ à đượ ấ ậ ẩ à ả ị ự
h n ch n o. ạ ế à
Trong xu t kh u nh ng m t h ng c m xu t kh u bao g m :v khí, ấ ẩ ữ ặ à ấ ấ ẩ ồ ũ đồ
c các lo i ma tuý, g tròn, ng v t hoang dã v ng th c v t quý hi m.ổ ạ ỗ độ ậ à độ ự ậ ế
Cho n 1994 Chính ph còn áp d ng h n ngh ch i v i 3 m t h ngđế ủ ụ ạ ạ đố ớ ặ à
nh ng n 1995 ch còn l i m t m t h ng l g o. Bên c nh h n ngh ch xu tư đế ỉ ạ ộ ặ à à ạ ạ ạ ạ ấ
kh u, VI T NAM còn áp d ng ch c p gi y phép xu t nh p kh u, th mẩ ệ ụ ế độ ấ ấ ấ ậ ẩ ậ
chí cho t ng chuy n h ng. Ch n y ã gây khó kh n cho ho t ng xu từ ế à ế độ à đ ă ạ độ ấ
nh p kh u. T ng y 1-7-1994 Chính ph chính th c bãi b gi y phép c pậ ẩ ừ à ủ ứ ỏ ấ ấ
cho t ng chuy n h ng, cho phép các công ty s n xu t các m t h ng xu từ ế à ả ấ ặ à ấ
kh u c xu t kh u v nh p kh u nguyên li u c n thi t theo ch thuẩ đượ ấ ẩ à ậ ẩ ệ ầ ế ế độ ế
xu t nh p kh u hi n h nh m không c n có gi y phép. Có th nói ây lấ ậ ẩ ệ à à ầ ấ ể đ à

m t b c ti n b c n b n v a có tác d ng khuy n khích xu t kh u ngộ ướ ế ộ ă ả ừ ụ ế ấ ẩ đồ
th i c ng phù h p v i thông l qu c t . ờ ũ ợ ớ ệ ố ế
Trong nh p kh u, Vi t Nam c ng quy nh nh trong xu t kh u nh ngậ ẩ ệ ũ đị ư ấ ẩ ư
v i di n r ng h n nh m b o m tr t t an to n xã h i b o v thu n phongớ ệ ộ ơ ằ ả đả ậ ự à ộ ả ệ ầ
m t c v b o v m t s ng nh công nghi p trong n c. n 1995 theoĩ ụ à ả ệ ộ ố à ệ ướ Đế
quy t nh 96TM/XNK ch còn 8 m t h ng c m nh p : v khí, ma tuý, v nế đị ỉ ặ à ấ ậ ũ ă
21
21
hoá ph m tr y, hoá ch t c, pháo n , thu c lá i u, h ng tiêu dùng ãẩ đồ ụ ấ độ ổ ố đ ế à đ
qua s d ng, ôtô có tay lái ngh ch. Trong nh p kh u, Nh n c c ng áp d ngử ụ ị ậ ẩ à ướ ũ ụ
ch c p gi y phép nh p kh u theo chuy n. Trong n m 93 ã c i cách ápế độ ấ ấ ậ ẩ ế ă đ ả
d ng gi y phép nh p kh u theo chuy n có giá tr trong vòng 6 tháng. T n mụ ấ ậ ẩ ế ị ừ ă
95 các doanh nghi p nh p kh u h ng tiêu dùng ch c n n p k ho ch nh pệ ậ ẩ à ỉ ầ ộ ế ạ ậ
kh u cho b th ng m i 2 l n trong n m ó l tháng 5 v 10. Sau khi kẩ ộ ươ ạ ầ ă đ à à ế
ho ch c duy t thì có th ti n h nh nh p kh u. Di n m t h ng nh pạ đượ ệ ể ế à ậ ẩ ệ ặ à ậ
kh u qu n lí b ng h n ngh ch c ng gi m d n. N m 94 có t i 15 m t h ngẩ ả ằ ạ ạ ũ ả ầ ă ớ ặ à
thì sang n m 95 ch còn 7 m t h ng :x ng d u thép xi m ng phân bón. óă ỉ ặ à ă ầ ă Đ
c coi l các m t h ng nh y c m i v i th tr ng Vi t Nam do óđượ à ặ à ạ ả đố ớ ị ườ ệ đ
chính ph không nh ng quy nh h n ngh ch m còn ph i t c nh ngủ ữ đị ạ ạ à ả đạ đượ ữ
tiêu chu n nh t nh giao h n ngh ch. ẩ ấ đị để ạ ạ
*Chính sách thu quan. ế
Lu t thu xu t nh p kh u c a ậ ế ấ ậ ẩ ủ Vi t Namệ c ban h nh n m 1987 vđượ à ă à
ã qua nhi u l n s a i. Bi u thu su t c a đ ề ầ ử đổ ể ế ấ ủ Vi t Namệ bi n thiên t 0-200%ế ừ
v i 28 m c thu su t khác nhau. Thu su t c xác nh theo thông l :thuớ ứ ế ấ ế ấ đượ đị ệ ế
su t th p i v i thi t b c b n, t li u s n xu t, t ng d n v i h ng tiêu dùngấ ấ đố ớ ế ị ơ ả ư ệ ả ấ ă ầ ớ à
v cao nh t i v i h ng xa x v th ng có m c chênh l ch r t l n gi a cácà ấ đố ớ à ỉ à ườ ứ ệ ấ ớ ữ
m c thu su t. Thu nh p kh u còn bao g m c thu doanh thu v thu tiêuứ ế ấ ế ậ ẩ ồ ả ế à ế
th c bi t nên thu su t r t cao. Bi u thu su t trên ã c s a i v oụ đặ ệ ế ấ ấ ể ế ấ đ đượ ử đổ à
tháng 5-92 v tháng 1-93 nh ng v n còn 28 m c thu dao ng t 0-200% nhà ư ẫ ứ ế độ ừ ư
tr c. V o tháng 1-94 chính ph bãi b thu ánh v o x ng d u v phân bónướ à ủ ỏ ế đ à ă ầ à

nh ng l i thay v o ó m t kho n ph thu i v i m t s m t h ng có t su tư ạ à đ ộ ả ụ đố ớ ộ ố ặ à ỉ ấ
l i nhu n cao. Các kho n ph thu n y tuy có t o c ngu n cho qu bình nợ ậ ả ụ à ạ đượ ồ ỹ ổ
giá nh ng l i gây ph c t p v không phù h p v i thông l qu c t . Chính phư ạ ứ ạ à ợ ớ ệ ố ế ủ
th c hi n ch mi n thu nh p kh u v i thi t b máy móc ph tùng, ph ngự ệ ế độ ễ ế ậ ẩ ớ ế ị ụ ươ
ti n s n xu t kinh doanh, v t t u t xây d ng c b n hình th nh xíệ ả ấ ậ ư để đầ ư ự ơ ả à
nghi p ho c t o th nh t i s n c nh th c hi n h p ng h p tác kinhệ ặ để ạ à à ả ố đị ự ệ ợ đồ ợ
doanh(ngh nh 191/CP ng y 28/12/1994). ị đị à
Tóm l i chính sách th ong m i v thu quan c a Vi t Nam trongạ ư ạ à ế ủ ệ
nh ng n m v a qua ph n ánh xu h ng m c a c a n n kinh t theo h ngữ ă ừ ả ướ ở ử ủ ề ế ườ
t ng b c t do hoá th ng m i phù h p v i thông l qu c t . i u n yừ ướ ự ươ ạ ợ ớ ệ ố ế Đ ề à
c th hi n nh ng khía c nh i m i v n gi n hoá vi c c p gi yđượ ể ệ ở ữ ạ đổ ớ à đơ ả ệ ấ ấ
phép v h n ngh ch xu t nh p kh u. Chính ph t ng b c th c hi n t doà ạ ạ ấ ậ ẩ ủ ừ ướ ự ệ ự
hoá th ng m i b ng cách d b d n h ng r o phi thu quan. H u h t cácươ ạ ằ ỡ ỏ ầ à à ế ầ ế
h n ngh ch ã c bãi b v thay v o ó l h th ng thu xu t nh pạ ạ đ đượ ỏ à à đ à ệ ố ế ấ ậ
22
22
kh u. Nh n c t o i u ki n cho các nh s n xu t trong n c ti p c n v iẩ à ướ ạ đ ề ệ à ả ấ ướ ế ậ ớ
th tr ng ngo i n c ;h tr xây d ng các c s ch bi n h ng xu t kh u. ị ườ à ướ ỗ ợ ự ơ ở ế ế à ấ ẩ
* K t qu v t n t i. ế ả à ồ ạ
Trong quá trình i m i chính sách th ng m i v thu quan Vi tđổ ớ ươ ạ à ế ệ
Nam ã thu c m t s th nh t u quan tr ng trong nh ng n m qua trên l nhđ đượ ộ ố à ự ọ ữ ă ĩ
v c kinh t i ngo i ự ế đố ạ
- T ng giá tr kim ng ch xu t kh u t ng lên 3 l n trong ó xu t kh u t ngổ ị ạ ấ ẩ ă ầ đ ấ ẩ ă
h n 5 l n, t c t ng trung bình c a xu t kh u 90-94 l trên 20% v nhơ ầ ố độ ă ủ ấ ẩ à à ờ
ó t ch xu t kh u : nh p kh u =1:2, 8 th i kì 81-85 ã ti n t i ch xu tđ ừ ỗ ấ ẩ ậ ẩ ờ đ ế ớ ỗ ấ
kh u trang tr i 80% nhu c u nh p kh u (94) so v i 24, 6% n m 86. ẩ ả ầ ậ ẩ ớ ă
Giá tr xu t nh p kh u 1986-1994(tri u USD)ị ấ ậ ẩ ệ
N mă T ng giá tr xu t nh p kh uổ ị ấ ậ ẩ Xu t kh uấ ẩ Nh p kh uậ ẩ
1986 2507, 1 677, 8 1839, 3
1987 2856, 4 723, 9 2132, 5

1988 3373, 0 833, 5 2539, 5
1989 3908, 3 1524, 6 2383, 7
1990 4289, 0 1845, 0 2474, 0
1991 4980, 4 2081, 7 2187, 7
1992 4980, 0 2475, 0 2505, 0
1993 6909, 0 2985, 0 3, 924, 0
1994 8100, 0 3600, 0 4500. 0
Ngu n B th ng m i, T p chí Th ng m i 6-1995. ồ ộ ươ ạ ạ ươ ạ
- Ta th y giá tr xu t kh u t ng lên m t cách áng m ng nh ng xét vấ ị ấ ẩ ă ộ đ ừ ư ề
giá tr xu t kh u theo u ng i v c c u xu t kh u thì VI T NAM ph iị ấ ẩ đầ ườ à ơ ấ ấ ẩ ệ ả
có n l c to l n m i có th áp ng c nhu c u công nghi p hoá trongỗ ự ớ ớ ể đ ứ đượ ầ ệ
nh ng n m ti p theo. ữ ă ế
V kim ngh ch xu t kh u theo u ng i n m94 m i t c m cề ạ ấ ẩ đầ ườ ă ớ đạ đượ ứ
50USD ch a b ng 1/3 m c c a m t n c có n n ngo i th ng t ng iư ằ ứ ủ ộ ướ ề ạ ươ ươ đố
phát tri n ngh a l Vi t Nam ph i có nh ng n l c r t l n m i có th tể ĩ à ệ ả ữ ỗ ự ấ ớ ớ ể đạ
c m c c a các n c có n n ngo i th ng t ng i phát tri n trong khuđượ ứ ủ ướ ề ạ ươ ươ đố ể
v c. ự
Ho t ng xu t nh p kh u 91-95 t ng i sôi ng v có chi uạ độ ấ ậ ẩ ươ đố độ à ề
h ng i v o n n p t t. Có c k t qu n y m t ph n quan tr ng nh sườ đ à ề ế ố đượ ế ả à ộ ầ ọ ờ ự
ch o ch t ch c a chính ph m t m t bãi b nh ng th t c h nh chínhỉ đạ ặ ẽ ủ ủ ộ ặ ỏ ữ ủ ụ à
c n tr ho t ng th ng m i, khuy n khích xu t kh u ki m soát ch t chả ở ạ độ ươ ạ ế ấ ẩ ể ặ ẽ
nh p kh u. Ng y 28-2-1994 Th t ng Chính ph ban h nh quy t nhậ ẩ à ủ ướ ủ à ế đị
78/TTg nh h ng xu t nh p kh u ây l c s pháp lí i u h nh xu tđị ướ ấ ậ ẩ đ à ơ ở đ ề à ấ
nh p kh u theo h ng khuy n khích t i a xu t kh u ki m soát ch t chậ ẩ ướ ế ố đ ấ ẩ ể ặ ẽ
23
23
nh p kh u. Vi c ban h nh ngh nh 33/CP ng y 19-4-94 c a Chính ph thayậ ẩ ệ à ị đị à ủ ủ
th ngh nh 114/H BT ng y 7-4-1992 c a H i ng B tr ng h th pế ị đị Đ à ủ ộ đồ ộ ưở ạ ấ
m c v n t i thi u t i th i i m ng kí kinh doanh t 200nghìn USD xu ngứ ố ố ể ạ ờ đ ể đă ừ ố
100nghìn USD i v i các doanh nghi p thu c các t nh mi n núi các doanhđố ớ ệ ộ ỉ ề

nghi p kinh doanh nh ng m t h ng c n khuy n khích xu t kh u ã t oệ ữ ặ à ầ ế ấ ẩ đ ạ
i u ki n cho các doanh nghi p n y có i u ki n tham gia kinh doanh. Vi cđ ề ệ ệ à đ ề ệ ệ
bãi b h ng lo t nh ng v n b n c , l c h u thi u tình kh thi thay v o óỏ à ạ ữ ă ả ũ ạ ậ ế ả à đ
l các v n b n m i phù h p chung v i xu h ng chung c a th ng m i qu cà ă ả ớ ợ ớ ướ ủ ươ ạ ố
t , ng th i có tính kh thi cao h n ã gi m c nh ng tranh ch p khôngế đồ ờ ả ơ đ ả đượ ữ ấ
áng có gi a các doanh nghi p v i nhau v gi a doanh nghi p v i c quanđ ữ ệ ớ à ữ ệ ớ ơ
qu n lí nh n c, gi a các doanh nghi p nh n c v i các b n h ng ả à ướ ữ ệ à ướ ớ ạ à
H ng xu t kh u c a Vi t Nam ch y u l l ng th c nguyên nhiênà ấ ẩ ủ ệ ủ ế à ươ ự
li u, khoáng s n còn s n ph m ch bi n có t l r t th p. M t khác 80% thuệ ả ả ẩ ế ế ỉ ệ ấ ấ ặ
nh p t xu t kh u l 2 m t h ng l g o v d u thô. C c u xu t kh u n yậ ừ ấ ẩ à ặ à à ạ à ầ ơ ấ ấ ẩ à
l không có l i vì giá c th gi i trong nh ng th p k v a qua l không có l ià ợ ả ế ớ ữ ậ ỉ ừ à ợ
cho nhóm h ng lâm s n không qua ch bi n v h ng nguyên li u. Ví d n uà ả ế ế à à ệ ụ ế
l y giá n m 1970 l 100% thì n m 1993 giá cao su l 63%, giá c phê lấ ă à ă à à à
30% giá thi c lá 40%. ế
Ch thu xu t nh p kh u m c dù còn nhi u thi u sót nh ng ã gópế độ ế ấ ậ ẩ ặ ề ế ư đ
ph n b o h s n su t trong n c h ng d n tiêu dùng trong n c v lầ ả ộ ả ấ ướ ướ ẫ ướ à à
nguòn thu khá cho ngân sách nh n c. S thu hút v thu xu t nh p kh uà ướ ố ề ế ấ ậ ẩ
t ng nhanh qua các n m v gi v trí quan tr ng trong t ng s thu v thu :ă ă à ữ ị ọ ổ ố ề ế
19% n m 93, 26, 4% n m 1994 ă ă
2.2 M t s gi i pháp nh m nâng cao vai trò c a Nh n c i v i quá trình côngộ ố ả ằ ủ à ướ đố ớ
nghi p hoá hi n i hoá n c ta th i gian t i. ệ ệ đạ ướ ờ ớ
- thúc y s phát tri n c a th tr ng t i chính v khai thác t tĐể đẩ ự ể ủ ị ườ à à ố
h n ngu n v n trong n c Nh n c ph i n nh c môi tr ng kinh tơ ồ ố ướ à ướ ả ổ đị đượ ườ ế
v mô, ki m soát c l m phát v t giá. ĩ ể đượ ạ à ỉ
- Ho n ch nh h th ng lu t pháp v th tr ng t i chính v khuy nà ỉ ệ ố ậ ề ị ườ à à ế
khích u t . đầ ư
- Th c hi n ch lãi su t linh ho t theo nguyên t c th tr ng, ph nự ệ ế độ ấ ạ ắ ị ườ ấ
u gi m d n lãi su t trên c s t l l m phát gi m d n nh n nh kinhđấ ả ầ ấ ơ ở ỉ ệ ạ ả ầ ờ ổ đị
t v mô ;gi m chi phí ph c v c a ngân h ng v nghien c u s a i chínhế ĩ ả ụ ụ ủ à à ứ ử đổ
sách thu i v i ngân h ng. Nên quy nh m c chênh l ch t i a gi a lãiế đố ớ à đị ứ ệ ố đ ữ

su t ti n g i v lãi su t ti n cho vay. ph ng pháp n y ó u i m khuy nấ ề ử à ấ ề ươ à ư đ ể ế
khích c nh tranh gi a các ngân h ng th ng m i lo i tr c s l i d ngạ ữ à ươ ạ ạ ừ đượ ự ợ ụ
24
24
v trí c quy n c a m t s ngân h ng huy ng v i m c lãi su t th p choị độ ề ủ ộ ố à độ ớ ứ ấ ấ
vay v i m c lãi su t cao l m thi t h i cho c ng i g i l n ng i vay v n.ớ ứ ấ à ệ ạ ả ườ ử ẫ ườ ố
Ngo i ra s c nh tranh m bi n pháp n y t o ra khi n cho các ngân h ngà ự ạ à ệ à ạ ế à
ph i nâng cao hi u qu v gi m chi phí kinh doanh. ả ệ ả à ả
- Ti p t c phát tri n th tr ng các ngu n v n ng n h n b ng cách nângế ụ ể ị ườ ồ ố ắ ạ ằ
cao n ng l c ho t ng c a các ngân h ng th ng m i m r ng các chiă ự ạ độ ủ à ươ ạ ở ộ
nhánh ngân h ng n các vùng nông thôn v a khai thác ngu n v n ti t ki mà đế ừ ồ ố ế ệ
v a cung c p các kho n tín d ng c n thi t cho s phát tri n kinh t nôngừ ấ ả ụ ầ ế ự ể ế
thôn.
- Nh n c h tr u t trong n c thông qua các d án u t qu cà ướ ỗ ợ đầ ư ướ ự đầ ư ố
gia c th , th nh l p qu h tr u t qu c gia v i lãi su t u ãi cho cácụ ể à ậ ỹ ỗ ợ đầ ư ố ớ ấ ư đ
d án trung v d i h n trong các ngh nh ngh thu c di n u ãi, các vùng cóự à à ạ à ề ộ ệ ư đ
khó kh n. ă
- Ngân sách nh n c có trách nhi m b sung thêm v n tín d ng choà ướ ệ ổ ố ụ
ngân h ng th ng m i qu c doanh trong quy nh u tiên m c v n choà ươ ạ ố đị để ư ứ ố
vay i v i các c s s n xu t h ng xu t kh u thu c di n u tiên phát tri n.đố ớ ơ ở ả ấ à ấ ẩ ộ ệ ư ể
- Nh n c khuy n khích các t ch c, cá nhân th nh l p doanh nghi pà ướ ế ổ ứ à ậ ệ
d ch v t v n qu n lí pháp lí doanh nghi p d y ngh v o t o cán b kị ụ ư ấ ả ệ ạ ề à đà ạ ộ ĩ
thu t, cung c p thông tin kinh t ph bi n v chuy n giao công ngh hậ ấ ế ổ ế à ể ệ để ỗ
tr u t trong n c. ợ đầ ư ướ
- Kh n tr ng ti n h nh c ph n hoá các doanh nghi p nh n c nhẩ ươ ế à ổ ầ ệ à ướ đẻ à
n c thu h i v n u t ti p t c tái u t phát tri n kinh t . Nh ng xíướ ồ ố đầ ư ế ụ đầ ư để ể ế ữ
nghi p ho t ng kinh doanh không hi u qu thì nên gi i th , nh ng doanhệ ạ độ ệ ả ả ể ữ
nghi p l m n có hi u qu nh ng xét th y không c n gi thì nên c ph nệ à ă ệ ả ư ấ ầ ữ ổ ầ
hoá ngu n thu v n không gi m m có thêm kho n ti n l n v bán c ph n. ồ ẫ ả à ả ề ớ ề ổ ầ
- Ti n t i th ng nh t hoá chính sách i v i u t trong n c v uế ớ ố ấ đố ớ đầ ư ướ à đầ

t n c ngo i xoá b s phân bi t v thu giá v c c d ch v i v i uư ướ à ỏ ự ệ ề ế à ướ ị ụ đố ớ đầ
t n c ngo i. T ng c ng thu hút v n u t n c ngo i b ng các chínhư ướ à ă ườ ố đầ ư ướ à ằ
sách thông thoáng u ãi h n. ư đ ơ
i m i v y nhanh quá trình chuy n giao công ngh . Đổ ớ à đẩ ể ệ
Trong l nh v c n y vai trò nh n c c n th hi n rõ các m t sau :ĩ ự à à ướ ầ ể ệ ở ặ
- Xác nh nh ng tiêu chu n rõ r ng nh ng gi i h n nh t nh i v iđị ữ ẩ à ữ ớ ạ ấ đị đố ớ
công ngh c chuy n giao. Ngo i nh ng tiêu chu n v môi tr ng nhệ đướ ể à ữ ẩ ề ườ à
n c có các tiêu chu n v trình k thu t m c ti n ti n c a công nghướ ẩ ề độ ĩ ậ ứ độ ế ế ủ ệ
c chuy n giao. đượ ể
- Nh n c c n có nh ng c ch ki m soát nh t nh v h th ng tà ướ ầ ữ ơ ế ể ấ đị à ệ ố ổ
25
25