nghiên cứu quan niệm về kinh tế thị trường, tính tất yếu và nội dung vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước trong nền kinh tế nhiều thành phần

Đề án kinh tế chính trị
M đ uở ầ
N n kinh t nh n c trong th i k quá lên CNXH l m t n nề ế à ướ ờ ỳ độ à ộ ề
kinh t nhi u th nh ph n. ó l m t t t y u khách quan. C c u kinh tế ề à ầ Đ à ộ ấ ế ơ ấ ế
nhi u th nh ph n t n t i không ph i do ý mu n ch quan c a nh n c,ề à ầ ồ ạ ả ố ủ ủ à ướ
nó t n t i v phát tri n ph thu c v o nh ng ti n kinh t , chính trồ ạ à ể ụ ộ à ữ ề đề ế ị
khách quan c a n n kinh t . Trong c c u kinh t n y m th nh ph n kinhủ ề ế ơ ấ ế à à à ầ
t luôn có vai trò v trí v v n ng phát tri n theo m t xu h ng nh tế ị à ậ độ ể ộ ướ ấ
nh. Nh ng xu t phát t tính quy lu t v n có c a n n kinh t . Trong cđị ư ấ ừ ậ ố ủ ề ế ơ
c u kinh t n y m i th nh ph n kinh t luôn có vai trò v trí v v n ng,ấ ế à ỗ à ầ ế ị à ậ độ
phát tri n theo m t xu h ng nh t nh. Nh ng xu t phát t tính quy lu tể ộ ướ ấ đị ư ấ ừ ậ
v n có c a n n kinh t u v n ng theo h ng n m c tiêu l i ích.ố ủ ề ế đề ậ độ ướ đế ụ ợ
Nh ng ng v Nh n c luôn kh ng nh kinh t nh n c luôn gi vaiư Đả à à ướ ẳ đị ế à ướ ữ
trò ch o trong n n kinh t qu c dân.ủ đạ ề ế ố
Th c ti n trong h n 10 n m i m i v a qua ng v Nh n c ãự ễ ơ ă đổ ớ ừ Đả à à ướ đ
có nhi u c g ng c ng c , nâng cao vai trò ch o c a kinh t nh n cề ố ắ ủ ố ủ đạ ủ ế à ướ
v hi n nay vai trò ch o c a kinh t nh n c ang t ng b c cà ệ ủ đạ ủ ế à ướ đ ừ ướ đượ
kh ng nh.ẳ đị
Tuy nhiên hi n nay ang có r t nhi u ý ki n khác nhau v vi c phátệ đ ấ ề ế ề ệ
tri n th nh ph n kinh t n y: i m i, c ph n s p x p, nâng caoể à ầ ế à đổ ớ ổ ầ ắ ế
hi uqu . Vì v y trong án n y tôi t p trung i v o vi c nghiên c uệ ả ậ đề à ậ đ à ệ ứ
quan ni m v kinh t th tr ng, tính t t y u v n i dung vai trò ch oệ ề ế ị ườ ấ ế à ộ ủ đạ
c a kinh t nh n c trong n n kinh t nhi u th nh ph n, vai trò c a nóủ ế à ướ ề ế ề à ầ ủ
c th hi n nh th n o, các gi i pháp trong th i gian t i t ngđượ ể ệ ư ế à ả để ờ ớ ă
c ng vai trò ch o c a kinh t nh n c n c ta. Tôi hi v ng nó sườ ủ đạ ủ ế à ướ ở ướ ọ ẽ
góp ph n nh m i ng i hi u h n v th nh ph n kinh t n y v gópầ ỏ để ọ ườ ể ơ ề à ầ ế à à
m t ph n v o vi c phát tri n kinh t nh n c tr lên v ng m nh.ộ ầ à ệ ể ế à ướ ở ữ ạ
Trần Anh Tú Thương mại 44A
Đề án kinh tế chính trị
Ch ng Iươ
Quan ni m chung v kinh t nh n c (KTNn)ệ ề ế à ướ

1. Quá trình hình th nh kinh t nh n cà ế à ướ
M i nh n c u có ch c n ng kinh t nh t nh v ch c n ngỗ à ướ đề ứ ă ế ấ đị à ứ ă
n y c thông qua các m c khác nhau tu t ng giai o n phát tri n.à đượ ứ độ ỳ ừ đ ạ ể
b t kì n c n o kém phát tri n hay phát tri n ch c n ng c a kinh tở ấ ướ à ể ể ứ ă ủ ế
nh n c v n gi vai trò ch o.à ướ ẫ ữ ủ đạ
n c ta sau khi gi i phóng (1954) v th ng nh t t n c (1975)ở ướ ả à ố ấ đấ ướ
trong quá trình xây d ng CNXH do nh n th c n gi n phi n di n nên ãự ậ ứ đơ ả ế ệ đ
ng nh t gi a s h u nh n c v i s h u XHCN. Chúng ta coi kinh tđồ ấ ữ ở ữ à ướ ớ ở ữ ế
qu c doanh l ch y u bó h p ph m vi xí nghi p qu c doanh, th nh l pố à ủ ế ẹ ạ ệ ố à ậ
xí nghi p qu c doanh m i l nh v c. c bi t l v n qu n lý: theoệ ố ở ọ ĩ ự Đặ ệ à ấ đề ả
ki u t p trung quan liêu, theo k ho ch nh tr c theo ki u l thì cể ậ ế ạ đị ướ ể ỗ đượ
bù, lãi thì n p ngân sách. Nó ã t p trung m i ngu n l c áp ng yêuộ đ ậ ọ ồ ự để đ ứ
c u gi i phóng mi n Nam, th ng nh t t n c (1954-1975). Song khi tầ ả ề ố ấ đấ ướ đấ
n c gi i phóng ã b c l nhi u nh c i m c n b n l m thui ch t tínhướ ả đ ộ ộ ề ượ đ ể ă ả à ộ
n ng ng, sáng t o c a các xí nghi p, c bi t l thi u m t môi tr ngă độ ạ ủ ệ đặ ệ à ế ộ ườ
kinh doanh. S l ng các xí nghi p qu c doanh quá nhi u, d n tr i, ch ngố ượ ệ ố ề à ả ồ
chéo v c ch qu n lý, ng nh ngh , k thu t l c h u, hi u qu s n xu tề ơ ế ả à ề ĩ ậ ạ ậ ệ ả ả ấ
kinh doanh còn th p, nhi u doanh nghi p thua l tri n miên, t n c lâmấ ề ệ ỗ ề đấ ướ
v o kh ng ho ng kinh t - xã h i tr m tr ng.à ủ ả ế ộ ầ ọ
Tr c tình hình ó i h i ng to n qu c l n VI (12-1986) ãướ đ Đạ ộ Đả à ố ầ đ
ra ch tr ng i m i n n kinh t m t cách to n di n, chuy n d chđề ủ ươ đổ ớ ề ế ộ à ệ ể ị
sang kinh t th tr ng inh h ng XHCN. Lý lu n trong quá trình i lênế ị ườ đ ướ ậ đ
CNXH có thay i c n b n: s th a nh n t n t i c a 5 th nh ph n kinhđổ ă ả ự ừ ậ ồ ạ ủ à ầ
t , kinh t qu c doanh gi vai trò ch o v lúc n y vai trò c a kinh tế ế ố ữ ủ đạ à à ủ ế
nh n c c ng có nhi u i m i. n các i h i ng khác thì chúng taà ướ ũ ề đổ ớ Đế đạ ộ Đả
v n ti p t c kh ng nh vai trò quan tr ng, then ch t c a KTNN trong to nẫ ế ụ ẳ đị ọ ố ủ à
n n kinh t qu c dân.ề ế ố
2. Quan ni m v Kinh t nh n cệ ề ế à ướ
2.1. Khái ni m v kinh t nh n cệ ề ế à ướ
Kinh t nh n c l lo i hình kinh t do nh n c n m gi baoế à ướ à ạ ế à ướ ắ ữ

g m quy n s h u, quy n t ch c, chi ph i ho t ng theo nh ng h ngồ ề ở ữ ề ổ ứ ố ạ độ ữ ướ
ã nh. Kinh t nh n c c th hi n d i nh ng hình th c nh tđ đị ế à ướ đượ ể ệ ướ ữ ứ ấ
nh: doanh nghi p nh n c, ngân h ng nh n c, qu d tr qu c gia,đị ệ à ướ à à ướ ỹ ự ữ ố
Trần Anh Tú Thương mại 44A
Đề án kinh tế chính trị
h th ng b o hi m. Nh v y kinh t nh n c có nhi u b ph n h pệ ố ả ể ư ậ ế à ướ ề ộ ậ ợ
th nh, v t t c các b ph n u thu c quy n s h u c a nh n c.à à ấ ả ộ ậ đề ộ ề ở ữ ủ à ướ
2.2. Các b ph n h p th nh v ch c n ng c a t ng b ph nộ ậ ợ à à ứ ă ủ ừ ộ ậ
a. Doanh nghi p nh n c:ệ à ướ "l t ch c kinh t do nh n c uà ổ ứ ế à ướ đầ
t v n, th nh l p v t ch c qu n lý, ho t ng kinh doanh ho tư ố à ậ à ổ ứ ả ạ độ ạ
ng công ích, nh m th c hi n nh ng m c tiêu ã nh"độ ằ ự ệ ữ ụ đ đị . Nh v yư ậ
doanh nghi p nh n c có 2 lo i: M t l , các doanh nghi p ho t ng vìệ à ướ ạ ộ à ệ ạ độ
m c ích l i nhu n, hai l : các doanh nghi p ho t ng vì m c ích xãụ đ ợ ậ à ệ ạ độ ụ đ
h i. N u lo i doanh nghi p thu c lo i 1 thì ho t ng v i m c ích nộ ế ạ ệ ộ ạ ạ độ ớ ụ đ ổ
nh chính tr v ch y u còn doanh nghi p thu c lo i 2 thì l y m c íchđị ị à ủ ế ệ ộ ạ ấ ụ đ
l i nh ân l ch y u tuy nhiên ph i ch p h nh pháp lu t. L nh v c ho tợ ụ à ủ ế ả ấ à ậ ĩ ự ạ
ng ch y u c a lo i 1 l : qu c phòng an ninh, t i chính, y t , v n hoá,độ ủ ế ủ ạ à ố à ế ă
giáo d c còn doanh nghi p thu c lo i 2 l ho t ng trên t t c cácụ ệ ộ ạ à ạ độ ấ ả
ng nh, l nh v c kinh doanh có hi u qu . Vì v y m i doanh nghi p có ch cà ĩ ự ệ ả ậ ỗ ệ ứ
n ng v c thù v c ch qu n lý.ă à đặ ề ơ ế ả
b) Ngân sách nh n c l m t b ph n c a KTNNà ướ à ộ ộ ậ ủ , th c hi n ch cự ệ ứ
n ng thu, chi ngân sách, v có tác d ng i u ch nh, qu n lý, ki m soát cácă à ụ đ ề ỉ ả ể
ho t ng c a KTNN. Doanh nghi p nh n c v các th nh ph n kinh tạ độ ủ ệ à ướ à à ầ ế
khác,
c) Ngân h ng nh n cà à ướ : l m t b ph n c a KTNN nh m m b oà ộ ộ ậ ủ ằ đả ả
cho KTNN, kinh t qu c dân ho t ng bình th ng trong m i tìnhế ố ạ độ ườ ọ
hu ng. Các qu d tr qu c gia dùng l c l ng v t chât i u ti t qu nố ỹ ự ữ ố ự ượ ậ để đ ề ế ả
lý bình n giá c , m b o cho tình hình kinh t - xã h i chung.ổ ả đả ả ế ộ
d) H th ng b o hi mệ ố ả ể : l m t b ph n không th thi u c c aà ộ ộ ậ ể ế đượ ủ
kinh t th tr ng có s qu n lý c a nh n c ch u trách nhi m th c hi nế ị ườ ự ả ủ à ướ ị ệ ự ệ

ch b o hi m do nh n c quy nh ph c v cho kinh t nh n c vế độ ả ể à ướ đị ụ ụ ế à ướ à
các th nh ph n kinh t khác.à ầ ế
Các b ph n c u th nh c a KTNN có ch c n ng nhi m v c th lộ ậ ấ à ủ ứ ă ệ ụ ụ ể à
khác nhau, nh ng l i có quan h m t thi t v i nhau, nhi m v c th lư ạ ệ ậ ế ớ ệ ụ ụ ể à
khác nhau, nh ng l i có quan h m t thi t v i nhau trong m t h th ngư ạ ệ ậ ế ớ ộ ệ ố
kinh t nh n c v các th nh ph n kinh t khác.ế à ướ à à ầ ế
Các b ph n c u th nh c a KTNN có ch c n ng, nhiêm v c th lộ ậ ấ à ủ ứ ă ụ ụ ể à
khác nhau, nh ng l i có quan h m t thi t v i nhau trong m t h th ngư ạ ệ ậ ế ớ ộ ệ ố
kinh t nh n c v ho t ng theo m t th ch c nh n c quy nhế à ướ à ạ độ ộ ể ế đượ à ướ đị
th ng nh t.ố ấ
Trần Anh Tú Thương mại 44A
Đề án kinh tế chính trị
Ch ng IIươ
Tính t t y u v n i dung vai trò ch đ o c aấ ế à ộ ủ ạ ủ
Kinh t nh n c trong n n kinh t nhi u th nhế à ướ ề ế ề à
ph nầ
1. Tính t t y u ph i phát tri n m nh v vai trò ch o c aấ ế ả ể ạ à ủ đạ ủ
kinh t nh n c trong n n kinh t nhi u th nh ph n.ế à ướ ề ế ề à ầ
N c ta có r t nhi u hình th c s h u khác nhau: s h u nh n c,ướ ấ ề ứ ở ữ ở ữ à ướ
s h u t p th , s h u h n h p, s h u t nhân. Trong ó s h u nhở ữ ậ ể ở ữ ỗ ợ ở ữ ư đ ở ữ à
n c gi vai trò c c kì quan tr ng - ng v i nó l th nh ph n kinh t nhướ ữ ự ọ ứ ớ à à ầ ế à
n c v vi c th a nh n v phát tri n th nh ph n kinh t n y l m t t tướ à ệ ừ ậ à ể à ầ ế à à ộ ấ
y u khách quan.ế
H n th n a chúng ta xây d ng KTTT nh h ng XHCN thì ơ ế ữ ự đị ướ để
m b o tính nh h ng XHCN có s i u ti t, ki m soát c a nh n cđả ả đị ướ ự đ ề ế ể ủ à ướ
thì ph i có m t KTNN v ng m nh, phát tri n l l c l ng v t ch t ả ộ ữ ạ ể à ự ượ ậ ấ để
nh n c th c hi n vai trò i u ti t, h ng n n kinh t theo nh ng m cà ướ ự ệ đ ề ế ướ ề ế ữ ụ
tiêu c a XHCN. Dù b t c n c n o chính ph u ph i n m trong tayủ ấ ứ ở ướ à ủ đề ả ắ
nh ng s c m nh kinh t thông qua th nh ph n kinh t nh n c. Có nhữ ứ ạ ế à ầ ế à ướ ư
v y nh ng c i cách, tác ng v o n n kinh t m i có hi u qu . Nh ngậ ữ ả độ à ề ế ớ ệ ả ư

nh h ng chính sách dù có úng nh ng n u không có s c m nh v t ch tđị ướ đ ư ế ứ ạ ậ ấ
thì nó c ng không th th nh công trong m i lúc.ũ ể à ọ
Trong KTNN, h th ng các doanh nghi p nh n c gi m t vai tròệ ố ệ à ướ ữ ộ
c c kì quan tr ng trong vi c phát tri n h th ng doanh nghi p c n thi tự ọ ệ ể ệ ố ệ ầ ế
trong giai o n hi n nay vì:đ ạ ệ
Do nhu c u khôi ph c kinh t sau chi n tranh các doanh nghi p *****ầ ụ ế ế ệ
ra nh m th c hi n nh ng d án l n m l c l ng t nhân không thđể ằ ự ệ ữ ự ớ à ự ượ ư ể
gánh vác c, òi h i v n l n, công ngh cao ch có các doanh nghi pđượ đ ỏ ố ớ ệ ỉ ệ
nh n c m i áp ng c.à ướ ớ đ ứ đượ
Do có r t nhi u thuy t ( c bi t l c a Keyness) v vai trò c a kinhấ ề ế đặ ệ à ủ ề ủ
t nh n c, chính ph ã ch tr ng th nh l p nhi u doanh nghi p nhế à ướ ủ đ ủ ươ à ậ ề ệ à
n c v cung c p các h ng hoá công c ng, t o ra vi c l m, phân phói l iướ ề ấ à ộ ạ ệ à ạ
thu nh p, xoá b c quy n, th c hi n công b ng xã h i.ậ ỏ độ ề ự ệ ằ ộ
Chúng ta ang th c hi n CNH, H H: i t t, ón u, quá trình n yđ ự ệ Đ đ ắ đ đầ à
òi h i l ng v n r t l n, v r i ro cao, các doanh nghi p t nhân khôngđ ỏ ượ ố ấ ớ à ủ ệ ư
th ho c mu n tham gia v o chính ph bu c ph i th nh l p các doanhể ặ ố à ủ ộ ả à ậ
nghi p nh n c th c hi n nhi m v na .ệ à ướ để ự ệ ệ ụ ỳ
Trần Anh Tú Thương mại 44A
Đề án kinh tế chính trị
Nh v y v n phát tri n v t ng c ng vai trò ch o c a KTTTư ậ ấ đề ể à ă ườ ủ đạ ủ
l m t t t y u khách quan, c n thi t. Nh n th c c m c tiêu n y chúngà ộ ấ ế ầ ế ậ ứ đượ ụ à
ta ph i có nhi u bi n pháp chính sách t ng c ng vai trò ch o c aả ề ệ để ă ườ ủ đạ ủ
nó.
2. Vai trò ch o c a KTNN trong giai o n hi n nayủ đ ạ ủ đ ạ ệ
2.1. KTNN là lực lượng vật chất, công c s c bén nh n c th cụ ắ để à ướ ự
hi n ch c n ng nh h ng, i u ti t v qu n lý v mô n n kinh t . Trongệ ứ ă đị ướ đ ề ế à ả ĩ ề ế
n n kinh t h ng hoá nhi u th nh ph n có s qu n lý c a nh n c theoề ế à ề à ầ ự ả ủ à ướ
nh h ng XHCN, KTNN v i t cách l m t y u t , m t ch th kinh tđị ướ ớ ư à ộ ế ố ộ ủ ể ế
c bi t. Nó có vai trò v mô i u ti t, i u h nh trên ph m vi to n bđặ ệ ĩ đ ề ế đ ề à ạ à ộ
n n kinh t t n c l m cho n n kinh t ho t ng thông su t, t o l pề ế đấ ướ à ề ế ạ độ ố ạ ậ

nh ng cân i l n theo nh h ng XHCN m kinh t th tr ng không tữ đố ớ đị ướ à ế ị ườ ự
i u ch nh c.đ ề ỉ đượ
ây l m t vai trò c c k quan tr ng c a KTNN nó l c s mĐ à ộ ự ỳ ọ ủ à ơ ở để đả
b o s can thi p c a nh n c l có hi u qu . H n n a KTNN xu t hi nả ự ệ ủ à ướ à ệ ả ơ ữ ấ ệ
nh l m t ch th kinh t c l p v các ch th kinh t khác trong m tư à ộ ủ ể ế độ ậ à ủ ể ế ộ
s tr ng h p l i ích c a nh n c có th mâu thu n v i l i ích c aố ườ ợ ợ ủ à ướ ể ẫ ớ ợ ủ
th nh ph n kinh t khác c bi t l t nhân. S i u ti t c a nh n cà ầ ế đặ ệ à ư ự đ ề ế ủ à ướ
không th thu n chi u v i ng c l i nhu n, v l i ích cá nhân, c a cácể ậ ề ớ độ ơ ợ ậ à ợ ủ
ch th . m b o s i u ti t, nh n c c n có m t ti m l c kinh t ,ủ ể Để đả ả ự đ ề ế à ướ ầ ộ ề ự ế
ho c n bù x ng áng cho thua thi t c a các th nh ph n kinh tđủ ặ đề ứ đ ệ ủ à ầ ế
khác, h ng h v nh ng h nh ng theo m c tiêu nh n c t ra. T tướ ọ à ữ à độ ụ à ướ đặ ấ
c nh ng ti m l c y u do KTNN t o ra.ả ữ ề ự ấ đề ạ
2.2. Hoạt động của khu vực KTNN l nh m m ngà ằ ở đườ , h ng d n, hướ ẫ ỗ
tr , thúc y s phát tri n c a các th nh ph n kinh t khác. Ch c n ngợ đẩ ự ể ủ à ầ ế ứ ă
t o l p môi tr ng. T c l nó ph i t o c ti n thu n l i khaiạ ậ ườ ứ à ả ạ đượ ề đề ậ ợ để
thông v t n d ng m i ngu n l c t t c các th nh ph n khác nhau vì sà ậ ụ ọ ồ ự ở ấ ả à ầ ự
t ng tr ng chung c a n n kinh t , b o m kinh t phát tri n úng m că ưở ủ ề ế ả đả ế ể đ ụ
tiêu ã ch n.đ ọ
2.3. Kinh tế nhà nước l khu v c xung kích ch y u th c hi n CNH,à ự ủ ế ự ệ
H H t n c m c dù s nghi p CNH l s nghi p c a to n dân. Nh ngĐ đấ ướ ặ ự ệ à ự ệ ủ à ư
trong b i c nh ti m l c c a khu v c dân doanh còn ch a m nh ố ả ề ự ủ ự ư đủ ạ để
m ng nhi m v n y nên s nghi p cao c ó l i t lên vai KTNN.đả đươ ệ ụ à ự ệ ả đ ạ đặ
Vì v y trong giai o n hi n nay KTNN c bi t l vi c u t m i c aậ đ ạ ệ đặ ệ à ệ đầ ư ớ ủ
nh n c v n l l c l ng ch ch t i u trong quá trình chuy n n cà ướ ẫ à ự ượ ủ ố đ đầ ể ướ
ta th nh n c công nghi p v n minh. m b o c nhi m v n yà ướ ệ ă Để đả ả đượ ệ ụ à
khu v c KTNN ph i huy ng t ng l c tr c h t l chi n l c u tự ả độ ổ ự ướ ế à ế ượ đầ ư
Trần Anh Tú Thương mại 44A
Đề án kinh tế chính trị
úng n, trong ó bao h m c u t tr c ti p c a nh n c. L pđ đắ đ à ả đầ ư ự ế ủ à ướ ậ
chính sách khuy n khích t p th , t nhân t p trung v o các ng nh m iế để ậ ể ư ậ à à ũ

nh n, t o t ng tr ng nhanh cho n n kinh t . Ti p n a l các n l cọ ạ đà ă ưở ề ế ế ữ à ỗ ự
v t i chính ngo i giao, chính tr th c thi chi n l c, chuy n giao côngề à ạ ị để ự ế ượ ể
ngh hi u qu . Có thêm m t i m m i ây l KTNN không ch ti nệ ệ ả ộ đ ể ớ ở đ à ỉ ế
h nh CNH, H H n c nh tr c ây m tr th nh m t h t nhân tà Đ đơ độ ư ướ đ à ở à ộ ạ ổ
ch c lôi kéo các th nh ph n kinh t khác cùng tham gia v o qu o CNH,ứ à ầ ế à ỹ đạ
H H nh n c.Đ à ướ
2.4. KTNN gi các v trí then ch t trong n n kinh t t nhân m b oữ ị ố ề ế ư đả ả
cân i v mô c a n n kinh t c ng nh t o t ng tr ng lâu d i b nđố ĩ ủ ề ế ũ ư ạ đà ă ưở à ề
v ng v hi u qu cho n n kinh t . ó l các l nh v c nh công nghi p s nừ à ệ ả ề ế Đ à ĩ ự ư ệ ả
xu t, t li u s n xu t, quan tr ng các ng nh công nghi p m i nh n, k tấ ư ệ ả ấ ọ à ệ ũ ọ ế
c u h t ng v t ch t cho kinh t nh giao thông, b u chính, n ng l ng.ấ ạ ầ ậ ấ ế ư ư ă ượ
Các nh h ng to l n n kinh t i ngo i nh các liên doanh l n, xu tả ưở ớ đế ế đố ạ ư ớ ấ
nh p kh u ho c các l nh v c liên quan n an ninh qu c phòng v tr t tậ ẩ ặ ĩ ự đế ố à ậ ự
xã h i. Tuy nhiên quan i m n m gi n y không có ngh a l nh n cộ đ ể ắ ữ à ĩ à à ướ
c quy n, c ng nh c trong các l nh v c y m có s h p tác, liên doanhđộ ề ứ ắ ĩ ự ấ à ự ợ
h p lý v các th nh ph n kinh t khác nh t l trong l nh v c c s hợ à à ầ ế ấ à ĩ ự ơ ở ạ
t ng, xu t nh p kh u công nghi p.ầ ấ ậ ẩ ệ
Nh v y KTNN ph i t o ra l c l ng v t ch t h ng hoá v d ch vư ậ ả ạ ự ượ ậ ấ à à ị ụ
kh d chi ph i c giá c th tr ng d n d t giá c th tr ng b ngả ĩ ố đượ ả ị ườ ẫ ắ ả ị ườ ằ
chính ch t l ng v giá c a s n ph m d ch v mình l m ra. M t khác,ấ ượ à ủ ả ẩ ị ụ à ặ
trong i u ki n to n c u hoá, cu c cách m ng KHCN ang di n ra nh vđ ề ệ à ầ ộ ạ đ ễ ư ũ
bão gi v ng c l p, s n nh v kinh t - xã h i, kinh t nh n cđể ữ ữ độ ậ ự ổ đị ề ế ộ ế à ướ
ph i v ng m nh v gi v trí then ch t trong n n kinh t .ả ữ ạ à ữ ị ố ề ế
V i vai trò quan tr ng then ch t c a KTNN thì hi n tr ng c a n cớ ọ ố ủ ệ ạ ủ ướ
ta trong giai o n hi n nay ra sao?đ ạ ệ
Trần Anh Tú Thương mại 44A
Đề án kinh tế chính trị
Ch ng IIIươ
Th c tr ng doanh nghi p nh n c ự ạ ệ à ướ
n c ta hi n nayở ướ ệ

1. Quá trình i m i doanh nghi p n c tađổ ớ ệ ở ướ
1.1. Giai đoạn 1980-1986: ây l giai o n u tiên trong vi c chuy nĐ à đ ạ đầ ệ ể
c ch qu n lý doanh nghi p nh n c t c ch k ho ch hoá t p trungơ ế ả ệ à ướ ừ ơ ế ế ạ ậ
sang c ch th tr ng v i nhi u bi n pháp i m i.ơ ế ị ườ ớ ề ệ đổ ớ
H i ngh Ban ch p h nh Trung ng l n th 6 (khoá IV tháng 9-1979ộ ị ấ à ươ ầ ứ
ã ra quy t nh v tình hình v nhi m v c p bách ánh giá tình hìnhđ ế đị ề à ệ ụ ấ đ
th c ti n v nh ng yêu c u b c thi t c a xã h i, v Ngh nh 25/CP lự ễ à ữ ầ ứ ế ủ ộ à ị đị à
b c u tiên trong vi c chuy n c ch qu n lý các doanh nghi p nhướ đầ ệ ể ơ ế ả ệ à
n c t c ch k ho ch hoá t p trung sang c ch th tr ng. Sau ó lướ ừ ơ ế ế ạ ậ ơ ế ị ườ đ à
các quy t nh quan tr ng nh quy t nh 146/H BT tháng 2-1982, nghế đị ọ ư ế đị Đ ị
quy t 306 (d th o) c a B Chính tr u a ra quan i m v bi n phápế ự ả ủ ộ ị đề đư đ ể à ệ
i m i qu n lý doanh nghi p nh n c trong i u ki n c i ti n, c chđổ ớ ả ệ à ướ đ ề ệ ả ế ơ ế
qu n lý nói chung.ả
Các bi n pháp i m i trong giai o n n y ch y u t p trung v oệ đổ ớ đ ạ à ủ ế ậ à
vi c tháo g nh ng v ng m c, r o c n vô lý c a c ch c , do ó có tácệ ỡ ữ ướ ắ à ả ủ ơ ế ũ đ
d ng nh c i trói, gi i phóng n ng l c s n xu t c a các doanh nghi p nhụ ư ở ả ă ự ả ấ ủ ệ à
n c. Cho phép các doanh nghi p nh n c t ch b trí ngu n l c s nướ ệ à ướ ự ủ ố ồ ự ả
xu t theo ba ph n, ã có tác d ng tích c c phát huy sáng t o c a c s ,ấ ầ đ ụ ự ạ ủ ơ ở
t ng b c a y u ừ ướ đư ế t th tr ng v o c ch qu n lý doanh nghi p. Tuyố ị ườ à ơ ế ả ệ
nhiên các bi n pháp n y mang tính n a v i ch p vá, d n n khó h ch toán,ệ à ử ờ ắ ẫ đế ạ
khó ki m soát, khó ánh giá.ể đ
1.2. Giai đoạn 1986-1990: i h i i bi u to n qu c l n VI (1986)Đạ ộ đạ ể à ố ầ
nêu rõ: i m i c ch qu n lý, s p x p l i vi c s n xu t c a doanhđổ ớ ơ ế ả ắ ế ạ ệ ả ấ ủ
nghi p nh n c. i h i ch rõ: "Ph i i m i c ch qu n lý, b o mệ à ướ Đạ ộ ỉ ả đổ ớ ơ ế ả ả đả
cho các n v kinh t qu c doanh có quy n t ch , th c s chuy n sangđơ ị ế ố ề ự ủ ự ự ể
h ch toán kinh doanh XHCN, l p l i tr t t k c ng trong ho t ng kinhạ ậ ạ ậ ự ỷ ươ ạ độ
t . S p x p l i s n xu t, t ng c ng c s v t ch t - k thu t v yế ắ ế ạ ả ấ ă ườ ơ ở ậ ấ ỹ ậ à đẩ
m nh ng d ng ti n b k thu t nâng cao n ng su t, ch t l ng vạ ứ ụ ế ộ ỹ ậ để ă ấ ấ ượ à
hi u qu . Trên c s ó n nh v t ng b c nâng cao ti n l ng th cệ ả ơ ở đ ổ đị à ừ ướ ề ươ ự
t cho công nhân, viên ch c, t ng tích lu cho xí nghi p v cho nhế ứ ă ỹ ệ à à

n c".ướ
i h i v n ti p t c kh ng nh vai trò ch o c a doanh nghi pĐạ ộ ẫ ế ụ ẳ đị ủ đạ ủ ệ
Trần Anh Tú Thương mại 44A
Đề án kinh tế chính trị
nh à n c nh ng a ra quan i m coi ch o không có ngh a l chi m tướ ư đư đ ể ủ đạ ĩ à ế ỷ
tr ng l n trong m i ng nh, m i l nh v c m th hi n : n ng su t, ch tọ ớ ọ à ọ ĩ ự à ể ệ ở ă ấ ấ
l ng hi u qu .ượ ệ ả
ây c coi l giai o n i m i có tính b c ngo t a doanhĐ đượ à đ ạ đổ ớ ướ ặ đư
nghi p nh n c chuy n h n sang h ch toán kinh doanh theo nguyên t cệ à ướ ể ẳ ạ ắ
th tr ng. Nhi u h c gi g i ây l quá trình th ng m i hoá có tácị ườ ề ọ ả ọ đ à ươ ạ
d ng b t bu c các doanh nghi p ph i nh h ng v o th tr ng, ngụ ắ ộ ệ ả đị ướ à ị ườ đồ
th i t ng quy n t ch doanh nghi p trong các quy t nh kinh doanh.ờ ă ề ự ủ ệ ế đị
1.3. Giai o n 1990 n nayđ ạ đế
u tiên D i h i i bi u to n qu c l n 7 (1991) ã ch tr ngĐầ ạ ộ đạ ể à ố ầ đ ủ ươ
"s p x p l i v i m i qu n lý kinh t qu c doanh trong ó s p x p cácắ ế ạ à đổ ớ ả ế ố đ ắ ế
xí nghi p v t ng công ty nh n c phù h p v i yêu c u s n xu t kinhệ à ổ à ướ ợ ớ ầ ả ấ
doanh trong c ch th tr ng v khu v c qu c doanh" ph i c s p x pơ ế ị ườ à ự ố ả đượ ắ ế
l i, i m i công ngh v t ch c qu n lý, kinh doanh có hi u qu , liênạ đổ ớ ệ à ổ ứ ả ệ ả
k t v h tr các th nh ph n kinh t khác, th c hi n vai trò ch o vế à ỗ ợ à ầ ế ự ệ ủ đạ à
ch c n ng c a m t công c qu n lý v mô c a nh n c.ứ ă ủ ộ ụ ả ĩ ủ à ướ
n i h i i bi u to n qu c l n VIII (1996) ti p t c i m iĐế đạ ộ đạ ể à ố ầ ế ụ đổ ớ
doanh nghi p nh n c v :ệ à ướ ề
i m i c ch qu n lý doanh nghi p nh n c trên c s ánh giá,Đổ ớ ơ ế ả ệ à ướ ơ ở đ
rút kinh nghi m c a quá trình th c hi n "c ch 217" các n i dung iệ ủ ự ệ ơ ế ộ đổ
m i c ch qu n lý doanh nghi p nh n c g m: Theo quy t nhớ ơ ế ả ệ à ướ ồ ế đị
315/H BT các doanh nghi p ph i r soát l i ch c n ng ho t ng kinhĐ ệ ả à ạ ứ ă ạ độ
doanh, r soát l i các y u t s n xu t kinh doanh nh : th tr ng côngà ạ ế ố ả ấ ư ị ườ
ngh , v n, t ch c lao ng, t ch c b máy cán b , soát xét l i tìnhệ ố ổ ứ độ ổ ứ ộ ộ ạ
tr ng t i chính, k toán, th ng kê…ạ à ế ố
Theo Ngh nh 388/H BT các doanh nghi p ph i c th nh l pị đị Đ ệ ả đượ à ậ

l i, ng ký l i lo i b nh ng doanh nghi p l m n thua l kéo d i.ạ đă ạ để ạ ỏ ữ ệ à ă ỗ à
Lu t doanh nghi p nh n c ban h nh 4-1995 v các v n b n h ng d nậ ệ à ướ à à ă ả ướ ẫ
thi h nh ã t o ra c s pháp lý t ng quát trong quan h gi a doanh nghi pà đ ạ ơ ở ổ ệ ữ ệ
nh n c v i nh n c.à ướ ớ à ướ
S p x p l i doanh nghi p nh n c. Vi c s p x p l i các doanhắ ế ạ ệ à ướ ệ ắ ế ạ
nghi p nh n c t 1990 n 2000 chia 3 giai o n:ệ à ướ ừ đế đ ạ
Giai o n 1: (1991-1993)đ ạ
V i quy t nh 315/H BT (tháng 9-1990) v gi i th v t ch c l iớ ế đị Đ ề ả ể à ổ ứ ạ
nh ng doanh nghi p nh n c y u kém, ngh nh 388/H BT v nguyênữ ệ à ướ ế ị đị Đ ề
t c i u h nh doanh nghi p nh n c. Quy t nh s 202/CT (8-6-1992)ắ đ ề à ệ à ướ ế đị ố
thí i m c ph n hoá m t s doanh nghi p nh n c.đ ể ổ ầ ộ ố ệ à ướ
Trần Anh Tú Thương mại 44A
Đề án kinh tế chính trị
Giai o n 2 (1994-1997)đ ạ
V i quy t nh s 90/TTg v 91/TTg (3-1994) v ch th 500/TTg (5-ớ ế đị ố à à ỉ ị
1995) v s p x p các doanh nghi p nh n c, gi i th nh ng liên hi p xíề ắ ế ệ à ướ ả ể ữ ệ
nghi p, t ng công ty tr c ây, hình th nh t ng công ty có quy mô l nệ ổ ướ đ à ổ ớ
(t ng công ty 91) v quy mô v a (t ng công ty 90). Ngh nh 38/CP (5-ổ à ừ ổ ị đị
1996) chuy n m t s doanh nghi p nh n c th nh công ty c ph n.ể ộ ố ệ à ướ à ổ ầ
Giai o n 3 (t 1998-2000): đ ạ ừ
Theo ch th 20/CT-TTg (4-1998), ch th 15/CT-TTg (5-1999) v Nghỉ ị ỉ ị à ị
nh 44/CP (6-1998) v c ph n hoá k t h p ph ng án t ng th s p x pđị ề ổ ầ ế ợ ươ ổ ể ắ ế
doanh nghi p nh n c.ệ à ướ
n i h i i bi u to n qu c l n 9 (2001) ti p t c i m i vĐế đạ ộ đạ ể à ố ầ ế ụ đổ ớ à
phát tri n kinh t nh n c trong ó doanh nghi p nh n c gi v trí thenể ế à ướ đ ệ à ướ ữ ị
ch t trong n n kinh t . C n phát tri n doanh nghi p nh n c trong nh ngố ề ế ầ ể ệ à ướ ữ
ng nh s n xu t v d ch v quan tr ng, xây d ng các t ng công ty v ngà ả ấ à ị ụ ọ ự ổ ữ
m nh, l m nòng c t cho các t p o n kinh t l n, có n ng l c c nhạ để à ố ậ đ à ế ớ ă ự ạ
tranh th tr ng trong n c v trên th tr ng qu c t . Vì v y c n:ở ị ườ ướ à ị ườ ố ế ậ ầ
i m i c ch qu n lý, phân bi t quy n c a ch s h u v quy nĐổ ớ ơ ế ả ệ ề ủ ủ ở ữ à ề

kinh doanh c a doanh nghi p. Chuy n các doanh nghi p nh n c kinhủ ệ ể ệ à ướ
doanh sang ho t ng theo c ch công ty trách nhi m h u h n ho c côngạ độ ơ ế ệ ữ ạ ặ
ty c ph n. B o m quy n t ch v t ch u trách nhi m y trongổ ầ ả đả ề ự ủ à ự ị ệ đầ đủ
s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p, c nh tranh bình ng tr c phápả ấ ủ ệ ạ đẳ ướ
lu t, xoá b bao c p c a nh n c i v i doanh nghi p.ậ ỏ ấ ủ à ướ đố ớ ệ
Th c hi n i u ch nh c c u doanh nghi p nh n c nh : th c hi nự ệ đ ề ỉ ơ ấ ệ à ướ ư ự ệ
c ph n hoá nh ng doanh nghi p m nh n c không c n n m gi 100%ổ ầ ữ ệ à à ướ ầ ắ ữ
v n huy ng thêm v n, t o ng l c v c ch qu n lý n ng ngố để độ ố ạ độ ự à ơ ế ả ă độ
thúc y doanh nghi p l m n có hi u qu . u tiên ng i lao ng cđẩ ệ à ă ệ ả Ư ườ độ đượ
mua c ph n t ng b c m r ng bán c ph n cho các nh u t trong vổ ầ ừ ướ ở ộ ổ ầ à đầ ư à
ngo i n c.à ướ
Ph n u trong kho ng 5 n m c b n ho n th nh vi c x p s p, iấ đấ ả ă ơ ả à à ệ ắ ế đổ
m i nâng cao hi uqu kinh doanh c a doanh nghi p nh n c, c ng c vớ ệ ả ủ ệ à ướ ủ ố à
hi n i hoá t ng b c các T ng công ty nh n c.ệ đạ ừ ướ ổ à ướ
2. Trên c s quá trình i m i các doanh nghi p nh n c c aơ ở đổ ớ ệ à ướ ủ
Vi t Nam ã t c nh ng th nh t u nh t nh.ệ đ đạ đượ ữ à ự ấ đị
2.1. Nh ng th nh t u n c ta trong giai o n 1991-2001 v vi c i ữ à ự ướ đ ạ ề ệ đổ
m i, s p x p l i các doanh nghi p nh n cớ ắ ế ạ ệ à ướ
Trong 5 n m 1991-1995 t c t ng tr ng bình quân h ng n mă ố độ ă ưở à ă
c a kinh t qu c doanh l 11,7%, g n g p r i t c t ng tr ng bìnhủ ế ố à ầ ấ ưỡ ố độ ă ưở
Trần Anh Tú Thương mại 44A
Đề án kinh tế chính trị
quân c a to n b n n kinh t v g n g p ôi kinh t ngo i qu c doanh.ủ à ộ ề ế à ầ ấ đ ế à ố
Trong giai o n 1996-1999 do nh ng nguyên nhân khác nhau c bi t lđ ạ ữ đặ ệ à
cu c kh ng ho ng t i chính ti n t trong khu v c v thiên tai liên ti p x yộ ủ ả à ề ệ ự à ế ả
ra nên t c t ng tr ng n n kinh t nói chung gi m d n. Doanh nghi pố độ ă ưở ề ế ả ầ ệ
nh n c c ng trong tình tr ng ó, tuy nhiên t c t ng tr ng c a cácà ướ ũ ạ đ ố độ ă ưở ủ
doanh nghi p nh n c v n cao h n t c t ng tr ng n n kinh t .ệ à ướ ẫ ơ ố độ ă ưở ề ế
Vi c s p x p các doanh nghi p nh n c ã góp ph n thay i m tệ ắ ế ệ à ướ đ ầ đổ ộ
b c c c u v n v lao ng c a doanh nghi p, có tác ng tích c c nướ ơ ấ ố à độ ủ ệ độ ự đế

quá trình tích t v t p trung . S doanh nghi p có v n d i 1 t ngụ à ậ ố ệ ố ướ ỷ đồ
gi m t g n 50% (1994) xu ng còn 33% (n m 1996) v 26% (n m 1998).ả ừ ầ ố ă à ă
S doanh nghi p có s v n trên 10 t ng t 10% t ng lên 15% (n mố ệ ố ố ỷ đồ ừ ă ă
1996) v g n 20% (n m 1998). ng th i v n bình quân cho m t doanhà ầ ă Đồ ờ ố ộ
nghi p t ng t 3,3 t ng lên h n 11 t ng (n m 1996) v h n 18 tệ ă ừ ỷ đồ ơ ỷ đồ ă à ơ ỷ
ng (n m 1998). c bi t b ng nh ng chính sách phù h p chúng ta ãđồ ă Đặ ệ ằ ữ ợ đ
gi i quy t v n tr c p v b o m chính sách cho 600.000 công nhaanả ế ấ đề ợ ấ à ả đả
gi m biên ch trong 2 t s p x p ng th i l i tuy n d ng m t sả ế đợ ắ ế đồ ờ ạ ể ụ ộ ố
l ng g n t ng ng.ượ ầ ươ đươ
2.2. Nh ng nguyên nhân ho t ng s n xu t kinh doanh c a doanh ữ ạ độ ả ấ ủ
nghi p nh n cệ à ướ
Hi u qu ho t ng kinh doanh c a doanh nghi p nh n c v t ngệ ả ạ độ ủ ệ à ướ ề ổ
th ã c nâng lên so v i tr c trên t t c các m t. Các ch s v hi uể đ đượ ớ ướ ấ ả ặ ỉ ố ề ệ
su t v n, lãi tuy t i, s n p ngana sách nh n c, t l n p ngân sáchấ ố ệ đố ố ộ à ướ ỷ ệ ộ
nh n c trên v n ã có nh ng c i thi n áng k . C th n 1-1-2001à ướ ố đ ữ ả ệ đ ể ụ ể đế
n c ta có 57.631 doanh nghi p thì có 42.762 doanh nghi p ang ho tướ ệ ệ đ ạ
ng s n xu t kinh doanh chi m 74,2%, 9.482 doanh nghi p ang xâyđộ ả ấ ế ệ đ
d ng c b n ho c m i có gi y phép chi m 16,5%, có 1.498 doanh nghi pự ơ ả ặ ớ ấ ế ệ
không có kh n ang ho t ng, ch phá s n, gi i th ho c sát nh pả ư ạ độ ờ ả ả ể ặ ậ
chuy n i hình th c chi m 36%, trong ó doanh nghi p nh n c v n cóể đổ ứ ế đ ệ à ướ ẫ
vai trò ch o c a n n kinh t t s l ng 12.600 doanh nghi p nhủ đạ ủ ề ế ừ ố ượ ệ à
n c n nay ch còn 5.531 doanh nghi p m c dù doanh nghi p nh n cướ đế ỉ ệ ă ệ à ướ
ch chi m 12,9% v s l ng, nh ng chi m 57,2% v lao ng, 4,9% v nỉ ế ề ố ượ ư ế ề độ ố
th c t , 48,6% giá tr t i s n c nh v 52,8% t ng n p ngân sách c aự ế ị à ả ố đị à ổ ộ ủ
to n b doanh nghi p nh n c nói chung.à ộ ệ à ướ
2.3. Nh ng thay i v m t qu n lý - t ch c qu n lýữ đổ ề ặ ả ổ ứ ả
V m t qu n lý, b c u ã phân nh ch c n ng qu n lý nhề ặ ả ướ đầ đ đị ứ ă ả à
n c c a các c quan nh n c v i ch c n ng s n xu t kinh doanh c aướ ủ ơ à ướ ớ ứ ă ả ấ ủ
các doanh nghi p nh n c. C th l l m rõ các quan h ai l ch s h uệ à ướ ụ ể à à ệ à ủ ở ữ
Trần Anh Tú Thương mại 44A

Đề án kinh tế chính trị
vón, m c t ch c a các doanh nghi p n âu, quan h v i c quanứ độ ự ủ ủ ệ đế đ ệ ớ ơ
ch qu n. Nh xác nh rõ quy n l c t ch c a các doanh nghi p nhủ ả ờ đị ề ự ự ủ ủ ệ à
n c nên trong vi c th c hi n ch tr ng liên doanh, liên k t v i n cướ ệ ự ệ ủ ươ ế ớ ướ
ngo i qua ho t ng u t qu c t , các doanh nghi p nh n c (chi mà ạ độ đầ ư ố ế ệ à ướ ế
96% s d án) ã ch ng tích c c v th c hi n khá th nh công, yố ự đ ủ độ ự à ự ệ à đẩ
m nh vi c thu hút v n u t n c ngo i v o Vi t Nam h n 10 n m qua.ạ ệ ố đầ ư ướ à à ệ ơ ă
Trong i m i t ch c qu n lý mô hình t ng công ty (ch y u l cácđổ ớ ổ ứ ả ổ ủ ế à
công ty 91) ã b c u phát huy tác d ng l nh ng doanh nghi p nhđ ướ đầ ụ à ữ ệ à
n c nòng c t c a kinh t n c ta (hi n nay có 17 t ng công ty 91 v 76ướ ố ủ ế ướ ệ ổ à
t ng công ty 90, c ng l i 93 t ng công ty v i 1.534 doanh nghi p th nhổ ộ ạ ổ ớ ệ à
viên gi 66% v n, 55% lao ng, trên 90% kim ng ch xu t kh u, 80% n pữ ố độ ạ ấ ẩ ộ
ngân sách c a khu v c doanh nghi p nh n c.ủ ự ệ à ướ
2.4. Chúng ta thực hiện đa dạng hoá: Các hình th c s h u ã t m tứ ở ữ đ đạ ộ
s k t qu : M c dù ti n h nh ch m nh ng sau 6 n m thí i m, tìm tòiố ế ả ặ ế à ậ ư ă đ ể
tranh lu n n 1998-1999 chúng ta ã t ng i th ng nh t v quan i mậ đế đ ươ đố ố ấ ề đ ể
v tri n khai m nh các gi i pháp chuy n i s h u, c bi t l c ph nà ể ạ ả ể đổ ở ữ đặ ệ à ổ ầ
hoá, trên th c t các doanh nghi p nh n c c ph n hoá u ch ng tự ế ệ à ướ ổ ầ đề ứ ỏ
vai trò c a mình.ủ
3.1. Bên c nh nh ng th nh t u ã t c doanh nghi p nh n c ạ ữ à ự đ đạ đượ ệ à ướ
còn có nh ng t n t i ch y uữ ồ ạ ủ ế
V hi u qu kinh doanh doanh nghi p nh n c kinh doanh có hi uề ệ ả ệ à ướ ệ
qu theo các tiêu chí hi n h nh do B T i chính quy nh. Nh ng theo sả ệ à ộ à đị ư ố
li u n m 1997 c a b T i chính, trong t ng s 5.429 doanh nghi p nhệ ă ủ ộ à ổ ố ệ à
n c thì s kinh doanh có hi u qu chi m 40, 44%. S li u n y th ngướ ố ệ ả ế ố ệ à ố
nh t v i s li u n y th ng nh t v i s li u ánh giá c a ban i m iấ ớ ố ệ à ố ấ ớ ố ệ đ ủ đổ ớ
doanh nghi p trung ng (tháng 2 - 2002) s doanh nghi p buh l chi mệ ươ ố ệ ỗ ế
20%, s doanh nghi p còn l i n m trong tình tr ng không n khi l , khi lãiố ệ ạ ằ ạ ổ ỗ
v l i c ng không l n. V t c t ng tr ng liên t c trong th i gian d ià ạ ũ ớ ề ố độ ă ưở ụ ờ à
13%/n m n n m 1998 v u n m 1999 t c t ng còn 8 - 9%. Hi uă đế ă à đầ ă ố độ ă ệ

qu s d ng v n gi m. N m 1995 m t ng v n t o ra c 3,46 ngả ử ụ ố ả ă ộ đồ ố ạ đượ đồ
doanh thu, 019 ng l i nhu n n 1998, 1 ng v n ch t o 2,9 ngđồ ợ ậ đế đồ ố ỉ ạ đồ
doanh thu, 0,14 ng l i nhu n. S doanh nghi p b l trong ng nh th ngđồ ợ ậ ố ệ ị ỗ à ươ
m i, d ch v , du l ch, khách s n chi m t i 41% v n ph i tr 124% v nạ ị ụ ị ạ ế ớ à ợ ả ả ố
nh n c trong doanh nghi p, trong ó t l n quá h n ho c khó òià ướ ệ đ ỷ ệ ợ ạ ặ đ
chi m t l l n. S doanh nghi p n y c bi t nhi u trong các doanhế ỷ ệ ớ ố ệ à đặ ệ ề
nghi p nh n c do a ph ng qu n lý.ệ à ướ đị ươ ả
Trần Anh Tú Thương mại 44A
Đề án kinh tế chính trị
V kh n ng c nh tranh, các doanh nghi p nh n c n c ta r tề ả ă ạ ệ à ướ ở ướ ấ
kém v kh n ng c nh tranh, có nhi u ng nh, s n ph m c a doanh nghi pề ả ă ạ ề à ả ẩ ủ ệ
nh n c ang c b o h tuy t i ho c b o h qua h ng r o ho cà ướ đ đượ ả ộ ệ đố ặ ả ộ à à ặ
tr c p, nh ng các doanh nghi p nh n c v n ch a ch ng t c khợ ấ ư ệ à ướ ẫ ư ứ ỏ đượ ả
n ng c nh tranh c a mình, th m chí nhi u doanh nghi p nh n c nhă ạ ủ ậ ề ệ à ướ à
n c l i c g ng lu n ch ng nh n c t ng c ng b o h m nh h nướ ạ ố ắ ậ ứ để à ướ ă ườ ả ộ ạ ơ
duy trì thi ph n v vi c l m, theo s li u nghiên c u g n ây c a Bđể ầ à ệ à ố ệ ứ ầ đ ủ ộ
k ho ch m nh h n duy trì thi ph n v vi c l m theo s li u nghiênế ạ ạ ơ để ầ à ệ à ố ệ
c u g n ây c a B k ho ch v u t n m 2000 cho th y các m t h ngứ ầ đ ủ ộ ế ạ à đầ ư ă ấ ặ à
nh thép xi m ng, phân bón, i n dân d ng kính xây d ng u…ư ă đồ đ ệ ụ ự đề
c b o h b ng c công c thu quan l n chi phí thu quan d n nđượ ả ộ ằ ả ụ ế ẫ ế ẫ đế
giá trên th tr ng Vi t Nam cao h n giá qu c t 10 - 50%, tu m t h ngị ườ ệ ơ ố ế ỳ ặ à
kh n ng c nh tranh c a các doanh nghi p nh n c trên th tr ng n iả ă ạ ủ ệ à ướ ị ườ ộ
a c ng kém hi u qu : nh ng ng nh có kh n ng sin l i, thì ph n cácđị ũ ệ ả ở ữ à ả ă ợ ầ
doanh nghi p nh n c có xu h ng gi m xút nh ng ch cho khu v cệ à ướ ướ ả ườ ỗ ự
u t n c ngo i v khu v c t nhân.đầ ư ướ à à ự ư
V c c u doanh nghi p nh n c. Khu v c doanh nghi p nh n cề ơ ấ ệ à ướ ự ệ à ướ
có c c u h p lý. C c u ng nh vùng, quy mô còn b t h lý u ch aơ ấ ợ ơ ấ à ấ ợ đề ư
c chuy n d ch theo h ng s p x p l i tr c h t t tr ng doanh nghi pđượ ể ị ướ ắ ế ạ ướ ế ỷ ọ ệ
nh n c (theo s l ng) khu v c nông nghi p (25%) khu v c th ngà ướ ố ượ ở ự ệ ự ươ
m i (10%) l quá l n, trong khi c c u doanh nghi p nh n c òi h iạ à ớ ơ ấ ệ à ướ đ ỏ

ph i t p trung v o l nh v c công nghi p, c bi t l công nghi p chả ậ à ĩ ự ệ đặ ệ à ệ ế
bi n , ch t o. C c u c p qu n lý c ng l b t h p lý ch t tr ngế ế ạ ơ ấ ấ ả ũ à ấ ợ ở ỗ ỷ ọ
doanh nghi p do a ph ng qu n lý l quá cao (trên 60% v s s nệ đị ươ ả à ề ố ả
l ng). V quy mô tính n 1 -9 - 1999 s doanh nghi p có quy mô d i 5ượ ề đế ố ệ ướ
t ng chi m 65%, s doanh nghi p nh n c r t khó th c hi n y ỷ đồ ế ố ệ à ướ ấ ự ệ đầ đủ
các ch c n ng v k vòng v vai trò m ng v nh n c mong i.ứ ă ằ ỳ ề à Đả à à ướ đợ
V quy mô v các m i quan h qu n lý c a các doanh nghi p nhề à ố ệ ả ủ ệ à
n c có nhi u i m ch a h p lý. Doanh nghi p nh n c phát tri n cònướ ề đ ể ư ợ ệ à ướ ể
ch ng chéo, trùng l p v ng nh ngh , s n ph m. Ngu n v n h n h pồ ặ ề à ề ả ẩ ồ ố ạ ẹ
nh ng l i u t hình th nh v phát tri n nhi u doanh nghi p nh n cư ạ đầ ư à à ể ề ệ à ướ
có quy mô v n quá nh bé không l c s n xu t kinh doanh có hi uố ỏ đủ ự để ả ấ ệ
qu . ây l s lãng phí l n trong u t v phát tri n.ả Đ à ự ớ đầ ư à ể
Doanh nghi p nh n c l m t trong nh ng a ch c a t thamệ à ướ à ộ ữ đị ỉ ủ ệ
nh ng, lãng phí gây th t thoát t n th t ngu n t i l c t n c.ũ ấ ổ ấ ồ à ự đấ ướ
Trần Anh Tú Thương mại 44A
Đề án kinh tế chính trị
3.2. Nh ng nguyên nhân c a nh ng t n t i trên.ữ ủ ữ ồ ạ
u t sai: trong xây d ng m i v c i t o các doanh nghi p, nhĐầ ư ự ớ à ả ạ ệ à
n c không tính n s bi n ng th tr ng. u t sai b t ngu n tướ đế ự ế độ ị ườ Đầ ư ắ ồ ừ
nh ng quy t nh th i bao c p (công ty gang thép Thái Nguyên, công tyữ ế đị ờ ấ
dâu t t m ). Tuy nhiên sau nhi u n m i m i theo c ch th tr ng…ơ ằ ề ă đổ ớ ơ ế ị ườ
vi c u t sai v n di n ra (nhi u nh máy ng, xi m ng lò ng, bia,ệ đầ ư ẫ ễ ề à đườ ă đứ
thu c lá, g ch ngói a ph ng .). S qu n lý c a nh n c không …ố ạ đị ươ ự ả ủ à ướ đủ
hi u l c ng n ch n tình tr ng u t không tính n th tr ng,ệ ự để ă ặ ạ đầ ư đế ị ườ
không cân i v i nguyên li u, c ng không tính n giá th nh.đố ớ ệ ũ đế à
Tình tr ng thi u v n ch y u: doanh nghi p do nh n c quy t nhạ ế ố ủ ế ệ à ướ ế đị
th nh l p, nh ng không c p v n cho s n xu t kinh doanh bu c ph i ià ậ ư ấ đủ ố ả ấ ộ ả đ
vay v i lãi su t ngân h ng. Nhìn chung v n nh n c th ng ch chi mớ ấ à ố à ướ ườ ỉ ế
60% v n s n xu t kinh doanh c a các doanh nghi p. Trong ó t i các T ngố ả ấ ủ ệ đ ạ ổ
công ty 91 l 75%, t i các a ph ng qu n lý l 50%, các doanh nghi pà ạ đị ươ ả à ệ

do b ng nh qu n lý l 45%.ộ à ả à
Trình k thu t công ngh l c h u: ph n l n các doanh nghi pđộ ỹ ậ ệ ạ ậ ầ ớ ệ
nh n c c trang b máy móc thi t b t nhi u ngu n khác nhau, cóà ướ đượ ị ế ị ừ ề ồ
nh ng thi t b l c h u, gi c i, s n xu t t nh ng n m 50, 60 (theo m tữ ế ị ạ ậ à ỗ ả ấ ừ ữ ă ộ
cu c i u tra c a vi n b o h lao ng gi a 1999 thì trên 70% ã h tộ đ ề ủ ệ ả ộ độ ữ đ ế
kh u hao, g n 50% ã c t n h ng, theo báo cáo c a B khoa h c, côngấ ầ đ đượ ấ à ủ ộ ọ
ngh v môi tr ng thì công ngh c a ta l c h u so v i th gi i 10 nệ à ườ ệ ủ ạ ậ ớ ế ớ đế
20 n m, m c hao mòn h u hình t 30 - 50% th m trí 38% trong s n yă ứ độ ữ ừ ậ ố à
d ng thanh lý.ở ạ
Doanh nghi p không c t ch v t i chính: có th coi ây l trệ đượ ự ủ ề à ể đ à ở
ng i r t quan tr ng khi n doanh nghi p không th t ch kinh doanh. iạ ấ ọ ế ệ ể ự ủ Đạ
di n ch s h u c a t i s n nh n c t i doanh nghi p l ai, cho n nayệ ủ ở ữ ủ à ả à ướ ạ ệ à đế
v n không rõ, gây ra nhi u lúng túng, khó kh n trong vi c s d ng t i s nẫ ề ă ệ ử ụ à ả
ó. C ch t i chính v h ch toán c a doanh nghi p nh n c b nh ngđ ơ ế à à ạ ủ ệ à ướ ị ữ
r ng bu c vô lý trói tr t t nhi u n m m v n không c s a i nhằ ộ ặ ừ ề ă à ẫ đượ ử đổ ư
nh ng t i s n do doanh nghi p t u t t ngu n tích lu ho c vay ngânữ à ả ệ ự đầ ư ừ ồ ỹ ặ
h ng xây d ng, nay u b coi l t i s n c a nh n c v bu c doanhà để ự đề ị à à ả ủ à ướ à ộ
nghi p ch u thuê v n doanh nghi p mu n kh u hao nhanh c ng khôngệ ị ố ệ ố ấ ũ
c ph i theo khung th i gian kh u hao.đượ ả ờ ấ
T ch c qu n lý không phù h p: m c dù ã có ch tr ng xoá bổ ứ ả ợ ặ đ ủ ươ ỏ
ch qu n nh ng hi n ang có quá nhi u c p, ng nh tr c ti p can thi pủ ả ư ệ đ ề ấ à ự ế ệ
công vi c kinh doanh h ng ng y c a doanh nghi p. Tình tr ng phân c pệ à à ủ ệ ạ ấ
trên d i ngang d c ch a rõ r ng ã gây ra tình tr ng doanh nghi p ph iướ ọ ứ à đ ạ ệ ả
Trần Anh Tú Thương mại 44A
Đề án kinh tế chính trị
ch u nhi u c p, nhi u ng nh cùng ra s c t ng c ng qu n lý, công tácị ề ấ ề à ứ ă ườ ả
thanh tra, ki m tra ch ng chéo, gây phi n h cho doanh nghi p nh n cể ồ ề à ệ à ướ
ho t ng. c bi t l c ch b ch qu n "c p ch qu n" d d ng gâyạ độ Đặ ệ à ơ ế ộ ủ ả ấ ủ ả ễ à
r t nhi u khó kh n cho doanh nghi p. Vi c phân chia "Qu c doanh trungấ ề ă ệ ệ ố
ng", "Qu c doanh a ph ng" ã t o ra nhi u b t h p lý, phân bi tươ ố đị ươ đ ạ ề ấ ợ ệ

i s nh h ng n kinh doanh c a m i doanh nghi p.đố ử ả ưở đế ủ ỗ ệ
Môi tr ng kinh doanh ch a ho n ch nh, còn nhi u b t c p. i nườ ư à ỉ ề ấ ậ Đ ể
hình l h th ng t i chính, ngân h ng, giá c ch a th t s xây d ng theoà ệ ố à à ả ư ậ ự ự
kinh t th tr ng v n còn nh ng tình tr ng bu c ngân h ng cho vay theoế ị ườ ẫ ữ ạ ộ à
l nh, ngân h ng th ng không ch u trách nhi m v hi u qu v n cho vayệ à ụ độ ị ệ ề ệ ả ố
v thu h i n , ch g p n khó òi ngân h ng ph i khoanh n , gi m nà ồ ợ ỉ ặ ợ đ à ả ợ ả ợ
ho c cho vay m i tr n c . Các th tr ng y u t s n xu t ch a ho nặ ớ để ả ợ ũ ị ườ ế ố ả ấ ư à
ch nh. ó l không k nh ng th t c h nh chính xin - cho v nh ng h n viỉ Đ à ể ữ ủ ụ à à ữ à
nh ng nhi u c a không ít công ch c ang gây khó kh n cho doanh nghi p.ũ ễ ủ ứ đ ă ệ
S lao ng d th a ang r t l n. Theo báo cáo c a Ban i m iố độ ư ừ đ ấ ớ ủ đổ ớ
doanh nghi p trung ng (2-2000) a ra l 4% t ng s lao ng d th aệ ươ đư à ổ ố độ ư ừ
(còn s li u B lao ng th ng binh xã h i l 6%). Có 1 s a ph ngố ệ ộ độ ươ ộ à ố đị ươ
ng nh s lao ng d khá l n nh : H i D ng 33%, Nam nh 27%,à ố độ ự ớ ư ả ươ Đị
Ngh An 16%, H i Phòng 15%, Thanh Hoá 10% T ng công ty thép có 12%,ệ ả ổ
B thu s n có 14% lao ng d th a.ộ ỷ ả độ ư ừ
Trần Anh Tú Thương mại 44A
Đề án kinh tế chính trị
Ch ng IVươ
Các bi n pháp đ t ng c ng vai trò chệ ể ă ườ ủ
đ o c a kinh t nh n c n c ta hi nạ ủ ế à ướ ở ướ ệ
nay.
1. Các gi i pháp chung i v i t t c các b ph n c a kinh tả đố ớ ấ ả ộ ậ ủ ế
Vi t Nam.ệ
1.1. Nh n th c úng n v kinh t nh n c v nh h ng xã h i ậ ứ đ đắ ề ế à ướ à đị ướ ộ
ch ngh a.ủ ĩ
i v i n c ta trong giai o n hi n nay v trong giai o n t i c nĐố ớ ướ đ ạ ệ à đ ạ ớ ầ
ng th i khuy n khích khu v c kinh t quan tr ng, kinh t nh n c,đồ ờ ế ự ế ọ ế à ướ
kinh t t p th , kinh t cá th ti u ch , kinh t t nhân, kinh t t b n nhế ậ ể ế ể ể ủ ế ư ế ư ả à
n c v kinh t có v n u t n c ngo i có nhi u hình th c s h u,ướ à ế ố đầ ư ướ à ề ứ ở ữ
chúng v a c l p l i v a an xen l n nhau. Các ho t ng c u kinh từ độ ậ ạ ừ đ ẫ ạ độ ả ế

nh n c ph i d n u trong các ho t ng kinh doanh theo pháp lu t.à ướ ả ẫ đầ ạ độ ậ
ây c xem l dân t c phát huy m i ti m n ng c a t n c.Đ đượ à ộ ọ ề ă ủ đấ ướ
1.2. y m nh phát tri n kinh t t b n.Đẩ ạ ể ế ư ả
Tác ng môi tr ng ho c môi tr ng thông thoáng, thu n l i độ ườ ặ ườ ậ ợ để
khu v c qu c doanh có i u ki n phát tri n nh m xây d ng m t khu v cự ố đ ề ệ ể ằ ự ộ ự
a th nh ph n, mang tính c nh tranh cao, bình ng gi a các khu v cđ à ầ ạ đẳ ữ ự
qu c doanh v khu v c dân doanh.ố à ự
1.3. C i cách h th ng ngân h ng v t i chính.ả ệ ố à à à
T ng b c hình th nh th tr ng t i chính v i các th ch t i chínhừ ướ à ị ườ à ớ ể ế à
h p lý nh m t c môi tr ng kinh doanh c a m i lo i hình, doanhợ ằ đạ đượ ườ ủ ọ ạ
nghi p d i s i u ti t v ki m soát có hi u l c c a nh n c v t iệ ướ ự đ ề ế à ể ệ ự ủ à ướ ề à
chính. Th ng c i cách h th ng ngân h ng nh t l phân bi t gi aườ ả ệ ố à ấ à để ệ ữ
ngân h ng ti n m t v ngân h ng th ng m i s m t o ra h th ng ngânà ề ặ à à ươ ạ ớ ạ ệ ố
h ng th ng m i c nh tranh t ó t o ra lãi xu t th tr ng m nh n cà ươ ạ ạ ừ đ ạ ấ ị ườ à à ướ
có th i u ti t ch không l m thay c.ể đ ề ế ứ à đượ
Trần Anh Tú Thương mại 44A
Đề án kinh tế chính trị
a. V t i chính s m có c i cách h th ng thu i v i doanh nghi p.ề à ớ ả ệ ố ế đố ớ ệ
C i cách ch ki m toán, k toán t o ra kh n ng nh n c v…ả ế độ ể ế ạ ả ă à ướ à
ki m soát c t i chính c a t t c các lo i doanh nghi p.ể đượ à ủ ấ ả ạ ệ
1.4. Nâng cao ph m ch t v n ng l c qu n lý c a to n b lãnh a chẩ ấ à ă ự ả ủ à ộ đị ủ
ch t trong khu v c kinh t nh n c.ố ự ế à ướ
1.5. Xây d ng c ch h p tác có hi u qu gi a doanh nghi p nh ự ơ ế ợ ệ ả ữ ệ à
n c v khu v c dân doanh.ướ à ự
1.6. Nhanh chóng ho n thi n khuôn kh pháp lý cho xã h i v a l d a à ệ ổ ộ ừ à ự
trên n n kinh t th tr ng v a m b o vai trò c a nh n c.ề ế ị ườ ừ đả ả ủ à ướ
1.7. Xây d ng h th ng b o hi m xã h i, l m t t công tác an sinh xã ự ệ ố ả ể ộ à ố
h i.ộ
2. Ph ng h ng i m i doanh nghi p trong th i gian t i.ươ ướ đổ ớ ệ ờ ớ
2.1. Doanh nghiệp nhà nước :l l c l ng nòng c t trong n n kinh tà ự ượ ố ề ế

nh n c, gi v trí then ch t trong n n kinh t l công c v t ch t quanà ướ ữ ị ố ề ế à ụ ậ ấ
tr ng nh n c nh h ng v i u ti t v mô n n kinh t , kinh t nhọ để à ướ đị ướ à đ ề ế ĩ ề ế ế à
n c, doanh nghi p nh n c có vai trò quy t nh trong vi c gi v ngướ ệ à ướ ế đị ệ ữ ữ
nh h ng xã h i ch ngh a phát tri n v n nh chính tr , kinh t , xãđị ướ ộ ủ ĩ ể à ổ đị ị ế
h i c a t n c. Vì v y, doanh nghi p nh n c ph i không ng ng s pộ ủ đấ ướ ậ ệ à ướ ả ừ ắ
x p, i m i, phát tri n, có trình công ngh v qu n lý tiên ti n khôngế đổ ớ ể độ ệ à ả ế
ng ng nâng cao hi u qu . Các doanh nghi p nh n c chuy n sang kinhừ ệ ả ệ à ướ ể
doanh theo c ch th tr ng, nh h ng xã h i ch ngh a, t ch , t ch uơ ế ị ườ đị ướ ộ ủ ĩ ự ủ ự ị
trách nhi m, c nh tranh v h p tác v i các doanh nghi p c a các th nhệ ạ à ợ ớ ệ ủ à
ph n kinh t khác.ầ ế
2.2. Doanh nghiệp nhà nước: ph i tính n hi u qu trong quá trìnhả đế ệ ả
ho t ng s n xu t kinh doanh. Vi c s p x p, i m i, phát tri n cácạ độ ả ấ ệ ắ ế đổ ớ ể
doanh nghi p nh n c u nh h ng t i nâng cao hi u qu , vì có hi uệ à ướ đề đị ướ ớ ệ ả ệ
qu m i có th nêu g ng, h ng d n v góp ph n t ng ti m l c kinh tả ớ ể ươ ướ ẫ à ầ ă ề ự ế
nhi u th nh ph n.ề à ầ
M t khác: M t n n kinh t nh h ng xã h i ch ngh a ph i cặ ộ ề ế đị ướ ộ ủ ĩ ả đượ
xem xét n hi u qu kinh t - xã h i t ng th h ng t i m c tiêu c ađế ệ ả ế ộ ổ ể ướ ớ ụ ủ
ch ngh a xã h i. Do ó có nhi u vi c l m m i m , ph i r t coi tr ng,ủ ĩ ộ đ ề ệ à ớ ẻ ả ấ ọ
t ng k t th c ti n v tham kh o kinh nghi m n c ngo i nh ng vì b nổ ế ự ễ à ả ệ ướ à ư ả
ch t ch xã h i khác nhau v trình c a l c l ng s n xu t khácấ ế độ ộ à độ ủ ự ượ ả ấ
nhau cho nên có m c tiêu ph ng h ng gi i pháp khác nhau, không thụ ươ ướ ả ể
sao chép máy máy, d p khuân, ng th i c ng không òi h i ph i gi iậ đồ ờ ũ đ ỏ ả ả
quy t sáng t ngay v n m t cách duy ý chí.ế ỏ ấ đề ộ
Trần Anh Tú Thương mại 44A
Đề án kinh tế chính trị
2.3. Phát triển doanh nghiệp nhà nước: l v n h tr ng trongà ấ đề ệ ọ
ng l i phát tri n kinh t , ng th i ph i nh n th y tính nh y c m vđườ ố ể ế đồ ờ ả ậ ấ ạ ả ề
chính tr liên quan t i s n nh v phát tri n kinh t t n c.ị ớ ự ổ đị à ể ế đấ ướ
Quá trình th c hi n có nhi u v n m i t ra. Do ó v a ph iự ệ ề ấ đề ớ đặ đ ừ ả
ti n h nh ng b , kh n tr ng nh ng ph i v ng ch c, có ch ng trìnhế à đồ ộ ẩ ươ ư ả ữ ắ ươ

kinh t , k ho ch c th , có tr ng tâm, tr ng i m, b c i phù h p, v aế ế ạ ụ ể ọ ọ đ ể ướ đ ợ ừ
l m v a tìm tòi, rút kinh nghi m b o m n nh v phát tri n. Vi c gìà ừ ệ ả đả ổ đị à ể ệ
ã rõ, ã có Ngh quy t thì ph i tri n khai th c hi n kiên quy t, kh nđ đ ị ế ả ể ự ệ ế ẩ
tr ng. V n gi ch a rõ thì ph i ti p t c nghiên c u, t ch c l mươ ấ đề à ư đủ ả ế ụ ứ ổ ứ à
thí i m, v a l m v a rút kinh nghi m có b c i thích h p v a tíchđ ể ừ à ừ ệ để ướ đ ợ ừ
c c v a v ng ch c, phù h p v i lu t pháp.ự ừ ữ ắ ợ ớ ậ
3. Trên cơ sở các phương hướng đặt ra, òi h i ng v nhđ ỏ Đả à à
n c ph i có các gi i pháp i m i doanh nghi p. doanh nghi pướ ả ả để đổ ớ ệ Đẻ ệ
nh n c gi a vai trò ch o trong n n kinh t .à ướ ữ ủ đạ ề ế
3.1. nh h ng s p x p, phát tri n doanh nghi p nh n c ho t Đị ướ ắ ế ể ệ à ướ ạ
ng kinh doanh, ho t ng kinh công ích.độ ạ độ
i v i doanh nghi p ho t ng kinh doanh nh n c gi 100% v nĐố ớ ệ ạ độ à ướ ữ ố
i v i các doanh nghi p ho t ng kinh doanh trong l nh v c c quy n.đố ớ ệ ạ độ ĩ ự độ ề
V t liêu n , hoá ch t c, ch t phóng x , h th ng truy n t i qu c gia,ậ ổ ấ độ ấ ạ ệ ố ề ả ố
m ng tr c thông tin qu c gia v qu c t thí i m.ạ ự ố à ố ế đ ể
Nh n c gi c ph n ch ph i ho c 100% v n i v i doanhà ướ ữ ổ ầ ỉ ố ặ ố đố ớ
nghi p nh n c ho t ng kinh doanh trong các ng nh v l nh v c: bánệ à ướ ạ độ à à ĩ ự
buôn l ng th c bán buôn x ng d u, s n xu t i n, khai thác các khoángươ ự ă ầ ả ấ đ ệ
s n quan tr ng, s n xu t m t s s n ph m c khí, i n t , công nghả ọ ả ấ ộ ố ả ẩ ơ đ ệ ử ệ
thông tin s n xu t kim lo i en, kim lo i m u…ả ấ ạ đ ạ à
Chuy n các doanh nghi p nh n c gi 100% v n sang hình th cể ệ à ướ ữ ố ứ
công ty trách nhi m h u h n m t ch s h u l nh n c ho c công ty cệ ữ ạ ộ ủ ở ữ à à ướ ặ ổ
ph n các c ông l các doanh nghi p nh n c.ầ ổ đ à ệ à ướ
i v i doanh nghi p ho t ng công ích.Đố ớ ệ ạ độ
Nh n c gi a 100% v i i v i các doanh nghi p công ích ho tà ướ ữ ố đố ớ ệ ạ
ng trong các l nh v c in b c v ch ng ch có giá, i u h nh ban b ođộ ĩ ự ạ à ứ ỉ đ ề à ả
m h ng h i, ki m soát v phân ph i t n s vô tuy n i n, s n xu t vđả à ả ể à ố ầ ố ế đ ệ ả ấ ũ
khí,
Nh n c gi 100% v n ho c c ph n chi ph i i v i nh ng doanhà ướ ữ ố ặ ổ ầ ố đố ớ ữ
nghi p công ích ang ho t ng trong các l nh v c: ki m nh k thu tệ đ ạ độ ĩ ự ể đị ỹ ậ

ph ng ti n giao thông c gi i l n, xu t b n sách giáo khoa, sách báoươ ệ ơ ớ ớ ấ ả
Trần Anh Tú Thương mại 44A
Đề án kinh tế chính trị
chính tr , b o trì h th ng ng s t qu c gia bi n xe, ng thu quanị ả ệ ố đườ ắ ố ể đườ ỷ
tr ng…ọ
3.2. S a i b sung c ch chính sách.ử đổ ổ ơ ế
i m i doanh nghi p ho t gn kinh doanh: Doanh nghi p t chĐổ ớ ệ ạ độ ệ ự ủ
quy t nh kinh doanh theo quan h cung c u trên th tr ng phù h p v iế đị ệ ầ ị ườ ợ ớ
m c tiêu th nh l p v i u l ho t ng. Xoá b bao c p i v i doanhụ à ậ à đ ề ệ ạ độ ỏ ấ đố ớ
nghi p. Th c hi n chính sách u ãi i v i các ng nh, vùng, các s nệ ự ệ ư đ đố ớ à ả
ph m v d ch v c n u tiên ho c khuy n khích phát tri n, không phânẩ à ị ụ ầ ư ặ ế ể
bi t th nh ph n kinh t . Ban h nh lu t c nh tranh b o v khuy nệ à ầ ế à ậ ạ để ả ệ ế
khích các doanh nghi p thu c m i th nh ph n kinh t c nh tranh, h p tácệ ộ ọ à ầ ế ạ ợ
bình ng trong khuôn kh pháp lu t chung. i v i nh ng doanh nghi pđẳ ổ ậ Đố ớ ữ ệ
nh n c ho t ng trong l nh v c c quy n c n có quy nh ki m soátà ướ ạ độ ĩ ự độ ề ầ đị ể
giá v i u ti t l i nhu n v c n t ch c m t s doanh nghi p nh n cà đ ề ế ợ ậ à ầ ổ ứ ộ ố ệ à ướ
cùng c nh tranh bình ng.ạ đẳ
i v i doanh nghi p ho t ng công ích, chuy n t c ch c pĐố ớ ệ ạ độ ể ừ ơ ế ấ
v n, giao nhi m v sang c ch t h ng ho c u th u th c hi n, s nố ệ ụ ơ ế đặ à ặ đấ ầ ự ệ ả
ph m, d ch v công ích. Nh n c có chính sách u ãi i v i các s nẩ ị ụ à ướ ư đ đố ớ ả
ph m v d ch v công ích, không phân bi t lo i hình doanh nghi p th nhẩ à ị ụ ệ ạ ệ à
ph n kinh t . Nh n c c p v n i u l cho doanh nghi p nh n cầ ế à ướ ấ đủ ố đ ề ệ ệ à ướ
ho t ng công ích. Th c hi n c ch qu n lý lao ng ti n l hng vạ độ ự ệ ơ ế ả độ ề ươ à
thu nh p c s kh i l ng, ch t l ng s n ph m, d ch v m nh n cậ ơ ở ố ượ ấ ượ ả ẩ ị ụ à à ướ
giao ho c t h ng. Doanh nghi p nh n c ho t ng công ích c ngặ đặ à ệ à ướ ạ độ ũ
ph i h ch toán.ả ạ
Gi i quy t lao ng d i d o d v n không thanh toán c.ả ế độ ồ à ư à ợ đượ
B xung c ch , chính sách i v i lao ng d i d o trong s p x p,ổ ơ ế đố ớ độ ồ à ắ ế
c c u l i doanh nghi p nh n c. Doanh nghi p ph i r soát v xây d ngơ ấ ạ ệ à ướ ệ ả à à ự
úng nh m c xác nh s l ng lao ng c n thi t. Lao ng dôi dđ đị ứ để đị ố ượ độ ầ ế độ ư

c doanh nghi p t o i u ki n o t o l i ho c ngh vi c h ngđượ ệ ạ đ ề ệ đà ạ ạ ặ ỉ ệ ưở
l ng trong th i gian tìm vi c. N u không tìm c vi c thì cươ ờ để ệ ế đượ ệ đượ
ngh ch m t vi c theo quy nh c a B lu t lao ng. S a i, bỉ ế độ ấ ệ đị ủ ộ ậ độ ử đổ ổ
xung B lu t lao ng theo h óng cho phép áp d ng ch m t vi c iộ ậ độ ư ụ ế độ ấ ệ đố
v i s lao ng dôi d t i th i i m giao ban khoán kinh doanh v choớ ố độ ư ạ ờ đ ể à
thuê doanh nghi p nh n c.ệ à ướ
X lý n không thanh toán c chính ph quy nh bi n pháp gi iử ợ đượ ủ đị ệ ả
quy t d t i m các kho n n không có kh n ng thanh toán c a doanhế ứ đ ể ả ợ ả ă ủ
nghi p nh n c i v i ngân sách nh n c v ngân h ng, ng th i cóệ à ướ đố ớ à ướ à à đồ ờ
gi i pháp ng n ng a s tái phát.ả để ă ừ ự
Trần Anh Tú Thương mại 44A
Đề án kinh tế chính trị
3.3. i m i v nâng cao hi u qu ho t ng c a các T ng công ty Đổ ớ à ệ ả ạ độ ủ ổ
nh n c, hình th nh m t s t p o n kinh t m nh.à ướ à ộ ố ậ đ à ế ạ
T ng công ty nh n c ph i có v n i u l l n, có th huy ngổ à ướ ả ố đ ề ệ đủ ớ ể độ
v n t nhi u ngu n, trong ó v n nh n c l ch y u, th c hi n kinhố ừ ề ồ đ ố à ướ à ủ ế ự ệ
doanh a ng nh, có ng nh chính chuyên sâu, có liên k t gi a các n vđ à à ế ữ đơ ị
th nh viên v s n xu t, t i chính, th tr ng Có trình công ngh v…à ề ả ấ à ị ườ độ ệ à
qu n lý tiên ti n, n ng su t lao ng cao, ch t l ng s n ph m t t, có khả ế ă ấ độ ấ ượ ả ẩ ố ả
n ng c nh tranh trên th tr ng trong n c v qu c t .ă ạ ị ườ ướ à ố ế
Ho n th nh vi c s p x p các t ng công ty nh n c hi n có nh mà à ệ ắ ế ổ à ướ ệ ằ
t p trung h n n a ngu n l c chi ph i c nh ng ng nh, l nh v c thenậ ơ ữ ồ ự để ố đượ ữ à ĩ ự
ch t c a n n kinh t , l m l c l ng ch l c trong vi c b o m các cânố ủ ề ế à ự ượ ủ ự ệ ả đả
i l n v n nh kinh t v mô, cung ng nh ng s n ph m tr ng y u chođố ớ à ổ đị ế ĩ ứ ữ ả ẩ ọ ế
n n kinh t qu c dân v xu t kh u, óng góp l n cho ngân sách, l m nòngề ế ố à ấ ẩ đ ớ à
c t thúc y t ng tr ng kinh t v ch ng h i nh p kinh t qu c t cóố đẩ ă ưở ế à ủ độ ộ ậ ế ố ế
hi u qu .ệ ả
T ng công ty 100% v n nh n c ph i có h i ng qu n tr .ổ ố à ướ ả ộ đồ ả ị
Trình chính ph xem xét quy t nh: ch tr ng th nh l p, chia táchủ ế đị ủ ươ à ậ
sát nh p, chuy n i s h u, gi i th n v th nh viên,…ậ ể đổ ở ữ ả ể đơ ị à

Hình th nh m t s t p o n kinh t m nh trên c s t ng công tyà ộ ố ậ đ à ế ạ ơ ở ổ
nh n c, có s tham gia c a các th nh ph n kinh t , kinh doanh aà ướ ự ủ à ầ ế đ
ng nh, trong ó có ng nh kinh doanh chính, chuyên môn hoá cao v gi vaià đ à à ữ
trò chi ph i l n trong n n kinh t qu c dân, có quy mô l n v v n, ho tố ớ ề ế ố ớ ề ố ạ
ng trong v ngo i n c, có trình công ngh cao v qu n lý hi n i,độ à à ướ độ ệ à ả ệ đạ
có s g n k t tr c ti p, ch t ch gi a khoa h c công ngh , o t o,ự ắ ế ự ế ặ ẽ ữ ọ ệ đà ạ
nghiên c u tri n khai v i s n xu t kinh doanh.ứ ể ớ ả ấ
3.4. y m nh c ph n hoá doanh nghi p nh n cĐẩ ạ ổ ầ ệ à ướ
M c tiêu c ph n hoá doanh nghi p nh n c l nh m t o ra lo iụ ổ ầ ệ à ướ à ằ ạ ạ
hình doanh nghi p có nhi u ch s h u, trong ó có ông o ng i laoệ ề ủ ở ữ đ đ đả ườ
ng, s d ng có hi u qu v n, t i s n c a nh n c v huy ngđộ để ử ụ ệ ả ố à ả ủ à ướ à độ
thêm v n xã h i v phát tri n s n xu t, phát huy vai trò l m ch th c số ộ à ể ả ấ à ủ ự ự
c a ng i lao ng, các c ông v t ng c ng s giám sát c a xã h iủ ườ độ ổ đ à ă ườ ự ủ ộ
i v i doanh nghi p. C ph n hoá doanh nghi p nh n c không cđố ớ ệ ổ ầ ệ à ướ đượ
ti n h nh t nhân hoá doanh nghi p nh n c.ế à ư ệ à ướ
i t ng c ph n hoá l nh ng doanh nghi p nh n c hi n có mĐố ượ ổ ầ à ữ ệ à ướ ệ à
nh n c không c n gi 100% v n, không ph thu c v o th c tr ng k tà ướ ầ ữ ố ụ ộ à ự ạ ế
qu s n xu t kinh doanh.ả ả ấ
Trần Anh Tú Thương mại 44A
Đề án kinh tế chính trị
Hình th c c ph n hoá bao g m: gi nguyên giá tr doanh nghi p,ứ ổ ầ ồ ữ ị ệ
phát h nh c phi u thu hút thêm v n, bán m t ph n giá tr hi n có choà ổ ế để ố ộ ầ ị ệ
các c ông Nh n c có chính sách gi m b t tình tr ng chênh l ch…ổ đ à ướ để ả ớ ạ ệ
v c ph n u ãi cho ng i lao ng gi a các doanh nghi p c ph nề ổ ầ ư đ ườ độ ữ ệ ổ ầ
hoá.
S a i ph ng pháp xác nh giá tr doanh nghi p theo h ng g nử đổ ươ đị ị ệ ướ ắ
vói th tr ng, nghiên c u a giá tr quy n s d ng t v o giá tr doanhị ườ ứ đư ị ề ử ụ đấ à ị
nghi p thí i m u th u bán c phi u v c phi u qua các trung tâm t iệ đ ể đấ ầ ổ ế à ổ ế à
chính trung gian. Nh n c ban h nh c ch , chính sách phù h p i v ià ướ à ơ ế ợ đố ớ
các doanh nghi p nh n c ã chuy n sang công ty c ph n, s a iệ à ướ đ ể ổ ầ ử đổ

chính sách u ãi i v i nh ng doanh nghi p khi c ph n hoá g p khóư đ đố ớ ữ ệ ổ ầ ặ
kh n.ă
3.5. Th c hi n giao, khoán kinh doanh, bán cho thuê, sát nh p, gi i th , ự ệ ậ ả ể
phá s n doanh nghi p nh n c.ả ệ à ướ
i v i nh ng doanh nghi p nh n c có v n nh thì c n giao bánĐố ớ ữ ệ à ướ ố ỏ ầ
ho c cho thuê nâng cao hi u qu s n xu t kinh doanh.ặ để ệ ả ả ấ
4. i m i nâng cao hi u qu , hi u qu qu n lý c a nh n cĐổ ớ ệ ả ệ ả ả ủ à ướ
v các c quan ch s h u i v i các doanh nghi p nhà ơ ủ ở ữ đố ớ ệ à
n c.ướ
4.1. Xác định rõ chức năng, quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp nhà
nước.
Ch c n ng qu n lý i v i doanh nghi p nh n c l : Xây d ngứ ă ả đố ớ ệ à ướ à ự
ho n thi n khung pháp lý v ban h nh chính sách, c ch qu n lý i v ià ệ à à ơ ế ả đố ớ
doanh nghi p ho t ng kinh doanh v ho t ng công ích, xây d ng quyệ ạ độ à ạ độ ự
ho ch v o t o i ng cán b c t cán cho doanh nghi p nh n c,ạ à đà ạ độ ũ ộ ố ệ à ướ
thanh tra, ki m tra vi c ch p h nh lu t pháp c a doanh nghi p nh n c.ể ệ ấ à ậ ủ ệ à ướ
Kiên quy t ch m d t tình tr ng c quan h nh chính nh n c canế ấ ứ ạ ơ à à ướ
thi p tr c ti p, c th v o ho t ng kinh doanh c a các doanh nghi pệ ự ế ụ ể à ạ độ ủ ệ
nh n c, phân c p qu n lý rõ r ng.à ướ ấ ả à
C quan qu n lý nh n c c n c quy nh c a pháp lu t v yêuơ ả à ướ ă ứ đị ủ ậ à
c u qu n lý m b n h nh ng ng b h th ng v n b n pháp quy ầ ả à ạ à độ đồ ộ ệ ố ă ả để
th c hi n ch c n ng qu n lý nh n c i v i doanh nghi p nh n c.ự ệ ứ ă ả à ướ đố ớ ệ à ướ
4.2. Phân nh rõ r ng quy n c a các c quan nh n c.đị à ề ủ ơ à ướ
Chính ph th ng nh t qu n lý v t ch c th c hi n các quy n c aủ ố ấ ả à ổ ứ ự ệ ề ủ
ch s h u i v i doanh nghi p nh n c.ủ ở ữ đố ớ ệ à ướ
Ch s h u có quy n th nh l p, sát nh p chia tách, chuy n i sủ ở ữ ề à ậ ậ ể đổ ở
h u, gi i th doanh nghi p, ban h nh i u l m u t ch c ho t ng c aữ ả ể ệ à đ ề ệ ẫ ổ ứ ạ độ ủ
Trần Anh Tú Thương mại 44A
Đề án kinh tế chính trị
doanh nghi p, b nhi m, mi n nhi m khen th ng, k lu t các ch c danhệ ổ ệ ễ ệ ưở ỷ ậ ứ

qu n lý ch ch t, Quy t nh m c tiêu, nhi m v chi n l c phát tri n vả ủ ố ế đị ụ ệ ụ ế ượ ể à
k ho ch trung, d i h n c a doanh nghi p.ế ạ à ạ ủ ệ
Chính ph u quy n cho các b ph n c p c th cho u ban nhânủ ỷ ề ộ ậ ấ ụ ể ỷ
dân th nh ph , t nh tr c thu c trung ng, h i ng qu n tr t ng công tyà ố ỉ ự ộ ươ ộ đồ ả ị ổ
nh n c th c hi n, quy n ch s h u c a nh n c phù h p v i các lo ià ướ ự ệ ề ủ ở ữ ủ à ướ ợ ớ ạ
hình doanh nghi p.ệ
4.3. o t o v s d ng cán b qu n lý doanh nghi p nh n c.Đà ạ à ử ụ ộ ả ệ à ướ
Chính ph quy nh tiêu chu n cán b qu n lý ch ch t c a doanhủ đị ẩ ộ ả ủ ố ủ
nghi p nh n c, ch o xây d ng h th ng o t o, b i d ng i ngệ à ướ ỉ đạ ự ệ ố đà ạ ồ ưỡ độ ũ
giám c doanh nghi p.đố ệ
Chính ph quy nh ch ãi ng v ch trách nhi m i v iủ đị ế độ đ ộ à ế độ ệ đố ớ
nh ng cán b qu n lý ch ch t c a doanh nghi p nh n c, ch o xâyữ ộ ả ủ ố ủ ệ à ướ ỉ đạ
d ng h th ng o t o, b i d ng i ng giám c doanh nghi p.ự ệ ố đà ạ ồ ưỡ độ ũ đố ệ
Chính ph quy nh ch ãi ng v ch trách nhi m i v iủ đị ế độ đ ộ à ế độ ệ đố ớ
nh ng cán b qu n lý doanh nghi p nh n c theo h ng khuy n khíchữ ộ ả ệ à ướ ướ ế
tho áng v v t ch t v tinh th n theo m c óng góp v o k t quả đ ề ậ ấ à ầ ứ độ đ à ế ả
ho t ng c a doanh nghi p ng th i có ch t i phù h p v i t ng lo iạ độ ủ ệ đồ ờ ế à ợ ớ ừ ạ
kinh doanh nghi p ho t ng kém hi u qu do nguyên nhân ch quan.ệ ạ độ ệ ả ủ
Trần Anh Tú Thương mại 44A
Đề án kinh tế chính trị
K t lu nế ậ
Kinh t nh n c l th nh ph n quan tr ng ch o trong n n kinhế à ướ à à ầ ọ ủ đạ ề
t . ó l s c m nh v t ch t nh n c i u ti t n n kinh t v mô. Nóế Đ à ứ ạ ậ ấ để à ướ đ ề ế ề ế ĩ
d a trên ch s h u nh n c v t li u s n xu t vì v y vi c phátự ế độ ở ữ à ướ ề ư ệ ả ấ ậ ệ
tri n nó v a l m c tiêu tr c m t v a l b c chu n b ta i lênể ừ à ụ ướ ắ ừ à ướ ẩ ị để đ
CNXH. Trong giai o n hi n nay kinh t nh n c ang d n ho n thi nđ ạ ệ ế à ướ đ ầ à ệ
phát tri n, h n 10 th c hi n chính sách i m i kinh t nh n c ã tể ơ ự ệ đổ ớ ế à ướ đ đạ
th nh t u áng k góp ph n v o vi c phát tri n chung ng th i c ngà ự đ ể ầ à ệ ể đồ ờ ũ
kh ng d nh c vai trò ch o then ch t c a mình. Tuy nhiên kinh tẳ ị đượ ủ đạ ố ủ ế
nh n c c ng b c l nhi u y u kém, b t c p, trình còn h n ch ,à ướ ũ ộ ộ ề ế ấ ậ độ ạ ế

công ngh l c h u, qu n lý y u kém nên nó th c s tr th nh m tệ ạ ậ ả ế để ự ự ở à ộ
th nh ph n ch o thì ta ph i có nhi u bi n pháp nh : i m i s p x p,à ầ ủ đạ ả ề ệ ư đổ ớ ắ ế
ti n h nh c ph n hoá, c bi t l v n c ph n hoá các doanh nghi pế à ổ ầ Đặ ệ à ấ đề ổ ầ ệ
nh n c. ó l m t trong nh ng gi i pháp tích c c nâng cao tínhà ướ Đ à ộ ữ ả ự để
n ng ng, hi u qu ho t ng c a các doanh nghi p. N u ta th c hi nă độ ệ ả ạ độ ủ ệ ế ự ệ
úng ng l i, chính sách c a ng v Nh n c thì ch c ch n s l mđ đườ ố ủ Đả à à ướ ắ ắ ẽ à
cho các th nh ph n kinh t n y ng y c ng phát tri n c v ch t l ng và ầ ế à à à ể ả ề ấ ượ à
s l ng. Kh ng nh c vai trò ch o c a nó, ó l m t trong nh ngố ượ ẳ đị đượ ủ đạ ủ đ à ộ ữ
nhân t quy t nh n s th nh công chúng ta xây d ng mô hình kinhố ế đị đế ự à để ự
t th tr ng nh h ng XHCN.ế ị ườ đị ướ
Trần Anh Tú Thương mại 44A
Đề án kinh tế chính trị
Danh m c t i li u tham kh o.ụ à ệ ả
1. Kinh t chính tr h c Mac - Lênin. NXB chính tr Qu c gia 1999.ế ị ọ ị ố
2. V n ki n i h i ng to n qu c l n th IX.ă ệ Đạ ộ Đả à ố ầ ứ
3. Ngh Quy t TW ng l n th 3 khoá IXị ế Đả ầ ứ
4. Lý lu n chính tr s 3 n m 2003ậ ị ố ă
5. Kinh t nh n c v quá trình i m i doanh nghi p nh n c.ế à ướ à đổ ớ ệ à ướ
Nh XB kinh t chính tr Qu c gia H N i - 2001.à ế ị ố à ộ
6. Nghiên c u kinh t s 293/10/2001ứ ế ố
7. T p trí kinh t v phát tri n .ạ ế à ể
Trần Anh Tú Thương mại 44A
Đề án kinh tế chính trị
M c l cụ ụ
M đ uở ầ 1
Ch ng Iươ 2
Quan ni m chung v kinh t nh n c (KTNn)ệ ề ế à ướ 2
Ch ng IIươ 4
Tính t t y u v n i dung vai trò ch đ o c a Kinh t nhấ ế à ộ ủ ạ ủ ế à
n c trong n n kinh t nhi u th nh ph nướ ề ế ề à ầ 4

Ch ng IIIươ 7
Th c tr ng doanh nghi p nh n c ự ạ ệ à ướ 7
n c ta hi n nayở ướ ệ 7
Ch ng IVươ 15
Các bi n pháp đ t ng c ng vai trò ch đ o c a kinh tệ ể ă ườ ủ ạ ủ ế
nh n c n c ta hi n nay.à ướ ở ướ ệ 15
K t lu nế ậ 22
Danh m c t i li u tham kh o.ụ à ệ ả 23
Trần Anh Tú Thương mại 44A
Đề án kinh tế chính trị
Trần Anh Tú Thương mại 44A