Kỳ vĩ ruộng bậc thang Hoàng Su Phì pdf

Kỳ vĩ ruộng bậc thang Hoàng Su
Phì
Những ai một lần đến với Hoàng Su Phì – huyện vùng cao biên giới phía Tây của
tỉnh Hà Giang – sẽ không khỏi ngỡ ngàng khi tận mắt ngắm lớp lớp thửa ruộng bậc
thang uốn lượn bao quanh những sườn núi như những bậc thang lên thiên đường.
Một bức tranh tuyệt mỹ trong không gian bao la và hùng vĩ của đất trời, thiên nhiên vùng
cao biên giới, ngỡ như là sự sắp đặt của tạo hóa. Thế nhưng không phải vậy, ruộng bậc
thang Hoàng Su Phì mang giá trị lịch sử, văn hóa, là kết quả công sức lao động cần cù và
sáng tạo của biết bao thế hệ đồng bào các dân tộc thiểu số nơi đây trong quá trình khai
hoang, sinh sống và tồn tại.

Bức tranh thiên nhiên hoàn hảo
Từ trung tâm thành phố Hà Giang đi dọc theo Quốc lộ 2 và tỉnh lộ 177 khoảng hơn
100km là tới huyện Hoàng Su Phì. Nằm ở độ cao 1.500 mét so với mực nước biển, không
khí nơi đây luôn trong lành và lạnh quanh năm. Đây là một nhánh của cao nguyên đá
Đồng Văn nhưng đất đai phì nhiêu, ít có đá tai mèo như Đồng Văn, Mèo Vạc. Dù vậy,
địa hình Hoàng Su Phì vẫn rất hiểm trở, phức tạp, bị chia cắt mạnh bởi hệ thống các dãy
núi cao và trung bình, thấp dần về hướng hai con sông chảy qua địa bàn là sông Chảy và
sông Bạc.
Ruộng bậc thang là hình thức canh tác trên đất dốc của rất nhiều dân tộc khác nhau trên
thế giới. Do ở các vùng cao, miền núi hiếm đất bằng để canh tác, nhất là trồng lúa nước,
người ta khắc phục bằng cách chọn các sườn đồi, núi có đất màu rồi bạt tam cấp để tạo
thành những vạt đất bằng. Sau đó tùy vào ý định canh tác mà có thể để khô hoặc dẫn
nước từ những đỉnh núi cao hơn về.
Hiện tại, chưa có tài liệu nào chính xác nhất về tuổi đời của ruộng bậc thang Tây Bắc,
nhưng ước tính ruộng bậc thang tại Hoàng Su Phì đã có khoảng 300 năm, được khai phá,
kiến tạo và mở rộng bởi công sức nhiều đời của những dân tộc sinh sống trên địa bàn
huyện Hoàng Su Phì, trở thành một kiệt tác thiên nhiên do con người tạo nên. Ruộng bậc
thang cũng đánh dấu quá trình định canh định cư, đem lại cuộc sống ấm no hơn cho các
hộ gia đình tại Hoàng Su Phì.
Với tổng diện tích khoảng 760 ha, ruộng bậc thang Hoàng Su Phì tập trung chủ yếu ở

Bản Phùng, Bản Luốc, Sán Sả Hồ, Hồ Thầu, Thông Nguyên, Nậm Ty và nằm rải rác ở 19
xã khác trong huyện. Từ thung lũng hẹp đến đồi núi thấp và ngược dốc lên đồi núi cao,
cung đường đến “thiên đường ruộng bậc thang” Hoàng Su Phì là một thách thức đối với
những tài xế. Cũng rất nhiều du khách chọn xe gắn máy làm phương tiện để đến Hoàng
Su Phì. Họ tự lái xe và tự do ngắm cảnh để có thể tận hưởng hết vẻ đẹp của thiên nhiên
lôi cuốn.
Tại Hoàng Su Phì, mùa lúa chín vàng thường vào khoảng tháng 9, tháng 10 hằng năm.
Khi đó, màu xanh của mạ non ngày nào chuyển sang vàng rực rỡ. Từ trung tâm xã Bản
Phùng có thể phóng tầm mắt khắp mọi hướng, đâu cũng là tầng tầng lớp lớp những thửa
ruộng bậc thang mùa lúa chín, kéo dài từ làng này sang làng khác, từ đỉnh núi này sang
núi nọ, trải dài xuống tận khe suối. Nhìn từ trên cao ruộng bậc thang như một dải lụa
xanh đang tung bay trong gió rộng cả cây số từ đỉnh xuống chân núi.
Mùa lúa đi qua, Hoàng Su Phì tiếp tục khoác chiếc áo mới với mùa hoa tam giác mạch,
hoa cải vàng… Du khách lại có thêm lý do để đến Hoàng Su Phì lần nữa trong năm khi
tiết trời chuyển từ thu sang đông và cả mùa đông lạnh giá.
Ruộng bậc thang thể hiện sự kết tinh của sáng tạo và đức tính cần cù, kỹ năng canh tác
sản xuất nông nghiệp ở trình độ cao. Tuy vậy, lịch sử hình thành ruộng bậc thang ở mỗi
dân tộc có sự khác nhau do thời gian di cư, đặc trưng, tập quán canh tác sản xuất nông
nghiệp tạo nên những nét riêng trên mỗi thửa ruộng.
Người Dao và người Nùng thường làm ruộng xen kẽ những cánh rừng, thậm chí len lỏi
mỗi nơi một ít nên họ thường khai hoang ở xa nhà. Còn người La Chí thì xung quanh nhà
đều là ruộng, cùng lắm cạnh nhà là vườn rau chứ ít khi họ để đất trống. Chính vì thế khi
đi từ trung tâm thành phố Hà Giang vào Hoàng Su Phì sẽ bắt gặp những đồng ruộng chín
lốm đốm vàng trong rừng xanh tạo nên một phong cảnh độc đáo.
Một điều khác nhau nữa là mùa khai phá ruộng của người Dao ở Bản Luốc, Sán Sả Hồ
thường bắt đầu ngay sau khi ăn Tết xong, nhưng người La Chí ở Bản Phùng lại khai
ruộng vào mùa mưa từ tháng 4 đến tháng 9 Âm lịch. Ngoài ra, mỗi dân tộc có tín ngưỡng
nông nghiệp, nghi lễ cúng bái, cầu mùa, cầu mưa, mừng cơm mới khác nhau, chứa đựng
trong nó là kho tàng văn hóa từng tộc người.

Giữ gìn và phát triển ruộng bậc thang Hoàng Su Phì
Ruộng bậc thang khó nhất là lúc khai hoang, tiếp nữa là khi chuẩn bị vào mùa cấy, việc
làm cỏ đắp bờ cũng vô vùng khó khăn, vì bờ cao, mùa mưa nhiều nước dễ vỡ bờ nên
nhiều nơi phải kè đá, đóng cọc quanh bờ. Nếu không làm kiên cố khi vỡ bờ là đất màu
trôi hết, thậm chí thửa ruộng trên vỡ, thửa dưới cũng vỡ theo.
Xác định được tầm quan trọng trong việc giữ gìn ruộng bậc thang Hoàng Su Phì, bởi đây
vừa là nguồn cung cấp lương thực cho đồng bào dân tộc nơi đây, vừa được chính thức
công nhận là Di sản Văn hóa quốc gia, lãnh đạo tỉnh Hà Giang khẳng định trước mắt phải
tiến hành quy hoạch ruộng, bà con chỉ được phép khai thác, trồng cấy chứ không được
thay đổi, phá bỏ bờ ruộng, khai thác, sử dụng nguồn nước sao cho hợp lý, để có thể dẫn
nước vào được ruộng cao, tiêu nước cho ruộng thấp…
Ngoài ra, để nâng cao đời sống kinh tế cho người dân, huyện cũng đang tiến hành chuyển
đổi giống lúa có năng suất, chất lượng cao để giao bà con canh tác thử nghiệm, nếu có
hiệu quả kinh tế sẽ nhân rộng và phổ biến, chuẩn bị đưa vào sản xuất nhiều giống rau mới
vào vụ đông để thâm canh theo mùa, giúp bà con nông dân làm giàu được trên những
thửa ruộng bậc thang của cha ông.
Cùng với đó, thấy rõ thế mạnh của Hoàng Su Phì với cảnh quan độc đáo của ruộng bậc
thang, huyện đã thực hiện chủ trương phát triển du lịch theo hướng xã hội hóa, huy động
các thành phần kinh tế, hộ gia đình tham gia.
Nhiều biện pháp ưu tiên phát triển du lịch được triển khai như khuyến khích các tổ chức
tham gia hoạt động du lịch; cho thuê dài hạn hệ thống nhà hàng, khách sạn thuộc huyện
quản lý, trích ngân sách hỗ trợ người dân làm nhà vệ sinh, khôi phục làng nghề truyền
thống…
Bên cạnh đó, huyện cũng chú trọng tới việc mở các tour, tuyến, hoàn thiện hệ thống cơ sở
hạ tầng, phát triển các sản phẩm du lịch, đào tạo nguồn nhân lực… nhằm quảng bá tiềm
năng du lịch của Hoàng Su Phì.
Trên cơ sở quy hoạch tổng thể phát triển du lịch, huyện đã xây dựng nhiều làng văn hóa
du lịch cộng đồng nằm trên các tuyến du lịch tạo thành chuỗi các điểm liên kết, với mong
muốn, có thể phát triển ruộng bậc thang Hoàng Su Phì trở thành điểm đến hấp dẫn,

thường xuyên của du khách trong và ngoài nước.