Rối loạn nuốt ở người già potx

Rối loạn nuốt ở người già

Một cụ ông 85 tuổi được đưa vào viện trong tình trạng sốt
nhẹ, ho nhiều. Chụp X-quang phổi thấy có hình ảnh viêm
phổi phải.
Nguyên nhân
Có nhiều nguyên nhân gây rối loạn nuốt ở người già. Hàng
đầu là các thương tổn thần kinh - cơ như nhồi máu não, xuất
huyết não, bệnh Parkinson, xơ cứng cột bên teo cơ, đa u tủy
xương, nhược cơ, sa sút trí tuệ. Tiếp đến là nhóm nguyên
nhân do tổn thương cấu trúc như tuyến giáp to, phì đại đốt
sống cổ, túi thừa Zenker, ung thư…; các rối loạn tâm lý, bệnh
mô liên kết (viêm đa cơ, loạn dưỡng cơ…), các nguyên nhân
do thầy thuốc (phẫu thuật vùng hầu họng, xạ trị, thuốc…)
cũng có thể gây những rối loạn nuốt ở người già.


Rối loạn nuốt và hậu quả
Nuốt là một quá trình sinh lý nhằm đưa thức ăn, các chất dinh
dưỡng, nước… vào đường tiêu hóa. Nuốt gồm bốn giai đoạn:
sự chuẩn bị của khoang miệng, quá trình đẩy thức ăn xuống
của khoang miệng, hầu họng và thực quản. Các giai đoạn này
có sự tham gia phối hợp của miệng, hầu họng, thanh quản và
thực quản.
Việc suy giảm chức năng các cơ quan, đặc biệt là não bộ ở
người già thường gây rối loạn quá trình nuốt như việc suy
giảm hoặc mất các phản xạ bảo vệ trong đó có phản xạ đóng
nắp thanh môn khi nuốt.

Biểu hiện của các rối loạn về nuốt ở người già rất phong phú
và đa dạng. Rối loạn nuốt do miệng và hầu họng thường gây
ho, nghẹn, khó nuốt, cảm giác thức ăn vướng ở họng… Rối
loạn nuốt do thực quản thường có cảm giác vướng thức ăn
trong họng hoặc trong ngực dọc theo xương ức, nghẹn trong
ngực. Bên cạnh đó, rối loạn nuốt nói chung thường gây tăng
tiết nước bọt, sặc thức ăn lên mũi, ho sặc do thức ăn rơi vào
khí quản…
Rối loạn nuốt ở người già có thể gây nhiều hậu quả từ nhẹ
đến nặng. Nhẹ nhất cũng là viêm mũi họng, nói khàn, thay
đổi thói quen ăn uống. Nếu nặng hơn, bệnh nhân sợ ăn, uống,
thậm chí sợ cả nuốt… nước bọt. Điều này sẽ dẫn đến mất
nước, điện giải, sụt cân, suy kiệt nặng. Nhưng nguy hiểm
nhất là bệnh nhân bị sặc thức ăn, nước, nước bọt…vào phổi
gây nên ho, viêm phổi kéo dài và tái đi tái lại. Nhiều trường
hợp, lượng dị vật vào phổi quá nhiều gây ho dữ dội, co thắt
thanh quản, suy hô hấp cấp và tử vong nếu không được cấp
cứu kịp thời.


Điều trị rối loạn nuốt
Trước khi điều trị các rối loạn nuốt, phải đánh giá thật cụ thể
mức độ và vị trí tổn thương cũng như nguyên nhân gây ra rối
loạn nuốt. Việc đánh giá dựa vào thăm khám kỹ lưỡng vùng
họng miệng, thanh quản, khám phát hiện các tổn thương phổi
(thường là phổi phải). “Nuốt đồ ký - ghi hình quá trình nuốt”
có cản quang là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán các rối loạn về
nuốt. Có thể nội soi thực quản, làm điện cơ, chụp CT, MRI
sọ não… để xác định nguyên nhân.
Mục tiêu điều trị rối loạn nuốt là tránh viêm phổi hít phải (do

sặc), cải thiện khả năng ăn uống để đảm bảo dinh dưỡng cho
bệnh nhân. Các biện pháp bao gồm tìm dạng thức ăn thích
hợp, ví dụ bệnh nhân khó nuốt thức ăn cứng thì chuyển chế
độ thức ăn mềm hơn, bệnh nhân hay sặc chất lỏng thì chuyển
chế độ ăn đặc…
Điều trị phục hồi chức năng nuốt bằng “liệu pháp nuốt” gồm
ba phương pháp: hỗ trợ bù khi nuốt, luyện tập tăng cường
chức năng các cơ nhai - nuốt và luyện tập khi đang trong quá
trình nuốt. Liệu pháp này nhằm làm giảm khả năng sặc thức
ăn vào phổi và tránh ứ đọng thức ăn trong miệng. Phẫu thuật
cắt cơ nhẫn - hầu để làm thông thoáng đường thức ăn xuống
thực quản cũng có thể được áp dụng. Nuôi dưỡng bằng
đường tĩnh mạch, mở thông dạ dày - hỗng tràng qua nội soi
được chỉ định cho một số trường hợp nặng.
Dự phòng bằng cách nào?
Dự phòng viêm phổi do rối loạn nuốt ở người già bằng cách:
nghỉ ngơi trước ăn 30 phút; ngồi khi ăn; ăn miếng nhỏ, thức
ăn mềm thích hợp; không nói chuyện, xem ti vi, đọc báo…
làm mất tập trung khi đang ăn. Tránh dùng các thuốc an thần,
gây ngủ ngoài chỉ định. Làm rỗng dạ dày bằng các thuốc như
erythromycin, motilium… Vệ sinh răng miệng thường xuyên
để tránh viêm phổi hít phải và hết sức chú ý nếu bệnh nhân
đang ăn bị sặc phải biết cách cấp cứu như một hội chứng dị
vật thâm nhập đường thở.