Phát hiện sớm chứng sa sút trí tuệ ở người già

Phát hiện sớm chứng sa sút trí tuệ ở người già

Dù do nguyên nhân nào thì người mắc bệnh này cũng sẽ trải qua sự
suy giảm không thay đổi được cả về chức năng và trí tuệ, kéo dài từ
2 đến 10 năm. Cuối cùng, bệnh nhân trở thành người lệ thuộc hoàn
toàn và thường tử vong do các bệnh nhiễm trùng.
Sa sút trí tuệ là sự suy giảm chức năng trí tuệ và những lĩnh vực khác về
nhận thức, dẫn đến giảm khả năng hoạt động sống hàng ngày. Đây là
một trong những rối loạn ảnh hưởng trầm trọng nhất đến người cao tuổi.
Đặc trưng của bệnh là sự suy giảm nhận thức xảy ra trong tình trạng ý
thức vẫn bình thường. Đó không phải là loại rối loạn nhận thức có thể
hồi phục như mê sảng hay trầm cảm.
Tần suất mắc bệnh sa sút trí tuệ tăng nhanh theo tuổi. Ở tuổi sau 60, tỷ lệ
này tăng gấp đôi mỗi 5 năm. Ở tuổi 60-64, chỉ có 1% bị sa sút trí tuệ,
nhưng đến tuổi trên 85 thì tỷ lệ này là 30-50%.
Cần phân biệt sa sút trí tuệ và quên lành tính do tuổi. Quên lành tính do
tuổi là tình trạng giảm trí nhớ do tuổi cao, là kết quả của tiến trình hoạt
động thần kinh chậm dần do tuổi tác. Khởi đầu của quên lành tính là tình
trạng khó nhớ thông tin mới và chậm nhớ lại thông tin cũ do suy giảm
khả năng tập trung và chú ý. Tuy nhiên, khi cho bệnh nhân thời gian và
có biện pháp động viên thì việc sinh hoạt hằng ngày của họ vẫn bình
thường

Biểu hiện thường gặp nhất của sa sút trí tuệ giai đoạn sớm là giảm
trí nhớ gần. Bệnh nhân có thể quên điều mình vừa nói và lặp đi lặp lại
câu này nhiều lần trong vài phút. Họ thường xuyên quên nơi để những
vật dụng cá nhân. Tình trạng quên kéo dài và dẫn đến tâm lý hoang
tưởng là bị mất trộm.

Trong giai đoạn sớm này, bệnh nhân cũng gặp khó khăn khi tìm từ diễn
đạt ý mình muốn nói hoặc giải thích một điều gì đó. Họ thường phải nói

vòng vo, chẳng hạn như không nhớ từ cà vạt nên phải mô tả nó là một
vật quấn quanh cổ áo. Ngoài ra, bệnh nhân cũng có thể quên hay khó
khăn trong việc sử dụng hoặc làm những công việc hằng ngày như lái
xe, giữ tiền, nấu ăn...
Những biểu hiện khác của sa sút trí tuệ giai đoạn sớm là thay đổi cá tính,
rối loạn cảm xúc và giảm sự phán đoán. Người bệnh có những hành
động không giống như họ đã từng làm, chẳng hạn như một người keo
kiệt đột nhiên tặng cho hội từ thiện vài chục triệu đồng. Những thay đổi
tính khí khác như trầm cảm hay hoang tưởng cũng thường xảy ra. Cần
lưu ý trong giai đoạn sớm này, hoạt động xã hội của người sa sút trí tuệ
vẫn không bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, họ thường có những thay đổi về
tính khí như cáu gắt, tàn nhẫn, kích động...

Sự ổn định trí tuệ của bệnh nhân cũng khá mỏng manh. Trong những
tình huống khó khăn hay bức xúc thì sự suy giảm trí tuệ có thể biểu lộ rõ
rệt, chẳng hạn như khi phải đi một quãng đường xa để thăm con cháu thì
họ có thể đi lạc hay mất định hướng, đi vòng vo.

Ở mức độ trung bình, bệnh nhân bị giảm khả năng thực hiện các
công việc thường ngày như tắm rửa, mặc đồ, vệ sinh cá nhân. Họ
không thể nhớ được thông tin mới, mất định hướng về không gian và
thời gia, có thể quên những sự vật xung quanh mình như quên nhà vệ
sinh, phòng ngủ ở đâu. Người bệnh cũng dễ bị ngã hoặc có tai biến do
sự nhầm lẫn và giảm phán đoán. Những rối loạn hành vi có từ giai đoạn
sớm vẫn kéo dài đến giai đoạn trung bình và nặng. Hoang tưởng và ảo
giác xuất hiện ở khoảng 25% bệnh nhân. Ví dụ: Khi bệnh nhân mất khả
năng nhận ra chính bản thân mình trong gương thì họ lại nghi ngờ là có
người lạ vào nhà. Sự lệch lạc này có thể ngày càng nặng và kéo dài.
Bệnh nhân cũng có những biểu hiện rối loạn hành vi và trở nên kích
động.

Ở giai đoạn nặng, bệnh nhân không thể thực hiện những sinh hoạt
hàng ngày như ăn uống, vệ sinh cá nhân, đi lại và lệ thuộc hoàn toàn
vào người thân. Trí nhớ ngắn hạn, dài hạn bị mất hoàn toàn. Bệnh nhân
không nhận biết được kể cả những người rất thân của mình, mất đi
những khả năng vận động phản xạ khác như nuốt (nên dễ bị rối loạn
dinh dưỡng và sặc thức ăn). Kết hợp với tình trạng kém dinh dưỡng và ít
vận động, nằm liệt giường, bệnh nhân có thể bị loét da.
Ở giai đoạn muộn của sa sút trí tuệ, bệnh nhân sẽ bị tăng tần suất các tai
biến; chẳng hạn như biến chứng của việc mất nước, kém dinh dưỡng,
viêm phổi hít, loét da. Sự lệ thuộc hoàn toàn vào người khác có khi đưa
bệnh nhân đến tình huống phải vào nhà dưỡng lão. Nếu tiếp tục ở tại
nhà, người chăm sóc và bệnh nhân phải được trang bị những thiết bị cần
thiết khác.

Khi nghi ngờ người thân bị sa sút trí tuệ, bạn hãy đưa họ đến khám tại
các phòng khám chuyên khoa tâm thần, thần kinh hoặc lão khoa.