Bài 39 Biến động số lượng cá thể của quần thể sinh vật potx

Bài 39 Biến động số lượng cá thể
của quần thể sinh vật
I - BiÕn ®éng sè l îng c¸ thÓ
Thế nào là sự biến động số lượng cá
thể của QT?
+ Sau một trận cháy rừng, số lượng sinh vật trong
khu rừng giảm mạnh.
+ Tháng 3 hàng năm: Muỗi, ếch nhái tăng số lượng
+ Ốc bươu vàng ở Việt Nam tăng nhanh gây hại lúa.
+ Cá ở biển Pêru cứ 7 năm giảm Sl 1 lần
Biến động số lượng cá thể
Là sự tăng hoặc giảm số lượng cá thể trong quần thể
*. Ví dụ
*.Khái niệm
Lấy ví dụ về biến động số lượng cá
thể của quần thể ?
Bi n đ ng theo ế ộ
chu kỳ
Bi n đ ng ế ộ
không theo chu
kỳ
Từ các ví dụ trên có thể chia thành mấy kiểu
biến động ?
1. Khái niệm biến động số lượng cá thể
2. BiÕn ®éng theo chu kú
Mèo rừng săn bắt thỏ
Đồ thị biến động số lượng thỏ và mèo rừng
Canađa theo chu kỳ 9 – 10 năm
Vì sao số lượng thỏ và mèo rừng lại tăng và giảm theo chu kỳ gần
giống nhau ?
*. Ví dụ

Thế nào là biến động theo chu kỳ ?
- Biến động số lượng cá thể thỏ và mèo rừng Canada theo
chu kỳ 9-10 năm
- Ếch nhái có nhiều vào mùa mưa
- Muỗi có nhiều vào mùa hè
*. Khái niệm: là biến động số lượng cá thể theo chu kỳ xảy ra
do những thay đổi có chu kỳ của điều kiện môi trường
3. Biến động không theo chu kỳ
H39.1:Đồ thị biến động số lượng thỏ và
mèo rừng Canađa theo chu kỳ 9 – 10 năm
Chỉ ra điểm khác nhau giữa hình 39.1 và 39.2 ?
H39.2:Biến động số lượng thỏ ở
Oxaylia do bị mắc bệnh u nhầy
Lấy thêm các ví dụ khác về biến động
không theo chu kỳ ?
3. Biến động không theo chu kỳ
Biến động số lượng thỏ ở Oxaylia do bị mắc bệnh u nhầy
Rừng U Minh bị cháy năm 2002
Vậy thế nào là biến động không theo chu kỳ ?
Khái niệm: Là biến động số lượng cá thể của quần thể tăng
hoặc giảm số lượng một cách đột ngột do điều kiện bất thường
của thời tiết hay do hoạt động khai thác tài nguyên quá mức của
con người gây nên.
Hậu quả của sự biến động số lượng cá thể không theo
chu kỳ tới môi trường sinh thái ?
Hậu quả:
- Nếu tăng đột ngột, không kiểm soát được gây
mất cân bằng sinh thái
- Nếu giảm sinh vật có nguy cơ bị tuyệt chủng.
Trong sản xuất số lượng cá thể giảm mạnh có ảnh hưởng

như thế nào ? Biện pháp phòng tránh ?
Rét đậm, rét hại làm chết hàng loạt gia súc ở Miền Bắc
II. Nguyên nhân gây ra biến động và sự điều chỉnh số
lượng cá thể của quần thể
Quần thể
Nguyên nhân gây ra biến động
Nhóm
NTST
Cáo ở đồng rêu phương bắc(4 năm)
Sâu hại mùa màng (tăng vào xuân, hè)
cá
Chim cu gáy(Mùa hè)
Ếch nhái (tháng 3)
Bò sát, ếch nhái miền Bắc Việt nam ( giảm
vào mùa đông giá rét)
Bò sát, chim nhỏ, gặm nhấm ( giảm khi lũ
lụt)
Thỏ ở Ôxtrâylia ( tăng, giảm thất thường)
Muỗi (tháng 3)
Động vật, thực vật ở rừng U Minh thượng
giảm khi cháy rừng
1. Nguyªn nh©n g©y biÕn ®éng sè l îng c¸ thÓ trong quÇn thÓ
Phụ thuộc vào sl con mồi là chuột Lemut
Khí hậu ấm áp, thức ăn dồi dào
nên sinh sản nhiều
Dòng nước nóng tác động
Nguồn thức ăn dồi dào
Mùa mưa là mùa sinh sản
Nhiệt độ quá thấp
Lũ lụt

Tăng do thức ăn dồi dào, không có
kẻ thù; giảm do dịnh bệnh
Nhiệt độ ấm, độ ẩm cao
Cháy rừng
VS
VS,HS
VS
HS
VS
VS
VS
HS
VS
VS
Hãy nêu nguyên nhân gây ra biến động của các quần thể
trong các ví dụ trên theo bảng ?
Điền tên nhóm nhân tố sinh thái gây ra biến động của các quần thể trên ?
Có thể chia nguyên nhân gây biến động thành mấy nhóm ?
Nguyên nhân Nhân tố vô sinh Nhân tố hữu sinh
Phụ thuộc mật độ
quần thể
Yếu tố ảnh hưởng
chủ yếu
Ảnh hưởng tới
Không.
Có.
Khí hậu (t
o
C, độ ẩm …)
- Cạnh tranh (Cùng loài)

- Kẻ thù.
- Thức ăn.
- Sinh sản.
- Khả năng thụ tinh.
- Sức sống của con non.
Thông qua trạng thái sinh
lý của các cá thể.
- Sự phát tán.
- Sức sinh sản.
- Tỉ lệ tử vong.
Hoàn thành n i dung b ng sau?ộ ả
Tác động của nhân tố vô sinh vào giai đoạn nào của quần thể gây biến
động mạnh mẽ nhất ?
Con người ảnh hưởng như thế nào đến biến động số lượng cá thể
của quần thể ?
2. Sù ®iÒu chØnh sè l îng c¸ thÓ cña quÇn thÓ
- Quần thể sống trong một môi trường xác định luôn có xu hướng
tự điều chỉnh số lượng cá thể bằng cách làm giảm số lượng cá thể
hoặc kích thích làm cho số lượng cá thể tăng lên.
+ Trong điều kiện thuận lợi như: thức ăn dồi dào, ít kẻ thù =>sức sinh
sản tăng, mức độ tử vong giảm, nhập cư tăng => số lượng cá thể tăng
+ Khi số lượng cá thể tăng cao => thức ăn khan hiếm, nơi sống chật
chội, ô nhiễm môi trường => cạnh tranh gay gắt => sức sinh sản giảm,
tỷ lệ tử vong cao => số lượng cá thể giảm. VD: tỉa thưa ở thực vật
Quần thể điều chỉnh số lượng cá thể như thế nào?
Sinh sản
Tử vong
Nhập cư Xuất cư
Kích thước quần thể
- Sơ đồ về sự điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể :

3. Trng thỏi cõn bng ca qun th
Quan sỏt hinh cho bit th no l trng thỏi cõn
bng ca qun th ?
L kh nng t iu chnh s lng cỏ th ca qun th mc
n nh, phự hp vi kh nng cung cp ngun sng ca mụi
trng.
Sơ đồ điều chỉnh số l ợng cá thể của quần thể trở lại
mức cân bằng
Cỏc nhõn t sinh thỏi vụ sinh v hu sinh nh hng nh th
no ti trng thỏi cõn bng ca qun th ? Ly vớ d minh ha.
Trong sn xut con ngi ó ng dng iu ny nh th no ?
Con người có ảnh hưởng như thế nào đến trạng thái cân bằng
của quần thể ?
BIẾN ĐỘNG Theo chu kỳ Không theo chu kỳ
Ví dụ
Tính chất
Nguyên nhân
Số lượng cá thể của quần
thể biến động theo chu kỳ.
Số lượng cá thể của quần thể
biến động một cách đột ngột.
Do những thay đổi có chu kỳ của
điều kiện môi trường.
-Sự thay đổi bất thường của điều
kiện môi trường.
-Hoạt động khai thác tài nguyên quá
mức của con người.
- Số lượng ếch tăng mạnh vào
mùa mưa.
- Số lượng muỗi tăng vào mùa

hè.
- Số lượng mèo rừng tăng
giảm theo chu kỳ 9-10 năm.
- Biến động số lượng cá cơm
ở biển Peru 10-12 năm.
- Số lượng nấm men tăng
mạnh trong vại dưa.
- Số lượng cây dương xỉ giảm
mạnh do cháy rừng.
- Số lượng gà ở Thái Nguyên
giảm mạnh do dịch cúm gia
cầm H5N1.
- Số lượng cá thu giảm mạnh
do sự đánh bắt quá mức của
ngư dân ven biển.
Phân biệt biến động theo chu kỳ và biến động không theo
chu kỳ ?
Những nghiên cứu về biến động số lượng cá thể có ý nghĩa như
thế nào đối với sản xuất nông nghiệp và bảo vệ các loài sinh vật
? Cho ví dụ minh họa ?
Câu 3: Số lượng thỏ và mèo rừng Canada có chu kỳ biến động:
A. 3 -4 năm B. 5 – 6 năm
7 năm D. 9 – 10 năm
Câu 4: Cáo ở đồng rêu phương bắc có chu kỳ biến động là :
A.3- 4 năm B. 5 – 6 năm
C. 7 năm D. 9 – 10 năm
Câu 5: Nguyên nhân gây biến động số lượng cá thể
của quần thể là :
A.Thay đổi các nhân tố vô sinh
B.Thay đổi các nhân tố sinh thái vô sinh

C. Thay đổi các nhân tố sinh thái hữu sinh
D. Cả B và C đúng
Câu 6: Các nhân tố sinh thái vô sinh không bị chi phối bởi
mật độ cá thể của quần thể gọi là:
A.Nhân tố phụ thuộc mật độ quần thể
B.Nhân tố phụ thuộc yếu tố bên trong cơ thể
C.Nhân tố không phụ thuộc mật độ quần thể.
D.Nhân tố không phụ thuộc yếu tố bên trong cơ thể
Câu 7: Các nhân tố sinh thái hữu sinh bị chi phối bởi mật
độ cá thể của quần thể gọi là:
A.Nhân tố phụ thuộc mật độ quần thể
B.Nhân tố phụ thuộc yếu tố bên trong cơ thể
C.Nhân tố không phụ thuộc mật độ quần thể.
D.Nhân tố không phụ thuộc yếu tố bên trong cơ thể
Cạnh tranh thức ăn
Kí sinh
Động vật ăn thịt
Dịch bệnh