Sáng kiến kinh nghiệm THPT sử dụng mạng xã hội trong xây dựng văn hóa nhà trường và tư vấn hướng nghiệp

MỤC LỤC
Trang
A. PHẦN MỞ ĐẦU........................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài.............................................................................................................................. 1
2. Tính lịch sử của sáng kiến kinh nghiệm.................................................................................. 3
3. Điểm mới và đóng góp của sáng kiến...................................................................................... 4
4. Phương pháp nghiên cứu và phạm vi của sáng kiến kinh nghiệm................................ 4
B. NỘI DUNG...................................................................................................................................... 5
1. Mạng xã hội............................................................................... Error! Bookmark not defined.5
1.1. Một số hiểu biết chung …………………………………………………….5
1.2. Mặt tích cực của mạng xã hội………………………………………………5
1.3. Mặt trái của mạng xã hội…………………………………………………..7
2. Sử dụng mạng xã hội vào xây dựng văn hóa nhà trường................................................. 9
2.1. Văn hóa nhà trường……………………………………………………….9
2.2. Cách thức sử dụng mạng xã hội vào xây dựng văn hóa nhà trường………9
3. Mạng xã hội trong cơng tác tư vấn hướng nghiệp............................................................ 20
3.1. Tư vấn hướng nghiệp trong nhà trường…………………………………...20
3.2. Cách thức sử dụng mạng xã hội vào tư vấn hướng nghiệp cho học sinh .. 22
4. Vận dụng thực tiễn và kết quả khảo nghiệm....................................................................... 23
4.1. Mạng xã hội với xây dựng văn hóa nhà trường …………………………………………23
4.2. Mạng xã hội với tư vấn hướng nghiệp du học và xuất khẩu lao động ………………….26

5. Một số kiến nghị, đề xuất........................................................................................................... 28
C. KẾT LUẬN................................................................................................................................... 29


A. PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài:
Mấy năm gần đây, trên Internet xuất hiện ngày càng nhiều các mạng xã hội,
cơng cụ tìm kiếm, kết nối thơng tin khác. Chúng phát triển nhanh, lan tỏa rộng khắp
toàn cầu, điển hình là Facebook, Twitter, Youtube, Google, Yahoochat, Gmail...

Riêng Facebook, chỉ sau mấy năm ra đời, mạng xã hội này đã có khoảng 2,3 tỷ
người khắp thế giới sử dụng, hơn một nửa trong đó sử dụng hàng ngày. Vào năm
2005 mạng xã hội chia sẻ video lớn nhất hiện nay – Youtube ra đời. Đến nay,
Youtube có hơn 1 tỷ người dùng, tương đương 1/7 dân số thế giới. Ở Việt Nam hiện
nay, cả nước có số lượng mạng xã hội là 259. Người dùng Internet ở nước ta nhìn
chung có trình độ học vấn tương đối khá, là học sinh, sinh viên, trí thức, cơng chức,
viên chức. Khi ngồi trước máy, ngồi nhu cầu học tập, tìm kiếm thơng tin bổ ích qua
các báo, tạp chí và trang thơng tin điện tử chính thống, người dùng mạng xã hội còn
sử dụng để kết nối bạn bè, chia sẻ thơng tin. Mạng xã hội được ví như quyền lực
mềm, quyền lực thứ 5. Có rất nhiều minh chứng thể hiện rõ sức mạnh quyền lực
trên thông qua các mạng xã hội như facebook, zalo, twiter... Nó bao trùm qua mọi
lĩnh vực, từ giải trí, an sinh xã hội, văn hóa đến những câu chuyện phiếm vỉa hè mà
người ta bàn ra tán vào mọi lúc mọi nơi, cũng dễ dàng tác động đến công chúng
thông qua quyền lực mềm- mạng xã hội. Cịn ở nước ta, những mặt tích cực của
mạng xã hội cũng rất đáng kể ra với những ví dụ điển hình tác động sâu rộng đến dư
luận. Hẳn ai cũng biết câu chuyện cảm động của BS. Nguyễn Ngọc Chung, Phó
giám đốc Bệnh viện Đa khoa Vị Xun (Hà Giang) cách đây ít lâu. Hình ảnh vị bác
sĩ ra chợ kêu gọi quyên tiền ủng hộ để mổ cho một cặp song sinh đang nguy kịch
tính mạng, chỉ trong vài phút đã làm lay động cộng đồng mạng khắp cả nước. Hàng
trăm triệu đồng tiền mặt đã được gửi tới để điều trị cho các cháu. Nếu khơng có
facebook thì khơng thể làm được điều này. Mới đây nhất như việc kêu gọi giúp đỡ
đồng bào bị ảnh hưởng và thiệt hại nặng nền do mưa, lũ ở Hà Giang và Yên Bái,
hay hành động mẹ bé Hải An đã hiến giác mạc của bé sau khi bé bị u não và qua
đời… Chỉ bằng những hình ảnh chân thực được truyền đi trên mạng xã hội đã làm
lay động trái tim hàng triệu người trên mọi miền tổ quốc. Mạng xã hội đã trở thành
cầu nối để chúng ta cùng nhau chia sẻ những nỗi đau và mất mát với những người
đang phải trải qua những ngày sóng gió.
Trong tầng lớp học sinh, sinh viên, công chức, viên chức đã từng và đang học
tập, công tác tại địa bàn Nghệ An, các công cụ như facebook, zalo, messenger được
sử dụng phổ biến. Các nhóm bạn lớp ra trường lâu muốn kết nối lại cũng thông qua

các cơng cụ này rất hữu ích, nhà trường muốn thơng tin đến các thế hệ học sinh thì
sử dụng mạng xã hội cũng rất hiệu quả. Trong những năm gần đây, việc sử dụng
mạng xã hội vào điều hành công việc cũng đã được khai thác. Ở các nhà trường,
mạng xã hội đã len lỏi vào tất cả các sinh hoạt, từ chuyên môn, điều hành công việc
đến kết nối bạn bè, chia sẻ thơng tin cuộc sống, hình thành dần một
1


nền văn hóa mạng.…Đa số nhà trường đã quan tâm chú ý đến việc tuyên truyền tác
động hai mặt của mạng xã hội đến cho học sinh, khuyến cáo học sinh cẩn trọng
trong khi tham gia tương tác trên mạng nhưng để khai thác mặt tích cực của mạng
xã hội vào phục vụ các hoạt động của nhà trường, từ đó góp phần tạo nên một bản
sắc văn hóa của ngơi trường đó thì khơng phải ngơi trường nào cũng chú ý hoặc có
làm thì cũng là hoạt động riêng lẻ của các nhân hoặc của tổ chức nhưng thiếu tính
đồng bộ, thống nhất theo lộ trình, quy trình chung trong tồn đơn vị.
Ở một góc nhìn khác, trong những năm gần đây, nhu cầu được gặp gỡ kết nối bạn
học cũ diễn ra phổ biến trong các thế hệ học sinh. Bên cạnh nhu cầu gặp gỡ, các anh
chị cịn mong muốn đóng góp một phần vào sự phát triển giáo dục của trường, nhất
là giúp đỡ học sinh có hồn cảnh khó khăn vươn lên trong cuộc sống. Vấn đề là nhà
trường cần có thơng tin về các thế hệ học sinh để kết nối, tập hợp và phải xem đây
là một nguồn lực phát triển, chưa nói đến việc ủng hộ tài trợ mà ngay chỉ việc lấy sự
thành đạt của học sinh khóa trước, những thành cơng của các tấm gương học sinh
vượt khó đã là một bài học lớn trong giáo dục, hơn cả mọi bài diễn thuyết về đạo
đức, về nghị lực sống. Văn hóa nhà trường là sự chung tay xây dựng của nhiều thế
hệ, được đúc kết lại thành truyền thống.
Ở một góc độ khác, mạng xã hội cũng có những tác động to lớn đến lựa chọn nghề
nghiệp của giới trẻ hiện nay. Theo Adecco Việt Nam- đơn vị hàng đầu thế giới về
tuyển dụng và giải pháp nhân sự, thực hiện và cơng bố tại thành phố Hồ Chí Minh
ngày 26-6- 2019, qua khảo sát và phân tích chuyên sâu hơn 600 cá nhân ở 3 thành
phố lớn Hà Nội, Đà Nẵng và thành phố Hồ Chí Minh cho thấy, hơn 48% thế hệ Z

(1995-2015) – thành viên mới nhất của lực lượng lao động biết đến nghề nghiệp
hiện tại của mình qua mạng xã hội.
Mạng xã hội đã bỏ xa thông tin từ trường học (18,86%), bạn bè (17,92%) và
truyền thông truyền thống (5,66%) để trở thành nguồn thông tin nghề nghiệp hàng
đầu. Thế hệ Z Việt Nam với lợi thế được đào tạo và khả năng tìm kiếm thông tin trở
nên chủ động trong sự nghiệp sớm hơn so với những thế hệ trước. Nhiều con đường
lựa chọn nghề nghiệp đã được đặt ra cho các em song khơng phải ai cũng tìm đúng
thơng tin phù hợp với điều kiện, năng lực, phẩm chất cá nhân của mình. Trong
những năm gần đây, ngoài con đường lập nghiệp truyền thống sau tốt nghiệp THPT
như thi vào các trường ĐH, CĐ, trường nghề thì du học, xuất khẩu lao động cũng là
một con đường được nhiều phụ huynh, học sinh lựa chọn. Tuy nhiên, thông tin các
công ty tư vấn đưa ra thường hấp dẫn về chi phí rẻ, việc làm thuận lợi khi ở nước
ngoài, thu nhập cao chưa hẳn đã hồn tồn chính xác với thực tế. Sở GD&ĐT Nghệ
An cũng đã có cơng văn 1870/SGD&ĐT- GDCN-GDTX ngày 8 tháng 10 năm 2019
nhằm chấn chỉnh hoạt động này, trong đó cũng đã chỉ rõ những điều cịn tồn tại
trong công tác tư vấn hướng nghiệp du học và xuất khẩu lao động. Mới đây nhất,
Cơng đồn ngành giáo dục Nghệ An cũng đã có cơng văn 234/HD-CĐN ngày 29
tháng 11 năm 2019 về tuyên truyền trên facebook. Thủ tướng Chính phủ trong cuộc
họp triển khai cơng tác dân vận đầu năm 2020 cũng đã
2


chỉ đạo cần tăng cường công tác truyền thông trên mạng xã hội. Điều đó cho thấy,
người đứng đầu Chính phủ, các cơ quan quản lý Nhà nước, các tổ chức xã hội đã
xem không gian mạng là một xã hội thực sự, ở đó, các chủ thể xã hội có thể tương
tác. Sự việc đau lịng diễn ra tại Anh vào cuối tháng 10 năm 2019, 39 người nhập cư
trái phép chết trong xe thùng đông lạnh tại hạt Essex của Anh vào cuối năm 2019
mà chủ yếu là người Nghệ An, Hà Tĩnh là bài học cho những ai thiếu thơng tin hoặc
có thơng tin khơng chính xác, không đầy đủ về “miền đất hứa” mà bất chấp tính
mạng. Do vậy, học sinh, phụ huynh cần một nguồn thông tin khác để kiểm chứng,

so sánh trước khi đưa ra những quyết định. Khơng gì cụ thể, chân thực hơn là từ
những học sinh trường mình đã đi đến đó, đang thực tế học tập, làm việc, trải
nghiệm chia sẻ. Chúng tôi sử dụng mạng xã hội làm công cụ để tạo lập nhóm, cung
cấp thơng tin cho học sinh để các em chia sẻ, tìm hiểu thơng tin trực tiếp với các anh
chị.
Với những yêu cầu xuất phát từ thực tiễn và đáp ứng yêu cầu đòi hỏi của giáo
dục, chúng tôi lựa chọn đề tài “ Sử dụng mạng xã hội trong xây dựng văn hóa nhà
trường và tư vấn hướng nghiệp” như một sự đúc kết, chia sẻ kinh nghiệm cùng đồng
nghiệp để chúng ta cùng thực hiện tốt hơn nhiệm vụ giáo dục của mình.
2. Tính lịch sử của sáng kiến kinh nghiệm
Tìm hiểu về mạng xã hội thì đã có nhiều bài viết, nhất là các tác giả đi sâu
vào phân tích tác động mặt trái của mạng xã hội đối với đời sống xã hội. Do mạng
xã hội rất phức tạp nên hiện tại chưa có một cơng trình khoa học nghiên cứu đầy đủ
về nó mà chỉ có các cơng trình, bài viết chuyên khảo, chuyên đề nghiên cứu từng
mảng của đời sống xã hội. Riêng mạng xã hội trong giáo dục, các bài viết phần
nhiều đi sâu vào tìm hiểu tác động hai mặt của nó đối với giáo dục đạo đức, định
hướng lối sống, giá trị thẩm mỹ… cho giới trẻ. Ứng dụng mạng xã hội vào xây
dựng văn hóa nhà trường và tư vấn hướng nghiệp, theo hiểu biết cá nhân tơi, có thể
ở một số đơn vị đã làm nhưng là làm theo kinh nghiệm mà chưa có sự đúc kết đầy
đủ. Để tạo nên bản sắc của một nhà trường cần nhiều yếu tố hợp thành, sự chung tay
của nhiều thế hệ giáo viên, học sinh. Những kỷ niệm về mái trường, về thầy cô, bè
bạn nếu được khơi dậy phát huy cũng sẽ là một động lực, một cơ sở để từng bước
hình thành nên truyền thống nhà trường. Trong lĩnh vực hướng nghiệp ở nhiều đơn
vị, ngồi chương trình được quy định trong chương trình giáo dục phổ thơng thì sự
quan tâm của giáo viên chưa được nhiều. Việc định hướng học sinh đi du học hay
xuất khẩu lao động là một chủ trương được tỉnh Nghệ An khuyến khích song nhiều
trường lại phụ thuộc thông tin vào các công ty tư vấn, những người mơi giới mà
chưa có sự chủ động. Do vậy, một sự tổng hợp các kinh nghiệm chúng ta đã thực
hiện thành một cơng trình đầy đủ là điều cần thiết, dù rằng là nhỏ nhoi song một ý
tưởng tốt mà giúp ích được cho học sinh, cho cơng tác giáo dục thì tơi cho rằng, ý

nghĩa khơng nhỏ chút nào. Mục đích và ý nghĩa của bản sáng kiến này là ở chỗ đó.

3


3. Điểm mới và đóng góp của sáng kiến
Bản đúc rút kinh nghiệm này là tổng hợp những giải pháp mà đơn vị tơi đã
thực hiện và thấy có hiệu quả. Từ những kinh nghiệm riêng lẻ, từ những hiểu biết
chung chung về mạng xã hội, chúng tơi đã bóc tách ra từng mảng, sử dụng nó như
một cơng cụ để thực hiện mục tiêu của mình. Điểm mới ở đây là sử dụng mạng xã
hội đi vào những công việc, việc làm cụ thể, không lý luận chung chung. Trong thời
đại 4.0, tốc độ và lượng thông tin tăng theo cấp số nhân, việc định hướng thông tin
đúng là điều rất cần thiết. Đóng góp của bản sáng kiến này là chỉ ra những giải pháp
cụ thể, các thao tác cụ thể trong quá trình thực hiện chủ trương là tạo dựng các giá
trị văn hóa của một nhà trường và một lĩnh vực trong tư vấn hướng nghiệp, trên cơ
sở đó, các đơn vị bạn có thể tham khảo và triển khai cho phù hợp với đặc điểm đơn
vị mình.
4. Phương pháp nghiên cứu và phạm vi của sáng kiến kinh nghiệm
Phương pháp được sử dụng trong bản sáng kiến này là phân tích, thống kê.
Phân tích nhu cầu, số liệu của nhà trường, của học sinh cũ, thống kê các hoạt động
đã triển khai, từ đó, đúc rút thành những giải pháp cơ bản,những kinh nghiệm.
Về phạm vi, bản sáng kiến khơng có tham vọng bao qt hết các giá trị văn
hóa của một nhà trường và toàn bộ các hoạt động của lĩnh vực tư vấn hướng nghiệp
mà chỉ đi sâu vào hai ý chính:
- Để hình thành bản sắc văn hóa của một nhà trường thì có q nhiều giải pháp,
trong phạm vi bản sáng kiến này, chúng tôi chỉ đề cập đến một giải pháp là sử dụng
mạng xã hội để thông tin các hoạt động của nhà trường, thông tin các hoạt động
phong trào, các hoạt động tri ân, thiện nguyện, những việc làm hay, những thành
tích nổi bật của thầy cơ, học sinh… tạo dựng nên bản sắc văn hóa của trường, đồng
thời, kết nối, tập hợp các thế hệ học sinh của nhà trường, sử dụng các tấm gương

vượt khó thành tài để giáo dục học sinh hiện tại, từ đó dần hình thành nên những giá
trị văn hóa của nhà trường, sử dụng vào giáo dục đạo đức truyền thống nhà trường
cho học sinh .
- Sử dụng mạng xã hội tạo lập các nhóm học sinh của nhà trường đang theo học ở
nước ngoài kết nối với học sinh đang theo học tại trường, trực tiếp cung cấp cho các
em những thơng tin chính xác, khách quan về tương lai nghề nghiệp, việc làm, thu
nhập ở nước đó cho những học sinh đang có nguyện vọng du học hay xuất khẩu lao
động, thay vì chỉ nghe một chiều sự tuyên truyền, tư vấn của các công ty môi giới.

4


B. NỘI DUNG
1. Mạng xã hội:
1.1. Một số hiểu biết chung:
Mạng xã hội (tiếng Anh: social networking) là dịch vụ nối kết các thành viên cùng
sở thích trên Internet lại với nhau với nhiều mục đích khác nhau khơng phân biệt
không gian và thời gian. Những người tham gia vào dịch vụ mạng xã hội còn được
gọi là cư dân mạng. Mạng xã hội, hay cịn có thể biết đến dưới những tên gọi khác
như "cộng đồng ảo" hay "trang hồ sơ", là một trang web mang mọi người đến với
nhau để nói chuyện, chia sẻ ý tưởng và sở thích, hay làm quen với những người bạn
mới.
Dịch vụ mạng xã hội có những tính năng như chat, e-mail, phim ảnh, voice
chat, chia sẻ file, blog và xã luận. Mạng đổi mới hoàn toàn cách cư dân mạng liên
kết với nhau và trở thành một phần tất yếu của mỗi ngày cho hàng trăm triệu thành
viên khắp thế giới. Các dịch vụ này có nhiều phương cách để các thành viên tìm
kiếm bạn bè, đối tác: dựa theo group (ví dụ như tên trường hoặc tên thành phố), dựa
trên thông tin cá nhân (như địa chỉ e-mail, số điện thoại…), hoặc dựa trên sở thích
cá nhân (như thể thao, phim ảnh, sách báo, hoặc ca nhạc), lĩnh vực quan tâm: kinh
doanh, mua bán... Dựa trên các nền tảng mạng xã hội, các thành viên có thể liên kết

với thành viên khác, ban đầu là những người mà họ có liên hệ, rồi tới bất kì ai có
liên hệ với người trung gian đó. Mạng xã hội chính bao gồm hai đặc điểm cơ bản.
Đặc điểm thứ nhất là có sự tham gia trực tuyến của các cá nhân hay các chủ thể...
Đặc điểm thứ hai là mạng xã hội sẽ có các trang web mở, người chơi tự xây dựng
nội dung trong đó và các thành viên trong nhóm đấy sẽ biết được các thông tin mà
người dùng viết. Ngày nay có rất nhiều các mạng xã hội, một số các loại mạng xã
hội tiêu biểu hay được sử dụng ở nước ta phải đến ở đây là: facebook, zalo, viber,
messenger, youtube…
1.2. Mặt tích cực của mạng xã hội
Những năm gần đây, mạng xã hội đã có bước phát triển mạnh mẽ, tác động
lớn đến đời sống xã hội ở hầu hết các quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam.
Mạng xã hội đã trở thành một thuật ngữ phổ biến với những tính năng đa dạng cho
phép người dùng kết nối, chia sẻ, tiếp nhận thông tin một cách nhanh chóng, hiệu
quả.
Nhìn từ góc độ quản lý nhà nước, mạng xã hội là hệ thống thông tin cung
cấp một cách nhanh chóng cho cộng đồng người sử dụng mạng các dịch vụ lưu trữ,
cung cấp, sử dụng, tìm kiếm, chia sẻ và trao đổi thơng tin với nhau, bao gồm dịch
vụ tạo trang thông tin điện tử cá nhân, diễn đàn, trò chuyện trực tuyến, chia sẻ âm
thanh,hình ảnh và các hình thức dịch vụ tương tự khác.
Nhìn từ góc độ văn hóa- xã hội, mạng xã hội là tập hợp các mối quan hệ giữa
các cá nhân, nhóm cá nhân, tổ chức trên mơi trường internet. Chính vì thế,
5


mạng xã hội có thể coi là một loại hình cộng đồng song mang tính chất ảo, trong đó
bao gồm nhiều cộng đồng trực tuyến khác nhau nhằm thỏa mãn các nhu cầu về vật
chất và tinh thần của con người. Một số cộng đồng như Facebook, Youtube, Zalo…
thu hút một số lượng lớn người tham gia, ngày càng đóng vai trò quan trọng trong
đời sống xã hội.
Tại Việt Nam, các mạng xã hội bắt đầu du nhập từ những năm 2000 dưới

hình thức các trang nhật ký điện tử (blog). Đến nay, có 259 mạng xã hội được cấp
giấy phép hoạt động với khoảng 35 triệu người dùng, chiếm 37% dân số. Trung
bình mỗi ngày người Việt Nam vào mạng xã hội hơn 2 giờ. Đối tượng sử dụng
mạng internet thường xuyên nhất là nhóm lứa tuổi từ 15-40 tuổi. Nhóm đối tượng
này chủ yếu là học sinh, sinh viên và người lao động. Nhìn chung, họ là những
người trẻ, có điều kiện tiếp cận với máy tính và mạng internet, nhanh nhạy trong
việc tiếp thu những tiến bộ khoa học công nghệ cũng như những trào lưu mới trên
thế giới. Ngày nay, bất kỳ ai chỉ với một chiếc điện thoại thơng minh, một máy tính
bảng hay máy tính cá nhân có kết nối internet đều có thể tham gia vào mạng xã hội.
Với nội dung phong phú và cách thức sử dụng dễ dàng, mạng xã hội mang lại rất
nhiều tiện ích, nổi bật là:
- Mạng xã hội ngày càng góp phần quan trọng trong việc củng cố niềm tin của quần
chúng nhân dân đối với sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước và điều hành của Chính
phủ. Trong những năm qua, tình trạng quan liêu, cửa quyền, tham nhũng, hách dịch
tại một số cơ quan, đơn vị, địa phương đã làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín
của chính quyền, làm suy giảm niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước.
Mạng xã hội đã đưa các thông tin phản ánh và các cơ quan hữu trách đã có những
hành động xử lý, tạo niềm tin trong nhân dân. Ngày nay, cùng với sự phát triển của
khoa học cơng nghệ, vai trị của mạng xã hội đã và đang được các cơ quan, tổ chức
nhà nước sử dụng một cách có hiệu quả, giúp thu hẹp khoảng cách với người dân.
Ví dụ như tháng 10 năm 2015, Chính phủ đã lập 02 tài khoản facebook là “Thơng
tin Chính phủ” và “Diễn đàn cạnh tranh quốc gia” với kỳ vọng giúp người dân tiếp
cận kịp thời các văn bản, quy phạm pháp luật mới ban hành, thơng tin thời sự chính
trị, kinh tế- xã hội, hoạt động của lãnh đạo Đảng, Nhà nước. Việc này không chỉ đáp
ứng nhu cầu thông tin của người dân, khuyến khích người dân đồng hành cùng
Chính phủ, góp phần thiết thực định hướng dư luận trên mạng xã hội.
- Mạng xã hội góp phần tích cực vào sự phát triển nhận thức, tư duy và kỹ năng
sống của con người. Mạng xã hội đang ngày càng trở thành nơi cung cấp tin tức,
kiến thức về tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Chỉ với một vài thao tác đơn
giản, người dùng sẽ luôn nhận được những thông tin cập nhật kịp thời về lĩnh vực,

vấn đề mà mình quan tâm theo dõi, kết nối bạn bè, chia sẻ thơng tin… Qua đó giúp
họ có thể nắm bắt được các xu thế của đời sống, những tâm tư tình cảm của bạn bè,
người thân… phục vụ cho cơng việc và cuộc sống của mình, đồng thời qua mạng xã
hội, bản thân người sử dụng cũng có cơ hội giới thiệu bản thân, bày tỏ quan
6


điểm cá nhân. Ở góc độ khác, trên mạng xã hội có nhiều trang dạy kỹ năng sống
như ngoại ngữ, nấu ăn, sửa chữa, giao tiếp, tâm lý, thể thao… giúp người dùng có
những kỹ năng cơ bản cần thiết trong cuộc sống hiện đại mà không cần đến lớp hay
đóng học phí.
- Mạng xã hội góp phần tích cực vào sự phát triển của văn hóa cộng đồng. Văn hóa
mạng xã hội là một bộ phận của văn hóa cộng đồng và có ảnh hưởng ngày càng lớn
đến văn hóa cộng đồng. Nhờ áp dụng tiến bộ của khoa học kỹ thuật, mạng xã hội
cho phép người dùng có thể kết nối, tương tác với bạn bè, gia đình, cộng đồng ngày
một thuận tiện hơn. Người dùng có thể dễ dàng chia sẻ tình cảm, niềm vui, nỗi
buồn… với cộng đồng. Sự tham gia của cá nhân vào các công việc chung của cộng
đồng cũng được thúc đẩy. Công tác xã hội như cứu trợ thiên tai, xóa đói giảm
nghèo, chia sẻ, hỗ trợ các thân phận nghèo khó, cơ đơn có nhiều kết quả tốt, tạo
được hiệu ứng lan tỏa trong xã hội, nhanh hơn và thiết thực hơn cách làm truyền
thống theo “đúng quy trình”. Nội lực của cộng đồng được phát huy hiệu quả hơn
trong công cuộc phát triển kinh tế- xã hội. Các hình thức kinh doanh online trên
mạng xã hội của cá nhân và doanh nghiệp ngày càng phát triển, mang tính chuyên
nghiệp.
- Mạng xã hội góp phần thúc đẩy q trình hội nhập quốc tế trên lĩnh vực văn hóa
của Việt Nam. Các mạng xã hội, nhất là mạng xã hội xuyên quốc gia như Facebook,
Youtube… đã tạo ra những cơ hội, khả năng tiếp xúc, giao lưu văn hóa, thúc đẩy
xích lại gần nhau, hiểu biết lẫn nhau giữa dân tộc ta với các dân tộc khác trên thế
giới. Thông qua mạng xã hội, thế giới biết đến Việt Nam hơn như một dân tộc u
chuộng hịa bình, tơn trọng cơng lý, năng động với một kho tàng các giá trị văn hóa

phong phú, đầy bản sắc.
2.2. Mặt trái của mạng xã hội:
Bên cạnh mặt tích cực, mạng xã hội cũng tồn tại khơng ít những yếu tố tiêu
cực, ảnh hưởng trực tiếp đến mơi trường xã hội, lợi ích cộng đồng và an ninh trật tự,
điển hình là:
- Mạng xã hội đã và đang trở thành công cụ hàng đầu để các thế lực thù địch lợi
dụng tiến hành phá hoại tư tưởng. Trong những năm qua, các thế lực thù địch, phản
động đã lập ra và sử dụng hàng ngàn trang mạng xã hội vào các hoạt động tuyên
truyền phá hoại tư tưởng. Chúng tập trung xuyên tạc, nói xấu chủ nghĩa Mác- Lênin,
tư tưởng Hồ Chí Minh và vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Hiện nay,
nhiều trang mạng xã hội của bọn phản động trong- ngoài như “Dân làm báo”,
“Quan làm báo”… thường xuyên đăng tải những bài viết với lời lẽ chống Đảng,
chống chế độ một cách điên cuồng, mù quáng. Chúng tuyên truyền xuyên tạc chủ
trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, lợi dụng chiêu bài phản biện xã hội, đấu
tranh chống tiêu cực, tham nhũng, bảo vệ môi trường… để đăng tải những bài viết
có thơng tin sai lệch, khơng được kiểm chứng, suy diễn xuyên tạc, từ đó kết luận
các chủ trương, chính sách đó là sai lầm và địi xóa bỏ. Lợi dụng những sơ hở, thiếu
sót trong triển khai các chính sách phát triển kinh tế- xã hội của
7


chính quyền các cấp, các vụ phức tạp như Đồng Tâm (Hà Nội), ô nhiễm môi trường
biển do Formosa gây ra ở các tỉnh miền Trung, việc thảo luận dự luật đơn vị hành
chính- kinh tế đặc biệt… để kích động dư luận, hình thành tâm lý phản kháng, tư
tưởng bất mãn, chống đối, tiến tới kêu gọi biểu tình, bạo loạn lật đổ chế độ.
- Mạng xã hội làm gia tăng nguy cơ lộ lọt bí mật nhà nước, thông tin cá nhân. Trong
số 35 triệu người dân Việt Nam sử dụng mạng xã hội, có khơng ít người là cán bộ,
đảng viên, làm việc trong các cơ quan, đơn vị có liên quan đến bí mật nhà nước.
Nhiều người có thói quen thích chia sẻ thơng tin về cuộc sống, công việc, hoạt động
của cơ quan, đơn vị lên mạng xã hội hoặc sử dụng mạng xã hội làm cơng cụ liên lạc,

trao đổi. Trong khi đó, hiểu biết về cơng tác bảo vệ bí mật nhà nước của một số cán
bộ, đảng viên chưa cao, trách nhiệm ý thức bảo mật chưa tốt, làm gia tăng nguy cơ
lộ lọt bí mật nhà nước. Một số người đăng thơng tin cá nhân, lịch trình cơng tác, ảnh
gia đình…lên mạng đã mang lại nhiều hệ lụy đáng tiếc.
- Mạng xã hội tác động tiêu cực đối với sự phát triển văn hóa. Mạng xã hội phát
triển làm gia tăng nguy cơ xói mịn bản sắc văn hóa dân tộc. Khi mạng xã hội phát
triển thì dịng chảy của những cuộc bá quyền, xâm lăng văn hóa trở nên mạnh mẽ
hơn về cường độ, mở rộng về quy mô, tác động đến hầu hết các cá nhân, nhất là số
người trẻ. Xuất hiện các trào lưu tuyên truyền, cổ vũ lối sống, các giá trị phương
Tây, như tôn thờ tự do cá nhân, lối sống thực dụng, văn hóa đồi trụy, bạo lực… đi
ngược lại truyền thống văn hóa dân tộc. Tình trạng nhiễu loạn thơng tin, thật giả lẫn
lộn trên mạng xã hội đang ở mức báo động, ảnh hưởng đến các giá trị văn hóa tốt
đẹp của cộng đồng. Hiện nay, nghiện mạng xã hội đang là thực trạng phổ biến,
khiến nhiều người dùng dành ít thời gian cho người thật việc thật ở quanh mình.
Bên cạnh đó, nó cũng khiến bạn buồn phiền khi bạn coi trọng bạn bè “ảo” hơn cuộc
sống thực, dần dà làm giảm tương tác giữa người với người trong đời sống thực tế,
làm tăng tình trạng trầm cảm, giảm tính sáng tạo. Hoạt động tung tin đồn, giật gân
câu “like” trên mạng xã hội ngày càng gia tăng, gây hoang mang trong dư luận. Một
số vụ việc trên mạng xã hội (như BOT giao thông) thu hút số lượng rất lớn người
quan tâm, theo dõi, hình thành tâm lý đám đơng, áp lực dư luận, có thể tạo ra các
giá trị lệch lạc hay khuynh hướng phức tạp trong văn hóa ứng xử.
- Mạng xã hội đang trở thành công cụ, môi trường “màu mỡ” để tội phạm lợi dụng
hoạt động. Với đặc tính ảo, mạng xã hội thường xuyên được các đối tượng phạm tội
về hình sự, kinh tế, ma túy lợi dụng để hoạt động với các thủ đoạn như tạo tài khoản
ảo để kết bạn, làm quen sau đó lừa đảo chiếm đoạt tiền, tài sản; tiến hành đánh cắp
mật khẩu, chiếm giữ quyền kiểm soát tài khoản trái phép để thu thập các thông tin
cá nhân, nhất là những thơng tin bí mật về tài chính, từ đó tìm cách đánh cắp, trục
lợi. Một số đối tượng cịn sử dụng mạng xã hội làm công cụ liên lạc trong quá trình
mua bán, vận chuyển các loại hàng cấm, ma túy, vũ khí, vật liệu nổ và các hoạt
động phạm tội khác.

8


2. Sử dụng mạng xã hội vào xây dựng văn hóa nhà trường
2.1. Xây dựng văn hóa nhà trường
Văn hóa nhà trường là một tập hợp các giá trị, niềm tin, hiểu biết, chuẩn mực
cơ bản được các thành viên trong nhà trường cùng chia sẻ và tạo nên bản sắc của
nhà trường đó. Văn hóa nhà trường liên quan đến toàn bộ đời sống vật chất, tinh
thần của một nhà trường. Nó biểu hiện trước hết ở tầm nhìn, sứ mạng, triết lý, mục
tiêu, các giá trị, phong cách quản lý, lãnh đạo, ứng xử, bầu khơng khí tâm lý…Tất
cả được thể hiện thành hệ thống các chuẩn mực, các giá trị, niềm tin, quy tắc ứng
xử… được xem là tốt đẹp và được mỗi người trong nhà trường chấp nhận.
Văn hóa nhà trường cần phải được ni dưỡng, phát triển bởi các lý do sau:
- Sự phát triển của học sinh chịu ảnh hưởng rất lớn của môi trường văn hóa xã hội
nơi các em lớn lên. Mơi trường văn hóa trường học thuận lợi sẽ tạo điều kiện tốt cho
các em có cơ hội phát triển và ngược lại, môi trường thiếu thân thiện sẽ làm thui
chột các cơ hội đó, thậm chí cịn tạo ra những giá trị lệch lạc trong học sinh.
- Một môi trường văn hóa nhà trường lành mạnh, thân thiện sẽ làm giảm những tâm
lý không tốt của giáo viên và giảm thiểu những hành vi, lời nói thiếu lịch sự của học
sinh.
- Văn hóa nhà trường lành mạnh sẽ ni dưỡng, hỗ trợ việc dạy và học, là sức hút
lôi kéo, tập hợp các thế hệ học sinh của nhà trường cùng chung tay tạo nên bản sắc
của trường.
Văn hóa nhà trường là môi trường sống của giáo viên, học sinh, có tác động trực
tiếp đến hiệu quả giáo dục, góp phần quan trọng trong quá trình hình thành lối sống,
cách ứng xử của học sinh. Đối với giáo viên, một mơi trường văn hóa lành mạnh sẽ
khuyến khích các mối quan hệ hợp tác, chia sẻ chuyên môn, kinh nghiệm. Giáo viên
có tâm lý thoải mái trao đổi về những khó khăn mà họ đang gặp. Bầu khơng khí tin
cậy, cởi mở, tôn trọng lẫn nhau sẽ tạo động lực cho giáo viên đổi mới, nâng cao chất
lượng dạy học. Đối với học sinh, một ngôi trường thân thiện sẽ cuốn hút các em đến

lớp, mạnh dạn bày tỏ quan điểm cá nhân, tích cực khám phá trải nghiệm, tích cực
tương tác với thầy cơ, nhóm bạn, xây dựng mối quan hệ ứng xử tôn trọng, hiểu biết
học hỏi lẫn nhau.
2.2. Cách thức sử dụng mạng xã hội vào xây dựng văn hóa nhà trường
Cơng cụ sử dụng là facebook, messenger, zalo là các công cụ được sử dụng
phổ biến hiện nay trong tạo lập nhóm và liên hệ bạn bè. Các bước thực hiện như
sau:
2.2.1. Lập trang facebook của nhà trường. Các nhà trường hiện nay đang sử dụng
các trang thơng tin chính thống, có bản quyền như wedsite, địa chỉ email để cung
cấp, nhận thông tin và truyền tải thơng tin cho các cấp có mối quan hệ chỉ đạo như
Sở GD&ĐT, UBND cấp huyện. Nội bộ các trường hiện nay sử dụng zalo để lập
nhóm tùy thuộc vào đặc điểm cơng việc như nhóm chi bộ, nhóm GVCN và Đoàn
9


trường, nhóm các tổ chun mơn...Thực tế chúng tơi thấy, thơng tin được xử lý qua
zalo rất nhanh chóng, kịp thời, cơng việc trơi chảy bởi ai cũng có thơng tin ngay lập
tức sau khi người gửi truyền tin, chỉ cần mỗi người có một smart phone và cài đặt
tính năng.
Tuy nhiên, đối với các “cư dân” mạng ngoài trường thì lại là một chuyện
khác. Việc tiếp cận thơng tin qua email trường là điều không thể bởi bởi đây là
đường truyền tin cơng vụ, chỉ người có thẩm quyền được cấp mật khẩu mới đăng
nhập được, qua wedsite thì ít người sử dụng bởi các thao tác đăng nhập nhiều cơng
đoạn, qua zalo thì chỉ có nội bộ mới là thành viên. Vậy, facebook là công cụ hữu
hiệu bởi ai cũng có thể truy cập, chỉ cần kết bạn.
Hiện tại, trường chúng tơi đã lập trang facebook có tên: Trường Phan Thúc Trực
với hình đại diện là logo nhà trường. Trên trang này, chúng tôi đăng tải các thông tin
về các hoạt động của nhà trường, nhất là các hoạt động của trường, những việc làm
hay, những hành động đẹp, những thành tích tiêu biểu của thầy trị, các phong trào
thi đua, các hoạt động tri ân, thiện nguyện…

Cách lập trang:
Truy cập www.facebook.com/r.php.
Nhập tên, email hoặc số điện thoại di động, mật khẩu, ngày thành lập trường.
Nhấp vào Đăng ký.
Xác nhận email hoặc số điện thoại di động của mình.

10


Sau khi đăng ký xong, người quản trị vào trang cá nhân, chọn tính năng “ cài đặt”,
đặt tài khoản ở chế độ riêng tư để đảm bảo chỉ có người quản trị trang mới được
đăng tin, tránh trường hợp các chủ thể khác có thể tương tác đăng tin của họ lên
dịng thời gian của mình, nhất là các tin không mong muốn. Các thông tin khi đưa
lên phải đảm bảo là chính thống, hình đại diện nên chọn lôgô của trường để học sinh
dễ nhận thấy. Cần tránh một điều, trên trang chủ facebook, có thể có nhiều tài khoản
có tên miền gần giống nhau, có cùng tên trường nên nhiều người có thể nhầm lẫn
giữa trang facebook chính thức của trường và các trang khác do học sinh hoặc các
trường hợp khác đăng ký. Vì thế, trang chính thức cần có một thơng báo, đồng thời
chia sẻ thông tin đến giáo viên, nhân viên trong trường để họ cùng chia sẻ, kết nối
các đường linhk đến nhiều tài khoản là bạn bè của họ.
Cách thức đăng tin: Nên chia các thơng tin thành các nhóm tin để tập trung đang
tải, không nên cùng lúc đăng nhiều thông tin ở nhiều lĩnh vực dễ “gây nhiễu”.
- Tin về các hoạt động của trường: Đó là dịp kỷ niệm các ngày lễ trong năm, các
chương trình ngoại khóa, phong trào văn hóa văn nghệ, các sinh hoạt chun
mơn…
Việc đưa thông tin kịp thời, đầy đủ một mặt là đưa thông tin đến cộng đồng, đồng
thời là một cách xây dựng hình ảnh nhà trường. Qua sự tương tác đó, nhà trường có
thể điều chỉnh, bổ sung thơng tin, điều chỉnh các hoạt động của mình từ sự
“comment” hợp lý, có sự thuyết phục của cộng đồng, phù hợp với tơn chỉ, mục đích
của trường. Với các hoạt động đa dạng, hướng tới mục tiêu giáo dục hiện đại, cộng

đồng sẽ nhận thấy trường học là một chủ thể hoạt động sống động, phong phú phát
huy được tính sáng tạo của các thành viên chứ khơng chỉ có dạy và học.

11


-Tin về các hoạt động tôn vinh, tri ân, thiện nguyện:
+ Bản tin về thành tích của nhà trường, giáo viên, học sinh:
Một thành tích được động viên kịp thời, được thông tin rộng rãi đến công
chúng sẽ là động lực to lớn, hơn mọi phần thưởng nào. Tập thể, cá nhân được tôn
vinh, họ cảm thấy được giá trị của mình, có sức động viên họ tiếp tục sáng tạo, cống
hiến. Cộng đồng, cụ thể là phụ huynh, nhân dân tin tưởng vào chất lượng giáo dục
của trường, an tâm khi gửi con em đến một địa chỉ tin cậy. Nhà trường trở thành
một địa chỉ văn hóa trong suy nghĩ của nhân dân, hình ảnh của trường sẽ sáng đẹp
hơn.

12


13


+ Bản tin về các hoạt động tri ân:
Hoạt động này có ý nghĩa rất lớn trong việc giáo dục đạo đức, nhân cách học
sinh, là minh chứng sống động hơn mọi bài giảng về đạo đức làm người. Uống nước
nhớ nguồn, tôn sư trọng đạo…là những truyền thống tốt đẹp của dân tộc,là một
trong những phẩm chất mà chương trình giáo dục phổ thơng mới phải xây dựng,
giáo dục học sinh. Các hoạt động nhà trường đã tham gia, tổ chức như đóng góp xây
dựng và tham gia lễ khánh thành đến thờ Thám hoa Phan Thúc Trực, chăm sóc Khu
di tích lịch sử quốc gia tại xã Mỹ Thành ( nơi thực dân Pháp xử bắn 72 chiến sĩ Xơ

viết Nghệ Tĩnh), hay các khóa học sinh tổ chức Hội khóa kỷ niệm 15,20,25,30 năm
ra trường…đã để lại những dấu ấn, tình cảm tốt đẹp khơng chỉ trong mỗi thế hệ học
sinh mà cịn góp phần quan trọng vào việc xây dựng hình ảnh nhà trường trong cộng
đồng, tạo dựng những cơ sở hình thành truyền thống văn hóa nhà trường. Thực tế
cho thấy, học sinh tham gia hào hứng các hoạt động này một cách tự giác, qua hoạt
động, các em nhận thức đầy đủ hơn trách nhiệm của mình, hình thành kỹ năng sống.

14


+ Bản tin về các hành động đẹp, nhân văn:
Các hành động sống đẹp, những hành động cao cả luôn được xã hội trân
trọng, tôn vinh. Làm tốt công tác truyền thơng ở mảng này sẽ tạo hiệu ứng tích cực,
nhanh chóng. Ở trong mơi trường nhà trường, chưa cần nói đến các hành động lớn
lao mà ngay những hành động nhỏ như giúp bạn lúc ốm đau, bảo vệ môi trường
xanh, sạch, đẹp bằng cách phân loại rác thải, trả lại vật rơi cho người đánh mất…
cũng đã làm thay đổi nhận thức, hành động của nhiều học sinh. Các em sống có
trách nhiệm hơn, nhận thức rõ hơn vai trị, giá trị của mình trong cộng đồng.
Một bản tin ví dụ cụ thể tại nhà trường: “Ngày 22 tháng 9 năm 2019, thầy giáo
Đồng Văn Nhân cùng gia đình, bạn bè có cơng việc lên Quỳ Châu và đi chơi ở thác
Sao va, huyện Quế Phong. Khi đi đến thác, thầy giáo phát hiện ra một thanh niên
đang vùng vẫy kêu cứu. Do nước suối chảy xiết nên việc cứu người rất khó khăn.
Lúc đó trên bờ có nhiều người song sự nguy hiểm của dòng thác nên không phải ai
cũng dám lao ra ứng cứu. Thầy Nhân đã bất chấp nguy hiểm, lao xuống dòng nước
xiết để cứu nhưng nạn nhân đã chìm xuống đáy thác. Khơng bỏ cuộc, thầy Nhân lặn
sâu xuống đáy và đã đưa được nạn nhân lên trong tình trạng thập tử nhất sinh. Sao
Va là một thác nguy hiểm, có đáy sâu, vòm ếch ở dưới đáy, bị cuốn xuống dưới đáy
rất khó thốt được, kể cả người lặn xuống cứu cũng rất nguy hiểm đến tính mạng
song thầy Nhân đã hành động dũng cảm, cứu người thành công.
Với hành động cao cả đó, trường THPT Phan Thúc Trực kính trình Giám đốc Sở

GD&ĐT Nghệ An tuyên dương, tặng Giấy khen cho thầy Đồng Văn Nhân và đề
15


nghị Bộ trưởng Bộ Giáo dục Đào tạo tặng Bằng khen”.

Bản tin này được đưa lên và sau đó là báo chí, truyền thơng, các trang mạng xã hội
đưa tin đã tạo nên hiệu ứng tích cực trong học sinh nhà trường, ngay cả học sinh cũ
ở nước ngoài cũng điện thoại về chia sẻ, chúc mừng thầy. Nhân dân cảm kích, phụ
huynh tin tưởng khi con em mình được học trong mơi trường có những người thầy
như thế. Hình ảnh nhà trường cũng được lan tỏa. Hình ảnh buổi lễ chào cờ trao Giấy
khen của Giám đốc Sở GD&ĐT Nghệ An và Bằng khen của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT
cho thầy Đồng Văn Nhân đã để lại những dấu ấn tốt đẹp trong học sinh, nhiều em
đã có những thay đổi trong hành động, trong lối sống hay cách ứng xử của mình,
thân thiện hơn, có trách nhiệm hơn.
+ Bản tin về các hoạt động thiện nguyện:
Hoạt động này trong những năm gần đây diễn ra rộng rãi, tập hợp được nhiều
lực lượng, nhiều thành phần xã hội tham gia bởi tính nhân văn của nó. Chia sẻ khó
khăn, nỗi đau với bạn bè, đồng nghiệp, bạn bè từ chỗ là tình cảm cá nhân thì giờ đã
trở thành trách nhiệm cộng cộng một cách tự nguyện, tự giác. Họ thấy đó khơng chỉ
là tình cảm, là trách nhiệm mà qua đó, con người càng khẳng định giá trị bản thân
sống có ý nghĩa trong cộng đồng. Với một ngơi trường nơng thơn, hơn 1400 học
sinh, có hơn 300 học sinh là con hộ nghèo, cận nghèo, nhiều em có hồn cảnh gia
đình rất éo le, đặc biệt. Hơn ai hết, các em cần chia cảm thông, chia sẻ giúp đỡ của
cộng đồng. Nhà trường đã tập hợp danh sách, kêu gọi sự chung tay góp sức của các
thế hệ học sinh, các tổ chức thiện nguyện và chính bạn bè trong lớp học của các em
để giúp đỡ bạn của mình. Những hoạt động trên đã xây dựng
16

nên hình ảnh một ngơi trường giàu lịng nhân ái, thân thiện, sống có trách nhiệm với
cộng đồng.

17


2.2.2 Lập nhóm zalo: Tùy tính chất tổ chức, cơng việc mà lập thành từng nhóm.
Hiện tại ở trường chúng tơi có các nhóm sau:
- Nhóm Chi bộ
- Nhóm Ban Giám hiệu - Tổ trưởng chun mơn
- Nhóm Giám hiệu- GVCN- Đồn trường
- Nhóm các tổ, nhóm chun mơn ( 4 tổ)
- Nhóm các lớp học sinh (36 lớp)

18


Với các nhóm trên, người quản trị chỉ cần tạo lập nhóm xong, sau đó đưa vào
danh sách nhóm những thành viên có liên quan đến nội dung cơng việc của nhóm,
ví dụ: nhóm Chi bộ thì đưa vào tất cả danh sách đảng viên. Việc lập nhóm để trao
đổi thông tin nhằm đảm bảo thông tin đến đúng đối tượng, đúng nội dung công việc
cho người nhận. Việc sử dụng cơng cụ zalo trong nhà trường, ngồi những ưu điểm
mà nhiều người biết như gọi điện, nhắn tin miễn phí, kết bạn dễ dàng… thì trong
thực tế chúng tơi ghi nhận tại đơn vị mình, nhóm zalo có những ưu thế sau:
- Thơng tin nhanh chóng, cập nhật. Theo cách thông tin trước đây là in dán ở
bản tin hoặc là ghi bảng tin hay gọi điện thông báo. Nay chỉ cần một thông báo,
ngay lập tức, những người có liên quan đều nhận được. Thơng tin được truyền tải
nhanh chóng, khơng những rút ngắn thời gian, tiết kiệm tiền bạc mà cịn làm cho
cơng việc được xử lý một cách kịp thời, trôi chảy. Tác phong làm việc của người lao
động chuyên nghiệp hơn, xử lý công việc khoa học hơn. Zalo đã được đơn vị chúng

tôi cùng thống nhất là kênh thông tin nội bộ.
- Chia sẻ thơng tin về chun mơn ở các nhóm chun mơn: Giáo viên chủ
động đăng các bài viết, nội dung chuyên mơn của mình lên nhóm, cả nhóm cùng
thảo luận trao đổi. Hoạt động này diễn ra được ở mọi nơi, mọi lúc, không nhất thiết
phải tập trung một chỗ. Việc tạo lập nhóm chun mơn thơng qua cơng cụ zalo đã
tạo nên sự hứng khởi trong sinh hoạt chuyên môn, các thơng tin được chia sẻ trong
nhóm để làm nguồn tài nguyên chung.
- Chia sẻ những lời nói hay, những hành động đẹp, những tấm gương đáng học
tập thông qua trang zalo của các lớp. GVCN hay bất kỳ một thành viên nào của
nhóm đều có thể làm điều này. Thực tế vào zalo của một số lớp ( thông qua GVCN),
chúng tôi thấy nhiều trang hay, bên cạnh những bài tập thầy cô chuyển đến cho học
sinh (nhất là dịp học sinh nghỉ học do virus Covid-19 và theo sự chỉ đạo của Bộ và
Sở GD&ĐT), học sinh còn chia sẻ nhiều thơng tin hữu ích cho các bạn trong lớp. Sự
tương tác giữa thầy cô và học sinh tăng lên rất nhiều mà không cần phải đến lớp,
giúp thầy cơ hiểu học sinh muốn điều gì để giúp đỡ, tư vấn và ngược lại, học sinh
cũng hiểu thầy cô hơn. Không chỉ là chuyện học tập mà ngay cả những câu chuyện
cuộc sống cũng được thầy cô, các em cùng chia sẻ, bày tỏ quan điểm, cảm xúc đã
làm thầy cơ, học sinh xích lại gần nhau hơn, một khơng khí cởi mở được xây dựng.
Chúng tơi nghĩ đó là sự thành cơng hơn cả mong đợi, văn hóa nhà trường được xây
dựng từ những câu chuyện như thế.
3. Mạng xã hội trong công tác tư vấn hướng nghiệp.
3.1. Tư vấn hướng nghiệp trong nhà trường:
Hướng nghiệp là một hoạt động giáo dục ngày càng được coi trọng trong các
hoạt động giáo dục ở nhà trường bởi suy cho cùng, học tập các mơn văn hóa cũng là
cơ sở để xác định định hướng nghề nghiệp. Có thể khẳng định rằng hướng nghiệp
chính là sự đồng nghĩa với định hướng cuộc sống tương lai, nó chính là khâu đầu
tiên và đặc biệt quan trọng có sự ảnh hưởng đến cuộc đời lập nghiệp của mỗi con
người. Thế nên việc hướng nghiệp có vai trị vơ cùng quan trọng. Chính vì tầm quan
trọng của hoạt động hướng nghiệp thế nên vấn đề này địi hỏi cần có sự quan tâm
hỗ trợ và định hướng đúng mức từ gia đình, nhà trường cũng như nhiều

19


tổ chức xã hội để các em nhìn nhận đúng bản thân và lên được kế hoạch cho mình
trong thời gian sắp tới. Những ngành nghề nào sẽ phù hợp với năng lực, sở thích
cũng như phẩm chất của các em đồng thời còn phù hợp với định hướng của xã hội.
Đặc biệt đối với những vùng nông thôn, vùng sâu vùng xa thì việc hướng nghiệp
cho con khơng có được sự quan tâm nhiều từ các bậc phụ huynh. Thực trạng lựa
chọn nghề nghiệp hiện nay đang diễn ra một số hiện tượng sau:
- Chọn ngành nghề vì gia đình: Là những người đi trước có nhiều kinh nghiệm và
cái nhìn sâu sắc về cuộc sống, nhiều ba mẹ Việt Nam thường bắt ép con đi theo kế
hoạch và mong muốn của bản thân. Nếu định hướng chưa phù hợp, khơng sớm thì
muộn bạn cũng sẽ chuyển sang ngành nghề khác. Việc khơng có chính kiến và sự
lựa chọn riêng khiến học sinh gặp nhiều khó khăn trong quá trình thuyết phục phụ
huynh để bản thân được thực hiện đúng nguyện vọng. Do đó, bạn cần phải làm chủ
cuộc sống và biết chịu trách nhiệm cho những điều mình làm.
- Chọn ngành nghề vì bạn bè: Đây là một thực trạng định hướng nghề điển hình và
phổ biến của nhiều học sinh THPT. Khi còn ngồi trên ghế nhà trường, hẳn bạn có
một vài bằng hữu chí cốt khó tách rời và mong muốn làm gì cũng có nhau mag chưa
thực sự quan tâm đầy dduer đến phảm chất, năng lực hay hồn cảnh của mình có
phù hợp khơng. Điều này sẽ dễ dẫn đến việc học sinh chọn ngành, chọn trường nào
đó chỉ để được theo cùng bè bạn mà khơng quan tâm đến những khó khăn vấp phải
trong quá trình học và tiếp cận cơ hội việc làm tương lai. Theo thống kê của Bộ Lao
động - Thương binh và Xã hội, ngay cả đối với những sinh viên đã tốt nghiệp đại
học, tỷ lệ sinh viên ra trường làm trái ngành lên đến 60%. Chỉ vì chọn sai nghề, mà
các bạn sinh viên cũng như phụ huynh đã tốn kém biết bao nhiêu tiền bạc, thời gian
và công sức. Đối với các bạn du học sinh, cái giá phải trả thậm chí cịn lớn hơn, khi
chi phí học tập và ăn ở tại nước ngồi thậm chí cịn tăng lên theo cấp số nhân. Du
học vốn đã khơng dễ dàng, nếu nhận ra mình chọn sai ngành, các du học sinh khơng
cịn cách nào khác ngồi việc “đâm lao thì phải theo lao” hoặc bắt đầu lại từ đầu ở

một trường khác.
- Chọn ngành nghề theo số đông: Ở những năm trước đây, ngân hàng, quản trị kinh
doanh… được biết đến là một trong các ngành “hot” với mức lương “khủng” nên có
rất nhiều bạn chọn và đăng ký học. Hậu quả là thừa cử nhân, làm việc trái chun
mơn và thậm chí một số sinh viên nhận ra đây không phải công việc bản thân u
thích để theo đuổi lâu dài. Vì thế, bạn đừng vội “cắm chốt” ngay một ngành nghề
nào đó chỉ vì nhiều người chọn mà hãy cân nhắc kỹ càng những yếu tố như sở thích,
tính cách, năng lực của bản thân, điều kiện gia đình, nhu cầu xã hội…
- Chọn nghề nghiệp thông qua mạng xã hội: Trên mạng xã hội, rất nhiều trang tư
vấn chọn nghề với những lợi ích, lợi thế hấp dẫn. Tuy nhiên, các thông tin trên
khơng phải lúc nào cũng trung thực, chính xác.
Sự bất cập của công tác hướng nghiệp đã dẫn đến việc đa số học sinh khơng có định
hướng nghề nghiệp rõ ràng, có ngành thí sinh đổ xơ vào học, có ngành chỉ lác đác
vài thí sinh, dẫn đến mất cân đối ngành nghề nghiêm trọng trên thị trường lao động.
Các cuộc khảo sát cho thấy chỉ 5% học sinh có hiểu biết về ngành chọn học, 20% có
hiểu biết tương đối đầy đủ và 75% thiếu hiểu biết về nghề bản thân chọn học.
20


Khảo sát thực tế tại nhà trường với khoảng 120 học sinh lớp 12 ở các lớp khác
nhau, chúng tôi có thơng tin như sau:
TT
1
2
3
4
5
6
7

Nguồn thơng tin
Từ GVCN
Từ GV bộ môn
Từ hoạt động hướng nghiệp
Từ cha mẹ, người thân
Từ bạn bè
Từ sách báo, truyền hình
Từ mạng xã hội

Mức độ hiểu biêt
(%)
13,3
9,8
8,7
16,9
14,2
8,7
28,4

Xếp thứ tự
4
5
6
2
3
6
1

Như vậy, thơng tin học sinh có được về hoạt động hướng nghiệp khơng phải
có được chủ yếu ở nhà trường mà là ở một kênh thông tin khác. Điều này phản ánh

một thực tế là công tác giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường mặc dù được nhận
thức là một hoạt động quan trọng nhưng chúng ta đã không đạt được mục tiêu này,
chủ yếu là do các nhà trường thiếu đi một cách thức tổ chức phù hợp, đồng thời giáo
dục hướng nghiệp không phải là một môn học là là một hoạt động lồng ghép nên
hiệu quả còn hạn chế.
Ở hoạt động tư vấn cho học sinh xuất khẩu lao động hay du học, một mảng
của hoạt động hướng nghiệp mà bản sáng kiến này đề cập, chúng tôi thấy đa số các
nhà trường, học sinh cịn phụ thuộc vào thơng tin của các cơng ty tư vấn, môi giới.
Cả tỉnh Nghệ An hiện tại có hơn 40 cơng ty, tổ chức được cấp phép hoạt động tư
vấn trong lĩnh vực này, tuy nhiên, không phải cơng ty nào làm việc cũng có hiệu quả
nên hàng năm, Sở GD&ĐT Nghệ An ln phải rà sốt và đã rút giấy phép, chấm
dứt hoạt động của một số cơng ty. Chính vì thực trạng đó nên chúng tôi đã chủ động
xây dựng kênh thông tin mới, song song với thông tin của các nhà tư vấn để định
hướng, giới thiệu cho học sinh.
3.2. Cách thức sử dụng mạng xã hội vào tư vấn hướng nghiệp cho học sinh
Công cụ sử dụng là mạng xã hội với các hình thức như lập nhóm facebook,
nhóm trên messenger liên kết với học sinh của nhà trường đang học tập, làm việc ở
nước ngoài.
Bước 1: xây dựng danh sách học sinh
Nếu bắt đầu làm thì tìm kiếm thơng tin học sinh đang học tập, làm việc ở
nước ngồi thơng qua GVCN hoặc người nhà, lấy địa chỉ facebook. Nếu điều này có
thể làm mất thời gian thì có thể nhờ học sinh đang học ở trường tìm hiểu thêm thơng
tin cá nhân anh chị của mình rồi thơng tin lại cho nhà trường. Còn một cách nữa
cũng hiệu quả là vào ngay trang thông tin học sinh của trường ở nước ngồi đã lập
nhóm để tương tác. Hiện tại, học sinh trường chúng tôi đã lập trang ở Hàn Quốc,
Nhật Bản với tên Ptt Hàn Quốc và Ptt Nhật Bản để kết nối các thế hệ học sinh với
nhau.
Bên cạnh học sinh cũ đã đi ra nước ngồi thì cuối mỗi năm học, trong q trình làm
cơng tác thi THPT Quốc gia, các em đều bày tỏ nguyện vọng sử dụng kết 21

quả thi vào mục đích nào, có em dùng để xét tuyển ĐH, song phần lớn học sinh
trường chúng tôi trong những năm gần đây, sau khi tốt nghiệp THPT là đi vào học
nghề, đi xuất khẩu lao động hay du học. Cán bộ tuyển sinh sẽ lấy thông tin những
học sinh có nguyện vọng lập nghiệp ở nước ngồi, một mặt tư vấn trực tiếp cho các
em, đồng thời đưa số học sinh này vào các nhóm học sinh của trường ở nước các em
mong muốn đến.
Bước 2: tư vấn cho học sinh
Thông thường thời gian các tháng 3,4,5 hàng năm, các công ty tư vấn du học,
xuất khẩu lao động thường trực tiếp về các nhà trường lấy thơng tin, nguyện vọng
của học sinh, sau đó, họ có thể tổ chức một buổi tư vấn hoặc tư vấn riêng qua thông
tin cá nhân của học sinh (số điện thoại học sinh, facebook, zalo…). Nhà trường sẽ
phối hợp với họ để tư vấn cho học sinh của mình để các em có quyết định phù hợp
nhất. Chúng tơi tơn trọng các thông tin của nhà tư vấn song chúng tôi cũng chia sẻ
với các em các kênh thông tin khác thông qua học sinh cũ của trường:
- Trực tiếp tư vấn khi các em có nhu cầu: thơng tin cung cấp cho các em được lấy từ
các nguồn chính thống (Bộ LĐ-TB-XH, Wedsite của các cơ quan Nhà nước có thẩm
quyền trong lĩnh vực này), phân tích năng lực, điều kiện của các em trên cơ sở
nguyện vọng để các em lựa chon con đường phù hợp, du học hay xuất khẩu lao
động, đến nước nào?
- Đưa các em vào các nhóm học sinh cũ của trường đang ở nước các em cần đến.
Các em có thể tương tác với các anh chị để biết thông tin thêm về trường mình có ý
định đến học hay ngành nghề mình lựa chọn khi đến đó, nhất là các điều kiện học
tập, sinh hoạt, việc làm, thu nhập… Một thực tế là khi tư vấn, các cơng ty thường
chỉ nói đến những điều kiện thuận lợi, những ưu thế khi các em lựa chọn công ty họ
để du học hay xuất khẩu lao động nhưng khi đến đó, nhiều khó khăn đã làm cho các
em bỡ ngỡ. Do vậy, qua các công cụ của mạng xã hội, các em liên hệ với anh chị
khóa trước để có sự chủ động chuẩn bị, hình dung về con đường mình sẽ đi, những
khó khăn phải đối mặt, đồng thời, qua tương tác với nhóm, các em có cơ hội nhận
được sự giúp đỡ, sẻ chia của những người đi trước. Điều này các em về chia sẻ với

chúng tôi là đã làm cho các em bình tĩnh, tự tin hơn ở miền đất mới.
- Cho các em địa chỉ cá nhân các học sinh của trường đang ở nước ngoài để tự liên
hệ thông qua giới thiệu của các thầy cô, chủ yếu là qua facebook, messenger. Học
sinh đi ra bao giờ cũng có sự kết nối với thầy cơ, nhất là GVCN thông qua kênh liên
lạc cá nhân hoặc thông qua trang facebook của lớp. Hình thức này hiện tại hầu hết
lớp nào, khóa nào cũng có. Giáo viên giới thiệu cho học sinh cũ những em cần tư
vấn, hỗ trợ, sau đó, học sinh kết nối để có thơng tin về ngành nghề, trường học mình
quan tâm ở nước đó. Nếu các em đã có quyết định thì có thể tìm kiếm sự hỗ trợ,
giúp đỡ ban đầu.
Trong những năm qua, xu hướng học sinh đi du học hay xuất khẩu lao động
sang khi tốt nghiệp THPT ngày càng nhiều. Đây là hướng đi mà tỉnh Nghệ An đang
khuyến khích. Tuy nhiên, để các công ty tư vấn “độc quyền thông tin” là điều khơng
nên, nhà trường cần có những thơng tin bổ sung, kiểm chứng để hỗ trợ các em. Cần
nhận thức đầy đủ là trách nhiệm của thầy cô không chỉ dừng lại ở kỳ thi THPT
Quốc gia mà quan trọng không kém phần giảng dạy tri thức là định hướng cho các
em lập nghiệp đúng đắn. Thành công hướng nghiệp cho các em cũng chính
22


là thành công của công tác giáo dục và đây mới là kết quả cuối cùng của quá trình
đào tạo ở nhà trường phổ thông.
4. Vận dụng thực tiễn và kết quả khảo nghiệm.
4.1. Mạng xã hội với xây dựng văn hóa nhà trường.
Khơng thể nói mạng xã hội tạo dựng được văn hóa nhà trường mà nó chỉ là
một giải pháp trong rất nhiều giải pháp mà các nhà trường thực hiện trong thời đại
cách mạng 4.0 này. Các cơng cụ của mạng xã hội đã góp phần quan trọng trong việc
giúp các cơ sở giáo dục, trước hết là tạo nên giá trị văn hóa của mình, tạo dựng bản
sắc mỗi trường, góp phần hình thành nên các quy tắc, chuẩn mực, phong cách của
ngơi trường đó, đồng thời quảng bá hình ảnh của nhà trường ra bên ngồi. Trong
những năm gần đây, cơng tác truyền thơng ngày càng được các các trường chú

trọng, không phải để “đánh bóng tên tuổi” mà thực sự góp phần huy động các nguồn
lực xã hội vào cùng thực hiện các mục tiêu giáo dục. Thực tế vận dụng ở trường
chúng tôi:
- Thứ nhất, lập trang facebook của nhà trường từ năm 2015 nhưng thực sự để phát
huy các tác dụng tích cực của nó thì chỉ một vài năm gần đây mới được quan tâm
đầy đủ. Trang tin trước đây chủ yếu là các hoạt động văn nghệ, thể thao, nội dung
đơn điệu. Trang tin bây giờ phản ánh đầy đủ, toàn diện các hoạt động của nhà
trường từ văn nghệ, thể thao đến các hoạt động dạy học, tôn vinh, thiện nguyện…
Nội dung đã sống động hơn, hấp dẫn hơn với cộng đồng khi truy cập.
- Thứ hai, lập các trang zalo: các tổ chức, tổ nhóm chun mơn, các lớp đã có trang
của riêng mình. Các trang đã hoạt động hiệu quả, tạo hiệu ứng tốt.
Về kết quả thực hiện, văn hóa là phạm trù khơng định lượng được nhưng
chúng tơi thấy được các chuyển biến tích cực sau khi vận dụng các công cụ mạng xã
hội vào hoạt động của trường:
+ Trang tin về thành tích của trường, giáo viên, học sinh: Khi đưa các thông
tin này lên mạng, trước hết đó là kênh thơng tin để giới thiệu cho cộng đồng về
trường. Thành tích của tập thể nhà trường nếu khơng được quảng bá thì tác dụng lan
tỏa sẽ rất hạn chế bởi chỉ có nội bộ trường biết. Do vậy, truyền thơng có vai trị hết
sức quan trọng ở lĩnh vực này. Một thành tích của trường, của thầy cô, của học sinh
đưa lên, chúng tôi nhận thấy sự tương tác tích cực từ học sinh cũ, từ phụ huynh, từ
trang chủ của trường, các chủ thể khác kêt nối đường link làm cho thông tin được
quảng bá rộng rãi, giá trị của thành tích đạt được tăng lên nhiều lần. Học sinh thấy
tự hào về mái trường mình đã và đang học, giáo viên thấy tự tin, hãnh diện và trách
nhiệm hơn với nghề nghiệp của mình. Một tinh thần đồn kết, chung tay xây dựng
nhà trường ngày càng được củng cố bền chặt.
+ Về xử lý thông tin điều hành công việc: một thông tin trước đây đến tới
những người thực hiện và triển khai được cần 6-8 giờ, thậm chí có khi đến 12-16
giờ nay rút ngắn xuống 1-2 giờ. Thông tin được đăng tải trên zalo nhóm, ngay lập
tức người có liên quan nhận được và có thể triển khai ngay, kể cả khơng có mặt tại
cơ quan. Cơng việc được xử lý thông suốt, tiết kiệm thời gian, nâng cao hiệu suất.

+ Trong sinh hoạt nhóm chun mơn: tần suất thảo luận, tương tác trong các
nhóm đã tăng lên đáng kể. Nhiều nội dung đã được trao đổi, thảo luận góp phần
nâng cao chất lượng giờ dạy. Giáo viên chủ động, tự tin bày tỏ quan điểm của
23


mình. Theo quy định hiện hành, sinh hoạt chun mơn ở nhà trường là 1 buổi/2 tuần
thì có lúc khơng đủ thời gian, nhất là xây dựng chuyên đề, làm dự án… Tương tác
trên không gian mạng đã giúp thầy cô khắc phục hạn chế này.
+ Các hoạt động tri ân, thiện nguyện: hoạt động này trước đây đã tổ chức
thực hiện song chưa liên tục, đồng bộ và chủ yếu diễn ra trong khuôn khổ nhà
trường. Nay với các công cụ mạng xã hội, hoạt động tri ân, thiện nguyện đã lan tỏa
ra cộng đồng, tập hợp, lôi kéo nhiều thế hệ học sinh nhà trường tham gia.
Một ví dụ minh họa gần đây nhất ( trang tin ngày 26/2/2020) về tình hình sức khỏe
thầy giáo của nhà trường.
Ngay khi thơng tin được đưa lên trên trang facebook chính thức của nhà trường,
cùng với sự góp sức của cán bộ, giáo viên nhà trường thì các thế hệ học sinh đã chia
sẻ, chung sức hỗ trợ gia đình thầy. Ngồi số tiền gần 60 triệu của thầy cơ thì các em
học sinh cũ cũng đã đóng góp được hơn 50 triệu đồng, thông qua tài khoản của ban
quản trị trang Học sinh cũ Phan Thúc Trực và tài khoản cá nhân của thầy cô trong
trường.

Không chỉ là số tiền ủng hộ, qua hành động trên, một lối sống vị tha, tương thân
tương ái được vun đắp trong nhà trường, một lối sống trách nhiệm, nghĩa tình của
bao thế hệ học sinh được kết nối với nhà trường. Dư luận cộng đồng mạng đánh giá
cao những nghĩa cử đó. Chúng tôi nhận thấy các công cụ mạng xã hội đã góp phần
quan trọng tạo nên bản sắc văn hóa của một nhà trường, hình ảnh nhà trường được
quảng bá, lan tỏa với những dấu ấn tốt đẹp.

24