Luận văn nghiên cứu đặc điểm nông sinh học và một số loại phân bón đối với giống bưởi đỏ tân lạc tại huyện yên bình, tỉnh yên bái

i

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ..............................................................................................i
LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii
MỤC LỤC .......................................................................................................iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT................................................................v
DANH MỤC CÁC BẢNG...............................................................................vi
MỞ ĐẦU...........................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................1
2. Mục tiêu nghiên cứu đề tài ............................................................................2
3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài.......................................................2
3.1. Ý nghĩa khoa học........................................................................................2
3.2. Ý nghĩa thực tiễn ........................................................................................3
Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU................................................................4
1.1. Cơ sở khoa học của đề tài...........................................................................4
1.2. Nguồn gốc và phân bố của cây bưởi ..........................................................7
1.3. Tình hình nghiên cứu trên thế giới và trong nước......................................9
1.3.1. Tổng quan tình hình sản xuất bưởi trên thế giới .....................................9
1.3.2. Tình hình sản xuất bưởi ở Việt Nam.....................................................12
1.3.3. Tình hình sản xuất bưởi ở huyện Yên Bình-Yên Bái............................17
1.4. Một số nghiên cứu về cây bưởi liên quan đến đề tài ................................18
1.4.1. Một số kết quả nghiên cứu khảo nghiệm thích ứng về giống bưởi … 18
1.4.2. Các nghiên cứu về dinh dưỡng đối với cây bưởi...................................19
1.5. Kết luận rút ra từ tổng quan tài liệu..........................................................25
Chương 2. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU ................................................................................................26
2.1 Đối tượng và vật liệu nghiên cứu ..............................................................26
2.1.1 Đối tượng nghiên cứu.............................................................................26
2.1.2 Vật liệu nghiên cứu ................................................................................26

2.1.3. Dụng cụ ................................................................................................26


ii

2.2 Địa điểm nghiên cứu .................................................................................26
2.3 Thời gian nghiên cứu.................................................................................26
2.4. Nội dung và phương pháp nghiêncứu ......................................................27
2.4.1. Nội dung nghiên cứu .............................................................................27
2.4.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................27
2.4.3 Phương pháp xử lý số liệu.....................................................................33
Chương 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU.............................................................34
3.1 Nghiên cứu đặc điểm nông sinh học của giống bưởi đỏ Tân Lạc tại huyện
Yên Bình, tỉnh Yên Bái ...................................................................................34
3.1.1. Một số chỉ tiêu về đặc điểm hình thái của giống bưởi đỏ Tân Lạc tại
huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái ........................................................................34
3.1.2. Đặc điểm hình thái lá giống bưởi đỏ Tân Lạc tại huyện Yên Bình, tỉnh
Yên Bái............................................................................................................35
3.1.3. Đặc điểm hình thái quả giống bưởi đỏ Tân Lạc tại huyện Yên Bình, tỉnh
Yên Bái............................................................................................................40
3.1.4. Khả năng sinh trưởng của các đợt lộc trong năm của giống bưởi đỏ Tân
Lạc tại huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái ............................................................37
3.1.5. Động thái ra hoa và tỷ lệ đậu quả của giống bưởi đỏ Tân Lạc tại huyện
Yên Bình, tỉnh Yên Bái ...................................................................................40
3.2 Nghiên cứu ảnh hưởng của một số biện pháp kỹ thuật đối với giống bưởi
đỏ Tân Lạc tại huyện Yên Bình tỉnh Yên Bái .................................................42
3.2.1 Nghiên cứu ảnh hưởng của phân bón lá đến sinh trưởng và phát triển
giống bưởi đỏ Tân Lạc tại huyện Yên Bình tỉnh Yên Bái...............................42
3.2.2 Nghiên cứu ảnh hưởng của 1 số loại phân bón đến sinh trưởng và phát
triển của bưởi đỏ Tân Lạc tại huyện Yên Bình tỉnh Yên Bái ..........................50

KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ .............................................................................56
1. Kết luận .......................................................................................................56
2. Đề nghị ........................................................................................................56
TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................57


iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Từ viết tắt

Nội dung đầy đủ

CC

Chiều cao cây

CT

Công thức

CV

Hệ số biến động

CS

Cộng sự

ĐC

Đối chứng

ĐK

Điều Kiện

ĐV

Đơn vị

FAO

Tổ chức nông nghiệp Liên Hợp Quốc

LSD

Sai khác nhỏ nhất có ý nghĩa

NN&PTNT

Nơng nghiệp và phát triển nơng thơn

NL

Nhắc Lại

NXB

Nhà xuất bản

PBL

Phân bón lá

TB

Trung Bình


iv

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.2. Diện tích, năng suất, sản lượng bưởi trên thế giới năm
2013 - 2017...................................................................................................... 10
Bảng 1.3. Tình hình sản xuất bưởi ở một số nước tiêu biểu............................11
trên thế giới năm 2017.....................................................................................11
Bảng 1.4: Tình hình sản xuất cây bưởi ở Việt Nam (2013 - 2017) .................12
Bảng 1.5. Lượng phân bón hàng năm cho một số giống bưởi ........................22
đặc sản ở Việt Nam .........................................................................................22
Bảng 3.1. Một số chỉ tiêu về đặc điểm hình thái của giống.............................34
bưởi đỏ Tân Lạc tại huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái........................................34
Bảng 3.2: Đặc điểm hình thái lá giống bưởi đỏ Tân Lạc ................................36
tại huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái ...................................................................36
Bảng 3.3: Đặc điểm hình thái quả giống bưởi đỏ Tân Lạc..............................41
tại huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái ...................................................................41
Bảng 3.4: Khả năng sinh trưởng của các đợt lộc trong năm ...........................38
của giống bưởi đỏ Tân Lạc và Đại Minh tại huyện Yên Bình tỉnh Yên Bái ...38
Bảng 3.5: Động thái ra hoa và tỷ lệ đậu quả của giống bưởi đỏ Tân Lạc .......40
tại huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái ...................................................................40

Bảng 3.6. Ảnh hưởng của phân bón lá đến thời gian ra hoa ...........................43
của giống bưởi đỏ Tân Lạc tại huyện Yên Bình tỉnh Yên Bái ........................43
Bảng 3.7. Ảnh hưởng của phân bón lá đến tỷ lệ đậu quả của giống bưởi đỏ
Tân Lạc tại huyện Yên Bình tỉnh Yên Bái ......................................................44
Bảng 3.8: Ảnh hưởng của phân bón lá đến đặc điểm hình thái quả của giống
bưởi đỏ Tân Lạc tại huyện Yên Bình tỉnh Yên Bái.........................................45
Bảng 3.9: Ảnh hưởng của phân bón lá đến năng suất quả khi thu hoạch của
giống bưởi đỏ Tân Lạc tại huyện Yên Bình tỉnh Yên Bái...............................47
Bảng 3.10. Tình hình sâu bệnh gây hại trên giống bưởi đỏ Tân Lạc ..............48


v

tại huyện Yên Bình tỉnh Yên Bái ....................................................................48
Bảng 3.11. Ảnh hưởng của 1 số loại phân bón đến thời gian ra hoa...............50
của giống bưởi đỏ Tân Lạc tại huyện Yên Bình tỉnh Yên Bái ........................50
Bảng 3.12. Ảnh hưởng của 1 số loại phân bón đến tỷ lệ đậu quả ...................51
của giống bưởi đỏ Tân Lạc tại huyện Yên Bình tỉnh Yên Bái ........................51
Bảng 3.13: Ảnh hưởng của 1 số loại phân bón đến đặc điểm hình thái quả của
giống bưởi đỏ Tân Lạc tại huyện Yên Bình tỉnh Yên Bái...............................52
Bảng 3.14: Ảnh hưởng của 1 số loại phân bón đến năng suất quả khi thu
hoạch của giống bưởi đỏ Tân Lạc tại huyện Yên Bình tỉnh Yên Bái..............53
Bảng 3.15. Tình hình sâu bệnh gây hại giống bưởi đỏ Tân Lạc tại huyện Yên
Bình tỉnh Yên Bái............................................................................................52


1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Cây bưởi (Citrus grandis L. Osbeck) là một loại cây ăn quả rất quen

thuộc với người dân Việt Nam. Bưởi là loại quả tươi dễ vận chuyển, bảo quản
được nhiều ngày mà vẫn giữ nguyên hương vị, phẩm chất. Bưởi được nhiều
người ưa chuộng vì khơng những có giá trị kinh tế và giá trị dinh dưỡng cao
mà cịn có giá trị trong y học và mỹ học.
Bưởi là lồi có phổ thích nghi rộng, có thể trồng khắp từ 420 vĩ bắc cho
đến 420 vĩ nam, từ mặt biển lên đến độ cao 2000m (Agroviet, 2009)[19]. Ở
Việt Nam bưởi được trồng hầu khắp các tỉnh thành trong cả nước, đặc biệt đã
hình thành những vùng bưởi cổ truyền mang tính đặc sản địa phương như
bưởi Đoan Hùng - Phú Thọ, bưởi Diễn - Từ Liêm - Hà Nội, bưởi Phúc Trạch Hương Khê - Hà Tĩnh, bưởi Thanh Trà - Huế, bưởi Năm Roi - Vĩnh Long…
Hiện nay, phát triển cây ăn quả trong đó bao gồm cả cây bưởi là một định
hướng được ưu tiên và là một chiến lược có lợi thế cạnh tranh cao.
Bưởi là loại cây ăn quả có giá trị kinh tế cao và có vai trị quan trọng
trong mơ hình sản xuất trang trại đáp ứng mơ hình phát triển kinh tế bền vững
hộ gia đình. Trồng bưởi không chỉ đem lại giá trị kinh tế mà cịn có giá trị
dinh dưỡng rất tốt. Theo Trần Thế Tục (1997)[11] thành phần hoá học trong
100g quả bưởi tươi phần ăn đựợc: Đường 6 - 12%, lipit 0,1g, protein 0,9g,
vitamin C 90mg, P205 12mg, xenluloza 0,2g ngoài ra cịn có các loại vitamin
B1, B2,… caroten 0,2mg, các khống chất ở dạng vi lượng rất cần thiết cho
cơ thể con người. Trong 1kg bưởi phần ăn được cung cấp 530 - 600 calo
nguồn năng lượng dễ tiêu. Ngoài dùng ăn tươi bưởi còn được chế biến thành
rất nhiều sản phẩm có giá trị như: nước quả, mứt,… trong cơng nghiệp chế
biến vỏ, hạt để lấy tinh dầu, bã tép để sản xuất pectin có tác dụng bồi bổ cơ
thể, đặc biệt bưởi có tác dụng rất tốt để chữa các bệnh đường ruột, tim mạch.
Yên Bình là huyện miền núi của tỉnh Yên Bái có điều kiện tự nhiên


2
thuận lợi cho phát triển các lồi cây có múi, trong đó bưởi Đại Minh được
trồng với diện tích lớn, năm 2017 đã là nguồn thu nhập cho người dân Yên
Bình khoảng 500 triệu đồng/ha/năm (Nguyễn Thơm, 2017) [28]. Tuy nhiên

giống bưởi này có nhược điểm là hạt nhiều và thường bị khô tép quả, làm
giảm giá trị của sản phẩm. Hiện nay trong sản xuất có nhiều giống bưởi tốt,
trong đó giống bưởi đỏ Tân Lạc thuộc huyện Tân Lạc, tỉnh Hịa Bình là giống
bưởi nổi tiếng với giá trị dinh dưỡng cao và giá trị kinh tế lớn do quả có vị
ngọt, màu sắc đỏ đẹp cả vỏ quả và thịt quả, tép bưởi đỏ Tân Lạc có màu đỏ
hồng, mọng nước ăn rất giịn ngọt và khơng bị he đắng, cây cho năng suất cao
và ổn định, với cây 7 năm tuổi cho năng xuất từ 260 - 320 quả/cây bên cạnh
đó thời gian lưu trữ dài và giá bán cao: 25.000 – 35.000đ/quả do đó huyện
Yên Bình cũng đề cao việc quản lý sử dụng các biện pháp kỹ thuật bón phân
bổ sung dinh dưỡng giúp cây sinh trưởng, phát triển tại vùng sinh thái mới
phục vụ nhu cầu đa dạng giống và sản phẩm mới có năng suất và chất lượng
tốt cũng như tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường, giúp người dân làm
giàu từ chính giống bưởi q hương (Văn Thơng, 2017) [27]. Xuất phát từ
những yêu cầu trên, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Nghiên cứu
đặc điểm nông sinh học và một số loại phân bón đối với giống bưởi đỏ Tân
Lạc tại huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái”.
2. Mục tiêu nghiên cứu đề tài
- Đánh giá được đặc điểm nông sinh học và xác định được một số loại
phân bón phù hợp đối với bưởi đỏ Tân Lạc tại huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái.
3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
3.1. Ý nghĩa khoa học
Các kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ là một tài liệu khoa học về làm cơ
sở cho việc xây dựng biện pháp kỹ thuật thâm canh giống đỏ Tân Lạc tại
huyện n Bình nói riêng và tỉnh n Bái nói chung.
Các kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ cung cấp các dẫn liệu khoa học về


3
đặc điểm nông sinh học và một số biện pháp kỹ thuật đối với bưởi đỏ Tân Lạc
tại huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái.

3.2. Ý nghĩa thực tiễn
- Đề xuất biện pháp kỹ thuật, bón phân nhằm nâng cao năng suất, chất
lượng của giống bưởi đỏ Tân Lạc trong thời gian tới, góp phần giải quyết vấn
đề thực tiễn sản xuất giống bưởi Đỏ tại Yên Bình - Yên Bái.
- Kết luận của đề tài là cơ sở khoa học cho định hướng sử dụng một số
biện pháp kỹ thuật nhằm phát triển sản xuất đỏ Tân Lạc trồng tại huyện n
Bình, tỉnh n Bái và các vùng có điều kiện sinh thái tương đồng.


4
Chương 1
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1. Cơ sở khoa học của đề tài
Bưởi (Citrus grandis L. Osbeck) là một trong những lồi cây ăn quả có
múi được trồng khá phổ biến ở nước ta cũng như các nước vùng châu Á cây
có giá trị kinh tế cao, q trình sinh trưởng và phát triển chịu ảnh hưởng nhiều
của các yếu tố nội tại và các yếu tố ngoại cảnh như: Nhiệt độ, ánh sáng, đất
đai, biểu hiện qua sinh trưởng, ra hoa kết quả, năng suất và phẩm chất quả.
Hiện nay trên thế giới và ở Việt Nam đã có rất nhiều cơng trình nghiên
cứu để nâng cao năng suất chất lượng quả bưởi, tuy nhiên cây có múi là loại
cây trồng có chu kỳ kinh doanh dài, mỗi nghiên cứu chỉ áp dụng cho một loại
cây có múi nhất định, do vậy trong thực tiễn sản xuất hiện nay các nghiên cứu
về đặc điểm nông sinh học, nghiên cứu áp dụng các biện pháp kỹ thuật nhằm
phục vụ cho nghiên cứu khoa học và nâng cao chất lượng quả bưởi là hết sức
cần thiết.
Theo nhóm tác giả Nguyễn Thế Đặng và Nguyễn Thị Mão (2010) [4],
lượng chất dinh dưỡng cây hút thể hiện yêu cầu chất dinh dưỡng của cây. Cây
yêu cầu chất dinh dưỡng theo một tỷ lệ cân đối nhất định. Lượng dinh dưỡng
cây hút thay đổi theo loại cây trồng, năng suất thu hoạch, yêu cầu của người
trồng trọt. Trong cùng một loại cây trồng thì lượng chất dinh dưỡng do cây

hút phụ thuộc vào điều kiện sinh thái. Mỗi nguyên tố dinh dưỡng cây sử dụng
đều có các giá trị tối ưu và tối đa. Tại lượng bón mà cây trồng cho năng suất
cao nhất gọi là giá trị tối đa về mặt kỹ thuật. Tuy nhiên, mục đích của người
sản xuất khơng phải chỉ nhằm đạt năng suất cao nhất mà cịn là tìm lợi nhuận
cao nhất. Lượng bón đạt lợi nhuận cao nhất là lượng phân bón mà ở đó hiệu
suất 1kg phân bón đủ bù đắp được chi phí sản xuất tăng lên [4].
Việc tăng năng suất, chất lượng bưởi phụ thuộc rất lớn vào các biện


5
pháp kỹ thuật, đặc biệt là bón phân. Sử dụng phân bón là một trong bốn yếu
tố quan trọng hàng đầu trong thâm canh sản xuất nơng nghiệp. Bón phân qua
lá được sử dụng để bổ sung thêm dinh dưỡng cho cây trồng một cách kịp thời
các nguyên tố đa lượng, trung lượng và vi lượng. Phân bón lá có tác dụng làm
tăng năng suất, tăng cường khả năng kháng sâu bệnh cho cây, tính chống hạn
và cải thiện năng suất, chất lượng sản phẩm. Phân bón lá cịn giúp cho cây
nhanh chóng phục hồi sau trồng, hoặc sau khi trải qua cả hiện tượng thời tiết
bất thuận như nóng nắng, lạnh, khô hạn, úng ngập … Do vậy, để có được
những sản phẩm có năng suất cao, và chất lượng tốt Việt Nam cũng cần
phải có những nghiên cứu về sử dụng phân bón lá chất điều hịa sinh
trưởng để lựa chọn được loại phân bón phù hợp với điều kiện canh tác của
Việt Nam. Việc sử dụng phân bón (phân bón lá, chất điều hịa sinh trưởng)
có thể làm tăng năng suất, chất lượng quả. Hiện nay trên thế giới đã nghiên
cứu những vấn đề về phân bón và cho năng suất, chất lượng tốt. Hiện nay ở
Tân Lạc chưa nghiên cứu sâu về phân bón nên năng suất và chất lượng
chưa được cao. Trên cơ sở khoa học đó mới tiến hành những nghiên cứu về
phân bón để làm tăng năng suất bưởi đỏ Tân Lạc
Việc áp dụng biện pháp kỹ thuật bón phân trong từng giai đoạn là rất
cần thiết vì cây trồng hấp thu dinh dưỡng nuôi cây phần lớn qua bộ rễ, tuy
nhiên hàm lượng dinh dưỡng trong đất là không đủ, đặc biệt là các yếu tố vi

lượng. Chính vì thế, việc phun phân bón lá nhằm bổ sung dinh dưỡng cho cây
là rất cần thiết. Nghiên cứu cải tiến các phương pháp phun bón phân cho cây
trồng đã được thực hiện nhiều năm trên nhiều loại cây trồng. Phân bón qua lá
cung cấp nhanh, kịp thời các chất dinh dưỡng đa lượng, vi lượng cần thiết cho
quá trình sinh trưởng sinh dưỡng và sinh trưởng sinh thực của cây, đặc biệt là
thời kỳ cây sinh trưởng mạnh, cần tập trung dinh dưỡng để tạo hoa, ni quả.
Bón phân qua lá có hiệu quả cao, hơn nữa khi bón phân qua lá ta có
thể giảm bớt lượng phân bón hóa học vào đất và như vậy có thể làm giảm


6
bớt tác động bất lợi của phân bón hóa học vào đất đến môi trường đất như
làm đất chua nhanh, mất kết cấu v.v... Phun phân bón lá có tác dụng nhanh
và cây sử dụng được dinh dưỡng hiệu quả hơn bón vào đất. Đối với đạm và
kali, khi phun qua lá cây sử dụng được 80-90%, đối với lân là 30-35%
trong khi đó nếu bón qua đất thì lượng dinh dưỡng cây sử dụng ít hơ n
nhiều do bốc hơi, xói mịn, rửa trơi, bị cố định trong đất, đạm và ka li vào
khoảng 40-50% và lân chỉ vào khoảng 10-15%. Các chất vi lượng như kẽm
(Zn), bo (B), đồng (Cu)… khi được cung cấp cho cây qua lá cũng có hiệu quả
hơn khi bón vào.
1.2. Nguồn gốc và yêu cầu ngoại cảnh của cây bưởi
1.2.1. Nguồn gốc của cây bưởi
Cây bưởi có tên khoa học là Citrus grandis (L). Osbeck. Trong hệ thống
phân loại, bưởi thuộc họ cam (Rutaceae), họ phụ Aurantioideae, chi Citrus,
Chi phụ: Eucitrus, loài grandis (Đỗ Đình Ca Đồn Thế Lư và cs, 2002) [1].
Hiện nay bưởi là một trong những loại cây ăn quả chủ yếu và được
trồng ở nhiều nước trên thế giới, đặc biệt tại các nước Đông Nam Á. Đông
Nam Á là một trung tâm quan trọng hàng đầu về sự đa dạng cây ăn quả.
Trong số hơn 12.000 loài ở vùng này thì có nhiều lồi cho quả ăn được
(Wikipedia, 2014).[24], [25].

Bưởi có nguồn gốc từ Malaysia và quần đảo Ấn Độ và được phân bố
rộng tới quần đảo Fiji, châu Âu và cả các nước vùng Địa Trung Hải (Đỗ Đình
Ca, và cs, 2010) [2], Có một lồi khác gọi là bưởi chùm (C. paradisi), có thể là
biến dị hoặc một dạng lai của chúng. Bưởi chùm chủ yếu được sản xuất ở các
nước thuộc châu Mỹ, vùng Địa Trung Hải, Úc và châu Phi, các nước châu Á rất
ít trồng lồi bưởi này.
Cây bưởi có nguồn gốc từ vùng nhiệt đới, theo tác giả Robert, (1967)
[17] bưởi là cây bản xứ của Malaysia và quần đảo Polynesia, sau đó được di
thực sang Ấn Độ, phía nam Trung Quốc và các nước châu Âu, Mỹ. Tác giả


7
Giucovki cho rằng nguồn gốc của bưởi có thể là quần đảo Laxongdơ, tuy
nhiên để có tài liệu chắc chắn cần nghiên cứu các thực vật họ Rutacea, nhất là
họ phụ Aurantioidea ở vùng núi Hymalaya miền Tây Trung Quốc và các vùng
núi thuộc bán đảo Đông Dương (Bùi Huy Đáp, 1960)[3]. Tác giả Chawalit
Niyomdham, 1992 [15] cũng cho rằng bưởi có nguồn gốc ở Malaysia, sau đó
lan sang Indonesia, Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Địa Trung Hải và Mỹ,...
vùng sản xuất chính ở các nước Phương Đơng (Trung Quốc, Thái Lan, Việt Nam,...).
Tuy nhiên, tác giả Bretschneider (1898), lại cho rằng bưởi có nguồn gốc
từ Trung Quốc vì cây bưởi đã được đề cập trong các tài liệu của Trung Quốc từ
thế kỷ 24 đến thế kỷ 8 trước công nguyên (Rajput and Sriharibabu, 1985) [16].
Như vậy, nguồn gốc của bưởi cho đến nay chưa được thống nhất. Bưởi
có thể có nguồn gốc từ Malaysia, Trung Quốc, Ấn Độ,... Hiện này bưởi được
trồng nhiều với mục đích thương mại ở các nước châu Á như: Trung Quốc,
Thái Lan, Malaysia, Philipines, Ấn Độ và Việt Nam.
1.2.2. Yêu cầu ngoại cảnh của cây bưởi
* Nhiệt độ
Cây bưởi có thể trồng được ở các vùng có nhiệt độ trung bình từ 12 390C, nhiệt độ thích hợp nhất là từ 23 - 250C, nhiệt độ thấp hơn 12,50C và cao
hơn 400C cây sẽ ngừng sinh trưởng. Nhiệt độ để bắt đầu phát sinh các đợt lộc

là lớn hơn 12,50C và khoảng nhiệt độ tốt nhất cho sự sinh trưởng các đợt lộc
vào khoảng 25 - 300C, cho hoạt động của bộ rễ là 17 - 300C, nhiệt độ ngưỡng
tối thiểu để cây ra hoa là 9,40C.
Nhiệt độ và biên độ nhiệt ngày đêm có ảnh hưởng khá lớn đến phẩm
chất bưởi, thơng thường bưởi vùng á nhiệt đới lạnh có chất lượng, mã quả tốt
hơn so với bưởi vùng nhiệt đới. Nhiệt độ cao ở vùng xứ nóng thường làm vỏ
bưởi vẫn cịn xanh khi quả đã chín.
* Nước và độ ẩm
Theo nhận định chung thì cây bưởi có nguồn gốc từ vùng nhiệt đới


8
nóng, ẩm. Do đó bưởi là cây ưa ẩm, ít chịu hạn và cần nhiều nước nhất là lúc
nảy mầm, giai đoạn cây non, phân hóa mầm hoa, giai đoạn phát triển của quả,
Trong một năm, bưởi cần nhiều nước hơn hẳn vào thời gian từ tháng 11 đến
tháng 3 năm sau. Khả năng chịu úng của rễ bưởi kém, khi bị ngập úng rễ bưởi
sẽ dần bị thối, hỏng và chết.
Bưởi cần độ ẩm khơng khí là 75%, độ ẩm đất là 60%. Đây là độ ẩm tốt
nhất để cho cây sinh trưởng, phát triển khỏe mạnh, cho năng suất cao, mã quả
đẹp. Khi độ ẩm này quá cao hoặc quá thấp (như những khi gặp nắng to dài
ngày) thì quả có thể bị rám nắng, nứt vỏ gây thiệt hại cho người trồng bưởi.
Lượng mưa thích hợp cho trồng bưởi từ 1000 - 2400 mm/năm. Các
vùng trồng bưởi có chun mơn và kĩ thuật cao đều có xây dựng các hệ thống
tưới nước hiện đại để có thể chủ động được nguồn nước và chủ động điều
khiển được cả sự sinh trưởng và phát triển của cây, ví dụ như tại Việt Nam,
một số nơi sử dụng biện pháp xiết nước để điều chỉnh sự ra hoa ở bưởi.
* Ánh sáng
Ánh sáng là nguồn cung cấp nguyên liệu cho quá trình quang hợp, ảnh
hưởng và quyết định đến sự tổng hợp vật chất hữu cơ để tạo ra sản phẩm thu
được ở cây trồng. Bưởi là cây ưa ánh sáng tán xạ có cường độ từ 10.000 đến

15.000 lux, ứng với 0,6 calo/cm2. Cường độ và chất lượng ánh sáng ảnh
hưởng trực tiếp đến sự sinh trưởng sinh dưỡng ở cây bưởi thông qua việc cố
định CO2 điều đó tác động mạnh đến sự sinh trưởng của cây. Ngồi ra, ánh
sáng cịn điều chỉnh sự phát triển của tán cây.
* Đất đai và dinh dưỡng.
Ở Việt Nam bưởi có thể trồng ở nhiều loại đất khác nhau. Tuy nhiên,
nên trồng trên đất nhiều mùn, màu mỡ, dễ thoát nước, mực nước ngầm sâu
dưới mặt đất ≥1,5m sẽ tốt hơn như đất phù sa, phù sa cổ, đất bồi tụ...
Độ pH thích hợp nhất cho sự sinh trưởng của bưởi từ 5,5 - 6,5; đất quá
chua sẽ có nhiều dinh dưỡng bị rửa trơi, và cũng có thể gây ngộ độc do một số


9
nguyên tố như đồng (Cu). Đất quá kiềm, cây khó hút một số nguyên tố và
thường có biểu hiện thiếu kẽm (Zn), sắt (Fe).
Về dinh dưỡng, theo nguyên tắc chung của cây trồng và bưởi cũng vậy.
Bưởi cần cung cấp đủ và cân đối các yếu tố đa lượng đạm, lân, kali... các yếu
tố vi lượng.
1.3. Tình hình nghiên cứu trên thế giới và trong nước
1.3.1. Tổng quan tình hình sản xuất bưởi trên thế giới
Theo số liệu thống kê của FAO (2019) [22], hàng năm trên thế giới sản
xuất khoảng 5,5 - 6,5 triệu tấn bưởi cả 2 loại bưởi chùm (Citrus paradisi) và
bưởi (Citrus grandis) chiếm 5,4 - 5,6 % tổng sản lượng cây có múi, trong đó
chủ yếu là bưởi chùm (chiếm 2,8 - 3,5 triệu tấn) còn lại bưởi chiếm một lượng
khá khiêm tốn khoảng 1,2 - 1,5 triệu tấn. Sản xuất bưởi chùm chủ yếu tập
trung ở các nước châu Mỹ, châu Âu dùng cho chế biến nước quả. Bưởi chủ
yếu được sản xuất ở các nước thuộc châu Á, tập trung nhiều ở một số nước
như Trung Quốc, Ấn Độ, Philippines, Thái Lan, Bangladesh,... được sử dụng
để ăn tươi là chủ yếu. Diện tích cho thu hoạch, năng suất và sản lượng bưởi ở
các châu lục trên thế giới năm 2017 được thể hiện ở bảng số liệu sau:

Bảng 1.1: Diện tích, năng suất và sản lượng bưởi
ở các châu lục trên thế giới năm 2017
TT

Quốc gia

Diện tích thu

Năng suất

Sản lượng

hoạch (ha)

(tạ/ha)

(tấn)

1

Thế giới

348.212

260,277

9.063.143

2

Châu Phi

56.802

140,196

796.338

3

Châu Mỹ

75.858

207,150

1.571.393

4

Châu Á

211.797

311,366

6.594.638

5

Châu Âu

2.866

323,064

92.599

6

Châu Đại Dương

889
91,923
8.175
(Nguồn: FAOSTAT, 2019)[22]


10
Qua bảng 1.1 cho thấy: về diện tích trồng bưởi của 5 châu lục trong
năm 2017 thì châu Á là châu lục có diện tích trồng bưởi lớn nhất với 211.797
ha (chiếm 60,8 % tổng diện tích của tồn thế giới). Đứng thứ 2 là châu Mỹ,
tiếp đến là châu Phi, châu Âu và vùng có diện tích nhỏ nhất là châu là châu
Đại Dương với với 889 ha (chiếm 0,26 % tổng diện tích bưởi của tồn thế giới).
Về năng suất, châu Âu là châu lục có năng suất cao nhất với 323,064
tạ/ha, sau đó châu Á, châu Mỹ, châu Phi và vùng có năng suất thấp nhất là châu
Đại Dương với năng suất 91,923 tạ/ha (2017). Châu Á cũng là châu lục có sản
lượng cao nhất với 6.594.638 tấn (năm 2017) chiếm 72,8% tổng sản lượng của
thế giới. Sau đó đến châu Mỹ, châu Phi, châu Âu và vùng có sản lượng thấp
nhất là châu Đại Dương với 8.175 tấn chỉ chiếm 0,09% sản lượng bưởi của thế giới.

Vùng châu Á được khẳng định là quê hương sản xuất bưởi, hầu hết các
nước châu Á đều sản xuất bưởi với quy mơ khác nhau (nơi thì hình thành
vùng chuyên canh, nơi thì sản xuất tự do…). Cây bưởi được trồng nhiều ở các
nước như Trung Quốc, Ấn Độ, Thái Lan, Philippinnes, Việt Nam…
Trên thế giới, tính đến năm 2017, diện tích trồng cây bưởi đạt 348.212
ha, năng suất bình quân đạt 260,277 tạ/ha và sản lượng đạt 9.063.143 tấn.
Bảng 1.2. Diện tích, năng suất, sản lượng bưởi trên thế giới
năm 2013 - 2017
Chỉ tiêu
Diện tích (ha)
Năng suất
(tạ/ha)
Sản lượng (tấn)

Năm

Năm

Năm

Năm

Năm

2013

2014

2015

2016

2017

320.906

319.311

354.836

361.032

348.212

264,617

260,689

250,091

248,428

260,277

8.491.714 8.324.062 8.874.138 8.969.054 9.063.143
(Nguồn FAO,2017)[22]

Qua bảng 1.2 ta thấy: năm 2013 diện tích bưởi của thế giới là 320.906
nghìn ha, năng suất trung bình đạt 264,617 tạ/ha, sản lượng đạt 8.491.714 tấn.

11
Trong vòng 5 năm (giai đoạn 2013 - 2017) diện tích, năng suất, sản lượng của
bưởi có sự biến động qua từng năm. Năm 2015 là có sự chuyển biến rõ rệt
nhất khi cả năng suất, diện tích, sản lượng tăng lên đáng kể đây là biểu hiện
tích cực cho một thời kì phát triển mới của cây bưởi. Cho đến năm 2017, so
với năm 2013 thì diện tích trồng bưởi đã được tăng lên rõ rệt đạt 348.212 ha,
với năng suất đạt 260,277 tạ/ha. Và đặc biệt là sản lượng đạt 9.063.143 tấn,
tăng gần 600.000 tấn.
Một số quốc gia sản xuất bưởi chủ yếu trên thế giới tập trung phần
lớn ở các nước châu Á như: Trung Quốc, Ấn Độ, Malayxia, Thái Lan….
Kết quả được thể hiện trong bảng 1.3.
Bảng 1.3. Tình hình sản xuất bưởi ở một số nước tiêu biểu
trên thế giới năm 2017
STT Vùng, lãnh thổ

Diện tích

Năng suất

Sản lượng

(ha)

(tạ/ha)

(tấn)

1

Trung Quốc

95.861

493,784

4.733.447

2

Thái Lan

25.350

93,299

236.510

3

Mỹ

24.440

259,088

633.210

4

Mê xi cơ

17.709

249,522

441.873

5

Ấn Ðộ

14.922

235,899

352.000

6

Nam Phi

14.905

248,869

370.932

(Nguồn: FAOSTAT, 2019)[22]
Ở Trung Quốc, bưởi được trồng nhiều ở các tỉnh Quảng Đông, Quảng

Tây, Tứ Xuyên, Hồ Nam, Chiết Giang, Phúc Kiến và Đài Loan... Theo một số
tài liệu mới đây cho rằng: các loại cây ăn quả có múi ở Trung Quốc phát triển
mạnh hơn so với các lọai cây ăn quả khác. Năm 1989 diện tích bưởi ở Trung
Quốc là 49.186 ha, sản lượng là 21,8 vạn tấn. Tuy nhiên đến năm 2017 điện
tích bưởi đạt 95.861 ha, năng suất đạt cao nhất thế giới và sản lượng đạt
4.733.447 tấn quả. Trung Quốc có một số giống bưởi nổi tiếng: bưởi Văn


12
Đán, Trung Quốc, bưởi ngọt Quân Khê,… được Bộ Nông Nghiệp Trung
Quốc công nhận là hàng nông nghiệp chất lượng cao.
Tại Thái Lan bưởi được trồng nhiều ở các tỉnh miền trung, một phần
miền bắc và miền đông. Năm 1987 Thái Lan trồng 1.500 ha bưởi cho sản
lượng 76.275 tấn với giá trị 28 triệu đôla Mỹ. Đến năm 2017, diện tích bưởi ở
Thái lan khoảng 25.350 ha và sản lượng khoảng 236.510 tấn quả, bao gồm cả
bưởi chùm.
Mỹ là nuớc sản xuất nhiều bưởi chùm. Bưởi chùm đã thành hàng hoá
thương mại ở Mỹ trong nhiều năm nay. Năm 2017, Mỹ sản xuất 24.440 ha
bưởi, đạt sản lượng 633.210 tấn quả. Mỹ là nước dẫn đầu về khoa học và
công nghệ nên ở Mỹ việc chọn lựa và nghiên cứu giống được quan tâm, vì
vậy Mỹ là quốc gia có bộ giống bưởi được đưa vào sản xuất tốt nhất thế giới.
1.3.2. Tình hình sản xuất bưởi ở Việt Nam
Công tác nghiên cứu về cây ăn quả ngày càng được Đảng và Nhà nước
quan tâm. Các nhà khoa học thuộc các Viện nghiên cứu chuyên ngành cũng
đã thu được những kết quả không nhỏ trong công tác nghiên cứu, góp phần
đáng kể vào việc phát triển nghề trồng cây ăn quả của nước ta, trong đó cây
có múi có một vị trí quan trọng và được đơng đảo bà con nông dân các vùng
miền quan tâm, hưởng ứng.
Bảng 1.4: Tình hình sản xuất cây bưởi ở Việt Nam (2013 - 2017)
Năm

Diện tích (ha)

Năng suất (tạ/ha)

Sản lượng (tấn)

2013

37.733

116,505

439.602

2014

38.813

120,225

466.630

2015

39.547

119,195

471.380

2016

42.100

118,120

497.288

2017

46.791

121.446

568.352

(Nguồn: FAOSTAT, 2019) [22]


13
Theo số liệu của FAO, đến năm 2017 cả nước có 46.791 ha trồng bưởi,
sản lượng đạt 568.352 tấn. Đặc biệt, trong giai đoạn từ năm 2013 - 2016,
trong khi diện tích tăng khơng đáng kể thì năng suất tăng từ 116,505 tạ/ha
năm 2013 lên 121,446 tạ/ha năm 2017.
Cho đến nay, tập đoàn bưởi ở nước ta rất đa dạng, được trồng ở hầu
khắp các tỉnh, đặc biệt đã hình thành những vùng bưởi lớn với những giống
đặc trưng mang tính đặc sản địa phương. Một số giống bưởi nổi tiếng ở các
địa phương nước ta được trồng với mục đích sản xuất hàng hóa có các đặc
điểm như sau:

- Bưởi Năm Roi: Bưởi Năm Roi có quả hình quả lê đẹp, trọng lượng
trung bình khoảng 1- 1,4kg. Khi chín, vỏ có màu vàng xanh, thịt quả màu
xanh vàng, mịn, đồng nhất. Múi và vách múi dễ tách, ăn dòn, ngọt hơi dôn dốt
chua. Con tép tách khỏi vách múi và bó chặt nhau, nước quả khá, hương vị
thơm, khơng the đắng và đặc biệt là khơng có hạt mẩy, chỉ có hạt lép nhỏ li ti.
Tỷ lệ phần ăn được khoảng 55%, độ Brix từ 9 - 12. Thời vụ thu hoạch từ
tháng 9 dương lịch [18]. Viện Nghiên cứu Rau quả đã chọn lọc thành công
nhiều giống bưởi bản địa đặc sản, đánh giá được một số dòng bưởi nhập nội
có triển vọng cao cho các tỉnh miền Bắc [26]
- Bưởi Diễn: Có nguồn gốc từ Đoan Hùng - Phú Thọ, trước đây được
trồng nhiều ở xã Phú Diễn, xã Phú Minh huyện Từ Liêm Hà Nội, hiện nay đã
được trồng và phát triển tốt tại một số địa phương như: Hà Nội (Đan Phượng,
Phúc Thọ, Hoài Đức, Phần Mỹ, Quốc Oai,...); Bắc Giang (Hiệp Hoà, Tân
Yên, Yên Thế,...); Hưng Yên (Văn Giang, Tiên Lữ,...) với diện tích ước
khoảng 1.000 ha và đang tiếp tục được mở rộng. Quả bưởi Diễn trịn, võ
nhẵn, khi chín vỏ có màu vàng cam. Trọng lượng trung bình từ 0,8 - 1 kg/quả.
Múi và vách múi dễ tách rời nhau. Thịt quả màu vàng xanh, ăn giòn, ngọt. Độ
Brix từ 12 - 14. Thời gian thu hoạch muộn hơn bưởi Đoan Hùng, thưởng
trước tết Nguyên đán khoảng nửa tháng [18].


14
- Bưởi Phúc Trạch: nguồn gốc ở xã Phúc Trạch, huyện Hương Khê,
tỉnh Hà Tĩnh. Hiện nay được trồng ở hầu hết 28 xã trong huyện và các vùng
phụ cận. Bưởi Phúc Trạch được coi là một trong những giống bưởi ngon nhất
ở nước ta hiện nay. Quả hình cầu hơi dẹt, vỏ quả màu vàng xanh, khối lượng
trungbình từ 1-1,2 kg, tỷ lệ phần ăn được 60-65%, số hạt từ 50 lượng -80 hạt,
màu sắc thịt quả và tép múi phớt hồng, vách múi giòn dễ tách rời, thịt quả
mịn, đồng nhất, vị ngọt hơi chua, độ brix từ 12-14. Thời gian thu hoạch vào
tháng 9.

- Bưởi Đoan Hùng: trồng tập trung chủ yếu ở các xã Chí Đám, Bằng
Luân và Cát Lâm của huyện Đoan Hùng tỉnh Phú Thọ, trên đất phù sa ven
sông Lô và sông Chảy. Bưởi Đoan Hùng có 2 giống là bưởi Tộc Sửu, nguồn
gốc ở xã Chí Đám và bưởi Khả Lĩnh, nguồn gốc ở thơn Khả Lĩnh xã Đại
Minh huyện n Bình tỉnh Yên Bái với diện tích cây cho quả khoảng trên 300
ha. Trong những năm gần đây bưởi Đoan Hùng liên tục mất mùa, năng suất,
sản lượng suy giảm một cách rõ rệt, sản phẩm hiện không đủ cho tiêu thụ nội
tỉnh (Chawalit Niyomdham, 1992) [15].
- Bưởi Da Xanh: Có nguồn gốc từ ấp Thanh Sơn, xã Thanh Tân, huyện
Mỏ Cày, tỉnh Bến Tre, hiện được trồng nhiều nhất tại xã Mỹ Thạnh An, thị xã
Bến Tre. Toàn tỉnh Bến Tre hiện tại có 2.940 ha, dự kiến đạt 4.000 ha vào
năm 2010. Ngoài tiêu thụ nội địa bưởi Da Xanh được xuất khẩu sang một số
nước như Mỹ, TháiLan.
Quả bưởi da xanh có dạng cầu, vỏ vẫn giữ màu xanh khi chín, con tép
tách khỏi vách múi tốt, tép múi màu đỏ hồng, nước quả khá, vị ngọt không the
đắng. Nhược điểm của giống này là nhiều hạt.
- Bưởi đường Lá Cam: Trồng nhiều ở huyện Vĩnh Cửu tỉnh Đồng Nai,
hiện nay ở các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long cũng phát triển trồng nhiều giống
bưởi này. Thời vụ thu hoạch bắt đầu từ tháng 9 dương lịch, sản phẩm chủ yếu
tiêu thụ nội địa. Dạng quả của bưởi đường lá cam khá đẹp, hình quả lê thấp,


15
phẩm chất ngon được nhiều thị trường ưa chuộng. Quả có trọng lượng trung
bình từ 0,8 -1,2kg, quả lớn có thể đạt 1,4 - 1,5kg. Vỏ quả khi chín có màu
vàng xanh, láng, nhẵn và tác rát dễ. Thịt quả màu vàng nhạt, đồng nhất. Các
con tép bó chặt, vị ngọt rất ngon. Độ Brix từ 9 - 12. Tỷ lệ phần ăn được
khoảng trên 50%. Nhược điểm của giống này là khá nhiều hạt.
- Bưởi đường Hương Sơn: trồng nhiều ở vùng thung lũng hai sông
Ngàn Phố và Ngàn Sâu thuộc hai huyện Hương Sơn và Hương Khê tỉnh Hà

Tĩnh. Hai giống điển hình là bưởi Phúc Trạch (Hương Khê) và bưởi đường
Hương Sơn. Lá và quả bưởi đường Vinh đều to hơn bưởi Đoan Hùng, vỏ
mỏng hơn, ngọt và khô hơn bưởi Đoan Hùng.
- Bưởi Thanh Trà: là một trong những đặc sản của tỉnh Thừa Thiên
Huế, đã trở thành biểu trưng của văn hoá ẩm thực Cố Đơ Huế. Diện tích bưởi
Thanh Trà ước khoảng 1.114 ha, phân bố chủ yếu tại các huyện Hương Trà,
Phong Điền, Hương Thủy và thành phố Huế. Trong quy hoạch của tỉnh, diện
tích bưởi Thanh Trà tiếp tục được mở rộng, tiến tới ổn định ở mức 1.400ha.
- Bưởi Biên Hoà: vùng trồng nổi tiếng là ở cù lao Phố và cù lao Tân
Triều trên sơng Đồng Nai. Quả to, hình quả lê, vỏ dày, cùi xốp trắng, múi dễ
tách, ăn giịn, ngọt dơn dốt chua. Khối lượng quả trung bình từ 1,2 - 1,5 kg, tỷ
lệ phần ăn được trên 60%. Thời vụ thu hoạch bắt đầu từ tháng 9 dương lịch.
- Bưởi Đỏ (Bưởi Đào): Giống bưởi này có nhiều dạng khác nhau, điển
hình là bưởi đỏ Mê Linh, trồng nhiều ở huyện Mê Linh tỉnh Vĩnh Phúc, bưởi
gấc ở Đại Hoàng - Nam Định, Hoài Đức - Hà Tây và một số tỉnh trung du
miền núi phía Bắc, bưởi Xiêm Vang ở tỉnh Vĩnh Cửu - ĐồngNai.
- Bưởi Phục Hồ: có nguồn gốc từ Trung Quốc, được trồng nhiều ở
vùng Phục Hoà, tỉnh Cao Bằng từ những năm 1960 khi bộ đội Trung Quốc
sang giúp Việt Nam trong cuộc chiến tranh chống Mỹ. Bưởi Phục Hoà cây
sinh trưởng khoẻ, phân cành nhiều, cành lá mở rộng, tán hình bán cầu, lá hình
ovan, xanh đậm ra hoa vào khoảng tháng 2 tháng 3 hàng năm, thu hoạch vào


16
tháng 11- tháng 12, quả hình lê, vỏ quả sau khi chín có màu xanh vàng hoặc
màu da cam, quả dễ bóc, tép bó chặt, ngọt có mùi thơm, khơng he đắng.
- Bưởi Đại Minh: thấp cây, lá tròn, tán rộng, cho quả sai, hình cầu dẹt.
Mỗi quả nặng chừng 1,2-1,5 kg, vỏ vàng, múi mỏng, tôm ngọt, mọng nước,
ăn ngọt và có mùi thơm dìu dịu khiến ai đã một lần thưởng thức không thể
nào quên. Bưởi Khả Lĩnh- Đại Minh có thể thu hoạch từ tháng 10 đến khoảng

tháng 2 âm lịch năm sau nhưng chín tập trung vào dịp Tết Nguyên đán.
Bưởi nhập nội: Bưởi chùm hoặc bưởi Pomelo thuộc loài C. paradise
Macf. Cây phân cành thấp, nhiều cành, quả chùm hoặc quả đơn, to hơn cam,
nhỏ hơn bưởi (từ 400 - 500g/quả). Quả nhiều nước, hơi chưa, vỏ khó bóc, ăn
ngon. Khả năng cất giữ tốt, vận chuyển dễ nên được trao đổi nhiều trên thị
trường quốc tế. Nguồn gốc có thể là thứ lai giữa bưởi và cam hoặc đột biến
mầm từ bưởi. Loài C. paradise nhập nội vào ta có thứ quả to, tép hồng, chín
sớm, chất lượng khá, thích ứng rộng với nhiều vùng sinh thái.
Trồng bưởi mang lại giá trị kinh tế cao. Người ta tính được hiệu quả
của việc trồng bưởi Diễn gấp 4 - 5 lần trồng lúa, giá trị thu nhập của 1 sào
2

bưởi (360 m ) khoảng trên 10 triệu đồng. Đối với bưởi Đoan Hùng, thông
thường những nhà trồng 30 cây bưởi thu từ 15 - 20 triệu đồng/năm. Với các
giống bưởi Năm Roi, Da Xanh thu nhập lên tới 120 - 150 triệu đồng/ha.
Theo cổng thông tin điện tử bộ NN&PTNT năm 2017 [29] Diện tích
bưởi đỏ, bưởi da xanh trên địa bàn huyện Tân Lạc tăng nhanh. Đến nay, tồn
huyện Tân Lạc có khoảng 800 ha bưởi đỏ, trong đó có gần 300 ha cho thu
hoạch, tập trung chủ yếu ở các xã như: Đông Lai, Thanh Hối, Tử Nê, Ngọc
Mỹ, Quy Hậu, Mãn Đức, Phong Phú. Thu nhập bình quân từ cây bưởi đỏ đạt
gần 1tỷ đồng/ha. Để đặc sản bưởi đỏ phát triển bền vững, huyện Tân Lạc đã
phối hợp với Trung tâm Giống cây trồng, Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển
cây có múi huyện Xuân Mai và một số hộ xây dựng vườn ươm giống bưởi và
mua bán, trao đổi theo hình thức giống nơng hộ, áp dụng kỹ thuật nhân giống


17
vơ tính; đồng thời, triển khai tập huấn, hướng dẫn bà con chăm sóc theo tiêu
chuẩn VietGap... Đây là tiền đề để huyện Tân Lạc tiếp tục xây dựng và phát
triển một số mặt hàng nơng sản có thế mạnh của địa phương nhất là cây có

múi. Hiện nay, cây bưởi đỏ Tân Lạc đã và đang góp phần phát triển kinh tế,
tạo việc làm, nâng cao giá trị và giảm nghèo bền vững. Qua quá trình khảo
sát, hướng dẫn, kiểm tra các yếu tố an toàn, Cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam (Bộ
Khoa học và Cơng nghệ) đã công nhận và cấp giấy chứng nhận nhãn hiệu tập
thể “Bưởi đỏ Tân Lạc”. Đây là cơ hội để huyện Tân Lạc tiếp tục sản xuất bưởi
đỏ, từng bước xây dựng thương hiệu, tạo động lực tái cơ cấu ngành nông
nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững gắn với
xây dựng nông thôn mới. Phấn đấu đến năm 2020, diện tích trồng bưởi trên
địa bàn huyện đạt 1.200ha; làm cơ sở cho việc xây dựng nhãn hiệu hàng hóa
và tiến tới xây dựng chỉ dẫn địa lý "Bưởi đỏ Tân Lạc”.
Hiện nay giống bưởi đỏ Tân Lạc đã được Bộ NN&PTNT công nhận
giống và trồng phổ biến tại huyện tân Lạc tỉnh Hịa Bình. Kết quả cho thấy
chất lượng bưởi đỏ rất tốt và hiện nay đã được huyện Tân lạc xây dựng thành
thương hiệu bưởi đỏ Tân Lạc của tỉnh Hịa Bình.
Như vậy, tập đoàn bưởi ở nước ta rất đa dạng, mỗi vùng sinh thái được
đặc trưng bởi những giống nhất định với các đặc điểm nơng sinh học khác nhau.
1.3.3. Tình hình sản xuất bưởi ở huyện Yên Bình-Yên Bái
Yên Bái là một tỉnh trung du miền núi phía Bắc, và cũng là địa phương
rất thành công trong chuyển đổi cơ cấu cây trồng theo hướng sản xuất hàng
hóa, tăng thu nhập cho người nông dân rất tốt. Từ lâu đời đã được một số xã
trong huyện Yên Bình tỉnh Yên Bái mạnh dạn đầu tư phát triển, có những hộ
đã trồng với quy mô lớn 200 - 400 cây. Tuy nhiên, diện tích cây ăn quả
thường dựa vào quỹ đất của kinh tế hộ, trồng theo kinh nghiệm hoặc nhu cầu
tự phát của từng chủ hộ, nên mức độ tập trung, sản lượng chưa cao chưa xây
dựng được cơ sở chế biến trái cây hay bảo quản đơn giản mà thường bán ngay


18
sau khi thu hoạch, giá trị thương phẩm thấp...
Tuy vậy, cách đây khoảng 15 năm, nhiều vườn cây ăn quả có múi chết

hàng loạt làm điêu đứng các nhà vườn, qua đánh giá của các nhà khoa học đây là
bệnh gân xanh lá vàng (do vi rút Greenning gây bệnh) khơng có thuốc kháng
chữa trị đặc hiệu.
n Bái phấn đấu giai đoạn 2016 - 2020 trồng mới 2.300 ha cam, quýt,
bưởi; giữ vững vùng cây có múi hơn 4.000 ha; phấn đấu đưa diện tích cây ăn
quả của tỉnh lên 9.000 ha.
Hiện nay giống bưởi Đại Minh được trồng phổ biến khoảng trên 350 ha,
được trồng phổ biến tại 24 xã và 2 thị trấn của huyện Yên Bình; trong đó tập
trung chủ yếu ở 2 xã Đại Minh, Hán Đà huyện Yên Bình, được nhân dân trồng
trên các loại đất đồi thấp và đất soi bãi ven sông Chảy.
Yên Bình là huyện miền núi nằm ở phía Đơng Nam tỉnh n Bái, có tổng
diện tích đất tự nhiên là: 77.234,61 ha chiếm 11,2% diện tích tồn tỉnh n Bái;
trong đó diện tích đất nơng nghiệp có 55.057,66 ha chiếm 71,31% tổng diện tích
tự nhiên. Hiện nay, tồn huyện n Bình có 1.120 ha cây ăn quả, trong đó có
trên 350 ha bưởi Đại Minh, tập trung tại 2 xã Đại Minh và Hán Đà là 212,65 ha,
còn lại được trồng rải rác ở hầu hết các xã, thị trấn trong huyện.
1.4. Một số nghiên cứu về cây bưởi liên quan đến đề tài
1.4.1. Một số kết quả nghiên cứu khảo nghiệm thích ứng về giống bưởi
Năm 2008, bộ mơn Rau - Hoa - Quả, khoa Nông học thuộc trường ĐH
Nông lâm Thái Nguyên đã thu thập giống bưởi Sa Điền (một trong những
giống bưởi ngon của Trung Quốc tại thôn Sa Điền - huyện Dung - tỉnh Quảng
Tây) và trồng thử nghiệm tại 3 tỉnh Thái Nguyên, Cao Bằng và Bắc Giang.
Các nghiên cứu ban đầu của Lương Thị Kim Oanh, Lê Quang Ưng cho thấy
rằng bưởi Sa Điền có khả năng sinh trưởng, phát triển tốt trong điều kiện
miền Bắc Việt Nam.
Bưởi đỏ Tân Lạc được Cục Trồng trọt - Bộ Nông nghiệp và Phát triển


19
nông thôn cho trồng thử nghiệm tại các tỉnh vùng đồng bằng và Trung du

miền núi phía Bắc đều sinh trưởng phát triển tốt, có khả năng thích nghi cao,
cho năng suất cao và chất lượng tốt. Việc tiến hành đưa giống bưởi Đỏ Tân
Lạc vào nghiên cứu khả năng thích ứng, tình hình sinh trưởng, phát triển,
năng suất và chất lượng của giống tại huyện Yên Bình, để giúp địa phương có
căn cứ khoa học bổ sung vào cơ cấu cây ăn quả của huyện một giống bưởi
mới có năng suất, chất lượng để nâng cao hiệu quả sản xuất.
1.4.2. Các nghiên cứu về dinh dưỡng đối với cây bưởi
Đã có rất nhiều cơng trình nghiên cứu về dinh dưỡng khống cho cây
có múi nói chung và bưởi nói riêng ở các quốc gia trên thế giới. Nhìn chung,
các vấn đề về dinh dưỡng cho cây được đề cập một cách khá tồn diện, trong
đó những vấn đề về vai trò của các nguyên tố dinh dưỡng, ảnh hưởng và mối
quan hệ của chúng tới từng giai đoạn sinh trưởng, phát triển của cây cũng như
năng suất, chất lượng đều được nghiên cứu.
Phân hữu cơ và vôi: Khác với nhãn, vải, chơm chơm… cây có múi cần
nhiều phân hữu cơ hơn. Nên bón làm 2 lần, lần đầu bón đậm trước mùa mưa
và lần 2 bón cuối mùa mưa. Phân hữu cơ phải dùng loại phân đã ủ hoai. Phân
dơi rất tốt cho cây có múi vì có hàm lượng kali cao. Tuy nhiên nhiều nhà
vườn dùng không đúng vì tất cả phân dơi bán trên thị trường chỉ đều khơ
nhưng chưa hoai nên khi bón vào cây sẽ phân hủy làm cho rễ cây bị “xót”,
rụng trái (Trần Văn Hậu và cs, 2013) [21].
Dựa vào hàm lượng của chúng trong cây và cả chức năng sinh lý mà
người ta chia các nguyên tố thiết yếu thành các nhóm khác nhau.Theo Trần
Như Ý năm 2000 và Chawalit Niyomdham năm 1992 dựa vào hàm lượng
trong cây người ta chia thành nguyên tố đa lượng (0,1 - 1,5% khối lượng chất
khô), nguyên tố vi lượng (< 0,1% chất khô) và nguyên tố siêu vi lượng (10-8 10-17% khối lượng chất khô) [14, 15]. Dựa vào chức năng hóa sinh và sinh lý
của các nguyên tố khoáng đối với cây, người ta phân chúng thành 4 nhóm bao


20
gồm: chất dinh dưỡng tham gia cấu tạo chất hữu cơ của cây; các chất dinh

dưỡng có vai trị quan trọng trong dự trữ năng lượng và toàn vẹn cấu trúc;
các nguyên tố dinh dưỡng tồn tại ở dạng ion và các chất dinh dưỡng có liên
quan đến vận chuyển điện tử (Lương Thị Kim Oanh, 2011) [10].
Quá trình sinh trưởng phát triển và năng suất cây trồng của cây phụ
thuộc vào tác dụng tổng hợp của nhiều yếu tố: ánh sáng, nhiệt độ, nước, thức
ăn.... Trong điều kiện sản xuất, việc điều khiển các yếu tố để tăng khả năng
sinh trưởng và năng suất rất khác nhau. Trong thực tế sản xuất người ta coi
phân bón là địn bẩy tăng năng suất cây trồng.
Cây trồng hút chất dinh dưỡng trong đất và từ phân bón để tạo nên sản
phẩm của mình sau khi kết hợp với sản phẩm của quá trình quang hợp, cho nên
sản phẩm thu hoạch phản ánh tình hình đất đai và việc cung cấp thức ăn cho cây.
Bón phân cân đối và vừa phải có thể làm tăng chất lượng sản phẩm.
Thiếu chất dinh dưỡng, bón phân khơng cân đối hoặc bón q nhu cầu của
cây đều làm giảm chất lượng nông sản. Giữa các bộ phận trong cây thì phân
bón làm thay đổi thành phần hoá học của lá dễ hơn là làm thay đổi thành phần
hoá học của hạt.
Theo các tác giả Nguyễn Danh Vàn (2008) [13], Nguyễn Thế Đặng,
Nguyễn Thị Mão (2010) [4] đồng nhất quan điểm rằng phân hữu cơ là loại phân
rất tốt cho nhóm cây có múi, mỗi năm nên bón cho cây khoảng từ 20 - 50kg
phân hữu cơ đã hoai mục vào lúc sau khi thu hoạch.
Phân hữu cơ khi bón vào đất sẽ có tác dụng tổng hợp đối với đất. Ngồi
khía cạnh dinh dưỡng nó cịn có tác dụng làm tăng khả năng hấp phụ, tăng
tính đệm của đất, làm cho đất dự trữ dinh dưỡng, nước được tốt hơn và phản
ứng môi trường đất ít biến đổi hơn. Về mặt lý học, phân hữu cơ làm tăng kết
cấu đất nhất là số lượng kết cấu viên, làm cải thiện thành phần cơ giới đất và
cải thiện tính chất vật lý nước của đất. Về mặt sinh tính, phân hữu cơ làm tăng
số lượng sinh vật đất, nhất là vi sinh vật. Khi bón đầy đủ phân hữu cơ, hệ sinh