Luận văn nghiên cứu đặc điểm nông sinh học, năng suất và chất lượng của một số dòng, giống chè mới tại phú hộ

B

GIÁO D C VÀ ðÀO T O

TRƯ NG ð I H C NƠNG NGHI P HÀ N I

LÊ ðÌNH CHI N

NGHIÊN C U ð C ðI M NÔNG SINH HOC, NĂNG SU T
VÀ CH T LƯ NG C A M T S DÒNG,
GI NG CHÈ M I T I PHÚ H

LU N VĂN TH C SĨ NÔNG NGHI P

Chuyên ngành:

Tr ng tr t

Mã s :

60.62.01

Ngư i hư ng d n khoa h c: TS. NGUY N ðÌNH VINH

HÀ N I - 2011


L I CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan, s li u và k t qu nghiên c u trong lu n văn này là
trung th c và chưa ñư c b o v m t h c v nào.
Tôi xin cam ñoan, m i s giúp ñ cho vi c th c hi n lu n văn ñã ñư c

c m ơn và các thơng tin trích d n trong lu n văn ñ u ñư c ch rõ ngu n g c.
Tác gi lu n văn

Lê ðình Chi n

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………….

i


L I C M ƠN
Trong quá trình h c t p, nghiên c u và hoàn thành lu n văn, tơi đã
nh n đư c s quan tâm giúp đ nhi t tình c a nhi u t p th , cá nhân.
Trư c h t tôi xin bày t lòng bi t ơn sâu s c t i th y giáo TS. Nguy n
ðình Vinh, ngư i đã t n tình hư ng d n, ch b o, giúp đ tơi trong q trình
th c t p và hồn thành lu n văn.
Tôi xin chân thành c m ơn tồn th các th y giáo, cơ giáo, các cán b
công nhân viên ch c trong B môn Cây công nghi p, Khoa Nơng h c, Vi n
đào t o sau ñ i h c, Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i đã giúp đ tơi trong
q trình h c t p, nghiên c u khoa h c và hoàn ch nh lu n văn t t nghi p.
Tôi cũng xin g i l i c m ơn t i Ban lãnh ñ o, cán b b môn Ch n t o
và nhân gi ng - Trung tâm nghiên c u và phát tri n Chè - Vi n Khoa h c K
Thu t Nông Lâm nghi p mi n núi phía B c đã giúp đ tơi hồn thành lu n
văn này.
Nhân d p này, tơi cũng xin bày t lịng c m ơn t i nh ng ngư i thân
trong gia đình, b n bè ñã giúp ñ ñ ng viên và khuy n khích tơi trong su t
th i gian h c t p và hoàn thành lu n văn.
Tác gi lu n văn

Lê ðình Chi n

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………….

ii


M CL C
L I CAM ðOAN ..............................................................................................I
L I C M ƠN .................................................................................................. II
M C L C....................................................................................................... III
DANH M C CÁC KÝ HI U, CH

VI T T T...........................................VI

DANH M C B NG......................................................................................VII
DANH M C HÌNH ........................................................................................IX
1. M ð U....................................................................................................... 1
1.1. Tính c p thi t c a ñ tài ............................................................................. 1
1.2. M c đích – u c u ................................................................................... 3
1.2.1. M c đích c a đ tài ............................................................................. 3
1.2.2. u c u................................................................................................ 3
1.3. Ý nghĩa Khoa h c và th c ti n c a ñ tài .................................................. 3
1.3.1. Ý Nghĩa khoa h c................................................................................ 3
1.3.2. Ý Nghĩa Th c ti n.............................................................................. 4
1.4. Ph m vi nghiên c u và gi i h n c a ñ tài ................................................ 4
2. T NG QUAN TÀI LI U ............................................................................. 5
2.1. Cơ s khoa h c và th c ti n c a ñ tài ...................................................... 5
2.1.1. Cơ s sinh h c..................................................................................... 5
2.1.2. Cơ s sinh lý h c................................................................................. 5
2.1.3. Cơ s th c ti n c a s n xu t chè......................................................... 7

2.2. Giá tr c a cây chè...................................................................................... 8
2.3. Ngu n g c và phân lo i cây chè ............................................................... 9
2.3.1. Ngu n g c ........................................................................................... 9
2.3.2. Phân lo i cây chè............................................................................... 10
2.3.3. S phân b c a cây chè..................................................................... 11
2.4. S n xu t và tiêu th chè trên th gi i và

Vi t Nam .............................. 11

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………….

iii


2.4.1. S n xu t và tiêu th chè trên th gi i................................................ 11
2.4.2. S n xu t và tiêu th chè

Vi t Nam ................................................ 13

2.5. Nh ng nghiên c u v gi ng chè trên th gi i và Vi t Nam .................... 17
2.5.1. Nghiên c u v gi ng chè trên th gi i .............................................. 17
2.5.2. Nghiên c u v gi ng chè

Vi t Nam............................................... 22

2.5.3. Nh ng nh n đ nh t ng qt v tình hình nghiên c u trong và ngoài
nư c............................................................................................................. 28
3. ð I TƯ NG, N I DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U .......... 30
3.1. ð i tư ng nghiên c u............................................................................... 30
3.1.1. Gi ng chè PH8 ................................................................................. 30

3.1.2. Gi ng chè PH9 .................................................................................. 30
3.1.3. Gi ng chè PH10 ................................................................................ 30
3.1.4. Dòng chè s 26.................................................................................. 30
3.1.5. Gi ng chè Lũng Phìn ........................................................................ 30
3.1.6. Dòng chè s 2.................................................................................... 30
3.1.7. Gi ng chè Ti n Phong....................................................................... 30
3.1.8. Gi ng chè Kim Tuyên (ñ/c) .............................................................. 31
3.2. ð a ñi m và th i gian nghiên c u ............................................................ 31
3.2.1. ð a ñi m nghiên c u ......................................................................... 31
3.2.2. Th i gian nghiên c u ............................................................................ 31
3.3. N i dung nghiên c u............................................................................ 31
3.4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U............................................................ 32
3.4.1. B trí thí nghi m ............................................................................... 32
3.4.2. Các ch tiêu và phương pháp theo dõi (Theo 10 TCN 744:2006) ... 32
3.4.3. Phương pháp x lý s li u................................................................. 37
4. K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N .......................................... 38
4.1. ð c ñi m khí h u, đ t đai c a Vi n Khoa h c K thu t Nông Lâm nghi p
mi n núi phía B c............................................................................................ 38
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………….

iv


4.2. Nghiên c u đ c đi m hình thái c a các dòng, gi ng chè ch n l c.......... 41
4.2.1. ð c đi m hình thái thân cành c a các dòng, gi ng chè ch n l c ..... 41
4.2.2. ð c đi m hình thái lá c a các dòng, gi ng chè ch n l c.................. 43
4.2.3. ð c đi m hình thái búp c a các dòng, gi ng chè ch n l c............... 48
4.2.4. ð c đi m hình thái hoa c a các dòng, gi ng chè ch n l c............... 52
4.3. Nghiên c u v kh năng sinh trư ng c a các dòng, gi ng chè ch n l c. 54
4.3.1. Nghiên c u m t s ch tiêu sinh trư ng c a các dòng, gi ng chè ch n

l c ................................................................................................................ 54
4.3.2. Kh năng sinh trư ng búp c a các dòng, gi ng chè ch n l c .......... 55
4.4. ðánh giá m c ñ nhi m sâu h i c a các dòng, gi ng chè ch n l c ........ 67
4.5. Các y u t c u thành năng su t và năng su t c a các dòng, gi ng chè
ch n l c ........................................................................................................... 69
4.6. Nghiên c u ch t lư ng chè nguyên li u và chè thành ph m c a các dòng,
gi ng chè ch n l c .......................................................................................... 73
5. K T LU N VÀ ð NGH ......................................................................... 85
5.1. K t lu n .................................................................................................... 85
5.2. ð ngh ..................................................................................................... 86
TÀI LI U THAM KH O............................................................................... 87

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………….

v


DANH M C CÁC KÝ HI U, CH

VI T T T

CS

:

C ng s

CTV

:

C ng tác viên

D/R

:

Dài chia r ng

FAO

:

Food Agriculture Oganization

KHKT

:

Khoa h c k thu t

NN & PTNT

:

Nông nghi p và phát tri n nơng thơn

NXB

:

Nhà xu t b n

PGS

:

Phó giáo sư

PP

:

Phương pháp

PTS

:

Phó ti n sĩ

SXKD

:

S n xu t kinh doanh

TCVN

:

Tiêu chu n Vi t Nam

ThS

:

Th c sĩ

Tr

:

Trang

TQLN
V%
WTO

Trung Qu c lá nh
:

ð bi n ñ ng
T ch c Thương m i Th gi i

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………….

vi

DANH M C B NG
STT
2.1

Tên b ng
Tình hình di n tích, năng su t, s n lư ng chè

Trang
Vi t Nam trong

nh ng năm g n đây

15

4.1

S li u khí tư ng t i tr m khí tư ng Phú H

39

4.2

ð c đi m hình thái thân cành c a các dòng, gi ng chè ch n l c

41

4.3

ð c đi m kích thư c lá c a các dịng, gi ng chè ch n l c

44

4.4

ð c ñi m hình thái lá các dịng, gi ng chè ch n l c

46

4.5

ð c đi m hình thái búp c a các dòng, gi ng chè ch n l c

49

4.6

ð c đi m hình thái hoa các dịng, gi ng chè ch n l c

51

4.7

M t s ch tiêu sinh trư ng c a các dòng, gi ng chè ch n l c

54

4.8

ð ng thái tăng trư ng chi u dài búp c a các dòng, gi ng chè
ch n l c trong v Xuân 2011 (cm)

4.9

T c ñ sinh trư ng chi u dài búp c a các dòng, gi ng chè ch n
l c trong v xuân 2011 (cm/5 ngày)

4.10

62

Th i gian hình thành lá c a các dịng, gi ng chè ch n l c trong
v hè

4.14

61

T c ñ sinh trư ng chi u dài búp c a các dòng, gi ng chè ch n
l c trong v hè 2010 (cm/5 ngày)

4.13

59

ð ng thái tăng trư ng chi u dài búp c a các dòng, gi ng chè
ch n l c trong v hè 2010 (cm)

4.12

57

Th i gian hình thành lá c a các dịng, gi ng chè ch n l c trong
v xuân

4.11

56

64

ð t sinh trư ng và th i gian sinh trư ng c a các dịng, gi ng chè
ch n l c

66

M c đ nhi m sâu h i c a các dòng, gi ng chè ch n l c

67

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………….

vii

4.15


4.16

Y u t c u thành năng su t và năng su t c a các dòng, gi ng chè
ch n l c

4.17

Thành ph n cơ gi i búp 1 tơm 3 lá c a các dịng, gi ng chè ch n
l c (%)

4.18

74

Thành ph n cơ gi i búp 1 tơm 2 lá c a các dịng, gi ng chè ch n
l c (%)

4.19

71

76

K t qu phân tích thành ph n sinh hố các dịng, gi ng chè ch n
l c

4.20

78

ðánh giá ch t lư ng chè xanh b ng phương pháp c m quan

84

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………….

viii


DANH M C HÌNH
STT
4.1

Tên hình

Trang

ð ng thái tăng trư ng chi u dài búp c a các dòng, gi ng chè
ch n l c trong v Xuân 2011

4.2

T c ñ sinh trư ng chi u dài búp c a các dòng, gi ng chè ch n
l c trong v xuân 2011

4.3

58

ð ng thái tăng trư ng chi u dài búp c a các dòng, gi ng chè
ch n l c trong v hè

4.4

56

62

T c ñ sinh trư ng chi u dài búp c a các dòng, gi ng chè ch n
l c trong v hè 2010

4.5

63

Năng su t th c thu c a các dòng, gi ng chè ch n l c

72

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………….

ix


1. M

ð U

1.1. Tính c p thi t c a ñ tài
Cây chè v i tên khoa h c là Camellia Sinensis (L) O. Kuntze là lo i cây
công nghi p dài ngày đã có l ch s phát tri n hàng nghìn năm trên trái đ t.
Cây chè có ngu n g c

vùng á nhi t ñ i, nên chè sinh trư ng, phát

tri n t t trong ñi u ki n khí h u nóng và m. Tuy nhiên nh vào s phát tri n
c a khoa h c và k thu t mà cây chè có th tr ng ñư c

nh ng nơi khá xa so

v i nơi nguyên s n c a nó.
Vi t Nam là m t trong nh ng nư c có đi u ki n ưu th v đ a lý thích
h p cho s sinh trư ng và phát tri n c a cây chè. Chè tr ng t p trung ch y u
vùng núi, trung du phía B c, khu B n cũ và các t nh Tây Nguyên.
Cây chè có kh năng sinh trư ng, phát tri n t t trong ñi u ki n ñ c thù
c a vùng ñ t d c, ñem l i ngu n thu nh p quan tr ng, góp ph n xố đói gi m
nghèo và d n ti n t i làm giàu cho nhân dân trong vùng. Phát tri n cây chè
t o công ăn vi c làm cho hàng tri u lao đ ng, góp ph n đi u hồ s phân b
dân cư mi n núi, n ñ nh ñ nh canh ñ nh cư cho ñ ng bào các dân t c ít
ngư i. ð ng th i cây chè cịn có vai trị to l n trong vi c che ph ñ t tr ng,
ñ i núi tr c và b o v môi trư ng sinh thái, m t trong nh ng v n ñ ñang thu
hút s quan tâm c a toàn xã h i.
Cây chè thu c nhóm cây cơng nghi p lâu năm, có nhi m kỳ kinh t kéo
dài t i 40-50 năm, chi n lư c phát tri n ñúng ñ n t i ưu nh t v gi ng s
quy t ñ nh ñ n n a th k phát tri n c a vư n chè. Do v y

t t c các nư c

tr ng chè, nghiên c u, ch n t o gi ng ln đư c quan tâm hàng ñ u, ñư c coi
là khâu ñ t phá nh m nâng cao s n lư ng và ch t lư ng chè.
Trên th gi i các nư c phát tri n chè m nh ñ u t p trung r t l n cho
công tác ch n t o gi ng m i. Gruria có nh ng gi ng ch n l c n i ti ng như
Konkhitña năng su t hơn gi ng ñ i ch ng 47%, các gi ng lai t o có th ch u
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………….

1


ñư c rét

nhi t ñ - 200C. Trung Qu c qua ch n l c ñã t o ra ñư c các gi ng

chè có ch t lư ng n i ti ng như ð i B ch Trà, Thi t Quan Âm, Long t nh…
Srilanca nhi u năm ch n l c cá th đã có nhi u dịng t t phù h p v i vùng
cao, vùng trung du và vùng th p như dòng TRI 777, TRI 2025 và g n đây có
dịng CT9 có năng su t cao, ch t lư ng t t, kh năng ra r cao khi giâm cành.
n ð r t chú tr ng đ n cơng tác ch n l c, lai t o, ch n ra các d ng hình m i
có năng su t cao. Năm 1990

n ð đã ch n ra dịng tam b i TV29, có ti m

năng cho năng su t cao ñang m r ng trong s n xu t.
Trong nh ng năm g n ñây cây chè Vi t Nam ñã phát tri n theo hư ng
tăng d n c v di n tích và s n lư ng. Song giá tr xu t kh u so v i th trư ng
th gi i chưa cao. B i ch t lư ng chè Vi t Nam còn nhi u h n ch , m t trong
nh ng nguyên nhân cơ b n là chúng ta chưa có đ gi ng t t, đ c bi t là gi ng có
ch t lư ng cao ñ cung c p cho s n xu t. Do v y ch n t o gi ng m i có năng
su t cao và ch t lư ng t t là nhi m v tr ng tâm c a các nhà nghiên c u v chè.
ð n h t năm 2010, Vi t Nam đã có 131.500 ha chè, s n lư ng chè khô
s n xu t ra ñ t kho ng 180,70 nghìn t n, xu t kh u đư c 135,00 nghìn t n,
đ t kim ng ch 197 tri u USD. Trong năm 2011 v i nhu c u tiêu th cao c a
khách hàng c ng v i l i th v giá, Hi p h i chè d báo kim ng ch xu t kh u
năm 2011 s ti p t c tăng kho ng 20% so v i năm 2010 lên trên 200 tri u
USD, v kh i lư ng s

n ñ nh quanh m c 135 nghìn t n. ð n nay nư c ta là

qu c gia s n xu t và xu t kh u chè l n th 5 trên th gi i ch sau

nð ,

Trung Qu c, Kenya, Srilanka và ngang hàng v i Indonesia, nhưng giá tr xu t
kh u chè c a nư c ta v n còn khá th p so v i m t b ng chung c a th gi i.
B i s n ph m chè xu t kh u c a ta có ch t lư ng chưa cao, chưa qu n lý ñư c
v n ñ ch t lư ng, ñ c bi t là khâu v sinh an toàn th c ph m.
ð c i thi n ch t lư ng chè

Vi t Nam, đa d ng hố s n ph m, tăng

s c c nh tranh trên th trư ng chè th gi i, trong nh ng năm g n ñây, Vi n
Khoa h c K thu t Nơng Lâm nghi p mi n núi phía B c ñã ti n hành ñ ng b
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………….

2


các phương pháp ch n t o ra ñư c nhi u gi ng chè m i tuy nhiên v n chưa
ñ gi ng t t, ñ c bi t là các gi ng có ch t lư ng cao ph c v cho s n xu t và
tiêu dùng. V i m c tiêu góp ph n ch n các dịng, gi ng chè m i góp ph n
nâng cao giá tr s n xu t chè xanh chúng tơi ti n hành nghiên c u đ tài:
“Nghiên c u đ c đi m nơng sinh h c, năng su t và ch t lư ng c a m t s
dòng, gi ng chè m i t i Phú H ”.
1.2. M c đích – u c u
1.2.1. M c đích c a đ tài

T các k t qu nghiên c u v đ c đi m nơng sinh h c, năng su t và
ch t lư ng ñ góp ph n xác đ nh nh ng dịng, gi ng chè m i thích h p cho
s n xu t chè xanh, b sung vào cơ c u gi ng s n xu t chè xanh hi n nay.
Ph c v cho ch trương đa d ng hố s n ph m, góp ph n nâng cao hi u qu
s n xu t chè xanh hi n nay.
1.2.2. Yêu c u
- ðánh giá đ c đi m hình thái th c v t h c c a các dòng, gi ng chè
ch n l c
- ðánh giá kh năng sinh trư ng c a các dòng, gi ng chè ch n l c
- ðánh giá kh năng ch ng ch u sâu b nh h i chính c a các dòng, gi ng
chè ch n l c
- ðánh giá các y u t c u thành năng su t và năng su t búp c a các
dòng, gi ng chè ch n l c
- Phân tích và đánh giá m t s ch tiêu ch t lư ng c a các dòng, gi ng
chè ch n l c
1.3. Ý nghĩa Khoa h c và th c ti n c a ñ tài
1.3.1. Ý Nghĩa khoa h c
K t qu nghiên c u s thu th p ñư c các thơng tin c n thi t đ làm cơ
s cho vi c nghiên c u, ch n l c các dịng, gi ng chè m i có giá tr trong s n
xu t chè xanh hi n nay.
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………….

3


1.3.2. Ý Nghĩa Th c ti n
Các dòng, gi ng chè ch n l c giúp nâng cao năng su t, ch t lư ng và
làm ña d ng b gi ng chè c a Vi t Nam nh m ñáp ng nhu c u s d ng, nhu
c u c a th trư ng trong và ngoài nư c, mang l i ch ñ ng v ng ch c cho
ngành chè nư c ta trên th trư ng Th Gi i

1.4. Ph m vi nghiên c u và gi i h n c a ñ tài
ð tài ti n hành nghiên c u các ch tiêu v hình thái, sinh trư ng, phát
tri n, năng su t, ch t lư ng, m c ñ nhi m sâu h i c a các dòng, gi ng chè ch n
l c tu i 6 ñư c tr ng trên ñ t xám feralit t i Trung tâm nghiên c u và phát tri n
Chè - Vi n Khoa h c K thu t Nơng Lâm nghi p mi n núi phía B c.

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………….

4


2. T NG QUAN TÀI LI U
2.1. Cơ s khoa h c và th c ti n c a ñ tài
2.1.1. Cơ s sinh h c
Chè là lo i cây giao ph n, n u tr ng b ng h t thì t l đ ng đ u c a cây
con r t th p, có t i 95% cây con khơng gi ng cây m v các đ c đi m hình
thái, các tính tr ng v năng su t và ch t lư ng. ðây là ñ c đi m có ý nghĩa
l n v tính đa d ng sinh h c, là ngu n v t li u kh i đ u trong cơng tác ch n
t o gi ng, ñ ng th i là ñi u chúng ta c n lưu ý trong s n xu t ñ c bi t là trong
vi c nhân gi ng. Cây chè t khi tuy n ch n ñ n lúc t o thành gi ng m i, ñưa
ra s n xu t là th i gian dài. Do ñó các nghiên c u chè là s k th a và phát
tri n n i ti p nhau, t l a ch n các cá th t t ñ n ñánh giá kh o nghi m v
năng su t ch t lư ng và qui trình tr ng tr t ch bi n không th tách r i mà
ph i liên hoàn và k ti p nhau. ð ch n l c các gi ng chè m i, các nư c áp
d ng nhi u phương pháp khác nhau như: Ch n l c cá th , ch n l c cây đ u
dịng, lai h u tính, nh p n i gi ng, gây ñ t bi n...Trong đó phương pháp lai
h u tính và ch n l c cá th đư c chú ý và có nhi u thành công nh t. [25]
2.1.2. Cơ s sinh lý h c
Chè là cây lâu năm, có chu kỳ s ng r t dài có th đ t 100 năm ho c lâu
hơn, chia làm 2 chu kỳ phát tri n là: chu kỳ phát tri n l n và chu kỳ phát tri n nh .

- Chu kỳ phát tri n l n bao g m su t c đ i s ng cây chè, tính t khi
nỗn đư c th tinh b t ñ u phân chia ñ n khi cây chè ch t. Theo tác gi Trang
Vãn Phương (1960) [18] và Nguy n Ng c Kính (1979) [11] ñã chia chu kỳ
phát tri n l n c a cây chè làm 5 giai ño n: giai ño n phơi thai, giai đo n cây
con, giai đo n cây non, giai ño n chè l n, giai ño n chè già c i.
+ Giai đo n phơi thai: là giai đo n phơi h t ho c phơi c a các m m
dinh dư ng. Giai ño n phơi h t là q trình hình thành h t: t lúc cây ra hoa
th ph n cho ñ n lúc qu chín, q trình này địi h i m t năm. Giai đo n phơi
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………….

5


c a các m m dinh dư ng là t lúc phơi m m phát d c phân hố cho ñ n khi
hình thành m t cành m i, n u tách r i cây m thì nó có kh năng m c r đ
hình thành m t cá th m i. Quá trình này c n 60 – 80 ngày.
+ Giai ño n cây con: t lúc h t, cành giâm hay ghép n y m m cho ñ n
khi cây ra hoa k t qu l n ñ u tiên, c n trên dư i 2 năm. Trong ñi u ki n c a
Vi t Nam thư ng là cu i năm th nh t. Th i kỳ này sinh trư ng dinh dư ng
phát tri n m nh, tán cây vươn theo chi u cao m nh hơn phân cành, ñ c ñi m
sinh trư ng là ưu th ñ nh

hai ñ u.

+ Giai ño n cây non: t lúc cây ra hoa k t qu l n ñ u tiên cho ñ n lúc
cây ñư c đ nh hình (cây có m t b khung tán rõ), kho ng 2 – 3 năm. Trong
ñi u ki n c a Vi t Nam: t năm th hai ñ n năm th tư. Th i kỳ này sinh
trư ng dinh dư ng v n chi m ưu th , thân chè đã có m t s cành nách, b r
cũng đã phát tri n, có nhi u r bên.
+ Giai ño n chè l n: s phát d c c a các khí quan trong cá th cây

tr ng ñ t m c cao nh t. Sinh trư ng dinh dư ng và sinh trư ng sinh th c
m nh nh t, bi u hi n nh ng ñ c trưng t t x u c a gi ng. Th i kỳ này kho ng
20 – 30 năm, dài ng n tuỳ theo ñi u ki n gi ng, đ t đai, trình đ qu n lý,
chăm sóc và khai thác. ðây là giai ño n cho năng su t và ch t lư ng chè t t
nh t, kh năng ch ng ch u v i ñi u ki n ngo i c nh cao nh t trong c ñ i
s ng cây chè.
+ Giai ño n chè già: Các khí quan c a cá th cây tr ng ñã b t ñ u già
y u, cơ năng sinh lý gi m, kh năng ra hoa k t qu

th i kỳ ñ u nhi u, sinh

trư ng dinh dư ng kém. B ph n tán cây có hi n tư ng ch t d n. Kh năng
sinh th c

th i kỳ cu i cũng gi m th p. C r b t ñ u m c m t s cành vư t,

lóng dài, da đ , d u hi u c a s thay ñ i b khung cũ, n u đ n tr l i thì cây
có kh năng ph c h i sinh trư ng.
Các dịng, gi ng chè ch n l c đư c nghiên c u ñang trong giai ño n
chè l n,

tu i sáu, ñ tu i ñang b t ñ u cho thu ho ch v i năng su t cao.

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………….

6


- Chu kỳ phát tri n nh (hàng năm) g m 2 giai ño n sinh trư ng và t m
ng ng sinh trư ng. Trong giai ño n sinh trư ng, các lo i m m dinh dư ng s

phát tri n hình thành búp, lá non và nh ng ñ t búp chè m i; các m m sinh
th c phát tri n hình thành n , hoa và qu . Sinh trư ng dinh dư ng cũng như
sinh trư ng sinh th c ph thu c vào gi ng, tu i c a cây, ñi u ki n ngo i c nh,
trình đ qu n lý chăm sóc. Giai đo n sinh trư ng dài hay ng n ch y u ph
thu c vào ñi u ki n khí h u, th i ti t m i vùng. Trong giai ño n t m ng ng
sinh trư ng các b ph n trên m t ñ t không xu t hi n các lá non m i, song b
r c a cây chè l i sinh trư ng ñ t o nên các r non m i. Trong ñi u ki n
Phú H , cây chè thư ng b t ñ u sinh trư ng t tháng 2 ñ n tháng 11 và t m
ng ng sinh trư ng t tháng 12 ñ n tháng 2 hàng năm.
2.1.3. Cơ s th c ti n c a s n xu t chè
Nâng cao năng su t, ch t lư ng s n ph m là m c tiêu ñ u tiên c a t t
c các ngành s n xu t nói chung và ngành s n xu t chè nói riêng,

Vi t Nam

v i di n tích 131.500 ha chè thì có 47,8% di n tích đư c tr ng b ng gi ng
m i. V i cơ c u gi ng như hi n nay thì vi c c i t o năng su t chè c a Vi t
Nam cịn r t nhi u khó khăn. Bên c nh y u t năng su t, khi nhu c u th hi u
c a con ngư i ngày càng tăng cao thì ch t lư ng chè cũng là ch tiêu ñ c bi t
quan tr ng. Nhi u gi ng chè có năng su t không cao nhưng ch t lư ng t t v n
ñư c ch p nh n và phát tri n trong s n xu t. Mà ñ t o nên ch t lư ng chè
thành ph m, y u t gi ng quy t đ nh đ n 50%, cịn y u t đ cao, chăm sóc
quy t đ nh 30%, y u t công ngh ch bi n, thi t b ch chi m 20% [8].
Nhưng trong th c t s n xu t, m t s ñ a phương trong k ho ch phát tri n
v n còn ti p t c ñưa các lo i gi ng ñã ñư c khuy n cáo là nên h n ch phát
tri n vào s n xu t. Hơn n a, ñ u tư cho vi c nh p kh u các gi ng t t c a
nư c ngoài và cho nghiên c u, phát tri n còn r t th p. Th m chí m t s gi ng
chè t t c a chúng ta như chè Shan cịn đang b mai m t, suy gi m ch t lư ng
do khơng quan tâm đúng m c đ n vi c b o t n gi ng. Chính vì th ch t lư ng
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………….

7


chè Vi t Nam còn

m c r t th p so v i th gi i, nh hư ng ñ n uy tín và giá

tr xu t kh u. ði u đó cho th y nhu c u đáp ng các gi ng chè m i có năng
su t, ch t lư ng cao ph c v s n xu t là r t c n thi t. C n lai t o, ch n l c ra
nhi u gi ng chè m i ñ m r ng di n tích, thay th d n các gi ng chè cũ năng
su t, ch t lư ng th p

Vi t Nam.

2.2. Giá tr c a cây chè
Chè là m t th c u ng lý tư ng và có nhi u giá tr v dư c li u. Tác
d ng ch a b nh và ch t dinh dư ng c a nư c chè ñã ñư c các nhà khoa h c
xác ñ nh: Caffein và m t s h p ch t ancaloit khác có trong chè là nh ng ch t
có kh năng kích thích h th n kinh trung ương, kích thích v đ i não làm cho
tinh th n minh m n, tăng cư ng s ho t ñ ng c a các cơ trong cơ th , nâng
cao năng l c làm vi c, gi m b t m t nh c sau nh ng gi làm vi c căng th ng.
H n h p tanin trong chè có kh năng gi i khát, ch a m t s b nh ñư ng ru t.
Nhi u th y thu c còn dùng nư c chè ñ c bi t là chè xanh ñ ch a b nh s i
th n, s i bàng quang và ch y máu d

dày. Theo xác nh n c a

M.N.Zaprometop thì hi n nay chưa tìm ra đư c ch t nào l i có tác d ng làm
v ng ch c các mao m ch t t như catechin c a chè. Chè còn ch a nhi u lo i

vitamin như vitamin A, B1, B2, B6, vitamin PP và nhi u nh t là vitamin C.
M t giá tr ñ c bi t c a chè ñư c phát hi n g n ñây là tác d ng ch ng
phóng x , đi u này đã đư c các nhà khoa h c Nh t B n thông báo qua vi c
ch ng minh chè có tác d ng h n ch ñư c tác h i c a ch t Stronti (Sr) 90 là
m t ñ ng v phóng x r t nguy hi m đ i v i cơ th con ngư i [11].
Chè là cây công nghi p lâu năm, có chu kỳ kinh t lâu dài, mau cho s n
ph m, cho hi u qu kinh t cao. Ngồi ra chè cịn là s n ph m có th trư ng
qu c t

n đ nh, r ng l n và ngày càng ñư c m r ng.

nư c ta, chè là m t

trong nh ng m t hàng nông s n xu t kh u truy n th ng quan tr ng.
Chè cịn có m t ý nghĩa l n v vi c phân b s n xu t và lao ñ ng. V i
nư c ta vi c phát tri n tr ng chè

Trung du và mi n núi v a làm thay ñ i cơ

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………….

8


c u s n xu t nông nghi p v a t n d ng ñư c ñ t ñai - ngu n tài nguyên quý
báu - v a là bi n pháp có hi u qu đ phân b l i l c lư ng lao ñ ng gi a các
vùng làm cho n n kinh t nư c ta phát tri n tồn di n, nâng cao đ i s ng v t
ch t và văn hoá cho nhân dân, ñ c bi t là vùng trung du và mi n núi phía b c
nơi có t l các h nghèo cao nh t c a c nư c [5].
2.3. Ngu n g c và phân lo i cây chè

2.3.1. Ngu n g c
Cây chè có ngu n g c t Châu Á [12], có ba quan đi m khác nhau v
ngu n g c c a cây chè:
- Quan đi m cho r ng cây chè có ngu n g c t Vân Nam Trung Qu c.
Theo Darasegia và m t s nhà khoa h c Trung Qu c như SuChenPen, JaoDinh đã gi i thích s phân b c a cây chè như sau: T nh Vân Nam là nơi b t
ñ u hàng lo t con sông l n ch y qua Vi t Nam, Lào, Campuchia và Mi n
ði n, do đó đ u tiên cây chè ñư c m c t Vân Nam sau đó h t đư c di
chuy n theo các con sơng đ n các nư c khác và t ñó lan ra c vùng r ng l n.
- Quan ñi m cho r ng cây chè có ngu n g c t Assam -

n ð : năm

1823 Robert Bruce ñã phát hi n ñư c nh ng cây chè hoang d i, lá to hoàn
toàn khác v i cây chè Trung Qu c và

t t c nh ng nơi theo các tuy n ñư ng

gi a Trung Qu c và n ð . T đó ơng cho r ng n ð là nơi nguyên s n c a
cây chè (Theo Nguy n Ng c Kính năm 1979) [11].
- Quan ñi m cho r ng cây chè có ngu n g c t Vi t Nam: Djemukhatze
1982 [6] ñã ñưa ra quan ñi m ngu n g c cây chè

Vi t Nam. T năm 1961

đ n năm 1976 ơng đã ti n hành ñi u tra cây chè d i t i Hà Giang, Nghĩa L ,
Lào Cai, Tam ð o và ti n hành phân tích thành ph n sinh hố đ so sánh v i
lo i chè thư ng đư c tr ng tr t, t đó tìm ra s ti n hoá c a cây chè làm cơ s
xác đ nh ngu n g c. Ơng th y r ng: nh ng cây chè hoang d i ch y u t ng
h p nhi u catechin ñơn gi n, cây chè ti n hoá t ng h p nhi u catechin ph c
t p. Cây chè

Vi t Nam ch y u t ng h p (-) epicathechin và (-) epigalo

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………….

9


cathechin galat (chi m 70% t ng s các lo i catechin), trong khi đó chè

T

Xun và Q Châu - Trung Qu c ch chi m 18 - 20%. T đó ơng cho r ng
ngu n g c cây chè chính là

Vi t Nam.

Th c t hi n nay, ph n đơng các nhà khoa h c cho r ng nguyên s n c a
cây chè là c m t vùng t Assam - n ð sang Mi n ði n, Vân Nam - Trung
Qu c, Vi t Nam, Thái Lan. T đó chia ra làm hai nhánh, m t ñi xu ng phía
Nam, và m t ñi lên phía B c, trung tâm là vùng Vân Nam - Trung Qu c. ði u
ki n khí h u

đây r t lý tư ng cho cây chè sinh trư ng quanh năm.[7], [11],

[14], [31].
2.3.2. Phân lo i cây chè
Trong h th ng phân lo i th c v t, cây chè ñư c x p như sau:
Ngành: h t kín (Angiospermae)
L p: hai lá m m (Dicotilennae)

B : chè (Theales)
H : chè (Theaceae)
Chi: chè (Camellia) (Thea)
Loài: camellia (ho c Thea) sinensis
Tác gi Cohen Stuart chia Camellia Sinensis ra làm 4 th (Varietas),
theo Nguy n Ng c Kính (1979) [11], đó là:
- Th Chè Trung Qu c lá to (Camellia Sinensis var. Macrophylla):
cây thân b i ho c g nh cao 5 - 7 m, phân cành trung bình, lá hơi trịn, có
di n tích kho ng 30cm2, có 8 - 9 ñôi gân lá, lá m u xanh nh t, búp có kh i lư ng
0,5-0,6g.
- Th Chè Trung Qu c lá nh (Camellia Sinensis var. Bohea): cây b i,
phân nhi u cành, lá nh (10 - 15 cm), phi n lá dày, giòn, m u xanh th m, 6 7 ñôi gân (không rõ), búp nh , hoa nhi u, ch u rét t t.

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………….

10


- Th Chè Shan (Camellia Sinensis var. Assamica): cây thân g cao 6 10 m, di n tích lá l n hơn 50cm2, lá hình thuy n, răng cưa sâu, có kho ng 10
đơi gân lá, búp to nhi u tuy t, kh i lư ng búp kho ng 1 - 1,2 g.
- Th Chè

n ð (Camellia Sinensis var. Assamica): thân g cao trên

10m, phân cành thưa, lá hơi tròn, m t lá g n sóng g gh , di n tích lá kho ng
40 cm2, có 12 - 15 đơi gân lá. Búp l n có kh i lư ng 0,9 - 1g, búp giòn, ch ng
ch u rét kém và thích đ t t t.
2.3.3. S phân b c a cây chè
ði u ki n t nhiên là y u t quan tr ng quy t ñ nh s phân b c a cây
chè. Các cơng trình nghiên c u trư c ñây ñã k t lu n: vùng khí h u nhi t đ i

và á nhi t đ i đ u thích h p cho s phát tri n c a cây chè.
Hi n nay cây chè phân b ch y u
Qu c,

các nư c Châu Á như Trung

n ð , Srilanka, Indonexia và Vi t Nam, đây là nh ng nư c có đi u

ki n khí h u nóng m. Tuy nhiên, do s phát tri n c a khoa h c k thu t, v i
hàng lo t các bi n pháp k thu t m i đư c áp d ng, vì v y hi n nay cây chè
h u như ñã ñư c tr ng kh p châu l c trên th gi i t 42 ñ vĩ B c (Xochi Liên Xơ) đ n 27 đ vĩ Nam (Australia) [9], [19].
2.4. S n xu t và tiêu th chè trên th gi i và

Vi t Nam

2.4.1. S n xu t và tiêu th chè trên th gi i
Chè hi n chi m kho ng 1/3 lư ng tiêu dùng c a th trư ng đ u ng
nóng trên th gi i, nhưng ch chi m 20% t ng giá tr c a th trư ng này. ði u
này cho th y chè là lo i ñ u ng r nh t trong các lo i đ u ng nóng. Theo
đánh giá c a các chuyên gia trong nhóm các nư c s n xu t kinh doanh chè
thu c T ch c Nông Lương c a Liên hi p qu c (FAO), ñ n nh ng năm cu i
th k 20 đã có trên m t n a dân s th gi i u ng chè. H u h t các nư c đ u
có ngư i u ng chè trong đó kho ng 160 nư c có nhi u ngư i u ng chè. M c
tiêu th

chè bình quân ñ u ngư i m t năm trên toàn th

gi i là

0,5kg/ngư i/năm và con s này s còn tăng lên trong th i gian t i [8].

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………….

11


Chè ñư c s n xu t và tiêu th

g n 40 nư c trên th gi i v i kh i

lư ng l n nhưng ch y u ñư c tr ng t i Châu Á, đây chính là cái nơi v i m i
đi u ki n đ t đai, khí h u...phù h p cho s sinh trư ng và phát tri n c a cây chè [8].
Trong nh ng năm g n đây, di n tích tr ng chè trên th gi i tăng lên
khơng đáng k . Trong khi m t s nư c có m c đ tăng trư ng di n tích cao
như Trung Qu c (10,8%), Vi t Nam (70,1%) thì di n tích tr ng chè

m ts

nư c l i b gi m ñi như Srilanka, Nh t B n [8].
Di n tích tr ng chè trên th gi i đư c phân b như sau: Châu Á v i 12
nư c chi m kho ng 92%, Châu Phi v i 12 nư c chi m kho ng 4%, Nam M
v i 4 nư c chi m kho ng 2%, các nư c còn l i chi m kho ng 2%. Tuy nhiên
s n lư ng chè Châu Phi trong nh ng năm g n đây có xu hư ng tăng lên do
các nư c Châu Phi có ti m năng l n trong vi c phát tri n chè. Ba nư c có
di n tích l n nh t th gi i là Trung Qu c, n ð , Srilanka [8].
M c dù di n tích tr ng tăng khơng ñáng k , nhưng s n lư ng chè trên
th gi i tăng m nh, ch y u do năng su t ñư c c i thi n. Trư c nhu c u tiêu
th chè ch t lư ng cao ngày càng tăng lên, các nư c s n xu t và xu t kh u
chè bu c ph i ñ u tư chi u sâu cho các vùng chè như c i ti n gi ng, th c hi n
nghiêm ng t hơn n a các k thu t canh tác, thu hái... khi n cho năng su t chè
tăng lên rõ r t. Năng su t bình quân c a các nư c s n xu t chè ch y u trong

hơn 10 năm tr l i ñây trung bình tăng 48%.
S n xu t chè trên th gi i t p trung
Trong đó,

m t s nư c s n xu t chính.

n ð là qu c gia s n xu t chè l n nh t th gi i, chi m kho ng

26,4% t ng s n lư ng chè trên th gi i. Ti p đó là Trung Qu c v i th ph n là
25,6% và Srilanka 9,4%. V i 3 qu c gia s n xu t chè kh ng l này, Châu Á
chi m v trí ch đ o trong lĩnh v c s n xu t và ch bi n các s n ph m chè
trong vài trăm năm tr l i ñây. Vì v y, th trư ng chè th gi i ch u nh hư ng
chi ph i b i m t s qu c gia s n xu t chính, ch y u

Châu Á [8].

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………….

12


Hi n nay trên th gi i có kho ng 140 nư c nh p kh u chè, bình quân
1,1 - 1,3 tri u t n/năm. Tuy th trư ng chè khơng bi n đ ng m nh như cà phê
song nh ng bi n đ ng c a nó cũng khi n các nhà s n xu t - xu t kh u chè
ph i lo ng i. Thương m i chè th gi i b nh hư ng b i r t nhi u thay ñ i, do
nhi u nư c nh p kh u chè ñ ng trư c nh ng cu c suy thoái kinh t , kh ng
ho ng chính tr liên t c.
2.4.2. S n xu t và tiêu th chè

Vi t Nam

Vi t Nam ñư c coi là quê hương c a cây chè, tuy nhiên cây chè ch
ñư c th c s phát tri n vào ñ u th k 20. L ch s phát tri n chè

Vi t Nam

ñư c chia làm các th i kỳ sau [19].
- Th i kỳ trư c Pháp thu c:
Theo các tài li u Hán Nôm v nông nghi p Vi t Nam và Vân ðài lo i
ng c a Lê Q ðơn thì t th i các Vua Hùng d ng nư c, các dân t c Vi t
Nam ñã ñ l i cho ngày nay 2 vùng chè l n là:
+ Vùng chè tươi:

châu th Sơng H ng và các vùng đ i núi th p (d ng

chè vư n) cung c p chè tươi, chè N , chè B ng, chè Hu cho nhu c u tiêu dùng.
+ Vùng chè r ng: c a ñ ng bào các dân t c Dao, Tày, Nùng, H'Mơng
mi n núi cao phía B c dùng làm thu c, cung c p chè M n, chè Chi theo
hư ng t cung t c p.
- Th i kỳ Pháp thu c (1882 - 1945):
Ngay sau khi chi m ðơng Dương ngư i Pháp đã phát tri n s n xu t
chè, nh m khai thác ti m năng phát tri n cây tr ng nhi t ñ i

Vi t Nam.

+ Năm 1890, ð n ñi n s n xu t chè ñ u tiên ñư c thành l p t i Tĩnh
Cương - Phú Th v i di n tích là 60ha, s n xu t chè xu t kh u sang Châu Âu.
+ Năm 1918 tr m nghiên c u Nơng nghi p đ u tiên ñư c thành l p t i
Phú H - Phú Th , nghiên c u v phát tri n chè là chính, các k thu t nơng
nghi p và cơng ngh ch bi n chè c a Indonexia, Srilanca ñã ñư c nghiên c u

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………….

13


áp d ng v i nhi u thi t b ch bi n nh p t Anh. Sau đó là có 2 tr m nghiên
c u khác v chè đư c thành l p t i Plây Cu (1927) và B o L c (1931).
- ð n 8-1945 Vi t Nam đã có 13.505 ha chè, hàng năm s n xu t ra
6000 t n chè khơ, chè đen xu t kh u sang th trư ng B c Phi (Angiêria,
Tuynizi, Mar c...). Ch t lư ng chè c a Vi t Nam ñư c ñánh giá t t, tương
ñương v i chè n ð , Srilanca và Trung Qu c [19].
- Th i kỳ 1945 - 1954:
ðây là th i kỳ có th coi là suy thối c a ngành s n xu t chè Vi t Nam.
Do nh hư ng c a chi n tranh, các vư n chè b b hoang, s n xu t chè đình
tr , làm cho di n tích chè, s n lư ng chè ñ u gi m sút.
- Th i kỳ 1954 - 1990:
Sau hồ bình l p l i

Mi n B c cây chè ñư c ñánh giá là cây có giá tr

kinh t cao, có t m quan tr ng chi n lư c trong phát tri n kinh t xã h i
mi n B c Vi t Nam. Nhi u nơng trư ng Qu c doanh đư c thành l p v i s
tham gia c a các ñơn v b ñ i như: nông trư ng Vân Lĩnh, nông trư ng Phú
Sơn, ðoan Hùng..., Sông Lô (Phú Th ), Nghĩa L (Yên Bái), nông trư ng
Tân Trào (Tuyên Quang), Sông C u, Quân Chu (Thái Nguyên), nhi u nhà
máy chè ñen, chè xanh cũng ñư c thành l p v i các thi t b tiên ti n đ ng b
nh p t Liên Xơ, Trung Qu c. Cùng v i nông trư ng qu c doanh thì các h p
tác xã chuyên canh cây chè cũng ñư c thành l p, các cơ s nghiên c u chè
Phú H , Lâm ð ng cũng ñư c khôi ph c phát tri n, t p trung nghiên c u các

v n ñ v gi ng như xây d ng vư n t p đồn, ch n gi ng và các bi n pháp k
thu t canh tác như m t đ tr ng, k thu t bón phân, ñ n, hái... Nhi u ti n b
k thu t ñã ñư c ng d ng vào s n xu t góp ph n làm cho di n tích, năng
su t, s n lư ng chè

mi n B c Vi t Nam tăng nhanh. T năm 1980 - 1990

di n tích chè tăng 28%, s n lư ng tăng 53,3%.
S n ph m ch bi n chè ch y u là chè xanh và chè ñen xu t kh u sang
các nư c thu c Liên Xô cũ và ðông Âu.
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………….

14


- Th i kỳ 1990 ñ n nay:
Sau năm 1990 do bi n ñ ng t i th trư ng Liên Xô cũ và ðông Âu s n
xu t chè

Vi t Nam g p nhi u khó khăn, th trư ng truy n th ng (Liên Xô và

ðông Âu) gi m sút, th trư ng m i chưa ñư c m ra ho c cơng ngh chưa k p
đ i m i nên chưa ñáp ng ñư c yêu c u c a th trư ng m i (Tây Âu).
T năm 1995 tr l i cùng v i s ñ i m i v qu n lý ngành chè, nhi u
hình th c liên doanh, liên k t đư c hình thành (v i các nhà s n xu t Nh t
B n, ðài Loan, B ...) cơ ch qu n lý ñư c ñ i m i, nhi u cơng ngh tiên ti n
đư c đ u tư, đã kh c ph c và phát tri n ngành chè tr l i, di n tích, năng su t,
s n lư ng và giá tr xu t kh u chè ngày càng tăng (b ng 2.1).
B ng 2.1: Tình hình di n tích, năng su t, s n lư ng chè Vi t Nam
trong nh ng năm g n ñây

Di n tích

Năng su t

S n lư ng

Xu t kh u

(1000 ha)

(T khô/ha)

(1000 t n)

(1000 t n)

1999

69.5

10.11

70.30

36.00

2000

70.30

9.9

69.90

55.60

2001

80.00

9.46

75.70

67.90

2002

98.00

9.61

94.20

74.80

2003

99.00

9.54

94.50

62.00

2004

102.00

9.51

97.00

95.00

2005

123.742

10.8

133.350

87.920

2006

128.567

11.6

149.137

98.000

2007

129.600

12.4

160.70

110.000

2008

130.475

12.6

164.40

96,700

2009

130.500

13.00

169,65

134.000

2010

131.500

13.31

180,700

135.000

Năm

( Ngu n: FAO – 2005; http:// cafef.vn/2011/ chè xu t kh u 12.5.2011 )
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………….

15