Luận văn thực trạng và giải pháp sản xuất rau an toàn trên địa bàn huyện đại từ, tỉnh thái nguyên

i
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN.......................................................................................................i
LỜI CẢMƠN ............................................................................................................ii
MỤC LỤC ................................................................................................................iii
DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................v
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .....................................................................vi
TRÍCH YẾU CỦA LUẬN VĂN ............................................................................vii
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1
2. Mục tiêu nghiên cứu ...............................................................................................2
3. Đối tượng nghiên cứu .............................................................................................2
4. Phạm vi nghiên cứu.................................................................................................3
5. Những đóng góp mới, ý nghĩa khoa học và thực tiễn .............................................3
5.1. Ý nghĩa khoa học .................................................................................................3
5.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài..................................................................................3
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU..........................................................4
1.1. Cơ sở lý luận ........................................................................................................4
1.1.1. Một số lý thuyết về sản xuất và sản xuất rau an toàn........................................4
Tiêu chuẩn rau an toàn ................................................................................................8
Các biện pháp kỹ thuật sản xuất rau an toàn.............................................................14
1.1.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến sản xuất và tiêu thụ rau an tồn ............................18
1.2. Cơ sở thực tiễn ...................................................................................................22
1.2.1. Tình hình nghiên cứu rau trên thế giới............................................................22
1.2.2. Tình hình nghiên cứu rau an toàn ở Việt Nam................................................26
CHƯƠNG 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....29
2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu.............................................................................29
2.1.1. Điều kiện tự nhiên và vị trí địa lý ...................................................................29
2.1.2. Điều kiện, kinh tế xã hội, dân số và lao động .................................................30
2.2. Nội dung nghiên cứu..........................................................................................32

ii
2.3. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................32
2.3.1. Phương pháp thu thập thông tin ......................................................................32
2.3.2. Phương pháp tổng hợp và xử lý số liệu...........................................................33
2.3.3. Phương pháp phân tích thơng tin ....................................................................33
2.4. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu.......................................................................33
2.4.1. Các chỉ tiêu phản ánh tình hình kết quả sản xuất của hộ ................................33
2.4.2. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh tế của rau an toàn ...................................35
2.4.3. Các chỉ tiêu phản ánh sự tăng trưởng sản xuất................................................35
CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU..............................................................36
3.1. Thực trạng sản xuất rau trên địa bàn huyện Huyện Đại từ, tỉnh Thái Nguyên.............36
3.1.1. Diện tích trồng rau và tỷ lệ trồng rau an toàn trên địa bàn nghiên cứu...........36
3.1.2. Cơ cấu mùa vụ trồng rau trên địa bàn nghiên cứu ..........................................36
3.2. Phân tích thực trạng sản xuất và tiêu thụ rau an toàn tại các điểm nghiên cứu ............37
3.2.1. Đặc điểm nhóm hộ nghiên cứu .......................................................................37
3.2.3. So sánh hiệu quả sản xuất RAT và rau truyền thống ......................................39
3.2.4. Thị trường và phương thức tiêu thụ rau của hộ sản xuất ................................41
3.2.5. Nhu cầu của người tiêu dùng đối với rau thơng thường và rau an tồn ..........42
3.3. Phân tích các thuận lợi và khó khăn trong việc phát triển sản xuất rau an toàn
tại huyện Đại Từ .......................................................................................................45
3.4. Một số giải pháp phát triển sản xuất và tiêu thụ rau tại Huyện Đại Từ ...........47
3.4.1. Phương hướng phát triển sản xuất và tiêu thụ RAT........................................47
3.4.2. Những giải pháp chủ yếu để phát triển sản xuất và tiêu thụ RAT ..................48
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................58
1. Kết luận .................................................................................................................58
2. Kiến nghị...............................................................................................................59
2.1. Đối với Huyện Đại Từ .......................................................................................59
2.2. Đối với các cơ sở sản xuất, kinh doanh RAT.....................................................59
TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................60

iii
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 3.1: Diện tích gieo trồng rau an toàn của các xã nghiên cứu ...........................36
Bảng 3.2: Cơ cấu mùa vụ tại các xã nghiên cứu .......................................................37
Bảng 3.3: Một số thông tin cơ bản về các hộ điều tra...............................................37
Bảng 3.4: Hộ tham gia HTX và tổ hợp tác................................................................38
Bảng 3.5: So sánh hiệu quả sản xuất của một số loại rau chính trên 1 ha.......................40
Bảng 3.6: Lựa chọn địa điểm mua rau của hộ gia đình............................................43
Bảng 3.7: Lý do người tiêu dùng khơng mua rau an tồn.........................................44


iv
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BVTV

: Bảo vệ thực vật

DT

: Diện tích

ĐVT

: Đơn vị tính

HTX

: Hợp tác xã

NN

: Nơng nghiệp

PTNT

: Phát triển nơng thơn

RAT

: Rau an tồn

RTT

: Rau thơng thường

UBND: Ủy ban nhân dân
VSATTP

: Vệ sinh an toàn thực phẩm


v
TRÍCH YẾU CỦA LUẬN VĂN
Tên đề tài: “Thực trạng và giải pháp sản xuất rau an toàn trên địa bàn huyện Đại
Từ, tỉnh Thái Nguyên”
Ngành: Kinh tế nông nghiệp
Mục tiêu của đề tài: - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về sản xuất RAT
- Đánh giá thực trạng sản xuất rau an toàn tại huyện Đại từ

- Phân tích các thuận lợi và khó khăn trong sản xuất rau an toàn tại huyện
Đại từ và các nhân tố thúc đẩy/rào cản trong sản xuất rau an toàn.
- Đề xuất các một số giải pháp nhằm thúc đẩy hiệu quả của sản xuất rau an
tồn góp phần đẩy mạnh phát triển bền vững ngành trồng rau theo hướng thân thiện
với môi trường.
Phương pháp nghiên cứu: Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp được tiến hành tại
3 xã có diện tích rau lớn tại huyện Đại Từ (Tiên Hội, Vạn Thọ và thị trấn Đại Từ)
mỗi xã chọn ngẫu nhiên 30 hộ trồng rau, số liệu được xử lý trên phần mềm Exel.
Ngoài phỏng vấn hộ trồng rau, tác giả còn tiến hành phỏng vấn các hộ kinh doanh
RAT và người tiêu dùng để tìm hiểu thị trường RAT.
Kết quả nghiên cứu: Thực trạng sản xuất và tiêu thụ rau an tồn của huyện Đại Từ
vẫn cịn ở quy mô nhỏ lẻ và phân tán; hạ tầng phục vụ rau an tồn cịn hạn chế;
trình độ kỹ thuật cơng nghiệp cịn yếu kém. Sản xuất rau an tồn, sản xuất rau theo
tiêu chuẩn rau an tồn cịn chậm phát triển mặc dù so sánh hiệu quả sản xuất rau an
tồn với rau thơng thường thì RAT có hiệu quả hơn rõ rệt, nguyên nhân do mạng
lưới tiêu thụ rau an toàn chưa phát triển, chủ yếu là các HTX tiêu thụ 1 lượng nhỏ
rau cho các trường học bán trú trên địa bàn, tiêu thụ rau an tồn cịn gặp nhiều khó
khăn. Đây nhân tố chính ảnh hưởng đến quá trình phát triển và tiêu thụ RAT. Trong
đó nhà nước giữ vai trị quan trọng trong việc trợ giúp và khuyến khích ngành RAT
phát triển thơng qua các chủ trương và các chính sách.
Đề xuất hệ thống các giải pháp chủ yếu phát triển sản xuất và tiêu thụ RAT:
Tổ chức quy hoạch sản xuất RAT như tiến hành quy hoạch vùng trồng RAT
tập trung theo địa bàn huyện để hình thành các vùng sản xuất rau hàng hoá, quy
hoạch gắn với thị trường bao tiêu sản phẩm. Công tác quy hoạch cần được triển


vi
khai nhanh chóng các phương án quy hoạch cụ thể vùng sản xuất, trên nguyên tắc
tập trung đồng bộ, với đầy đủ kết cấu hạ tầng phục vụ phát triển sản xuất RAT. Ưu
tiên đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng cho các vùng sản xuất RAT, tăng cường đầu tư

hạ tầng phục vụ các vùng sản xuất RAT tập trung chuyên canh. Đẩy mạnh công tác
hỗ trợ về mặt kỹ thuật trong phát triển sản xuất và tiêu thụ RAT trng điều kiện hội
nhập, đây là một nội dung rất quan trọng trong chiến lược phát triển ngành RAT.
Tăng cường công tác khuyến nông. Tiếp tục xây dựng hoàn thiện tổ chức mối quan
hệ gắn kết chặt chẽ giữa các khâu sản xuất và tiêu thụ RAT nhằm tạo rau sức mạnh
tổng hợp của ngành hàng RAT. Phát triển sản xuất và tiêu thụ RAT thông qua thực
hiện các chính sách biện pháp quản lý kinh tế vĩ mơ có tính quyết định như chính
sách đầu tư, khoa học cơng nghệ, tài chính - tín dụng, khuyến nơng; tăng cường
kiểm tra kiêm soát thị trường RAT, kiểm tra chất lương sản phẩm RAT… Nhà nước
giữ vai trò chủ đạo trong đầu tư xây dựng hạ tầng phục vụ ngành RAT, ngiên cứu
khoa học và phát triển kỹ thuật công nghệ mới, thông tin thị trường RAT.


1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Rau là nguồn cung cấp dinh dưỡng quan trọng cho cơ thể như các loại
vitamin, chất xơ, muối khoáng và axit hữu cơ. Rau cịn là loại thực phẩm khơng thể
thiếu được trong bữa ăn hàng ngày của mỗi gia đình (Lê Thị Khánh, 2009 “Giáo
trình cây rau” - ĐHNL Huế], [12-Mike Nichols, Martin Hilmi, 2009 Trồng rau cho
gia đình và thị trường - FAO, (2009) “Growing vegetables for home and markets”].
Nhu cầu tiêu thụ rau, quả trung bình của mỗi hộ tại Việt Nam khoảng 71 kg trong
đó rau chiếm ¾ tổng sản lượng tiêu thụ rau quả của hộ [Viện kinh tế nông nghiệp
Việt Nam (2005), Báo cáo tổng quan các nghiên cứu về ngành rau quả của Việt
Nam], [Trung tâm nghiên cứu và phát triển quốc tế về nông nghiệp và nông thôn
2004, Báo cáo năm]. Tuy nhiên những năm gần đây, hiện tượng ngộ độc do ăn rau
ngày càng nhiều cao. Ngun nhân chính là do hóa chất bảo vệ thực vật tồn dư trên
sản phẩm rau quá mức cho phép và do thói quen của người dân hay ăn các thức ăn
rau tươi sống [Dương Quang Huy (2016), Nghiên cứu giải pháp phát triển rau an
toàn tại thành phố Thái Nguyên]. Ngoài những trường hợp gây ngộ độc cấp tính

dẫn đến tử vong dễ nhận biết, cịn các ảnh hưởng lâu dài đến ảnh hưởng sức khỏe
cho mọi người vẫn chưa lường hết được. Những thông tin và tình trạng ngộ độc do
dư lượng thuốc trừ sâu trong rau khiến người tiêu dùng hoang mạng khi phải lựa
chọn thực phẩm trên thị trường. Rau an toàn thật sự là một nhu cầu cấp thiết của
người tiêu dùng. Hiện nay các cơ sở sản xuất và tiêu thụ rau an toàn đã xuất hiện
nhiều trên thị trường nhưng vẫn cịn mang tính nhỏ lẻ và chưa thực sự mang lại
niềm tin cho người tiêu dùng. Vì vậy vấn đề vệ sinh an tồn thực phẩm với mặt
hàng nơng sản nhất là sản phẩm rau đang được xã hội đặc biệt quan tâm [Trung tâm
nghiên cứu và tiêu dùng (2014), Báo cáo thực trạng rau củ quả trên thị trường Việt
Nam]. Để đáp ứng nhu cầu thực phẩm an toàn hiện nay trên thế giới và nhiều quốc
gia đã ban hành các tiêu chuẩn sản xuất rau an toàn như JGAP, GlobalGAP. Chính
phủ Việt Nam cũng ban hành bộ tiêu chuẩn VietGAP quy định các tiêu chí sản xuất
nơng nghiệp an tồn trong đó có các quy định về sản xuất rau an toàn.
Bộ tiêu chuẩn VietGAP đã được nhiều địa phương áp dụng để xây dựng


2
vùng sản xuất rau an tồn, trong đó có địa bàn huyện Đại từ. Tuy nhiên tình hình
sản xuất và tiêu thụ rau bị ảnh hưởng bởi nhiều nguyên nhân khác nhau. Điều đó
ảnh hưởng trực tiếp tới tính an toàn trong sản phẩm tiêu dùng của họ và quá trình
bán hàng của các cơ sở sản xuất rau an toàn.
Trái ngược với sự gia tăng về nhu cầu sử dụng rau an tồn thì các sản phẩm
rau an tồn lại phải bán trên thị trường như các sản phẩm rau thơng thường. Hiện
nay có tới 74% lượng rau an tồn sản xuất theo quy trình an tồn phải bán trên thị
trường tự do và các chợ nhỏ lẻ, chỉ 24% bán trong các của hàng siêu thị rau an
toàn (Trung tâm nghiên cứu và tiêu dùng (2014), Báo cáo thực trạng rau củ quả
trên thị trường Việt Nam)
Thực trạng sản xuất và tiêu dùng rau an toàn tại địa bàn huyện Đại từ hiện tại
ra sao? Các sản phẩm rau an tồn của địa phương có đáp ứng đủ nhu cầu của người
dân huyện Đại từ? Những yếu tố nào ảnh hưởng tới sự phát triển của sản xuất rau

an tồn trên địa bàn? Cần làm gì để phát triển bền vững rau an tồn và đảm bảo lợi
ích của người sản xuất, kinh doanh và bảo đảm sức khỏe và quyền lợi của người
tiêu dùng? Chính vì vậy tôi tiến hành đề tài nghiên cứu “Thực trạng và giải pháp
sản xuất rau an toàn trên địa bàn huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên”. Để tìm lời
giải đáp cho các câu hỏi trên và xây dựng các giải pháp thúc đẩy phát triển sản xuất
rau an toàn đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng tại huyện Đại từ.
2. Mục tiêu nghiên cứu
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về sản xuất rau an toàn
- Đánh giá thực trạng sản xuất rau an toàn tại huyện Đại từ
- Phân tích các thuận lợi và khó khăn trong sản xuất rau an toàn tại huyện
Đại từ và các nhân tố thúc đẩy/rào cản trong sản xuất rau an toàn.
- Đề xuất các một số giải pháp nhằm thúc đẩy hiệu quả của sản xuất rau an
toàn góp phần đẩy mạnh phát triển bền vững ngành trồng rau theo hướng thân thiện
với môi trường.
3. Đối tượng nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu của đề tài là 90 hộ dân sản xuất rau an toàn tại địa
bàn thị trấn Hùng Sơn, xã Tiên Hội, và xã Vạn Thọ.
- Các vấn đề liên quan đến sản xuất rau an toàn trên địa bàn huyện Đại Từ


3
4. Phạm vi nghiên cứu
Địa bàn nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu được thực hiện tại địa bàn: thị trấn
Hùng Sơn, xã Tiên Hội, và xã Vạn Thọ của huyện Đại Từ.
Thời gian nghiên cứu: Các số liệu phản ánh tình hình cơ bản của huyện và hiệu
quả kinh tế của sản xuất rau an toàn trong các xã sản xuất rau an toàn chủ yếu của các
hộ được thu thập từ năm 2017 - 2019, số liệu sơ cấp thu thập trong năm 2019.
5. Những đóng góp mới, ý nghĩa khoa học và thực tiễn
5.1. Ý nghĩa khoa học
Hệ thống hóa các cơ sở lý luận và thực tiễn của sản xuất rau an toàn, tổng

hợp các kết quả nghiên cứu trở thành tài liệu tham khảo cung cấp cho những người
quan tâm đến việc nghiên cứu về sản xuất rau an toàn.
5.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài
Đánh giá khách quan thực trạng sản xuất rau an tồn tại địa phương và phân
tích các nhân tố ảnh hưởng tới phát triển sản xuất rau an toàn, phân tích lợi ích tài
chính đối với các tác nhân.
Giúp các nhà sản xuất, các doanh nghiệp, các cá nhân trong sản xuất rau an
toàn tăng khả năng liên kết thực hiện mục tiêu cung cấp cho thị trường, cho người
tiêu dùng các sản phẩm rau an toàn.
Đề xuất giải pháp quản lý và phát triển ngành sản xuất rau an tồn của địa
phương và đảm bảo lợi ích cho người sản xuất, người kinh doanh đáp ứng nhu cầu
của thị trường và bảo vệ lợi ích của người tiêu dùng


4
CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1. Một số lý thuyết về sản xuất và sản xuất rau an toàn
1.1.1.1. Khái niệm sản xuất và tiêu thụ
Sản xuất là kết hợp các yếu tố đầu vào để tạo ra sản phẩm sản xuất là quá
trình lao động tạo ra của cải khơng có sẵn trong tự nhiên nhưng lại cần thiết cho sự
tồn tại phục vụ lợi ích của xã hội
Đầu vào là tất cả các yếu tố sử dụng trong sản xuất như vốn đầu tư. Đầu ra là
những kết quả của quá trình sản xuất gồm các sản phẩm hàng hóa, dịch vụ khơng có
sẵn trong tự nhiên nhưng nó rất cần trong sự sống của con người. Đầu vào và đầu ra
luôn đi cùng với nhau chúng có mối quan hệ biện chứng với nhau, thể hiện qua hàm
sản xuất:
Q = f (Xi)
Trong đó:

- Q: là khối lượng sản phẩm sản xuất ra
- Xi: là các yếu tố đầu vào để tạo ra Q sản phẩm
Đối với sản xuất rau đầu vào được bao gồm: lân, đam, kali, giống, cơng
chăm sóc và một số yếu tố khác. Cịn trong sản xuất rau đầu ra chính là các loại rau
thơng qua sản xuất mà có để phục vụ nhu cầu của xã hội và gia đình.
Sản phẩm làm ra đều phải trải qua khâu tiêu thụ thì mới thực hiện được quá
trình tái sản xuất sản phẩm đó. Vì vậy, tiêu thụ là một khâu quan trọng trong các
hoạt động sản xuất kinh doanh là quá trình thực hiện giá trị sản phẩm. Thơng qua
q trình tiêu thụ mà sản phẩm sản xuất ra sẽ đưa sang lĩnh vực lưu thông và tới tay
người tiêu dùng. Tiêu thụ được sản phẩm cần dựa vào nhiều yếu tố như chất lượng,
số lượng của sản phẩm, thị trường, cơ sở hạ tầng, sự nhanh nhạy của người sản
xuất, chính sách vĩ mơ của chính phủ. Đối với rau thì kết quả và hiệu quả kinh tế
phụ thuộc rất nhiều vào quá trình tiêu thụ. Đây là loại sản phẩm cần được tiêu thụ
nhanh sau khi thu hoạch thì mới đem lại số lượng và chất lượng sản phẩm được tốt.
Bảo quản sản phẩm khi thu hoạch cần được quan tâm.


5
1.1.1.2. Khái niệm về phát triển và phát triển sản xuất
Theo lý thuyết tăng trưởng và phát triển kinh tế của kinh tế học phát
triển: Phát triển là khái niệm có nội dung phản ánh rộng hơn so với khái niệm tăng
trưởng kinh tế. Nếu như tăng trưởng kinh tế về cơ bản chỉ là sự gia tăng thuần tuý
về mặt lượng của các chỉ tiêu kinh tế tổng hợp: GNP, GNP/đầu người hay GDP,
GDP/đầu người… thì phát triển kinh tế ngồi việc bao hàm q trình gia tăng đó,
cịn có một nội hàm phản ánh rộng lớn hơn, sâu sắc hơn, đó là những biến đổi về
mặt chất của nền kinh tế – xã hội, mà trước hết là sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế
theo hướng CNH,HĐH và kèm theo đó là việc khơng ngừng nâng cao mức sống
tồn dân, trình độ phát triển văn minh xã hội thể hiện ở hàng loạt tiêu chí như: thu
nhập thực tế, tuổi thọ trung bình, tỷ lệ chết của trẻ sơ sinh, trình độ dân trí, bảo vệ
mơi trường, và khả năng áp dụng các thành tựu khoa học – kỹ thuật vào phát triển

kinh tế – xã hội… Với nội hàm rộng lớn trên đây, về cơ bản khái niệm phát triển
kinh tế đã đáp ứng được các nhu cầu đặt ra cho sự phát triển toàn diện nhiều lĩnh
vực kinh tế, văn hoá, xã hội… Tuy nhiên như đã biết, trong khoảng hơn hai thập
niên vừa qua, do xu hứớng hội nhập, khu vực hố, tồn cầu hố phát triển ngày
càng mạnh mẽ hơn nên đã nảy sinh nhiều vấn đề dù là ở phạm vi từng quốc gia,
lãnh thổ riêng biệt, song lại có ảnh hưởng chung đến sự phát triển của cả khu vực và
toàn thế giới, trong đó có những vấn đề cực kỳ phức tạp, nan giải địi hỏi phải có sự
chung sức của cả cộng đồng nhân loại, ví dụ như: mơi trường sống, thiên tai, dịch
bệnh, chiến tranh, khủng bố… Từ đó đòi hỏi sự phát triển của mỗi quốc gia, lãnh
thổ và cả thế giới phải được nâng lên tầm cao mới cả về chiều rộng và chiều sâu của
sự hợp tác, phát triển. Thực tiễn đó đã thúc đẩy sự ra đời một khái niệm mới về phát
triển mang nội hàm phản ánh tổng hợp hơn, toàn diện hơn tất cả các khái niệm về
tăng trưởng kinh tế, phát triển kinh tế…, đó là khái niệm phát triển bền vững mà sau
đây ta sẽ xem xét kỹ hơn.
Phát triển bền vững
Khái niệm "phát triển bền vững" xuất hiện trong phong trào bảo vệ môi
trường từ những năm đầu của thập niên 70 của thế kỷ 20. Năm 1987, trong Báo cáo
"Tương lai chung của chúng ta" của Hội đồng Thế giới về Môi trường và Phát triển


6
(WCED) của Liên hợp quốc, "phát triển bền vững" được định nghĩa "là sự phát triển
đáp ứng được những yêu cầu của hiện tại, nhưng không gây trở ngại cho việc đáp
ứng nhu cầu của các thế hệ mai sau". Hội nghị Thượng đỉnh Trái đất về Môi trường
và phát triển tổ chức ở Rio de Janeiro (Braxin) năm 1992 và Hội nghị Thượng đỉnh
Thế giới về Phát triển bền vững tổ chức ở Johannesburg (Cộng hoà Nam Phi) năm
2002 đã xác định "phát triển bền vững" là quá trình phát triển có sự kết hợp chặt
chẽ, hợp lý và hài hoà giữa 3 mặt của sự phát triển, gồm: phát triển kinh tế (nền
tảng là tăng trưởng kinh tế), phát triển xã hội (mục tiêu là thực hiện tiến bộ, cơng
bằng xã hội; xố đói giảm nghèo và giải quyết việc làm) và bảo vệ môi trường (mục

tiêu là xử lý, khắc phục ô nhiễm, phục hồi và cải thiện chất lượng mơi trường;
phịng chống cháy và chặt phá rừng; khai thác hợp lý và sử dụng tiết kiệm tài
nguyên thiên nhiên). Tiêu chí để đánh giá sự phát triển bền vững là sự tăng trưởng
kinh tế ổn định; thực hiện tốt tiến bộ và công bằng xã hội; khai thác hợp lý, sử dụng
tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ và nâng cao được chất lượng môi trường
sống.
1.1.1.3. Khái niệm về rau an tồn
Hiện nay có nhiều định nghĩa khác nhau về rau an toàn. Theo Bộ Nơng
Nghiệp và Phát triển Nơng thơn 1998 thì những sản phẩm rau tươi có chất lượng
giống như đặc tính giống của nó, hàm lượng các hóa chất độc hại và mức độ nhiễm
vi sinh vật gây hại dưới mức tiêu chuẩn cho phép và bảo đảm an toàn cho người tiêu
dùng và mơi trường thì được gọi là rau đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm gọi tắt là
rau an tồn
Theo thơng tư 59 của Bộ Nơng nghiệp và Phát triển nơng thơn: Rau, quả an
tồn là sản phẩm rau, quả tươi được sản xuất, sơ chế, chế biến phù hợp quy chuẩn
kỹ thuật quốc gia về điều kiện đảm bảo an toàn thực phẩm hoặc phù hợp với quy
trình kỹ thuật sản xuất, sơ chế rau, quả an tồn được Sở Nơng nghiệp và Phát triển
nơng thơn phê duyệt hoặc phù hợp với các quy định liên quan đến đảm bảo an tồn
thực phẩm có trong quy trình thực hành sản xuất nông nghiệp tốt cho rau, quả tươi
an toàn VietGAP, các tiêu chuẩn GAP khác và mẫu điển hình đạt các chỉ tiêu an
tồn thực phẩm theo quy định [Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn (2012),


7
Thơng tư 59/2012/BNN - PTNT].
Rau an tồn là rau khi sản xuất vẫn sử dụng phân hoá học và các hố chất
BVTV, song có giới hạn. Chất lượng rau sản xuất ra có các tiêu chuẩn về: dư lượng
thuốc BVTV; gốc nitrat và các yếu tố độc hại gây bệnh khác trong rau nằm trong giới
hạn tiêu chuẩn cho phép, đảm bảo vệ sinh và an toàn sức khoẻ cho người tiêu dùng.
Căn cứ theo quyết định số 04/2007/QĐ - BNN, ngày 19/01/2007 của Bộ

Nông nghiệp và PTNT về việc ban hành “ Quy định về quản lý sản xuất và chứng
nhận rau an tồn” [Bộ Nơng nghiệp và Phát triển nông thôn 2007, Quyết định số
04/007/QĐ - BNN, ngày 19/01/2007 “Quy định về quản lý sản xuất và chứng nhận
rau an toàn”] khái niệm RAT được hiểu như sau: “Là sản phẩm rau tươi đảm bảo
các tiêu chuẩn chất lượng về hàm lượng kim loại nặng, hàm lượng Nitrat (NO3), vi
sinh vật, dư lượng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) theo quy định hiện hành của nhà
nước (tại quyết định số 99/2008/QĐ - BNN ngày 15/10/2008 của Bộ NN&PTNT);
được sản xuất, sơ chế theo quy trình sản xuất, sơ chế RAT; tiến tới sản xuất, sơ chế
theo quy trình thực hành sản xuất nông nghiệp tốt cho rau quả tươi Việt Nam
(VietGAP)”.
* Thực hành sản xuất nông nghiệp tốt cho rau quả tươi Việt Nam gọi tắt là
VietGAP (Vietnames Good Agricultural Practices): Là những nguyên tắc trình tự,
thủ tục hướng dẫn tổ chức, cá nhân sản xuất, thu hoạch, sơ chế đảm bảo an toàn,
nâng cao chất lượng sản phẩm, đảm bảo phúc lợi xã hội, sức khỏe người sản xuất và
người tiêu dùng, bảo vệ môi trường và nguồn gốc sản phẩm.
* Ngưỡng an toàn: Là mức giới hạn tối đa cho phép của dư lượng hóa chất
độc hại (kim loại nặng, nitrat, thuốc Bảo vệ thực vật, các chất điều hịa sinh trưởng),
các vi sinh vật có hại được phép tồn tại trên rau mà không ảnh hưởng đến sức khỏe
con người theo Quy định hiện hành của Bộ Y tế.
Tóm lại: Rau an tồn phải đảm bảo các yêu cầu sau:
Không chứa dư lượng thuốc sâu quá mức cho phép.
Không chứa lượng nitrat quá mức cho phép.
Khơng chứa các vi khuẩn và kí sinh trùng gây bệnh cho người và gia súc, gia
cầm (kể cả ăn sống và nấu chín ngay khi ăn và cả một thời gian sau khi ăn).


8
Không tồn dư một số kim loại nặng như: Thuỷ ngân (Hg), chì (Pb)... quá
ngưỡng cho phép.
Tiêu chuẩn rau an toàn

Theo Quyết định số 106/2007/QĐ - BNN ngày 28 tháng 12 năm 2007 của
Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn) [Bộ Nông nghiệp và Phát triển
nông thôn 2007, Quyết định số 106/2007/QĐ - BNN ngày 28 tháng 12 năm 2007
“Tiêu chuẩn và điều kiện sản xuất rau an toàn”] sản phẩm rau được hiểu là an toàn
khi đáp ứng được các yêu cầu sau:
a, Chỉ tiêu về hình thái
Chỉ tiêu hình thái tức là xét ở khía cạnh sạch, hấp dẫn về hình thức: sản phẩm
rau phải tươi, sạch bụi bẩn, không lẫn các tạp chất, thu đúng độ chín - khi có chất
lượng cao nhất, khơng có triệu chứng bệnh, có bao bì bảo quản vệ sinh hấp dẫn.
b, Chỉ tiêu về nội chất
Chỉ tiêu nội chất tức là xét về khía cạnh sạch, an tồn về chất lượng: Khi sản
phẩm rau không chứa các dư lượng vượt quá ngưỡng cho phép của tiêu chuẩn vệ
sinh y tế của Việt Nam và các tổ chức quốc tế như tiêu chuẩn của tổ chức nông
lương Liên Hợp Quốc (FAO), Tổ chức Y Tế Thế giới (WHO) hoặc của một số nước
tiên tiến như: Nga, Mỹ... Chỉ tiêu nội chất được quy định cho rau tươi bao gồm :

- Dư lượng thuốc bảo vệ thực vật.
- Dư lượng đạm Nitrat(NO3).
- Dư lượng kim loại nặng(chì, thủy ngân, asenic, kẽm, đồng…).
- Số lượng vi sinh vật và kí sinh trùng gây hại.
Trong đó u cầu (2) hồn tồn phụ thuộc vào môi trường canh tác và kỹ
thuật trồng trọt, nó là yếu tố quyết định rau sạch hay rau bị ô nhiễm.
Dư lượng thuốc bảo vệ thực vật
Thuốc BVTV hay nơng dược là những chất độc có nguồn gốc từ tự nhiên
hay hoá chất tổng hợp được dùng để bảo vệ cây trồng và nông sản, chống lại sự phá
hoại của những sinh vật gây hại đến tài nguyên thực vật. Khi phun thuốc BVTV, có
một phần lượng thuốc bám lại trên bề mặt cây rau gọi là dư lượng thuốc. Lượng
thuốc tồn dư này ở một mức độ nhất định sẽ gây ngộ độc cho người ăn. Người bị

9
ngộ độc có thể sẽ gánh chịu những hậu quả nặng nề trước mắt hoặc lâu dài tuỳ
thuộc vào nồng độ và loại độc tố tích luỹ trong cơ thể.
Theo Trần Khắc Thi, hiện nay, Việt Nam sử dụng khoảng 270 loại thuốc trừ
sâu, 216 loại thuốc trừ bệnh, 160 loại thuốc trừ cỏ, 12 loại thuốc diệt chuột và 22
loại thuốc kích thích sinh trưởng với khối lượng ngày càng tăng. Khi phun thuốc trừ
sâu, trừ bệnh, trừ cỏ dại… thuốc sẽ tạo thành lớp mỏng trên bề mặt của lá, quả, thân
cây, mặt đất, mặt nước (Trần Khắc Thi và cộng sự 2008) [Trần Khắc Thi (2008),
Một số kết quả nghiên cứu ứng dụng các giải pháp khoa học và công nghệ và thị
trường để phục vụ chương trình xuất khẩu rau ở các kênh tiêu thụ tại Hà Nội].
Theo Bùi Bảo Hồn, rau có nhiều chủng loại, do vậy sâu hại cũng đa dạng,
thông thường sâu bệnh làm giảm năng suất từ 10 - 40% đôi khi cịn tới 100% nếu có
dịch hại nên nơng dân Việt Nam thường sử dụng quá nhiều (0,4 - 0,5 kg a.i - a.i là
lượng hữu cơ hữu hiệu) trong khi đó liều lượng cho phép khơng q 0.2 - 0.25 kg
a.i để phun cho rau do Do thói quen sợ rủi ro, ít hiểu biết về mức độ độc hại của các
loại hoá chất BVTV.
Một số nguyên nhân quan trọng khác nữa là khoảng cách thời gian cách ly
giữa lần phun thuốc cuối cùng tới lúc thu hoạch không tuân thủ nghiêm ngặt, đặc
biệt là các loại rau thu hoạch liên tục như cà chua, đậu cơ ve, dưa chuột.
Ngồi ra nơng dân cịn sử dụng nhiều loại thuốc trừ sâu có độc tố cao (nhóm
I, II) để bảo quản hạt giống các loại rau hay bị sâu mọt như hạt mùi, tía tơ, rau dền,
rau muống.
Biện pháp hữu hiệu và đơn giản nhất để làm cho hàm lượng thuốc BVTV
trong rau thấp hơn mức cho phép là áp dụng các biện pháp phòng trừ tổng hợp và sử
dụng thuốc hoá học một cách hợp lý nhất.
* Hàm lượng nitrat tồn dư trong rau (NO3-)
Đạm là thành phần hữu cơ quan trọng cho rau. Khi đất trồng có quá nhiều
đạm thì lượng đạm dư thừa sẽ tích luỹ trong rau dưới dạng Nitrat (NO3-). Khi đi vào
cơ thể con người NO3- sẽ bị khử thành NO2, NO2 làm chuyển hoá chất
Oxyhemoglobin (chất vận chuyển oxy trong máu) thành một chất không hoạt động

được gọi là methahemoglobin, làm cho máu thiếu oxy. Trong cơ thể, lượng nitrat ở


10
mức cao sẽ gây phản ứng với anmin thành chất gây ung thư gọi là nitrosamin. Có
thể nói hàm lượng nitrat vượt ngưỡng là triệu chứng nguy hiểm cho sức khoẻ con
người [Nguyễn Quang Thạch (1999), Nghiên cứu trồng rau thủy canh cơng nghệ
cao trong điều kiện có mái che sản xuất trong nước phục vụ phát triển kinh tế xã
hội các tỉnh miền núi phía bắc Việt Nam].
Tổ chức Y Tế Thế Giới WHO và cộng đồng Y tế châu Âu (EC) giới hạn
lượng nitrat trong nước uống là 50mg/lít. Trẻ em thường xun uống nước có hàm
lượng nitrat cao hơn 45 mg/lít sẽ bị rối loạn trao đổi chất, giảm khả năng kháng
bệnh. Tổ chức Y tế thế giới khuyến cáo hàm lượng nitrat trong rau không vượt quá
300 mg/kg rau tươi.
Hiện nay các loại rau bán trên thị trường hiện nay có thể chia ra làm 3 nhóm
chính: Nhóm I: Có tồn dư NO3 rất cao ≤ 1200 mg/kg rau tươi gồm cải xanh, cải cúc,
cải bẹ, rau dền, rau day, cải đắng; - Nhóm II: Có tồn dư NO3 từ 600 - 1200 mg/kg
rau tươi gồm: cải bắp, cải củ, mồng tơi, xà lách, rau cải ngọt, su hào, mướp, bầu bí
và các loại rau gia vị; - Nhóm III: Là loại rau tồn dư N03 ≤ 600 mg/kg rau tươi gồm:
hành, rau muống, cải xoong, bí đỏ, dưa chuột, cà rốt (Trần Khắc Thi và Cộng sự,
2005) [Trần Khắc Thi, Nguyễn Công Hoan (2005), Kỹ thuật trồng rau an tồn, Nxb
Nơng nghiệp, Hà Nội].
* Hàm lượng một số kim loại nặng chủ yếu
Đặc tính của kim loại nặng là không thể tự phân huỷ được nên có sự tích luỹ
trong dây truyền thức ăn của hệ sinh thái. Các kim loại nặng như asen, chì, thuỷ
ngân... nếu vượt quá cho phép cũng là những chất có hại cho cơ thể, hạn chế sự phát
triển của các tế bào và hoạt động của máu, gây thiếu máu, biến động thân nhiệt, rối
loạn tiêu hố.
Ngun nhân chính làm hàm lượng kim loại nặng trong rau tăng chủ yếu do
trong thuốc BVTV và phân bón NPK có chứa một số kim loại nặng. Trong quá trình

tưới tiêu, các kim loại nặng này bị rửa trôi xuống ao hồ, sông rạch, thâm nhập vào
mạch nước ngầm và gây ô nhiễm nguồn nước tưới rau. Mặt khác, nguồn nước thải
của các thành phố và các khu công nghiệp chứa nhiều kim loại nặng cũng được
chuyển trực tiếp vào rau tươi.


11
Biện pháp khắc phục hiệu quả nhất là khuyến cáo tuyệt đối khơng sản xuất
rau ở khu vực có chất thải của các nhà máy, khu công nghiệp, các khu vực đất đã bị
ơ nhiễm do q trình sản xuất trước đó gây ra. Tuyệt đối khơng sử dụng nước gần
khu công nghiệp, các nhà máy để tưới.
* Mức độ ô nhiễm do sử dụng nước tưới không sạch
Các sản phẩm rau đều chứa một lượng nước rất lớn song nếu sử dụng nguồn
nước khơng sạch thì sẽ gây góp phần gây ơ nhiễm. Nước có thể gây ơ nhiễm cho
sản phẩm bằng hai cách:
* Các kim loại nặng có sẵn trong đất hay nguồn nước thải từ thành phố khu
cơng nghiệp được cây hấp thụ và tích luỹ dần vào sản phẩm.
* Ngồi ra việc bón lân nhiều cũng làm tăng hàm lượng kim loại nặng.
Những sản phẩm không chỉ gây hại lúc sản phẩm tươi mà còn ảnh hưởng lớn trong
công nghiệp đồ hộp.
* Các vùng trồng rau dùng phân tươi để tưới trực tiếp đó cũng là một hình
thức truyền tải mầm bệnh trứng giun và các vi sinh vật gây bệnh khác. Như vi
khuẩn E.coli gây bệnh đường ruột hay vi khuẩn samonella gây bệnh thương hàn.
c, Chỉ tiêu về điều kiện sản xuất rau an toàn
Các tiêu chuẩn quy định về điều kiện sản xuất rau an tồn tại Việt Nam được
quy định theo thơng tư 59 của Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thơn năm 2012,
điều kiện sản xuất rau an tồn phải đảm bảo:
Điều kiện sản xuất rau, quả: Thực hiện theo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về
điều kiện bảo đảm an toàn thực phẩm đối với rau, quả trong sản xuất do Bộ Nông
nghiệp và Phát triển nông thôn ban hành hoặc theo quy trình kỹ thuật sản xuất rau,

quả an tồn được Sở Nơng nghiệp và Phát triển nơng thôn phê duyệt hoặc theo các
quy định liên quan đến đảm bảo an toàn thực phẩm trong VietGAP hoặc các GAP khác
[Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn (2012), Thông tư 59/2012/BNN - PTNT].
Điều kiện sơ chế rau: Thực hiện theo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về điều
kiện bảo đảm an toàn thực phẩm đối với rau, quả trong sản xuất, sơ chế do Bộ Nông
nghiệp và Phát triển nông thôn ban hành [Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn
(2012), Thông tư 59/2012/BNN - PTNT].


12
Điều kiện chế biến rau, quả: Thực hiện theo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia
QCVN 01-09:2009/BNNPTNT về cơ sở chế biến rau, quả - điều kiện đảm bảo an
toàn thực phẩm.
d, Nguyên tắc sản xuất rau an toàn
Các nguyên tắc sản xuất rau an toàn được quy định theo tiêu chuẩn GAP
được quy định trong quyết định số 379/QĐ-BNN-KHCN năm 2008:
- Chọn đất:
Đất để trồng rau phải là đất cao, thốt nước tốt, thích hợp với q trình sinh
trưởng, phát triển của rau. Tốt nhất là chọn đất cát pha, đất thịt nhẹ hoặc đất thịt
trung bình có tầng canh tác dày 20-30cm. Vùng trồng rau phải cách ly với khu vực
có chất thải cơng nghiệp nặng và bệnh viện ít nhất 2km, với chất thải sinh hoạt của
thành phố ít nhất 200m. Đất có thể chứa một lượng nhỏ kim loại nhưng khơng được
tồn dư hố chất độc hại [Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn 2008, Quyết định
số 379/QĐ-BNN-KHCN “Quy trình thực hành sản xuất nơng nghiệp tốt cho rau
quả an toàn tại Việt Nam (vietgap)].
Điều kiện kỹ thuật.
Tối thiểu 90% số hộ trồng rau đồng thuận sản xuất RAT phải được tập huấn
kỹ thuật về sản xuất RAT do Chi cục BVTV, Trung tâm Khuyến nông tổ chức và
cấp giấy chứng nhận, hộ hoặc các nhóm hộ phải cơ bản đồng thuận sản xuất theo
quy trình kỹ thuật RAT [Bộ NN và PTNT 1998- quyết định số 67/1998/QĐ-BNNKHKT - Quy định về sản xuất rau an tồn”].

Nước tưới:
Vì trong rau xanh nước chứa trên 90% nên việc tưới nước có ảnh hưởng trực
tiếp đến chất lượng sản phẩm. Nếu khơng có nước giếng cần dùng nước sơng, ao,
hồ khơng bị ơ nhiễm. Nước sạch cịn dùng để pha các loại phân bón lá, thuốc
BVTV Đối với các loại rau ăn quả giai đoạn đầu có thể sử dụng nước từ mương,
sông, hồ để tưới rãnh [Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn 2008, Quyết định số
379/QĐ-BNN-KHCN “Quy trình thực hành sản xuất nơng nghiệp tốt cho rau quả
an toàn tại Việt Nam (vietgap)].


13
Giống:
Chỉ gieo những hạt giống tốt và trồng cây con khoẻ mạnh, khơng có mầm
bệnh. Phải biết rõ lý lịch nơi sản xuất hạt giống. Hạt giống nhập nội phải qua kiểm
dịch thực vật. Trước khi gieo trồng hạt giống phải được xử lý hoá chất hoặc nhiệt.
Trước khi trồng cây con xuống ruộng cần xử lý Sherpa 0,1% để phịng và trừ sâu
hại sau này [Bộ Nơng nghiệp và Phát triển nông thôn 2008, Quyết định số 379/QĐBNN-KHCN “Quy trình thực hành sản xuất nơng nghiệp tốt cho rau quả an tồn
tại Việt Nam (VietGAP)].
Phân bón:
Mỗi loại cây có chế độ bón và lượng bón khác nhau. Trung bình để bón lót
dùng 15 tấn phân chuồng và 300kg lân hữu cơ vi sinh cho 1ha. Tuyệt đối không dùng
phân chuồng tươi để loại trừ các vi sinh vật gây bệnh, tránh nóng cho rễ cây và để
tránh sự cạnh tranh đạm giữa cây trồng và các nhóm vi sinh vật. Tuyệt đối không
dùng phân tươi và nước phân chuồng pha loãng tưới cho rau . Tuỳ từng loại rau mà
số lượng, chủng loại phân cân đối, hợp lý và có thời gian cách ly an tồn khi thu
hoạch. Việc sử dụng phân đạm và các loại phân khác đảm bảo không tạo ra dư lượng
vượt quá ngưỡng cho phép theo quyết định số 67/1998/QĐ-BNN-KHKT ngày
28/4/1998 của Bộ NN & PTNN về "Quy định về sản xuất rau an toàn" [Bộ NN và
PTNT 1998- quyết định số 67/1998/QĐ-BNN-KHKT - Quy định về sản xuất rau an tồn”].
Bảo vệ thực vật:

Khơng sử dụng thuốc hố học BVTV thuộc nhóm độc I và II Tuyệt đối
không dùng các thuốc cấm và hạn chế sử dụng ở Việt Nam đã được Bộ NN &
PTNN ban hành [Bộ NN và PTNT 1998- quyết định số 67/1998/QĐ-BNN-KHKT Quy định về sản xuất rau an toàn”]. khi thật cần thiết có thể sử dụng nhóm III và
IV. Nên chọn các loại thuốc có hoạt chất thấp, ít độc hại với ký sinh thiên địch. Kết
thúc phun thuốc hố học trước khi thu hoạch ít nhất 5 đến 10 ngày. Ưu tiên sử dụng
các chế phẩm sinh học như Bt, hạt củ đậu, các chế phẩm thảo mộc, các ký sinh thiên
địch để phòng bệnh. Áp dụng các biện pháp nghiêm ngặt để phòng trừ tổng hợp
IPM như: luân canh cây trồng hợp lý, sử dụng giống tốt khơng bệnh, chăm sóc cây
theo u cầu sinh lý[Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn 2008, Quyết định số


14
379/QĐ-BNN-KHCN “Quy trình thực hành sản xuất nơng nghiệp tốt cho rau quả
an toàn tại Việt Nam (vietgap)].
Biện pháp canh tác
Biện pháp canh tác: Thực hiện theo quy định sản xuất rau an toàn của Bộ NN
& PTNN ban hành chú ý chế độ luân canh lúa - rau màu hoặc xen canh, luân canh
giữa các loại rau khác nhau để giảm lây lan sâu bệnh (Bộ NN và PTNT 1998- quyết
định số 67/1998/QĐ-BNN-KHKT - Quy định về sản xuất rau an tồn”].
Thu hoạch, đóng gói:
Rau được thu hoạch đúng độ chín, loại bỏ các lá già, héo, quả bị sâu, dị dạng. Rau
được rửa kỹ bằng nước sạch, để ráo cho vào bao, túi sạch trước khi mang đi tiêu thụ
tại các cửa hàng. Trên bao bì phải có phiếu bảo hành ghi rõ địa chỉ nơi sản xuất
nhằm đảm bảo quyền lợi cho người tiêu dùng [Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông
thôn 2008, Quyết định số 379/QĐ-BNN-KHCN “Quy trình thực hành sản xuất
nơng nghiệp tốt cho rau quả an toàn tại Việt Nam (vietgap)].
Các biện pháp kỹ thuật sản xuất rau an toàn:
Trên thế giới cũng như ở Việt Nam hiện nay, các biện pháp kỹ thuật canh tác
và sản xuất rau an toàn phổ biến được áp dụng là kỹ thuật thuỷ canh, kỹ thuật trồng
rau trong điều kiện có che chắn và kỹ thuật trồng rau ngoài đồng ruộng.

1. Kỹ thuật thuỷ canh (kỹ thuật trồng rau trong dung dịch - Hydroponics)
Thủy canh thường được định nghĩa như là “trồng cây trong nước”. Tuy
nhiên, việc cung cấp nước và dinh dưỡng cho cây có thể trực tiếp qua tiếp xúc giữa
rễ và dung dịch hoặc có thể gián tiếp qua các giá thể trơ. Vì vậy chúng ta có thể
hiểu rằng thủy canh là “ trồng cây không sử dụng đất”[Dương Tấn Nhựt (2008), Kỹ
thuật thủy canh, Phân Viện Sinh Học tại Đà Lạt].
Hệ thống thuỷ canh tĩnh:
Hệ thống này đã được áp dụng ở nhiều nơi trên cả nước với quy mô khác
nhau. Tại một số trường Đại học và viện nghiên cứu như: Học viện Nông Nghiệp
Việt Nam, Đại học Tự nhiên (Đại học Quốc gia Hà Nội), Viện nghiên cứu rau quả.
Vật chứa dung dịch là hộp xốp có kích thước khác nhau, có tác dụng cách nhiệt,
tránh ánh sáng cho bộ rễ. Giá thể để cây là một trấu hun. Hộp trồng cây được để


15
trong nhà cách ly với côn trùng gây hại. Hệ thống này có ưu điểm là khơng phải đầu
tư chi phí thiết bị làm chuyển động dung dịch nên giá thành thấp. Nhược điểm
chính thường thiếu ơxi trong dung dịch và giảm độ pH gây độc cho cây (Trần Khắc
Thi và cs, 2005) [Trần Khắc Thi, Nguyễn Công Hoan (2005), Kỹ thuật trồng rau an
tồn, Nxb Nơng nghiệp, Hà Nội].
Hệ thống thuỷ canh động:
Là hệ thống mà quá trình cây trồng trong dung dịch dinh dưỡng có chuyển
động, chi phí cao hơn nhưng dung dịch không thiếu ôxi. Các mô hình trồng rau thuỷ
canh được thực hiện các khu nơng nghiệp cao của Hà Nội, Hải Phòng, Viện nghiên
cứu rau quả tại Mộc Châu theo hướng thuỷ canh mở (Rtw) cho năng suất cà chua
trên 100 tấn/ha/vụ, ớt ngọt, dưa chuột đạt 60 - 80 tấn/ha/vụ. Mơ hình thuỷ canh kín
của hệ thống thuỷ canh động, trong đó có sự tuần hoàn trở lại nhờ một hệ thống
bám hút dung dịch từ bể chứa, được thực hiện tại Viện nghiên cứu rau quả, Học
viện Nông Nghiệp Việt Nam năng suất 3 - 5 kg/m2/vụ mỗi vụ 15 - 30 ngày đặc biệt
có thể trồng rau trong điều kiện mùa Hè [Trần Khắc Thi, Nguyễn Công Hoan

(2005), Kỹ thuật trồng rau an tồn, Nxb Nơng nghiệp, Hà Nội], [13-Nguyễn Quang
Thạch (1999), Nghiên cứu trồng rau thủy canh công nghệ cao trong điều kiện có
mái che sản xuất trong nước phục vụ phát triển kinh tế xã hội các tỉnh miền núi
phía bắc Việt Nam].
Sản xuất rau bằng kỹ thuật thuỷ canh là một dạng ứng dụng công nghệ cao,
phù hợp với sản xuất nông nghiệp đô thị nơi đất canh tác giảm dần, môi trường
canh tác ô nhiễm và thị trường yêu cầu sản phẩm chất lượng cao. Đây là loại hình
canh tác đang được nghiên cứu hồn thiện trong điều kiện Việt Nam và rất có triển
vọng trong tương lai.
2. Kỹ thuật trồng rau trong điều kiện có che chắn (nhà lưới, nhà nilon, nhà màn,
polyetylen phủ đất)
Cách trồng này sẽ hạn chế được sâu bệnh hại, cỏ dại, sương muối nên ít phải
sử dụng thuốc BVTV, đồng thời rút ngắn thời gian sinh trưởng, năng suất cũng
được nâng cao. Tuy nhiên các vật liệu xây dựng vật liệu che chắn và nilon phủ đất
hiện nay giá thành cao người nông dân vẫn chưa đủ vốn đầu tư để sản xuất lớn.


16
Phương pháp này trên thế giới sử dụng khá phổ biến. Ở nước ta vùng rau Đà Lạt có
diện tích 500 ha, Hà Nội 42,7 ha hầu hết các vùng rau của tỉnh, thành phố và khu
công nghiệp lớn đều có dạng hình canh tác này.
Ưu điểm của phương pháp trong nhà lưới là người trồng rau giảm được
lượng nước tưới, lượng phân bón và thu hoạch quanh năm mà đất vẫn được tơi xốp.
Hơn nữa trồng rau sạch bằng cách phủ lưới còn chống được sâu rầy và đặc biệt là
không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, mỗi năm cho năng suất từ 8 - 9 vụ. Việc phủ
lưới cịn có đặc điểm là chống mưa, chống nắng và chống sương muối làm úng
ngập

rau.

[ />
nay.181100/]
3. Trồng rau an toàn ngồi đồng ruộng
Có nhiều phương pháp sản xuất rau, mỗi phương pháp đều có những nhược
điểm riêng của nó. Trong đó kỹ thuật sản xuất rau an tồn trong điều kiện ngồi
đồng là phương pháp tương đối đơn giản, ít tốn tiền với biện pháp quản lý theo quy
trình IPM. Với hình thức canh tác này mới có thể đáp ứng đủ nguồn rau xanh cho
người tiêu dùng. Hơn nữa phương pháp này vừa đảm bảo được năng suất cao mà
giá thành sản phẩm cũng không đổi so với sản xuất theo tập quán nông dân.
[ />Đây là phương thức canh tác chủ yếu của ngành sản xuất rau nước ta. Mục
tiêu lớn nhất là hơn 600 ngàn ha trồng rau được canh tác theo quy trình an tồn.
Cho đến nay việc đầu tư cho nghiên cứu và phát triển RAT chủ yếu tập trung theo
hướng này. Ngồi quy trình chung do Bộ NN &PTNT ban hành, các địa phương
đều có xây dựng quy trình cụ thể cho từng cây hàng vạn hộ nông dân được tập huấn
kỹ thuật được áp dụng tại khu vực này là:
Sử dụng các sản phẩm sinh học (bón phân, BVTV) trong canh tác hạn chế
các sản phẩm hố học. Như thả thiên địch (bọ xít ăn mồi) phòng trừ rệp, bọ trĩ; Sử
dụng màn phủ nơng nghiệp trừ cỏ dại, phịng rệp và giữ ẩm cho đất...
Tóm lại, dù áp dụng phương thức canh tác nào thì quy trình kỹ thuật phải đáp
ứng được yêu cầu là đạt năng suất cao, phẩm chất rau tốt dư lượng hoá chất đảm
bảo dưới ngưỡng cho phép và dễ áp dụng với người nông dân.


17
1.1.1.4. Khái niệm hiệu quả kinh tế và phương pháp đánh giá hiệu quả kinh tế sản
xuất rau an toàn.
Khái niệm về hiệu quả kinh tế:
Hiệu quả kinh tế là một phạm trù kinh tế phản ánh mặt chất lượng của hoạt
động kinh tế, đây là một chỉ tiêu rất quan trọng có nhiều điểm về hiệu quả kinh tế.
+ Hiệu quả kinh tế là chỉ tiêu so sánh mức độ tiết kiệm chi phí trong trong

một đơn vị và khối lượng kết quả hữu ích của hoạt động sản xuất vật chất, góp phần
tăng thêm lợi ích của xã hội, của nền kinh tế quốc dân.
+ Hiệu quả kinh tế là sự so sánh giữa kết quả thu được và chi phí bỏ ra để
thực hiện kết quả thu được.
- Nội dung hiệu quả kinh tế
Hiệu quả kinh tế các nhà kinh tế đều cho rằng phải phân biệt rõ 3 khái niệm
cơ bản về hiệu quả. Đó là hiệu quả kỹ thuật, hiệu quả phân bố và hiệu quả kinh tế.
+ Hiệu quả kỹ thuật: là số lượng sản phẩm có thể đạt được trên một đơn vị
chi phí đầu vào hay nguồn lực sử dụng vào sản xuất những điều kiện cụ thể về kỹ
thuật hay công nghệ áp dụng vào sản xuất. Hiệu quả kỹ thuật được sử dụng phổ
biến trong kinh tế học vi mô để xem xét tình hình sử dụng nguồn lực cụ thể.
+ Hiệu quả phân bổ: hiệu quả phân bổ là chỉ tiêu hiệu quả trong các yếu tố
giá sản phẩm giá đầu vào được tính để phản ánh giá trị sản phẩm thu thêm tính trên
một đồng chi phí thêm vào đầu vào và giá của đầu ra
+ Hiệu quả kinh tế là một phạm trù kinh tế mà trong đó sản xuất đạt cả hiệu
quả kỹ thuật, hiệu quả phân bổ. Điều đó có nghĩa là hai yếu tố hiện vật và giá trị đều
được tính đến khi xem xét việc sử dụng các nguồn lực trong sản xuất.
- Bản chất hiệu quả kinh tế
Bản chất hiệu quả kinh tế xuất phát từ mục đích sản xuất và sự phát triển
kinh tế xã hội của quốc gia đó là thỏa mãn ngày càng tăng về vật chất và tinh thần
của mọi thành viên trong xã hội.
Những chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh tế:
+ Tổng giá trị sản xuất (G0): là toàn bộ của cải vật chất và dịch vụ được tạo
ra trong một chu kỳ sản xuất trên một đơn vị thời gian.


18
+ Chi phí trung gian (IC) là tồn bộ chi phí vật chất thường xuyên và chi phí
dịch vụ sử dụng trong quá trình sản xuất.
+ Giá trị gia tăng (VA): giá trị gia tăng thêm của người sản xuất khi đầu tư

vào sản xuất. Nó là hiệu số giá trị sản xuất và chi phí trung gian.
+ Chi phí lao động (LC): là giá trị của toàn bộ lao động đã sử dụng và sản
xuất ra một số lượng sản phẩm nhất định.
+ Thu nhập hỗn hợp (MI) là thu nhập của người sản xuất bao gồm của người
lao động và lợi nhuận thu được của người sản xuất.
+ Hiệu quả sản xuất trên một đồng chi phí trung gian
+ Hiệu quả của giá trị tăng thêm trên một đồng chi phí trung gian
+ Hiệu quả của giá trị sản xuất trên một công lao động
+ Hiệu quả của giá trị gia tăng thêm trên một nhân công lao động
+ Hiệu quả thu nhập hỗn hợp trên một nhân công lao động.
1.1.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến sản xuất và tiêu thụ rau an toàn
1.1.2.1. Các yếu tố ảnh hưởng đến sản xuất rau an tồn
* Nhóm yếu tố về tự nhiên
+ Khí hậu thời tiết Khí hậu ở nước Việt Nam mang tính chất khí hậu nhiệt
đới nóng ẩn tạo điều kiện sâu bênh phát triển, thời tiết thay đổi liên tục, do vậy ảnh
hưởng đến sản xuất nơng nghiệp nói chung và sản xuất rau an tồn nói riêng. Do đó
trong q trình sản xuất các hộ phải có biện pháp phịng chống các điều kiện bất lợi
cho cây trồng cũng như xem xét lựa chọn các giống cây phù hợp với nhiệt độ - thời
tiết từng vùng.
+ Đất đai: Đối với cây rau bộ rễ ăn nông ở tầng mặt trong phạm vi từ 25 - 30
cm. Do vậy tính chịu hạn rất kém dễ bị sâu bệnh, loại đất thích hợp với rau an tồn
là đất nhẹ, đất trung bình sau đó đến đất cát pha. Để cây rau cho năng suất đòi hỏi
phải có tầng đất canh tác tươi xốp, giữ ẩm, giữ nhiệt, dễ thoát nước khi ngập úng,
giàu chất dinh dưỡng, dễ hấp thụ, bên cạnh đó có nhiều yếu tố khác nhưng yêu cầu
của rau an toàn tương đối giống nhau.
* Nhóm yếu tố kỹ thuật


19
+ Yếu tố giống: Giống đóng vai trị quan trọng trong quá trình sản xuất, nếu

đầu tư như nhau giống khác nhau cho năng suất khác nhau. Giống tốt là giống cho
năng suất cao, khả năng chống chịu sâu bệnh tốt, chất lượng sản phẩm cao… ở Việt
Nam hiện nay vẫn còn sử dụng một số giống cũ ở một vài địa phương, trong những
năm gần đây đã lai tạo và nhập nhiều giống mới nhưng việc đưa giống mới vào địa
phương phải chú ý đến từng điều kiện của từng vùng từng địa phương.
+ Yếu tố phân bón: Nếu phân bón đầy đủ và hợp lý thì sẽ làm tăng năng suất
và phẩm chất rau. Phân bón có mối quan hệ chặt chẽ với khả năng chống chịu sâu
bệnh của rau. Mặc dù cây rau là cây có thời gian sinh trưởng tương đối ngắn và cho
khối lượng sản phẩm tương đối cao nhưng địi hỏi lượng phân bón lớn. Song khơng
lúc nào lượng phân bón cũng tỷ lệ thuận với năng suất.
Đối với phân chuồng: Rau phản ứng khá tốt với các loại phân đã ủ ải. Ngoài
ra phân chuồng cịn có tác dụng cải tạo đất và duy trì cân đối giữa sinh trưởng sinh
dưỡng và sinh trưởng sinh thực.
Đối với phân đạm: Rau khá thích hợp với đạm đặc biệt là rau an lá. Nhưng
trong quá trình bón phải chú ý là thời kỳ nào bón ít thời kỳ nào là bón nhiều.
Đối với lân: Bón lân cho rau ăn quả, quả giúp bộ rễ phát triển đầy đủ, cây
cứng cáp thời gian chống chịu sâu bệnh hại và những thay đổi bất lợi của ngoại
cảnh…
Đối với kali: Đây là loại phân có tác dụng thúc đẩy mạnh các q trình tích
luỹ vật chất, kali rất cần thiết cho loại cây ăn củ, quả ăn rễ nhưng điều quan trọng là
khi nào bón kali cho rau là hợp lý nhất để đạt hiệu quả kinh tế là điều quan trọng
hơn cả.
+ Yếu tố về kỹ thuật canh tác: Các khâu công việc như làm đất, làm cỏ, tưới
nước… là những biện pháp đáp ứng nhu cầu về dinh dưỡng, độ thống khí, nồng độ
CO2 trong đất để rau sinh trưởng và phát triển tốt. Nếu có chế độ chăm sóc thường
xun và hợp lý thì sẽ cho năng suất cao và ngược lại.
+ Yếu tố bảo vệ thực vật: Đây là yếu tố quan trọng không kém gì khâu chọn
giống, yếu tố này quyết định phần quan tâm đến sản lượng cây trồng và yêu cầu của
RAT.