Báo cáo "Toàn cầu hoá và một số luận điểm về toàn cầu hoá " potx

nghiên cứu - trao đổi
34 tạp chí luật học số 5/2007



ThS. Kiều Thị Thanh *
on cu hoỏ kinh t - thng c gi
tt l ton cu hoỏ - th hin sõu sc s
kt ni v ph thuc ln nhau v nhiu lnh
vc nh kinh t, vn hoỏ, chớnh tr, xó hi
ngy cng gia tng gia cỏc quc gia trờn th
gii. Tuy nhiờn, khi m cỏc quan h kinh t -
thng mi gia cỏc nc ngy nay, dự trc
tip hay giỏn tip, luụn l mi quan tõm
trc ht v hng u hu ht cỏc hi ngh,
din n song phng hay a phng thỡ
tõm im ca ton cu hoỏ luụn l cỏc quan
h kinh t cng nh im mu cht ca ton
cu hoỏ kinh t luụn l t do hoỏ thng
mi, vi mc tiờu xoỏ b cỏc ro cn
thng mi hoc cỏc cn tr khỏc i vi t
do thng mi trờn phm vi ton cu.
Ton cu hoỏ c hu ht cỏc hc gi
khp ni trờn th gii cụng nhn l khuynh
hng khỏch quan trong s phỏt trin ca
kinh t th gii, gn vi s phỏt trin ca
kinh t th gii ngy nay ch yu da vo s
k tha, sỏng to v phỏt trin kin thc,
cht xỏm v cỏc sn phm thuc ti sn trớ

tu ang ngy cng tr nờn cú giỏ tr thng
mi ln hn bao gi ht trong lch s phỏt
trin ca nú. Bờn cnh ú, cng cú quan
im xem xột ton cu hoỏ ch vi nhng
mt trỏi ca nú, t ú phn i quyt lit
tin trỡnh ton cu hoỏ v t do hoỏ thng
mi ang din ra ngy cng nhanh, mnh
hn gia cỏc quc gia. Ngoi hai khuynh
hng ny, mt s hc gi khỏc tha nhn
tớnh tt yu khỏch quan ca tin trỡnh ton
cu hoỏ vi nhng u im ni tri ng
thi ch ra v tỡm cỏch hn ch nhng tỏc
ng tiờu cc ca nú, c bit khi nhng tỏc
ng ny cú th l rt xu i vi cỏc nc
nghốo hoc cỏc nc ang phỏt trin.
Trc ht cn phi cú khỏi nim hoc
cỏch hiu chung v ton cu hoỏ nhng
trong thc t, iu ny khụng d dng, thm
chớ cũn khỏ phc tp khi m ton cu hoỏ
núi chung c hin din nh l mt trong
s nhng vn thu hỳt c s quan tõm
sõu sc v gõy tranh lun nhiu nht.
(1)

Cỏc nh kinh t hc, cỏc nh hoch nh
chớnh sỏch, cỏc nh chuyờn mụn khỏc t
mụi trng lm vic hoc hc thut, khi
nghiờn cu ton cu hoỏ thng gn vi ni
phỏt ngun cỏc sỏch lc kinh t quc t
hoc quc gia nh cỏc t chc, cỏc c quan

thuc Liờn hp quc, Ngõn hng th gii
hoc cỏc thit ch thng mi, ti chớnh,
tin t khỏc, cỏc trng i hc hoc cỏc
vin, cỏc c quan nghiờn cu, phỏt trin
kinh t quc gia hoc khu vc. Mi mt
khỏi nim, mt nh ngha hay mt cỏch
hiu v ton cu hoỏ xut phỏt t cỏc hc
gi ny khụng ch th hin trỡnh chuyờn
sõu ca h m cũn gn vi vic nghiờn cu
t gúc no, ngi a ra khỏi nim ng
T

* Ging viờn Khoa lut dõn s
Trng i hc Lut H Ni


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 5/2007 35
h hay phn i hoc th hin quan im
trung ho i vi ton cu húa. Vi mt
thc t nh vy, thm chớ ngi ta cũn kt
lun rng: bt k cỏc cuc tranh lun (v
ton cu hoỏ) vn ang tip tc din ra vi
tn s v quy mụ ln, cỏc khỏi nim v hỡnh
nh v ton cu hoỏ núi chung s vn gi
li dỏng v khụng thng nht v thiu ton
din ca nú.
(2)

Minh chng cho lun im ny, ngi

ta trớch dn vic mt s ngi xem xột ton
cu hoỏ trong tớnh h thng v trờn phm vi
ton cu vi lun im rng kinh t th
gii ngy nay hu nh ch cú mt con ng
phỏt trin duy nht gn vi nhng thnh tu
v chớnh tr, v kinh t v t do hoỏ thng
mi k t thi im kt thỳc chin tranh lnh
cui nhng nm 1980 v u nhng nm
1990, gn vi s tan ró ca Liờn Xụ v cỏc
nc XHCN ụng u. Bờn cnh ú, cú
quan im khỏc khụng ng tỡnh vic s
dng thut ng ton cu hoỏ. ch tin
trỡnh liờn kt, hi nhp ngy cng sõu sc
nhng vn phn ỏnh y nguyờn tc ch
quyn quc gia khụng th can thip gia
cỏc nc trờn th gii ngy nay, nhng
ngi theo quan im ny cho rng thut
ng thớch hp hn s l quc t hoỏ.
Nhiu hc gi khỏc nghiờn cu ton cu
hoỏ t nhng gúc khỏc. Trong khi mt
s ngi a ra khỏi nim v ton cu hoỏ
trờn phng din ca s thay i, s dch
chuyn ngy cng gia tng cỏc sn phm
hng hoỏ, dch v qua biờn gii gia cỏc
quc gia vi kt qu ni bt ca s thay i,
dch chuyn ny ó v ang lm xut hin
mt nn kinh t mang tớnh thng nht ton
cu thc s; mt s ngi khỏc li hoc l
nh ngha v ton cu hoỏ c bn da vo
s d oỏn hoc nhỡn nhn v tim nng

tng lai ca s phỏt trin v hi nhp kinh
t th gii theo s phỏt trin vt bc ca
ngnh cụng ngh thụng tin; hoc li c bn
ỏnh giỏ v ton cu hoỏ theo s phỏn oỏn
v kh nng v trin vng ca s phỏt trin
vn hoỏ, xó hi mang tớnh ton cu ca xó
hi loi ngi trong th k mi.
Mc dự c im c bn v quan trng
nht ca ton cu hoỏ l nú to ra s kt ni
v s ph thuc ln nhau ngy cng ln v
sõu sc gia cỏc quc gia ng thi ó cú
s thng nht gn nh tuyt i gia cỏc
nh nghiờn cu nhng s nhỡn nhn v ton
cu hoỏ nhiu bỡnh din khỏc nhau nh
trờn chc chn dn ti s a dng trong
cỏch hiu v ton cu hoỏ. Chng hn,
Friedman nhn nh: Ton cu hoỏ l s
hi nhp mang tớnh tt yu ca cỏc th
trng, cỏc nh nc cp quc gia v
cỏc loi cụng ngh ti mt cp m ngi
ta cha tng c chng kin trc ú. S
hi nhp ny tuõn theo mt cỏch thc m s
to kh nng cho cỏc cỏ nhõn, cỏc doanh
nghip v cỏc nh nc vn n mt th
gii phỏt trin hn rt nhiu so vi trc
ú. Ton cu hoỏ khụng phi l mt khuynh
hng n gin hoc l mt th mt thi
trang, nú l mt h thng quc t. Trong
khi ú Jones li vit: Ton cu hoỏ l
quc t hoỏ v ti chớnh v sn xut, s gia

tng v yờu cu chuyn giao cụng ngh v
kt ni ngy cng cht ch hn gia mi
ngi cựng tn ti trong th gii ngy
nay. M rng hn na, Bỏo cỏo phỏt trin


nghiên cứu - trao đổi
36 tạp chí luật học số 5/2007
con ngi nm 1999 ca Chng trỡnh phỏt
trin ca Liờn hp quc (UNDP) nhn
mnh: Ton cu hoỏ l s ph thuc ln
nhau ngy cng tng lờn gia mi ngi
trờn th gii. Nú l mt quỏ trỡnh trong ú
s hi nhp gia cỏc quc gia khụng ch v
kinh t m cũn v vn hoỏ, cụng ngh v
qun lớ, iu hnh.
Tng hp, phõn tớch cỏc quan im a
dng v ton cu hoỏ cựng cỏc c im ca
nú cng nh nghiờn cu nhm a ra cỏc
khuyn ngh ti cỏc t chc, hi ngh,
chng trỡnh quc t cú liờn quan ti ton
cu hoỏ, ti s tng trng v phỏt trin ca
kinh t th gii l mt trong nhng cụng vic
ca mt s c quan thuc Liờn hp quc.
Trờn c s ú, h ó a ra bn c im
quan trng nht ca ton cu hoỏ,
(3)
ú l:
- Ton cu hoỏ l s hi nhp v ph
thuc ln nhau gia cỏc quc gia (mang tớnh

cht ton cu) ngy cng tng lờn;
- Ton cu hoỏ khụng phi l hin tng
hon ton mi. Trong thc tin, vic quc
t hoỏ cỏc quan h thng mi - gn lin
vi quan im v t do hoỏ thng mi - ó
cú s phỏt trin tng i lõu di trong lch
s thng mi quc t;
- Ton cu hoỏ khụng ch v kinh t m
mang tớnh a phng din. Nú bao trựm
cỏc lnh vc kinh t, chớnh tr, vn hoỏ v
xó hi;
- Ton cu hoỏ c c tớnh hoỏ vi
nhng dũng chy quc t mnh m cha tng
cú trc ú v hng hoỏ v dch v, v ti
chớnh t, v s lan truyn ca cỏc quan im
v khuynh hng cng nh v s l din ca
nhng xu hng chớnh tr v xó hi mi.
Bờn cnh s khỏc bit trong vic a ra
nh ngha, quan im, cỏch nhỡn v ton
cu hoỏ, s khụng ng tỡnh gia cỏc hc
gi v hin tng ny cũn c biu hin
nhng gúc khỏc. Mt trong nhng s
khỏc bit khỏ sõu sc gia h th hin s
cp mc ( sõu) v phm vi (chiu
rng) ca s hi nhp m ton cu hoỏ
mang n cho kinh t th gii.
Cú th lit kờ bn quan im i din
cho s khỏc bit ny.
(4)
Quan im th nht

nh dng ton cu hoỏ vi s thun nht
ngy cng tng lờn gia cỏc quc gia trong
h thng kinh t ton cu, t ú h thm chớ
cho rng cú th nhỡn thy kh nng tng
i chc chn ca s ng nht hoỏ hay
s nht th hoỏ th gii. Th gii trong
tng lai cú th ho ng nh mt hoc lm
phự hp vi s nhỡn nhn ca cỏc tỏc gi
theo quan im ny. Thc tin lch s phỏt
trin th gii gn õy ớt nhiu chng minh
lun im ca cỏc hc gi ny. Chng hn,
lch s phỏt trin ca cỏc nc chõu u t
nhng quc gia riờng bit tin ti vic hỡnh
thnh Cng ng kinh t chõu u (EEC)
trong nhiu nm u thnh lp t chc ny
v tr thnh Liờn minh chõu u (EU) vi
25 quc gia thnh viờn nh hin nay. Thc
t, cỏc hc gi theo quan im ny thng
cú xut phỏt im t s ng h vai trũ ca
s ớt cỏc cng quc trong h thng kinh
t, chớnh tr th gii.
Khụng ng tỡnh vi quan im th
nht, quan im th hai cho rng s ng
nht hoỏ hay s nht th hoỏ th gii s
khụng cú my kh nng xy ra, mc dự
quan im ny cng tha nhn kh nng


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 5/2007 37

chc chn ca mt lot nhng thay i ln
c v s lng v cht lng trong mi
quan h gia cỏc quc gia, gia cỏc nh
nc. Nhng thay i ny s c kt hp
vi nhau xỏc lp mt iu kin mi hoc
mt cỏch thc mi trong vic gii quyt cỏc
cụng vic ca kinh t th gii cng nh gii
quyt nhng bt n gia cỏc quc gia. õy
l quan im bo v n cựng ch quyn
quc gia, nghiờng v cỏc quc gia yu th
v kinh t v trỡnh phỏt trin nhng c
lp v bỡnh ng vi cỏc quc gia khỏc v
t cỏch phỏp lớ khi m phỏn, thng lng
v b phiu v cỏc vn liờn kt quc t.
Vi s lng khỏ ln cỏc quc gia ny trờn
th gii ngy nay, rừ rng h cú th trit
khai thỏc th mnh gn vi s ụng o ca
mỡnh cõn bng hn cỏc li ớch kinh t,
chớnh tr, phỏp lớ vi cỏc quc gia giu cú
v phỏt trin khỏc. Thc cht, cỏc hc gi
xem xột ton cu hoỏ di gúc ny va
cú s tỏch bch nht nh, va cú s giao
chiu khụng th tỏch ri cỏc quan h kinh
t, chớnh tr, phỏp lớ gia cỏc nc t ú
khng nh mc sõu sc v phm vi rng
khp ca ton cu hoỏ kinh t trờn c s ca
nguyờn tc c lp v tụn trng ln nhau,
cựng phỏt trin v cựng cú li trong bi
cnh ngy cng phc tp ca cỏc quan h
kinh t, chớnh tr th gii.

Ngc li vi s khng nh mnh m
tớnh cht sõu rng ca ton cu hoỏ trong
hai quan im trờn, quan im th ba nhỡn
nhn v trin vng ca ton cu hoỏ mc
v phm vi khụng ỏng k. Cỏc hc gi
ng h quan im ny cho rng mc dự
trong vi thp k gn õy, nhiu bc phỏt
trin quan trng trong cỏc quan h kinh t,
thng mi quc t thc s l nhng ct
mc ỏnh du tm quan trng ngy cng gia
tng ca cỏc quan h ny trong s phỏt trin
chung ca cỏc quc gia trờn th gii nhng
iu ú thuc v cỏc ngnh khoa hc nghiờn
cu v kinh t, chớnh tr, xó hi vi s m
rng hn, phc tp hn v i tng v
phm vi nghiờn cu ca cỏc ngnh khoa hc
ny; khụng bao hm v dn n s thit lp
mt k nguyờn mi vi cỏch thc gii quyt
mi cỏc cụng vic ca th gii. Núi cỏch
khỏc, cỏc hc gi a ra quan im ny ó
nhỡn nhn v xem xột vn gúc
tng i hp. Ton cu hoỏ, theo h, ch
dn ti kt qu ni bt nht l s m rng
i tng nghiờn cu ca nhiu ngnh khoa
hc vi nhng lớ thuyt mi, nhng gi nh
mi, nhng cuc tranh lun ngy cng sõu
sc v ton din hn v ton cu hoỏ.
Cui cựng, cú nhng hc gi xem xột
ton cu hoỏ hay s kt ni ngy cng cht
ch hn gia cỏc quc gia trờn thc t l mt

hin tng bỡnh thng nh hng ngn, hng
triu hin tng, s vt khỏc nhau ca i
sng vn liờn tc ny sinh, tn ti, phỏt trin
v li tn trong cuc sng ca loi ngi t
xa ti nay. H cho rng s chng cú gỡ
quan trng hoc ch cú tớnh cỏch mt
chiu ó hoc ang din ra vi th gii.
Cựng vi tớnh a sc thỏi ca cỏc nghiờn
cu v ton cu hoỏ, thỏi ca cỏc nh
nghiờn cu i vi ton cu hoỏ cng rt
khỏc bit. Trong khi nhiu hc gi ng h
trit tin trỡnh ton cu hoỏ thỡ nhiu
ngi khỏc kiờn quyt phn i tin trỡnh
ny. Nhiu ý kin khỏc li th hin lp


nghiên cứu - trao đổi
38 tạp chí luật học số 5/2007
trng trung ho i vi tin trỡnh núng
bng ny ca th gii.
Nhng ngi lc quan v ton cu hoỏ
thỡ cho rng vi c im c bn ca ton
cu hoỏ l khụng ch lm tng thờm mc
rt ln s kt ni m cũn bao hm s ph
thuc ln nhau gia cỏc quc gia, s hi
nhp ca cỏc quc gia vo nn kinh t ton
cu, ton cu hoỏ rừ rng ó v ang to ra
nhng c hi, nhng tim nng cho s phỏt
trin kinh t ca mi quc gia. Nhiu bng
chng v kt qu ca chớnh sỏch m ca

kinh t t nhiu nc cho thy t do hoỏ
thng mi ó dn n s thu hỳt v tng
u t trc tip nc ngoi, gia tng s
chuyn giao cụng ngh tiờn tin, tng t l
hng hoỏ xut khu, tng thu nhp bỡnh
quõn u ngi iu ny cng c bit
cú ý ngha khi cỏc con s ny phỏt ngun t
cỏc nc ang phỏt trin hoc cỏc nc
nghốo cú thu nhp bỡnh quõn u ngi
thp hoc thm chớ rt thp.
Bờn cnh ú, nhng ngi trit ng
h ton cu hoỏ cng cho rng vi vic s
dng mng li thụng tin ton cu ngy
cng rng rói v ph bin, ton cu hoỏ ó
v s lm tng thờm nhn thc ca mi
ngi trờn khp th gii v s vi phm cỏc
quyn con ngi, v s lm dng lao ng
tr em, v tỡnh trng tham nhng, v bo
lc t ú nú khụng ch to ra nhng c
hi tt cho s u tranh ngn chn, hn ch
nhng hin tng ny m cũn to ra nhng
c hi ln cho vic thc hin tin trỡnh dõn
ch, bo m cỏc quyn c bn ca con
ngi trờn phm vi ton th gii. S ng h
ton cu hoỏ cũn n mc cú ngi trong s
h thm chớ ó s dng thut ng ignorant
protectionists (nhng k bo v xun
ngc)
(5)
gi nhng ngi tham gia biu

tỡnh bo v cỏc quan h kinh t, sn xut ni
a v phn i ton cu hoỏ, phn i s
lan rng ca cỏc dũng chy ti chớnh v tin
t t cỏc quan h u t nc ngoi vo th
trng ni a. Nhng ngi tham gia cỏc
cuc biu tỡnh ny thng nhn thc rng
cỏc dũng chy u t ti chớnh v tin t
nc ngoi vo ni a thng i kốm theo
nhng yờu cu khụng my vụ t dn ti s
thay i nhiu thit ch kinh t, hnh chớnh,
t chc ca mt quc gia. S thay i ny
thng dn ti nhng hu qu tiờu cc cho
sn xut ni a, c bit l cho sn xut v
tiờu th sn phm nụng nghip, nh hng
trc tip ti li ớch ca nhiu ngi, c
bit l ca nụng dõn, cựng vi nhiu tng
lp khỏc trong quc gia ú.
Ging nh quan im ng h ton cu
hoỏ, nhng ngi phn i ton cu hoỏ
cng ht sc quyt lit. H xem ton cu
hoỏ nh mt ngun ci ca bt cụng v
tham nhng, ca ụ nhim mụi trng v ca
mt th gii trong ú s nghốo úi luụn tn
ti v s lng ngi nghốo tng lờn rt
nhanh.
(6)
Nhng ngi ny khụng thy s
tt p ca ton cu hoỏ khi nhỡn vo nhng
con s v mt th gii m ú cú s cỏch
bit khng khip v thu nhp, v s chim

hu ca ci, v khong cỏch k giu ngi
nghốo gia cỏc giai tng khỏc nhau, khụng
ch khộp kớn trong mt quc gia m cũn bc
l trong khung cnh chung ca th gii. H
cho rng ton cu hoỏ khụng th to ra mt
th gii phỏt trin khi m ch 1/5 dõn s


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 5/2007 39
giu cú ton cu ó s hu ti 1/3 lng
ca ci ca th gii.
(7)
Cng khụng th nhỡn
thy th gii phỏt trin tt p song hnh
vi ton cu hoỏ khi m trờn th gii mi
nm cú ti vi trm triu tr em di 5 tui
b suy dinh dng vỡ thiu úi; gn 15 triu
tr em cht mi nm vỡ nhng cn bnh liờn
quan ti nn úi v khong 100 triu tr em
vn phi sng v lm vic lang thang, vt
vng trờn ng ph khụng nh ca,
khụng ni nng ta.
(8)

Thờm vo cỏc s liu v tỡnh trng v
hon cnh xó hi bc bi nờu trờn l bc
tranh mụi trng ton cu vi s ụ nhim
(khụng khớ, ngun nc, ting n) ngy
cng tr nờn ỏng bỏo ng. Vi mt lng

khớ thi carbon dioxide khng l ngy ờm
cun vo khong khụng, bu khớ quyn trỏi
t - lp ỏo bo v hu hiu cuc sng
ca con ngi trờn hnh tinh sng ny
ang ngy ngy thay i ỏng k hỡnh dng
ca nú. Lng khớ thi ú - thc cht l mt
sau ca xó hi phỏt trin, ca tng trng v
phỏt trin kinh t - ch yu phỏt ngun t
hot ng ca cỏc ngnh cụng nghip mt
s quc gia cụng nghip hoỏ giu cú, t
hot ng ca cỏc sn phm cụng nghip
th hin bc tin tt bc trong sn xut
v tiờu dựng ca xó hi loi ngi. Tt c
ó gúp phn lm tng thờm s lo ngi trc
nhng d bỏo ỏng bun v tỡnh trng núng
lờn ton cu, lm tng thờm mc ngt
ngt ca cm giỏc lo s v s thay i thi
tit v khớ hu trỏi t ca nhiu ngi trờn
khp hnh tinh. Bờn cnh ú, cỏc s kin
thiờn tai bt thng vi sc tn phỏ khng
khip ca nú xy ra nhiu ni trờn th gii
cng lm cho nhiu ngi ngy cng tr
nờn bi quan hn v s phỏt trin kinh t th
gii gn vi bc tranh ton cu hoỏ.
Gi lp trng trung ho gia quan im
ng h v quan im phn i ton cu hoỏ
l cỏc ý kin va ghi nhn nhng mt tớch
cc khụng th ph nhn va phõn tớch, m
x v c gng tỡm ra cỏch thc ngn nga,
gim bt nhng hn ch khú chi cói ca

tin trỡnh ny. Thc cht quan im ny bao
gm s dung ho gia quan im ng h
trit v quan im phn i quyt lit
ton cu hoỏ v t do hoỏ thng mi.
Phi tha nhn mt thc t rng ton
cu hoỏ v t do hoỏ thng mi rừ rng ó
mang li nhng thay i ln trong hot
ng kinh doanh, thng mi th gii cng
nh lm thay i ỏng k din mo kinh t
th gii. Cha bao gi ngi ta c chng
kin nhng dũng chy u t mnh m n
nh vy gia cỏc nn kinh t trờn th gii.
Dũng chy ny thng t cỏc nc cụng
nghip phỏt trin ti cỏc quc gia ang phỏt
trin. iu ny ó gúp mt phn quyt nh
trong s phỏt trin c s h tng, lm tng
ỏng k cỏc c hi tỡm kim vic lm cng
nh thu nhp cho ngi dõn cỏc nc
nghốo, tng thu nhp quc dõn cng nh
GDP bỡnh quõn u ngi, lm thay i
ỏng k bc tranh kinh t quc gia, tng v
th quc gia trong quan h kinh t quc t
minh ho cho lun im trờn, ngi
ta thng dn chng v s phỏt trin vt
bc trong nhiu lnh vc kinh t ca Trung
Quc - quc gia ụng dõn nht th gii v
l mt trong sỏu quc gia cú din tớch ln
nht th gii - vi nhng iu kin v kh

nghiên cứu - trao đổi
40 tạp chí luật học số 5/2007
nng phỏt trin kinh t thng khỏ ngt
nghốo trong hon cnh ú nh mt vớ d ht
sc in hỡnh. Bt u ci cỏch, m ca nn
kinh t t nm 1978, cho ti u nhng nm
2000, Trung Quc ó vn lờn tr thnh
mt trong nhng nn kinh t cú tc phỏt
trin kinh t nhanh nht th gii, vi t l
tng trng bỡnh quõn hng nm l 9,7% ó
tr thnh nn kinh t ln th by v cú quan
h thng mi, buụn bỏn quc t ng th
tỏm trờn th gii. Ch sau hn hai thp k
i mi, giỏ tr thng mi quc t ca
Trung Quc ó tng lờn hn 12 ln, t 38 t
USD nm 1980 lờn ti 474 t USD nm
2000.
(9)
Vi chớnh sỏch m ca, thu hỳt u
t nc ngoi khỏ mm do, thụng thoỏng,
Trung Quc ca thi kỡ i mi cú v trớ
khỏc xa so vi Trung Quc ca thi kỡ trc
1978- khi nú vn c xỏc nh l mt nc
XHCN truyn thng, c in vi vai trũ ti
cao ca nh nc trong qun lớ, iu phi
v hot ng kinh t, trong vic ban hnh
v thc hin cỏc chớnh sỏch kinh t vi h
thng cỏc n v kinh t hot ng da trờn
c s k hoch mang tớnh phỏp lnh.
(10)

Cho
ti cui nm 2001, sau mt chng ng
lõu di, khú khn ca 15 nm iu ỡnh,
m phỏn, Trung Quc ó chớnh thc tr
thnh thnh viờn ca T chc thng mi
th gii WTO, ngi ta cng khụng th ph
nhn v trớ ca Trung Quc nh mt trong
nhng ct tr chớnh ca thng mi th
gii, thm chớ vi hi vng quc gia ny s
cú nh hng ln ti vic nh v li vai trũ
ca cỏc nc ang phỏt trin nhm tỏi cõn
bng li ớch m hin ti ang nghiờng v
phớa cỏc quc gia phỏt trin trong quan h
thnh viờn WTO.
(11)

Tuy nhiờn, bờn cnh mng mu ti
sỏng ca bc tranh ton cu hoỏ, quan
im th ba ny, ngi ta cng thy v phi
suy ngm nhiu v phn u ti v m m
ca nú. ỏng k nht trc ht l s phõn
hoỏ v cỏch bit giu nghốo gia cỏc tng
lp ngi khỏc nhau trong xó hi ó ngy
cng tr nờn khc nghit hn gn vi tin
trỡnh m ca, ci cỏch, chuyn dch v phỏt
trin kinh t cỏc nc nghốo. Thờm vo
ú l con s gn mt na dõn s th gii
(khong 3 t ngi) ch yu sng cỏc
nc ang phỏt trin ang phi tn ti di
mc nghốo kh vi mc sng bỡnh quõn ớt

hn 2 USD mt ngy. Bc tranh ny cng
tr nờn m m, nng n hn khi ngi ta
trớch dn c tớnh ca Tiu ban nụng nghip
ca Liờn hp quc (United Nations for
Agriculture), theo ú, ti nm 2008 th gii
vn cú ti 2/3 dõn s ca tiu sa mc
Saharan chõu Phi v khong 40% dõn s
chõu vo tỡnh trng thiu úi.
(12)
Thc
t ny din ra khc nghit ti mc m ngay
mt s quc gia giu v phỏt trin nht
th gii hoc cú iu kin thc hin
chớnh sỏch phỳc li xó hi tt nht th gii,
ngi ta vn cú th c chng kin mi
quan h v khong cỏch giu nghốo xa vi,
dự trc tip hay giỏn tip, gia nhng
ngi giu cú nht hnh tinh hoc quc
gia, s hu cỏc ti sn cú th tr giỏ lờn ti
hng chc t hoc hng chc triu ụ la v
nhng ngi vụ gia c, vụ ngh nghip
phi sng hon ton bng khon tin tr
cp ớt i t phớa nh nc. Hn th na,
ton cu hoỏ cng thng mang li tng


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 5/2007 41
lai khụng my sỏng sa cho hu ht ngi
lao ng ph thụng - h thng chim mt

t l rt ln trong s ngi ang tui
lao ng cỏc nc nghốo hoc ang phỏt
trin, khi nú cú th y phn ln trong s h
vo tỡnh trng tht nghip do h khụng cú
hoc ch cú k nng lao ng trỡnh
thp, khụng th ỏp ng c yờu cu ca
cỏc cụng vic trong cỏc nn kinh t ngy
cng phỏt trin da trờn trỡnh tri thc v
lao ng sỏng to cao.
Tuy nhiờn, sõu xa v ỏng quan tõm
nht, mu cht ca mi vn gn vi mt
sau ca bc tranh ton cu hoỏ l tin trỡnh
ny s ngy cng m rng hn s ph thuc
ca cỏc quc gia nghốo, kộm phỏt trin vo
cỏc nn kinh t ln v phỏt trin ca th
gii. Cỏc nguyờn tc bỡnh ng, hp tỏc v
cựng cú li trong hot ng kinh t, thng
mi quc t nhiu khi ch mang tớnh hỡnh
thc. õy l cỏn cõn bt li nht, l s th
hin mi quan h bt bỡnh ng khú xoỏ b
nht gia cỏc nc giu vi cỏc nc
nghốo, gia cỏc quc gia y tim lc kinh
t vi cỏc quc gia khỏc. Cú th chng
minh iu ny khụng my khú khn khi gn
nú vi lch s hỡnh thnh, tn ti v hot
ng ca T chc thng mi th gii
(WTO). Vi rt nhiu vũng m phỏn khỏc
nhau, k c trc v sau khi t chc ny
c thnh lp v chớnh thc hot ng t
nm 1995, ngi ta ch thy ni lờn vai trũ

ca M, k tip l ca Liờn minh chõu u
(EU) v tip theo l ca mt s quc gia
khỏc nh Nht, Canada trong yờu cu thit
lp v tho thun nhiu iu khon quan
trng ca t chc kinh t ln nht v quan
trng nht hnh tinh ny.
(13)
Nhiu iu
khon trong cỏc hip nh ph lc ca WTO
hu nh l s phn ỏnh quan im lp phỏp
ca cỏc iu khon tng ng trong lut
phỏp M, c bit l cỏc iu khon ca
Hip nh v cỏc khớa cnh liờn quan
thng mi ca quyn s hu trớ tu
(TRIPs). Bờn cnh ú, trong thc tin hot
ng ca WTO cng nh t chc tin thõn
ca nú l GATT (1947-1994), cỏc v tranh
chp thng mi quc t xy ra ch yu
gia M, Liờn minh chõu u, Canada, Nht
vi mt s nc khỏc m kt qu gii quyt
thng nghiờng v bờn cú th mnh kinh t.
Khụng ch Vit Nam, Thailand, Brazil v
mt s quc gia khỏc trong vi nm tr li
õy mi l b n trong mt s v kin liờn
quan n vic bỏn phỏ giỏ loi cỏ da trn v
tụm ụng lnh vn c dõn M rt a dựng
m trc ú, cng ó cú nhiu v tranh
chp quyt lit gia M v Canada v xut
bn tp chớ, gia M v Trung Quc v
quyn tỏc gi, gia M v chõu u v xut

khu v nhp khu mt s sn phm nụng
nghip v cụng nghip (chui v thộp).
Khụng ch hot ng ca WTO m cũn hot
ng ca nhiu thit ch thng mi, ti
chớnh quc t khỏc, bao gm Ngõn hng th
gii (WB), Qu tin t quc t (IMF) u
c lỏi theo khuynh hng cú li cho cỏc
nc cụng nghip phỏt trin, c bit l M.
Chng hn, nhiu iu khon tớn dng t
Ngõn hng th gii, bờn cnh cỏc khớa cnh
tớch cc mang tớnh b ni l nhm thc hin
chng trỡnh xoỏ úi gim nghốo, chng
tham nhng, chng tht thoỏt t phớa cụng
quyn ca cỏc nc l con n ca cỏc


nghiên cứu - trao đổi
42 tạp chí luật học số 5/2007
khon vay ny, thc cht luụn bao hm ni
dung tỏi thit, sp xp v thay i c bn
cỏc quan h kinh t, thng mi, ti chớnh -
ngõn hng ang cú tõm im v s iu
hnh t mi quc gia hng ti mt s
thng nht mang tớnh khu vc hoc ton
cu, ngy cng lm tng lờn s l thuc ca
cỏc quc gia nghốo vo cỏc nc giu.
(14)

Gii quyt mi quan h tớch cc - tiờu
cc ca tin trỡnh ton cu hoỏ nh th no,

trong iu kin vic hi nhp vo tin trỡnh
ny hu nh l s la chn duy nht cho tt
c cỏc nc trờn th gii ngy nay, l vn
vụ cựng nhy cm v ht sc phc tp
khụng ch ca riờng mt quc gia m ca
nhiu nc trờn th gii. Mt trong s cỏc
vn c bn v quan trng hin nay l cỏn
cõn li ớch kinh t thc t khụng cõn bng
gia cỏc nc phỏt trin v ang phỏt trin
trong nhiu iu khon v hot ng ca
WTO. Nhm tỏi cõn bng mi quan h ny,
cỏc nc ang phỏt trin cn khuyn khớch
xõy dng v phỏt trin quan h on kt ni
b gia h t ú khai thỏc ti a li th
v s lng, trong vic s dng lỏ phiu ca
h ti cỏc vũng iu ỡnh hin ti v tng
lai ca WTO.
(15)
Bờn cnh ú l nhng bt
cp ln khụng ch liờn quan n ro cn
ngụn ng nhm d phn son tho, gii
thớch v vn dng ỳng cỏc iu khon ca
cỏc hip nh hoc cụng c quc t
(16)
m
cũn liờn quan n nhng bt cp v yu
im v nhõn t v ngun lc tham gia m
phỏn ca cỏc nc ang phỏt trin.
(17)
iu

ny ũi hi cỏc nc ang phỏt trin nht
thit phi cú k hoch o to cỏc chuyờn
gia m phỏn cú trỡnh nng lc ngang
tm vi cỏc chuyờn gia t cỏc nc phỏt
trin - gn vi tin trỡnh hot ng hin ti
v tng lai, vi cỏc vũng m phỏn tip
theo ca T chc thng mi th gii - khi
m s thnh lp, tn ti v hot ng ca t
chc ny chớnh l biu hin tp trung v sõu
sc nht ca tin trỡnh ton cu hoỏ kinh t
th gii t trc n nay./.

(1), (2), (3), (4), (7): Xem: United Nations World
Public Sector Report: Globalization and the State
2001, New York & Geneva.
(5), (8), (12): Xem: International Forum on
Globalization 2002: Alternatives to Economic
Globalization - A Better World is Possible, Berrett -
Koehler INC, San Francissco.
(6): Xem: Jay R. Mandle 2003, Globalization and the
Poor, Cambridge University Press, Cambridge.
(9): Xem: Xiaobing Tang 2001, Accession of China
to the WTO: Advantages and Challenges, United
Nations, WTO Accession and Development Policies,
New York & Geneva.
(10), (11): Xem: Mark Williams 2003, Adopting a
Competition Law in China China and the World
Trading System: Entering the New Millinennium,
Cambridge University Press, Cambridge.
(13) .Xem: Christopher Arup 2000, The New World

Trade Organization Agreements, Cambridge
University Press, Cambridge; Duncan Matthews
2002, Globalising Intellectual Property Rights: the
TRIPs Agreement, Routledge, New York; Jayashree
Watal 2001, Intellectual Property Rights in the WTO
and Developing Countries, Oxford University Press,
New Delhi.
(14).Xem: Olli Tammilehto 2003, Globalization and
Dimentions of Poverty, Hakapaino Oy, Helsinki.
(15).Xem: Jayashree Watal 2001, Sd.
(16).Xem: Jayashree Watal 2001 & Olli Tammilehto
2003, Sd.
(17).Xem: Murray Gibbs 2001, UNCTADs role in
the WTO accession process, United Nations, WTO
Accession and Development Policies, New York &
Geneva.