Báo cáo "ASEAN - bốn mươi năm tồn tại và phát triển " pot

nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 9/2007 65




ThS. Nguyễn Thị Thuận *
gy 8/8/1967 ỏnh du mt s kin
quan trng trong i sng chớnh tr ca
cỏc quc gia ụng Nam (Association of
Southeast Asian Nations - ASEAN). Trờn c
s ca Tuyờn b Bng Cc, Hip hi cỏc
quc gia ụng Nam - T chc quc t liờn
chớnh ph khu vc ó ra i vi 5 thnh viờn
u tiờn gm Thỏi Lan, Singapore,
Philippine, Indonesia, Malaysia. Nhng
thnh tu m ASEAN t c hin nay
chớnh l kt qu ca n lc chung ca cỏc
nc thnh viờn trong sut 40 nm qua.
Xột trong bi cnh lch s ca c khu
vc ụng Nam v cỏc nc thnh viờn,
vo nhng nm cui thp k th 6 ca th k
XX, chớnh s an xen ca cỏc yu t chớnh
tr, kinh t, vn hoỏ, xó hi l tin dn
n s xut hin tt yu ca ASEAN vo
nm 1967. C th l xu hng trung lp ca
mt s quc gia ụng Nam phn ỏnh
mong mun hn ch c chi phi ca cỏc
nc ln, s bt n v chớnh tr trong nc

ca Indonesia, Philippine, cuc chin quyt
lit ụng Dng, xu hng khu vc hoỏ
v ton cu hoỏ vi biu hin ca s gia tng
cỏc liờn kt thng mi, khú khn v kinh t
ca cỏc thnh viờn sỏng lp Chớnh nhng
yu t ny ũi hi cỏc nc phi liờn kt
cht ch nhm bo m an ninh cho khu vc
cng nh bn thõn mi nc thnh viờn.
Mc dự quan im v thnh lp ASEAN cú
th khụng hon ton ging nhau nhng cỏc
thnh viờn sỏng lp u cú chung nhn thc
v tm quan trng c bit ca mt t chc
quc t vi vai trũ trung tõm phi hp hnh
ng v phỏt huy tinh thn on kt ca cỏc
nc trong khu vc, to nờn sc mnh ỏng
k cho tng thnh viờn cng nh c khu
vc.
(1)
Vi mc tiờu thng nht trong a
dng, s linh hot ca ng li, chớnh sỏch
cng nh c cu ca ASEAN trong sut quỏ
trỡnh tn ti l mt trong nhng yu t quan
trng dn n nhng thnh cụng ca
ASEAN hin nay.
Xột di gúc lut t chc quc t,
ASEAN l t chc quc t chung cú tớnh
cht khu vc. Trong Tuyờn b Bng Cc,
mt trong cỏc iu kin ng c viờn tr
thnh thnh viờn ca ASEAN chớnh l phi
nm trong khu vc ụng Nam . Nu nh

vi mt s t chc quc t, tiờu chớ khu
vc cú th l tớn ngng hoc chớnh tr nh:
Khi quõn s Bc i Tõy Dng, T chc
cỏc nc Hi giỏo thỡ tiờu chớ khu vc
ca ASEAN thun tuý l v phng din a
lớ. iu ny cng c th hin rt rừ ngay
t tờn gi ca t chc ny. Cỏc yu t khỏc
nh th ch chớnh tr, trỡnh phỏt trin kinh
t khụng c tớnh n nh nhng iu
kin phi ỏp ng cú th tr thnh thnh
viờn ca t chc ny. Mc dự hiu qu cỏc
hot ng hp tỏc ca ASEAN cũn rt
N

* Trng i hc Lut H Ni


nghiên cứu - trao đổi
66 tạp chí luật học số 9/2007

khiờm tn nhng minh chng cho vic
ASEAN l t chc quc t chung hin din
trong cỏc vn kin phỏp lớ cng nh trong
thc tin hp tỏc a dng ca ASEAN.
Cn c vo Tuyờn b Bng Cc nm
1967,
(2)
cú th thy rừ mc ớch m ASEAN
hng ti chớnh l thụng qua hot ng hp
tỏc nhiu mt gia cỏc nc thnh viờn, sc

mnh ca mi thnh viờn cng nh ton
Hip hi s c tng cng v cú th i
phú mt cỏch hiu qu vi cỏc mi e do t
bờn ngoi.
duy trỡ hot ng ca ASEAN nhm
thc hin cỏc mc ớch chung, bờn cnh cỏc
nguyờn tc nn tng c ỏp dng iu
chnh quan h hp tỏc gia cỏc nc thnh
viờn ca Hip hi v gia Hip hi vi cỏc
i tỏc khỏc,
(3)
ASEAN cũn cú nhng
nguyờn tc iu phi hot ng ca t chc
v ch c ỏp dng iu chnh quan h
hp tỏc ni b gia cỏc nc thnh viờn ca
Hip hi. ú chớnh l nguyờn tc bỡnh ng,
nguyờn tc ng thun (consensus), nguyờn
tc - X. Mc dự hon ton phự hp vi cỏc
nguyờn tc c bn ca lut quc t nhng s
tn ti ca 3 nguyờn tc ny chớnh l mt
trong nhng im c thự trong t chc v
hot ng ca ASEAN. Xut phỏt t s a
dng v vn hoỏ, tụn giỏo, t s chờnh lch
trong trỡnh phỏt trin kinh t nờn mc dự
cú mt s hn ch nhng v c bn, ASEAN
vn vn hnh tng i suụn s trờn c s
ca nhng nguyờn tc ny.
(4)

Mc dự ó cú ti 40 nm tn ti nhng

cú th thy nhng thnh tu ni bt m
ASEAN t c ch c th hin rừ rng
t nm 1992 ti nay.
(5)
Trong hn hai thp k
trc ú, do nhiu nguyờn nhõn m hot
ng hp tỏc ca ASEAN trong lnh vc
kinh t rt nghốo nn v hu nh ch tp
trung vo vic dn xp cỏc vn bt ng
ni b, hng ti vic duy trỡ ho bỡnh n
nh ụng Nam , tuy nhiờn chớnh giỏ tr
ny ca ASEAN ó giỳp nú vt qua c
nhng th thỏch trong nhng nm u tiờn
mi thnh lp tip tc tn ti v phỏt
trin trong nhng thp niờn sau.
(6)

T sau Hi ngh thng nh ln th IV
ca ASEAN nm 1992 n nay, hp tỏc khu
vc ca ASEAN mi thc s c thỳc y
mnh m, c bit l trong lnh vc kinh t
thng mi. Trong thi gian ny, mt i
gia ỡnh ASEAN vi 10 quc gia trong khu
vc ó tr thnh hin thc,
(7)
c cu t chc
ca ASEAN cng c hon thin, hng lot
cỏc vn kin quan trng ó c kớ kt to c
s phỏp lớ cho hot ng hp tỏc ton din ca
ASEAN.

(8)
S hin din ca Myanmar, Vit
Nam, Lo, Cmpuchia vi t cỏch thnh viờn
chớnh thc ca ASEAN ó lm tng s a
dng v ch chớnh tr, h t tng, vn hoỏ,
tụn giỏo v sc tc ca t chc.
Mt im cn lu ý khi xem xột tin
trỡnh phỏt trin ca ASEAN chớnh l s iu
chnh cỏc thit ch ca t chc trong tng
thi kỡ. Nu nh giai on mi hỡnh thnh,
c cu ca ASEAN cũn rt lng lo thỡ hin
nay, h thng t chc ca ASEAN ó hon
thin hn rt nhiu nhm thc hin hiu qu
tụn ch, mc ớch m ASEAN ó t ra.
Ngoi cỏc c quan hoch nh chớnh sỏch
nh Hi ngh thng nh ASEAN (ASEAN


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 9/2007 67

summit), Hi ngh ngoi trng ASEAN
(ASEAN ministerial meeting - AMM), trong
cỏc lnh vc hp tỏc c th, ASEAN u cú
cỏc thit ch tng ng nh Hi ngh b
trng kinh t ASEAN, Hi ngh b trng
cỏc ngnh, U ban thng trc ASEAN,
cuc hp cỏc quan chc cao cp iu
hnh cỏc hot ng hp tỏc chuyờn mụn.
õy chớnh l mt trong nhng yu t th

hin tớnh cht nng ng ca ASEAN v gúp
phn khụng nh vo nhng thnh cụng ca
t chc ny trong 40 nm qua.
Hot ng hp tỏc ca ASEAN phỏt
trin c v chiu rng v chiu sõu, nú khụng
ch din ra trong ni b t chc hoc gia
cỏc thnh viờn ca t chc m cũn c xỳc
tin gia ASEAN vi cỏc quc gia ngoi
ASEAN nh Nht Bn, Hn Quc, M,
Nga vi cỏc thit ch v cỏc t chc quc
t nh Liờn minh chõu u (EU), Chng
trỡnh phỏt trin ca Liờn hp quc (UNDP),
Liờn hp quc trờn c s cỏc nguyờn tc
hp tỏc nh khụng gõy tn hi ti cỏc quan
h song phng hin cú ca cỏc thnh viờn
v bờn hp tỏc, hp tỏc phi trờn c s b
sung cho cỏc kh nng ca ASEAN, c bit
tp trung cho cỏc d ỏn do ASEAN xõy
dng, mang tớnh khu vc v phi phc v li
ớch cho cỏc nc ASEAN, hp tỏc khụng cú
cỏc iu kin rng buc Hp tỏc ngoi
khi khụng nhng em li nhng li ớch
kinh t cho cỏc bờn hu quan m cũn khng
nh uy tớn, v th ca ASEAN trờn trng
quc t. Kt qu ca hot ng hp tỏc ny
l s m rng quan h gia ASEAN vi cỏc
nc chõu - Thỏi Bỡnh Dng cng nh
cỏc nc chõu u trong c lnh vc chớnh tr
v kinh t.
Ti Hi ngh cp cao ASEAN ln th 12

c t chc t ngy 12 n ngy 15/1/2007
ti Cebu (Philippine), cỏc nh lónh o
ASEAN ó tho lun v thụng qua nhiu vn
kin quan trng nh Hip nh khung
ASEAN (sa i) v hi nhp cỏc ngnh u
tiờn, Ngh nh th ASEAN (sa i) v hi
nhp cỏc ngnh u tiờn, tho thun cụng
nhn ln nhau v dch v iu dng v y
tỏ Trong 6 nc i thoi tham gia Hi
ngh (Nht Bn, Hn Quc, Trung Quc, n
, c, New Zealand), ASEAN cng ó kớ
vi Trung Quc mt s vn kin trong
khuụn kh Khu vc mu dch t do ASEAN
- Trung Quc. C th bao gm: Ngh nh
th sa i Hip nh khung v hp tỏc kinh
t ton din gia ASEAN v Cng ho nhõn
dõn Trung Hoa; Ngh nh th sa i Hip
nh v thng mi hng hoỏ thuc Hip
nh khung v hp tỏc kinh t ton din gia
ASEAN v Cng ho nhõn dõn Trung Hoa;
Hip nh thng mi dch v ASEAN -
Trung Quc thuc Hip nh khung v hp
tỏc kinh t ton din gia ASEAN v Cng
ho nhõn dõn Trung Hoa. Hi ngh cng ó
quyt nh thi hn hỡnh thnh Cng ng
ASEAN trờn c 3 tr ct v kinh t, chớnh tr
v vn hoỏ xó hi vo nm 2015 (sm hn
d kin trc õy 5 nm).
Hi ngh ngoi trng ASEAN ln th
40 (AMM - 40) vi ch mt cng ng

quan tõm v chia s va c t chc thnh
cụng ti th ụ Manila (Philippine) t ngy
29 n 30/7/2007. Ngoi vic tho lun cỏc


nghiên cứu - trao đổi
68 tạp chí luật học số 9/2007

vn v phng hng, bin phỏp
ASEAN thc hin cú hiu qu cỏc chng
trỡnh v hnh ng nhm hỡnh thnh Cng
ng ASEAN vo nm 2015, cỏc k hoch
hnh ng xõy dng 3 cng ng an ninh,
kinh t, vn hoỏ - xó hi AMM - 40 cũn
ng h cụng nhn Vit Nam cú nn kinh t
th trng y . Hi ngh ó ra thụng cỏo
chung 91 im, trong ú cú im khng
nh: "ng h quyt nh ca cỏc b trng
kinh t ASEAN cụng nhn Vit Nam l mt
nn kinh t th trng y , xột v mc
tin b kinh t v hũa nhp ca nc ny vi
cỏc nn kinh t trong khu vc v ton cu".
D tho Hin chng ca ASEAN cng l
mt trong nhng mc tiờu chớnh c a ra
bn tho ti Hi ngh. Hi vng rng sp ti
ti Hi ngh cp cao ASEAN ln th 13 (d
kin c t chc vo cui nm 2007), Hin
chng ASEAN c thụng qua s to c s
phỏp lớ v khuụn kh th ch cho tin trỡnh
xõy dng Cng ng ASEAN vng mnh.

Sau 12 nm l thnh viờn chớnh thc ca
ASEAN, Vit Nam ó cú nhng úng gúp
khụng nh cho s ho hp, n nh v phỏt
trin ca ASEAN trờn cỏc lnh vc chớnh
tr, an ninh cng nh kinh t - xó hi. Bờn
cnh nhng c hi thỡ thỏch thc i vi
ASEAN núi chung v Vit Nam núi riờng l
khụng nh. n c nh s chờnh lch v
phỏt trin kinh t, c s h tng k thut v
cụng ngh lm cho cỏc quc gia thnh
viờn ASEAN gp khụng ớt khú khn trong
vic phi hp v hi ho hoỏ chớnh sỏch,
phỏp lut; s gia tng ca hot ng khng
b, li khai ti cỏc nc nh Thỏi Lan,
Philippine ; tranh chp v ch quyn lónh
th gia mt s thnh viờn ASEAN cng
l nhng ro cn ỏng k cho cỏc hot ng
hp tỏc ca ASEAN. Tuy nhiờn, trong xu th
chung ca mt th gii ho bỡnh v hp tỏc,
vi vic thc hin ng li chớnh sỏch i
ngoi mt cỏch linh hot, mm do, thớch
ng vi bi cnh khu vc cng nh ton cu,
chc chn rng Vit Nam s tip tc ng
hnh cựng ASEAN nhm hng ti mt
ụng Nam n nh v thnh vng./.

(1). Thc ra, trc ASEAN, ó tng cú 2 t chc
c thnh lp ụng Nam , ú l Hip hi ụng
Nam (The Assocuation of Southeast Asia - ASA)
bao gm Thỏi Lan, Philippine, Malaysia c thnh

lp vo thỏng 7/1961 v t chc MAPHILINDO bao
gm Malaysia, Philippine, Indonesia c thnh lp
vo thỏng 8/1963. Tuy nhiờn, do nhiu nguyờn nhõn
trong ú cú mõu thun v ch quyn lónh th gia
chớnh cỏc quc gia thnh viờn nờn nhng t chc ny
ch tn ti trong thi gian ngn.
(2).Xem: Tuyờn b Bng Cc nm 1967.
(3).Xem: Hip c Bali nm 1976.
(4). Vớ d nh nguyờn tc bỡnh ng c ỏp dng
trờn c phng din ni dung v hỡnh thc i vi
mi hot ng hp tỏc ca ASEAN nh: Ngha v
úng gúp ti chớnh, chc v ch to cỏc kớ hp, a
im t chc Hi ngh thng nh hoc Hi ngh
thng niờn
(5). õy l nm din ra Hi ngh thng nh
ASEAN ln th IV ti Singapore.
(6).Xem: Nguyn Duy Quý, Tin ti mt ASEAN
ho bỡnh, n nh v phỏt trin bn vng, Nxb.
Khoa hc xó hi, H Ni, 2001, tr. 40.
(7). Nm 1999, Cmpuchia chớnh thc tr thnh thnh
viờn th 10 ca ASEAN.
(8). Tuyờn b Singapore nm 1992, Hip nh v
chng trỡnh u ói thu quan cú hiu lc chung,
Tuyờn b H Ni, Hip c v khu vc phi v khớ ht
nhõn ụng Nam .