Luận văn thạc sĩ USSH phát triển văn hóa đọc cho học sinh trường tiểu học ban mai

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
--------****--------

ĐỖ THỊ THU HÀ

PHÁT TRIỂN VĂN HÓA ĐỌC CHO
HỌC SINH TRƢỜNG TIỂU HỌC BAN MAI

LUẬN VĂN THẠC SĨ THÔNG TIN – THƢ VIỆN

Hà Nội - 2016

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


z

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
--------****--------

ĐỖ THỊ THU HÀ
PHÁT TRIỂN VĂN HÓA ĐỌC CHO
HỌC SINH TRƢỜNG TIỂU HỌC BAN MAI
Chuyên ngành Khoa học Thông tin - Thƣ viện
Mã số: 60.32.02.03

LUẬN VĂN THẠC SĨ THÔNG TIN THƢ VIỆN
Người hướng dẫn khoa học: TSKH Nguyễn Thị Đông
XÁC NHẬN HỌC VIÊN ĐÃ CHỈNH SỬA THEO GÓP Ý CỦA HỘI ĐỒNG

Giáo viên hƣớng dẫn

Chủ tịch Hội đồng chấm Luận văn
thạc sĩ khoa học

TSKH. Nguyễn Thị Đông

PGS.TS. Trần Thị Minh Nguyệt

Hà Nội – 2016

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


MỤC LỤC
Danh mục các từ viết tắt…………………………………………………………1
Danh mục các hình vẽ, biểu đồ…………………………………………………..2
Danh mục các bảng biểu……….………………………………………………...3
PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 4
1. Tính cấp thiết của đề tài............................................................................................. 4
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề. ....................................................................................... 7
3. Mục đích nghiên cứu của đề tài. ............................................................................. 15
4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu của đề tài............................................................. 15
4.1. Đối tƣợng nghiên cứu ........................................................................................... 15
4.2. Phạm vi nghiên cứu. ............................................................................................. 15
5. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài ............................................................................. 16
6. Giả thuyết nghiên cứu.............................................................................................. 16
7. Phƣơng pháp nghiên cứu......................................................................................... 16
7.1. Phƣơng pháp luận. ................................................................................................ 16

7.2. Phƣơng pháp cụ thể. ............................................................................................. 16
8. Ý nghĩa khoa học và ứng dụng của đề tài.............................................................. 17
9. Cấu trúc của luận văn .............................................................................................. 17
CHƢƠNG 1: VĂN HÓA ĐỌC VỚI HỌC SINH TRƢỜNG TIỂU HỌC BAN
MAI .............................................................................................................................. 18
1.1 Những vấn đề lý luận chung về văn hóa đọc ...................................................... 18
1.1.1 Khái niệm văn hóa, văn hóa đọc và phát triển văn hóa đọc...................... 18
1.1.2 Chức năng của văn hóa đọc. ........................................................................ 23
1.1.3 Những biểu hiện của văn hóa đọc. .............................................................. 25
1.2 Khái quát về Trƣờng Tiểu học Ban Mai và Thƣ viện Trƣờng Tiểu học Ban
Mai. ................................................................................................................................ 32
1.2.1 Khái quát về Trƣờng Tiểu học Ban Mai..................................................... 32

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


1.2.2 Khái quát về Thƣ viện Trƣờng Tiểu học Ban Mai………………….....37
1.3 Đặc điểm học sinh Trƣờng Tiểu học Ban Mai và vai trị của văn hóa đọc đối
với học sinh của trƣờng. .............................................................................................. 39
1.3.1 Đặc điểm học sinh Trƣờng Tiểu học Ban Mai. ......................................... 39
1.3.2 Vai trị của văn hóa đọc đối với học sinh Trƣờng Tiểu học Ban Mai. .. 40
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG VĂN HÓA ĐỌC VÀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA
ĐỌC CỦA HỌC SINH TRƢỜNG TIỂU HỌC BAN MAI. .................................. 43
2.1 Khả năng định hƣớng đọc của học sinh............................................................... 43
2.1.1 Nhu cầu đọc ................................................................................................... 43
2.1.2 Thói quen, hứng thú đọc .............................................................................. 47
2.1.3 Khả năng tìm kiếm và lựa chọn tài liệu. ..................................................... 50
2.2 Kỹ năng đọc của học sinh .................................................................................... 54
2.2.1 Kỹ năng lĩnh hội các giá trị nội dung trong tài liệu……………….........54
2.2.2 Kỹ năng vận dụng tri thức đã đọc vào thực tế. .......................................... 56

2.3 Ứng xử đối với tài liệu . ........................................................................................ 58
2.3.1 Quan niệm, nhận thức đối với tài liệu ......................................................... 58
2.3.2 Thái độ ứng xử đối với tài liệu. ................................................................... 59
2.4 Các yếu tố tác động đến phát triển văn hóa đọc của học sinh Trƣờng Tiểu học
Ban Mai. ........................................................................................................................ 61
2.4.1 Nhận thức của Ban lãnh đạo nhà trƣờng về đổi mới giáo dục tiểu học và
vai trị phát triển văn hóa đọc cho học sinh………………………………...........61
2.4.2 Môi trƣờng đọc của học sinh………………………………………….65
2.4.3 Hoạt động Thƣ viện. ..................................................................................... 71
2.5 Nhận xét chung về thực trạng văn hóa đọc và phát triển văn hóa đọc tại
Trƣờng Tiểu học Ban Mai...………………………………………………...….91
2.5.1. Ƣu điểm ........................................................................................................ 91
2.5.2. Hạn chế ......................................................................................................... 93

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


2.5.3 Nguyên nhân ……………………………………...………………….97
CHƢƠNG 3: NHỮNG GIẢI PHÁP NHẰM PHÁT TRIỂN VĂN HÓA ĐỌC
CHO HỌC SINH TRƢỜNG TIỂU HỌC BAN MAI. ..........................................102
3.1 Nhóm giải pháp đối với nhà trƣờng. ..................................................................102
3.1.1 Nâng cao nhận thức của Ban lãnh đạo nhà trƣờng về vai trò của Thƣ
viện và cán bộ thƣ viện trong phát triển văn hóa đọc………………………......102
3.1.2 Xây dựng mơi trƣờng đọc thuận lợi cho học sinh……………….........104
3.2 Nhóm giải pháp đối với Thƣ viện ......................................................................107
3.2.1 Nâng cao mức độ đáp ứng của tài liệu……………………………….107
3.2.2 Đa dạng hóa các nội dung hoạt động phát triển văn hóa đọc cho học
sinh…………………………………………………………………………....109
3.2.3 Đầu tƣ và sửa chữa hệ thống cơ sở vật chất, trang thiết bị của Thƣ
viện………………………………………………………………………........118

3.2.4 Nâng cao chất lƣợng đội ngũ cán bộ thƣ viện ……………………......119
3.2.5 Đào tạo ngƣời dùng tin. ..............................................................................121
3.3 Phối hợp giữa nhà trƣờng, gia đình, thƣ viện và các tổ chức xã hội trong
giáo dục văn hóa đọc cho học sinh…….…………………….......................128
3.3.1 Phối hợp giữa nhà trƣờng và gia đình………………………………..128
3.3.2 Phối hợp giữa thƣ viện trƣờng và các thƣ viện thiếu nhi khác……......129
3.3.3 Phối hợp giữa nhà trƣờng và các tổ chức xã hội……………………...130
KẾT LUẬN ................................................................................................................132
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................134

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
STT

Từ viết tắt

Nghĩa của từ

1

BGDĐT

2

CBTV

Cán bộ Thƣ viện

3

CNTT

Công nghệ thông tin

4

CSVC

Cơ sở vật chất

5

ĐVT

Đơn vị tính

6

GD&ĐT

Giáo dục và đào tạo

7

GVCN

Giáo viên chủ nhiệm

8

KHTN

Khoa học tự nhiên

9

NXB

10

NKĐS

11

QĐ

Quyết đinh

12

SL

Số lƣợng

13

THCS

Trung học cơ sở

14

THPT

Trung học phổ thông

15

UBND

Ủy ban nhân dân

16

UNESCO

Bộ giáo dục đào tạo

Nhà xuất bản
Nhật ký đọc sách

United Nations Educational Scientific
and Cultural Organization.
(Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hố
của Liên Hợp Quốc)

17

VNEN

Mơ hình trƣờng học mới Việt Nam

1

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ
Stt

Hình vẽ, biểu đồ

Trang

1

Hình 1.1 Sơ đồ cơ cấu tổ chức của trƣờng Tiểu học Ban Mai

34

2

Hình 2.1 Biểu đồ thể hiện nhu cầu đọc theo ngơn ngữ của

44

học sinh
3

Hình 2.2 Biểu đồ thể hiện tƣ thế đọc của học sinh

57

2

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
T

Bảng biểu

T

Trang

1

Bảng 1.1 Số lƣợng học sinh từ năm 2010 đến năm 2015

35

2

Bảng 2.1 Nhu cầu đọc theo loại hình tài liệu.

41

3

Bảng 2.2 Nhu cầu đọc theo nội dung tài liệu

42

4

Bảng 2.3 Nhu cầu đọc theo ngôn ngữ tài liệu.

44

5

Bảng 2.4 Thời gian đọc sách trong ngày của học sinh.

46

6

Bảng 2.5 Tần suất đến thƣ viện của học sinh.

47

7

Bảng 2.6 Nguồn cung cấp tài liệu cho học sinh.

48

8

Bảng 2.7 Phƣơng thức tìm kiếm sách của học sinh.

49

9

Bảng 2.8 Kỹ năng lĩnh hội của học sinh

53

10 Bảng 2.9 Kỹ năng vận dụng kiến thức của học sinh.

54

11 Bảng 2.10 Quan niệm, nhận thức của học sinh về tài liệu.

56

12 Bảng 2.11 Tƣ thế đọc sách của học sinh.

57

13 Bảng 2.12 Hành vi đối với sách sau khi đọc của học sinh

58

14 Bảng 2.13 Các vi phạm trong ứng xử đối với tài liệu của học

59

sinh
15 Bảng 2.14 Cơ cấu VTL thƣ viện theo loại hình

70

16 Bảng 2.15 Cơ cấu VTL thƣ viện theo nội dung

73

17 Bảng 2.16 Cơ cấu VTL thƣ viện theo ngôn ngữ

74

18 Bảng 2.17 Lƣợt bạn đọc đến Thƣ viện từ 2010 đến 2015

75

19 Bảng 2.18 Lƣợt sách báo lƣu hành của thƣ viện

76

20 Bảng 2.19 Thực trạng tham gia hoạt động của thƣ viện

78

3

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài.
Trong đời sống tinh thần của mỗi chúng ta, sách đóng vai trị rất quan
trọng: Sách là chiếc chìa khóa vạn năng mở cửa lâu đài trí tuệ và tâm hồn con
ngƣời, là ngƣời thầy siêu việt thắp sáng trong ta nguồn tri thức vô biên, dạy
chúng ta biết sống và biết hy sinh. Có thể nói sách chính là ngƣời bạn tâm
giao chia sẻ mọi nỗi vui, buồn sâu kín của mỗi con ngƣời, và đọc sách từ lâu
đã trở thành một nhu cầu cần thiết của xã hội loài ngƣời trên thế giới. Tuy
nhiên, trong thời đại thông tin hiện nay, văn hóa đọc lại đứng trƣớc những cơ
hội và nguy cơ. Cơ hội bởi mỗi ngƣời đều đƣợc tiếp cận với một khối lƣợng
tri thức khổng lồ, đƣợc quyền lựa chọn. Với sự phát triển của công nghệ
thông tin và truyền thông đã cho ra đời hàng loạt các sản phẩm thông tin – thƣ
viện hiện đại đáp ứng ngày càng nhiều nhu cầu của ngƣời sử dụng thông tin.
Tuy nhiên, chính điều đó cũng dẫn đến những hệ lụy khơng tránh khỏi, nó
tiềm ẩn một nguy cơ làm mai một thói quen đọc vốn có bởi sự lấn át của các
phƣơng tiện nghe nhìn quá nhiều, quá hấp dẫn. Vậy sẽ có tƣơng lai nào cho
văn hóa đọc trong thời đại thông tin?
Ở các trƣờng học, khi các phƣơng tiện thơng tin nghe, nhìn ngày càng
phát triển, học sinh có nhiều sự lựa chọn cho việc đọc và cập nhật thơng tin
cho mình hơn. Có rất nhiều các phƣơng tiện cung cấp và tìm kiếm thơng tin
nhƣ: internet, điện thoại di động, ti-vi, đài… Tuy nhiên, dù thông tin qua các
phƣơng tiện đó có đa dạng và phong phú đến mấy thì cũng khơng thể thay thế
đƣợc việc đọc sách. Đọc sách không chỉ giúp học sinh tăng vốn kiến thức, khả
năng hiểu biết sâu rộng mà còn giúp các em lắng đọng tâm hồn, bồi đắp tình
cảm, rèn luyện khả năng tƣ duy, ghi nhớ. Ngƣời đọc sách nhiều, ngơn ngữ
phong phú thì cách nói chuyện, giao tiếp cũng lịch sự, thanh lịch hơn. Để
phục vụ nhu cầu đọc sách của học sinh, thƣ viện chính là nơi gần gũi và cần

4

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


thiết nhất, nhƣng trên thực tế điều bất cập xảy ra là phần lớn học sinh đƣợc
hỏi đều trả lời rằng: Chƣa bao giờ hoặc rất ít khi lên thƣ viện mƣợn sách, bởi
các em cũng khơng có nhu cầu đọc sách. Nếu có lên thƣ viện thì hầu hết
cũng chỉ để mƣợn các loại sách tham khảo phục vụ cho môn học, các tập
đề thi… Một số em khác cũng có thói quen đọc giải trí nhƣng cái mà các
em tìm đến chỉ là báo hoặc truyện tranh. Thực tế này cũng phần nào giải
thích cho những cách nói chuyện cộc lốc, những câu từ đƣợc rút gọn và
biến dạng đến khó hiểu mà các em lấy ra từ các tập truyện tranh để sử dụng
trong giao tiếp hàng ngày.
Trong độ tuổi tiểu học, với vốn kinh nghiệm sống cịn ít ỏi, lứa tuổi nhi
đồng ln khao khát đƣợc tìm hiểu và khám phá thế giới xung quanh. Nhu
cầu hiểu biết đó thơi thúc hằng ngày khiến các em mong muốn đƣợc đến
trƣờng học tập nhằm lĩnh hội hệ thống tri thức, kinh nghiệm xã hội. Sách vở
chính là cánh cửa, là phƣơng tiện giúp các em thực hiện đƣợc khát khao đó.
Văn hóa đọc vì thế ảnh hƣởng sâu đậm đến quá trình nhận biết thế giới và
hình thành nhân cách của trẻ. Nhà xã hội học và thƣ viện học ngƣời Nga
N.K.Krupxkaia đã viết “Vấn đề đọc sách của các em là một vấn đề quan
trọng, việc đọc sách của các em đóng một vai trị to lớn trong cuộc sống của
các em, thậm chí cịn vĩ đại hơn trong cuộc sống của ngƣời lớn”. Ngồi
chƣơng trình học tập trong nhà trƣờng, việc đọc sách sẽ giúp các em lĩnh hội
các giá trị văn hóa, xã hội đồng thời hình thành và phát triển kỹ năng tiếp
nhận thông tin tri thức – yếu tố quan trọng của một nhân cách trong thời đại
ngày nay.
Để nhấn mạnh vai trò quan trọng của sách, Lê nin cũng đã từng dạy

rằng nếu khơng có sách sẽ khơng có tri thức. Và nếu khơng có tri thức thì
cũng khơng có chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản.

5

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Trƣờng Tiểu học Ban Mai là một trƣờng Dân lập đƣợc xây dựng và đƣa
vào hoạt động từ năm 2008 đến nay đƣợc 7 năm, những ngày đầu thành lập
còn nhiều khó khăn nhƣng nhà trƣờng rất quan tâm, chú trọng đến việc rèn
luyện nhân cách cũng nhƣ tâm hồn của trẻ nhỏ. Vì vậy cơng tác thƣ viện đƣợc
Ban lãnh đạo nhà trƣờng hết sức quan tâm và sát xao. Thƣ viện trƣờng đƣợc
xây dựng dựa trên sự kết hợp giữa nhà trƣờng cùng với NXB Kim Đồng
thông qua quỹ hỗ trợ dành cho học sinh tọa lạc tại tầng 2 khu hiệu bộ của
trƣờng. Thƣ viện có diện tích 380m2 và 13.324 bản sách cùng hệ thống trang
thiết bị hiện đại. Thƣ viện đƣợc chính thức đi vào hoạt động từ ngày 13 tháng
09 năm 2010. Trong quá trình phát triển, nhà trƣờng ln chú trọng, quan tâm
đến phát triển công tác thƣ viện hƣớng học sinh tới việc đọc sách và đọc thế
nào cho hiệu quả.
Trƣớc yêu cầu đổi mới giáo dục tiểu học, lấy học sinh là yếu tố trọng
tâm giúp các em trở thành những cơng dân hội nhập tồn cầu. Bây giờ cơ giáo
nắm vai trò trong việc gợi mở kiến thức giúp các em chủ động trong việc tìm
tịi, khám phá tri thức, từ đó hình thành riêng cho mình hệ thống tri thức ngay
từ khi chập chững bƣớc vào đời. Vì vậy, tại các trƣờng tiểu học nói riêng và
hệ thống THPT nói chung, trƣớc yêu cầu đổi mới giáo dục nhà trƣờng cũng
đã có những thay đổi tích cực trong việc hình thành và phát triển kỹ năng cho
học sinh đó là yêu cầu phát triển văn hóa đọc trong nhà trƣờng. Phát triển văn
hóa đọc trong nhà trƣờng sẽ giúp các em có thể lĩnh hội cho mình những kiến
thức quý giá đáp ứng đƣợc yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay và làm hành

trang bƣớc vào cuộc sống sau này và trƣờng Tiểu học Ban Mai cũng không
nằm ngồi xu thế đó.
Tiến hành nghiên cứu đề tài và tìm ra giải pháp khả thi phát triển Văn
hóa đọc cho học sinh Trƣờng Tiểu học Ban Mai đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo
dục tiểu học hiện nay đƣợc tác giả luận văn nhận định là điều vô cùng cần

6

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


thiết và cấp bách. Vì vậy, tác giả luận văn quyết định lựa chọn đề tài: “Phát
triển văn hóa đọc cho học sinh Trường Tiểu học Ban Mai” làm đề tài luận
văn của mình. Hi vọng đề tài có đƣợc những đóng góp nhất định về mặt lý
luận và thực tiễn trong cơng tác phát triển văn hóa đọc tại trƣờng Tiểu học
Ban Mai nói riêng và trong các trƣờng tiểu học của cả nƣớc nói chung, góp
phần phát triển văn hóa đọc ở Việt Nam, đóng góp vào cơng tác giáo dục tiểu
học trƣớc yêu cầu đổi mới giáo dục tiểu học nói riêng và sự nghiệp giáo dục
và đào tạo chung của nƣớc nhà.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề.
Văn hóa đọc và phát triển văn hóa đọc trong những năm gần đây đã
đƣợc các nƣớc trên thế giới hết sức quan tâm và có những hoạt động cụ thể
nhằm tôn vinh, giữ ǵn và phát huy văn hóa đọc trong thời đại bùng nổ thơng
tin. Vai trị quan trọng của văn hóa đọc và việc đƣa ra những giải pháp nhằm
phát triển văn hóa đọc đƣợc các quốc gia chú trọng và quan tâm sâu sắc, trong
đó có Việt Nam.
“Văn hóa đọc” là một khái niệm mới, chƣa có định nghĩa cũng nhƣ
khái niệm nào nói văn hóa đọc là gì và nó nhƣ thế nào? Mặc dù vậy, theo thời
gian cũng nhƣ sự phát triển của xã hội, thuật ngữ “văn hóa đọc” ngày càng
đƣợc nói nhiều hơn trên các phƣơng tiện thông tin đại chúng và trở thành đề

tài khoa học.
Vấn đề “văn hóa đọc” và “phát triển văn hóa đọc” khơng chỉ đƣợc
quan tâm rộng rãi ở khắp các quốc gia trên thế giới mà ở Việt Nam cũng đƣợc
hết sức chú trọng và quan tâm trong những năm gần đây.
Đảng và Nhà nƣớc quan tâm đến Văn hóa đọc, ln khuyến khích và
tạo điều kiện cho Văn hóa đọc phát triển. Chỉ thị số 42/CT-TW ngày 25 tháng
8 năm 2004 của Ban Chấp hành Trung ƣơng Đảng đã chỉ rõ: “Chăm lo phát
triển nhu cầu văn hóa đọc của các tầng lớp nhân dân, tổ chức và phát triển

7

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


các lực lượng, mạng lưới phát hành xuất bản phẩm đáp ứng đầy đủ, đúng đối
tượng và địa bàn, đặc biệt quan tâm vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa và
miền núi … .”[2]
Trong bài viết của mình, tác giả Nguyễn Hữu Viêm đƣa ra nhận định:
“Văn hoá đọc là một khái niệm có hai nghĩa, một nghĩa rộng và một nghĩa
hẹp. Ở nghĩa rộng, đó là ứng xử đọc, giá trị đọc và chuẩn mực đọc của mỗi cá
nhân, của cộng đồng xã hội và của các nhà quản lý và cơ quan quản lý nhà
nƣớc. Nhƣ vậy, văn hoá đọc ở nghĩa rộng là sự hợp thành của ba yếu tố, hay
chính xác hơn là ba lớp nhƣ ba vịng trịn khơng đồng tâm, ba vịng trịn giao
nhau. Cịn ở nghĩa hẹp, đó là ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc của mỗi cá
nhân. Ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc gồm ba thành phần: thói quen đọc, sở
thích đọc và kỹ năng đọc. Ba thành phần này cũng là ba lớp, ba vịng trịn
khơng đồng tâm, ba vịng trịn giao nhau.
Mục đích cuối cùng của phát triển văn hố đọc chính là phát triển ứng
xử, giá trị và chuẩn mực đọc lành mạnh của mỗi thành viên trong xã hội đƣợc
thể hiện ở thói quen đọc, sở thích đọc và kỹ năng đọc lành mạnh của họ. Đó

chính là nền tảng của một xã hội học tập, của việc học suốt đời, một yêu cầu
cũng là một thách thức của xã hội hiện đại.
Thói quen và kỹ năng đọc mang tính chất đồng loạt, cịn sở thích đọc
lại phụ thuộc hồn tồn vào từng cá nhân cụ thể (trình độ giáo dục và thiên tƣ
cá nhân), ví dụ: có ngƣời thích đọc thơ, có ngƣời thích đọc tiểu thuyết, có
ngƣời thích đọc sách nghiên cứu, có ngƣời thích đọc sách phổ biên khoa học
kỹ thuật, văn hoá nghệ thuật ... Yếu tố này tạo ra sự đa dạng, phong phú, giàu
mầu sắc cho nền văn hoá đọc trong xã hội.
Nếu xét văn hoá đọc của từng cá nhân phải đảm bảo có đủ cả ba yếu tố
trên. Nếu một ngƣời có thói quen đọc, nhƣng thiếu kỹ năng đọc, hiệu quả đọc
khơng cao, thậm chí khơng có hiệu quả, chỉ mất thời gian vơ ích. Nếu nắm
8

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


vững kỹ năng đọc, nhƣng khơng tạo đƣợc thói quen đọc, cũng chẳng thu
lƣợm đƣợc kiến thức là bao, thiếu những kiến thức cần thiết cho cuộc sống
của chính họ”.[34]. Trong nhận định này, tác giả luận văn cho rằng vẫn cịn
thiếu một yếu tố đó chính là nhu cầu đọc của ngƣời sử dụng, bởi chỉ khi biết
đƣợc nhu cầu đọc của bản thân, ngƣời đọc mới cảm thấy hứng thú đọc và dần
hình thành thói quen đọc trong q trình đọc lâu dài, sau đó cũng tự rèn luyện
cho mình những kỹ năng đọc nhất định hoặc đƣợc hƣớng dẫn đọc một cách có
hiệu quả nhất.
Trong bài viết “Những yếu tố ảnh hưởng đến văn hóa đọc của sinh viên
hiện nay” đƣợc đăng trên trang web của trƣờng Đại học Hà Tĩnh ngày
29/11/2013 [42] của tác giả Trần Dƣơng cũng nhận định rằng: “Văn hóa đọc
là một loại hình hoạt động văn hóa, bởi lẽ: Đọc sách là tiêu thụ, quảng bá
những giá trị văn hóa và các giá trị từ sách báo mà ngƣời đọc tiếp nhận, đã
đƣợc thực thi và làm nền tảng để tiếp tục sáng tạo nên những giá trị mới. Vì

vậy, có thể xem văn hóa đọc là một chỉ số văn hóa của một cộng đồng, một xã
hội. Hay: văn hóa đọc là đọc sách có văn hóa, hay xây dựng một xã hội đọc
sách. Đọc đến một mức độ, trình độ nhất định nào đó thì mới đƣợc coi là văn
hóa đọc”[42].
Bàn luận về văn hóa đọc, tác giả Nguyễn Diệp [36] đƣa ra ý kiến:
“Văn hóa đọc là cách đọc tích cực, nhằm mục tiêu khai thác, sử dụng có
hiệu quả những thông tin, tri thức chứa đựng trong sách và trong các loại
tài liệu khác, bao gồm cả tài liệu in và tài liệu điện tử. Văn hóa đọc bao
gồm tồn bộ những kiến thức, kỹ năng, thói quen cần cho ngƣời đọc, để đạt
tới mục tiêu đọc” [36].
Có thể thấy nội hàm “Văn hóa đọc” đƣợc nêu ra trong các cơng trình
nghiên cứu đều đƣợc thống nhất về quan điểm và bản chất của vấn đề nhƣng

9

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


hình thức thể hiện là khác nhau. Nhƣng theo quan điểm của tác giả luận văn,
văn hóa đọc bao gồm ba nội dung cơ bản sau:
- Nhu cầu đọc, hứng thú, thói quen đọc và kỹ năng tìm kiếm, lựa chọn
tài liệu (gọi chung và khả năng định hƣớng đọc)
- Kỹ năng đọc bao gồm: kỹ năng lĩnh hội giá trị nội dung có trong tài
liệu và vận dụng tri thức đã học vào thực tế
- Thái độ ứng xử đối với tài liệu
Nhƣ vậy, nội hàm về “văn hóa đọc” có thể hiểu một cách khái quát: Đó
là khả năng định hƣớng đọc của ngƣời sử dụng. Trong quá trình tiếp xúc với
sách báo, ngƣời đọc đƣợc hƣớng dẫn cũng nhƣ hình thành những kỹ năng đọc
cơ bản và thái độ, cách thức ứng xử có văn hóa đối với tài liệu. Đây cũng
chính là cơ sở lý luận cho việc thực hiện đề tài “Phát triển văn hóa đọc cho

học sinh Trường Tiểu học Ban Mai” mà tác giả luận văn đang thực hiện.
Bên cạnh các tài liệu viết về nội hàm khái niệm của “văn hóa đọc”,
cũng có rất nhiều những tài liệu nghiên cứu về thực trạng của văn hóa đọc nói
chung và văn hóa đọc của học sinh tiểu học nói riêng.
Thực trạng về văn hóa đọc và việc phát triển văn hóa đọc nói chung
trong xã hội đƣợc phản ánh trong nhiều cơng trình nghiên cứu khác nhau [5;
13; 20; 21; 23; 27; 29; 34; 41; 46; 47; 48]. Trong đó trình bày thực trạng văn
hóa đọc hiện nay trong bối cảnh xã hội, với sự xuất hiện của những phƣơng
tiện truyền tin hiện đại nhƣ: máy tính, điện thoại, ti vi, đài và mạng internet
đƣợc phủ song khắp mọi nơi…con ngƣời có thể cập nhật đƣợc tin tức, thông
tin ở bất cứ đâu, nó lợi thế và thuận tiện cho con ngƣời hơn với cuộc sống
hiện đại, nhƣng sách vẫn ln đóng một vai trị vơ cùng quan trọng trong cuộc
sống của con ngƣời. “Nói như vậy khơng có nghĩa là sách đang đánh mất dần
vị trí của nó trong xã hội. Nói một cách cơng bằng, sách vẫn có những ưu thế
tuyệt vời của nó. Bởi ngồi tính vật chất, giá trị văn hóa, sách cịn có những

10

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


đặc tính tinh thần to lớn…nội dung tư tưởng và những kiến thức mà cuốn
sách chứa đựng bên trong mới đích thực là nguồn nam châm thu hút mạnh mẽ
tâm trí người đọc”[7]. Việc xuất hiện của các phƣơng tiện kỹ thuật hiện đại
đòi hỏi các cá nhân phải thay đổi hành vi, thói quen để trở nên năng động
hơn. Đó là việc cần phải hình thành những kỹ năng nhất định nhƣ định hƣớng,
tìm kiếm và truy cập thơng tin trong môi trƣờng điện tử, kỹ năng liên kết các
dạng văn bản, lĩnh hội thông tin, tri thức và các giá trị văn hóa từ đó có phong
cách ứng xử phù hợp.
Từ các quan điểm của các chuyên gia, tác giả luận văn đồng tình với

quan điểm chung đó là dù xã hội có phát triển đến đâu thì vẫn khơng thể phủ
nhận vai trị quan trọng khơng thể thiếu của sách và văn hóa đọc trong xã hội,
tuy nhiên hiện nay văn hóa đọc khơng phải ở giai đoạn thoái trào hay bị mai
một mà là do cách chúng ta chƣa dung hịa đƣợc văn hóa đọc với sự phát triển
của các phƣơng tiện kỹ thuật hiện đại. Nếu chúng ta áp dụng các phƣơng tiện
kỹ thuật hiện đại trong việc phát triển văn hóa đọc thì đó sẽ là một bƣớc tiến
mới trong sự phát triển của văn hóa đọc của xã hội nói chung và văn hóa đọc
trong lĩnh vực thƣ viện nói riêng, tạo cơ hội cho ngƣời sử dụng phát huy trí
tuệ và khả năng của mình trong việc tìm kiếm và sử dụng thông tin một cách
hiệu quả nhất.
Nội dung về nhu cầu, hứng thú đọc đƣợc thể hiện ở một số bài viết [11;
15; 33; 34; 35; 37; 45; 49]. Các bài viết có chung quan điểm là việc hình
thành nhu cầu, hứng thú đọc cho bạn đọc phải đƣợc bắt đầu từ tuổi ấu thơ
trƣớc khi đến trƣờng, do các bậc cha mẹ thực hiện. Còn trong suốt cuộc đời đi
học và sau này, trong quá trình học tập, các cá nhân tự phát hiện ra sở thích
đọc của mình để phát huy sở trƣờng và hạn chế những sở đoản. Tuy nhiên
cũng có những ý kiến khác nhau về việc hình thành sở thích, nhu cầu đọc của
ngƣời sử dụng nhƣ: Sở thích đọc phụ thuộc vào từng cá nhân cụ thể (trình độ

11

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


giáo dục và sở thích cá nhân) [34]. Trong một bài viết khác thì phân chia nhu
cầu đọc theo mục đích đọc nhƣ nhu cầu đọc vì cơng việc; nhu cầu đọc vì hiểu
biết chung và nhu cầu đọc hồn tồn giải trí thể hiện sự gắn bó mật thiết giữa
nhu cầu đọc và văn hóa đọc. [33].
Trên quan điểm của luận văn, tác giả cho rằng nhu cầu đọc là do sở
thích tự thân của mỗi ngƣời nhƣng vẫn cần có sự định hƣớng ban đầu, đặc

biệt là ngay từ khi cịn nhỏ để giúp bạn đọc có đƣợc tiền đề, hành trang trong
việc trau dồi trí tuệ, tự làm giàu kiến thức cho bản thân. Dựa vào mục đích
nghiên cứu của đề tài với đối tƣợng là học sinh tiểu học thì nhu cầu đọc của
các em chính là nhu cầu đọc phục vụ cho mục đích học tập là quan trọng nhất,
xây dựng và hình thành nhân cách cho học sinh sau đó mới đến nhu cầu đọc
vì giải trí. Bên cạnh đó, khơng thể có sự tách rời nhu cầu đọc và việc định
hƣớng ban đầu, đặc biệt là của cha mẹ ngày từ khi còn bé. Việc định hƣớng
bạn đọc giúp họ tìm đến với những cuốn sách bổ ích, tạo hứng thú, niềm vui
trong việc đọc sách của chính họ.
Về cách thức, kỹ năng, phƣơng pháp đọc sách cho thiếu nhi trong thƣ
viện cũng đƣợc phản ánh trong nhiều tài liệu: [1; 3; 15; 16; 17; 18; 23; 34; 42;
44]. Các bài viết chỉ rõ, để phát triển đƣợc văn hóa đọc, các cá nhân phải có
cách thức, kỹ năng đọc sách sao cho thật hiệu quả, tránh lãng phí thời gian.
Các bài viết đề cập đến các hình thức, phƣơng pháp hƣớng dẫn bạn đọc nói
chung và thiếu nhi nói riêng đọc và nâng cao hiệu quả đọc sách trong thƣ
viện, nêu lên một số kiến thức và phƣơng pháp cần thiết của kỹ thuật đọc
nhanh: đặc điểm của quá trình đọc, các cơ sở của kĩ thuật đọc nhanh, nhìn,
hiểu và nhớ, các loại bài tập chủ yếu để luyện đọc nhanh cũng nhƣ cách thức
tối ƣu trong việc rút ra từ tài liệu những thông tin hay với tốc độ cao. Đây
cũng là vấn đề quan trọng trong việc phát triển văn hóa đọc cho học sinh tiểu
học trong giai đoạn hiện nay.

12

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Kỹ năng đọc bao gồm: Kỹ năng lĩnh hội các giá trị nội dung tài liệu và
kỹ năng vận dụng tri thức đã học vào thực tế
Thái độ, hành vi và cách ứng xử đối với tài liệu trong thƣ viện cũng

đƣợc phản ánh trong nhiều bài viết khác nhau: [15; 16; 17; 20; 21; 23; 34;
45]. Những bài viết này có điểm chung là đi sâu tìm hiểu về cách thức của
ngƣời sử dụng đối xử với thƣ viện cũng nhƣ tài liệu trong thƣ viện nhƣ thế
nào. Thể hiện trong các khía cạnh nhƣ phong cách, tác phong, việc chấp hành
nội quy trong thƣ viện ra sao. Văn hóa đọc là những ngƣời đọc có văn hóa,
tìm hiểu nhằm nâng cao văn hóa đọc trong thƣ viện sẽ làm cho xã hội tốt đẹp
hơn. Văn hóa đọc thể hiện ở: phong cách, tác phong, phƣơng pháp đọc. Đối
với ngƣời đọc cần chấp hành đúng nội quy: ăn mặc, thái độ.... đối với ngƣời
phục vụ phải tận tình, hồ nhã, có trình độ.
Những bài viết trên đều có điểm chung nhất đó là cái nhìn, thái độ,
cách ứng xử của ngƣời đọc đối với sách theo hƣớng tích cực. Đây cũng là một
trong ba khía cạnh quan trọng trong nội hàm khái niệm “văn hóa đọc” để tác
giả luận văn học hỏi và kế thừa nhằm hoàn thiện luận văn của mình.
Cơng tác phát triển văn hóa đọc trong thiếu nhi đƣợc trình bày trong
một số bài viết [4; 12; 15; 17; 18; 22; 24; 32; 35; 37; 43; 44; 49]. Các bài viết
nêu rõ các yếu tố hình thành nên văn hóa đọc bao gồm nhu cầu, hứng thú đọc,
thói quen hành vi của bạn đọc hay kỹ năng đọc. Đồng thời cũng đƣa ra những
giải pháp nhằm kích thích nhu cầu, hứng thú đọc sách của bạn đọc, làm giàu
vốn kiến thức cho trẻ nhỏ, nuôi dƣỡng tâm hồn trẻ thơ.
Giải pháp phát triển văn hóa đọc trong nhà trƣờng đƣợc trình bày trong
một số cơng trình [5; 9; 10; 13; 16; 17; 23; 24; 25; 32; 36; 44…] có đƣa ra
một số giải pháp chung nhƣ: “Phát triển và nâng cao chất lƣợng vốn tài liệu
thƣ viện, tăng cƣờng sự quan tâm, chỉ đạo từ các cấp lãnh đạo; Nâng cao chất
lƣợng xuất bản sách thiếu nhi; Tăng cƣờng sự phối hợp giữa nhà trƣờng, gia

13

LUAN VAN CHAT LUONG download : add

đình và các tổ chức xã hội, Nâng cao chất lƣợng giảng dạy môn tiếng việt,
tăng cƣờng giờ học ngoại khóa cho học sinh” [32];
Với những giải pháp các tác giả đƣa ra, trên quan điểm của luận văn,
căn cứ vào đối tƣợng nghiên cứu là học sinh tiểu học, tác giả luận văn nhận
thấy cần phải kế thừa những giải trên. Đây đƣợc xem là những giải pháp hiệu
quả trong cơng tác phát triển văn hóa đọc của học sinh Ban Mai. Ngồi ra, căn
cứ vào tình hình cụ thể của Trƣờng Tiểu học Ban Mai, tác giả luận văn nhận
thấy cần phải bổ sung thêm một số giải pháp cụ thể khác nhƣ: Nâng cao nhận
thức của ban lãnh đạo nhà trƣờng về vai trị của văn hóa đọc trong giai đoạn
đổi mới giáo dục tiểu học; Tạo môi trƣờng đọc thuận lợi cho các em (về
phƣơng pháp giáo dục và học tập; mối quan hệ thân thiện giữa CBTV và các
giáo viên trong trƣờng; nâng cao công tác xuất bản phẩm các loại sách tham
khảo cho học sinh); Tăng cƣờng nguồn lực thông tin cho thƣ viện; Đa dạng
hóa các hình thức hoạt động của thƣ viện thu hút học sinh và tổ chức các buổi
đào tạo ngƣời dùng tin…tác giả tin tƣởng với việc áp dụng các biện pháp này,
văn hóa đọc cho học sinh trong nhà trƣờng sẽ ngày càng đƣợc phát triển hơn
nữa, đáp ứng nhu cầu đổi mới trong giáo dục tiểu học hiện nay.
Có thể khẳng định, những luận văn, đề tài, những bài viết trên đã góp
phần thúc đẩy sự hình thành và phát triển văn hóa đọc trong xã hội nói chung
và trong nhà trƣờng tiểu học nói riêng. Các bài viết đều nhấn mạnh đến việc
hƣớng dẫn cách thức đọc sách, kỹ năng đọc của bạn đọc sao cho hiệu quả và
chất lƣợng, có bài viết hƣớng đến việc hình thành nhu cầu đọc cho học sinh
hay hứng thú đọc, xây dựng và nuôi dƣỡng tâm hồn bạn đọc. Đây là cơ sở
thực tiễn để các trƣờng phổ thông mà cụ thể là các trƣờng tiểu học lựa chọn
những đặc điểm phù hợp với điều kiện và hoàn cảnh của mình cũng nhƣ phát
huy những điểm mạnh mình có, từ đó tự xây dựng cho mình những kế hoạch
ngắn hạn và dài hạn nhằm phát triển văn hóa đọc trong chính ngơi trƣờng của

14

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


mình, tạo nhu cầu và hứng thú cho bạn đọc, hình thành thói quen đọc sách và
kỹ năng đọc cho học sinh giúp các em phát triển cả về trí tuệ và tâm hồn, giúp
các em có thái độ ứng xử văn hóa đối với tài liệu. Đây cũng là những tài liệu
tham khảo hữu ích cho tác giả khi thực hiện nghiên cứu về văn hóa đọc. Từ
đó tìm ra đƣợc những giải pháp hiệu quả phát triển văn hóa đọc trong nhà
rƣờng Tiểu học Ban Mai góp phần nâng cao hiệu quả, chất lƣợng phục vụ nhu
cầu tin cho bạn đọc, nâng cao chất lƣợng giảng dạy trong nhà trƣờng. Đáp
ứng yêu cầu cấp thiết trong đổi mới giáo dục tiểu học giai đoạn mới.
Những bài viết, công trình nghiên cứu trên đã đóng góp giá trị lý luận
và thực tiễn sâu sắc cho công tác phát triển văn hóa đọc, là cơ sở lý luận
tham khảo rất hữu ích cho tác giả luận văn thực hiện đề tài “Phát triển văn
hóa đọc cho học sinh Trường Tiểu học Ban Mai”. Tuy nhiên, xét về khía cạnh
nghiên cứu liên quan đến Thƣ viện Trƣờng Tiểu học Ban Mai, cho đến nay vẫn
chƣa có một đề tài nào nghiên cứu về văn hóa đọc cho học sinh Trƣờng Tiểu học
Ban Mai, vì vậy đề tài luận văn mà tác giả nghiên cứu là một đề tài hồn tồn
mới, khơng có sự trùng lặp với bất kỳ một đề tài nghiên cứu nào trƣớc đó.
3. Mục đích nghiên cứu của đề tài.
Trên cơ sở khảo sát, phân tích thực trạng phát triển văn hóa đọc tại thƣ
viện Trƣờng Tiểu học Ban Mai đề xuất những giải pháp mang tính khả thi để
phát triển văn hóa đọc cho học sinh Trƣờng Tiểu học Ban Mai, góp phần nâng
cao chất lƣợng đào tạo chung của nhà trƣờng trƣớc yêu cầu đổi mới giáo dục
tiểu học trong giai đoạn hiện nay.
4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu của đề tài.
4.1. Đối tƣợng nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài là văn hóa đọc của học sinh tiểu học.
4.2. Phạm vi nghiên cứu.
- Không gian: Trƣờng Tiểu học Ban Mai

15

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


- Thời gian: Từ năm 2010 đến nay (tính từ khi Thƣ viện đƣợc chính
thức đƣa vào hoạt động).
5. Nhiệm vụ của đề tài
Với mong muốn đạt đƣợc những mục đích đã đề ra, luận văn tiến
hành thực hiện các nhiệm vụ cụ thể:
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về văn hóa đọc nói chung và văn hóa đọc
của học sinh tiểu học nói riêng.
- Khảo sát, đánh giá thực trạng văn hóa đọc tại Trƣờng Tiểu học Ban
Mai từ 2010 đến nay.
- Đƣa ra các giải pháp phát triển văn hóa đọc cho học sinh Trƣờng
Tiểu học Ban Mai
6. Giả thuyết nghiên cứu
“Nếu quan tâm thỏa đáng đến phát triển văn hóa đọc cho học sinh
Trƣờng Tiểu học Ban Mai thì chắc chắn chất lƣợng đào tạo chung của nhà
trƣờng sẽ đƣợc nâng cao đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục tiểu học trong
giai đoạn hiện nay”
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Phƣơng pháp luận.
Luận văn dựa trên cơ sở phƣơng pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lênin,
các quan điểm, đƣờng lối, chính sách của Đảng, Nhà nƣớc về văn hóa và hoạt
động Thơng tin – Thƣ viện.
7.2. Phƣơng pháp cụ thể.
Trong quá trình nghiên cứu, tác giả đã sử dụng một số phƣơng pháp cụ
thể sau:

- Phƣơng pháp nghiên cứu tài liệu
- Phƣơng pháp quan sát: quan sát thói quen lựa chọn sách của học
sinh, phƣơng thức tìm kiếm sách và thái độ của học sinh khi tiếp xúc với
sách tại thƣ viện.
16

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


- Phƣơng pháp thống kê
- Phƣơng pháp điều tra bảng hỏi: Đƣợc thực hiện tại Trƣờng Tiểu học
Ban Mai từ khối lớp 1 đến lớp 5.
+ Tổng phiếu phát ra: 100 phiếu bao gồm: Khối 1,2,3 (40 phiếu); khối
4,5 (60 phiếu). Tổng số phiếu thu về 80 phiếu hợp lệ: Khối 1,2,3 (35 phiếu)
chiếm tỉ lệ 87,5%; khối 4,5 (45 phiếu) chiếm tỉ lệ 75%.
8. Ý nghĩa khoa học và ứng dụng của đề tài
- Ý nghĩa về mặt lý luận: Góp phần làm sáng tỏ khái niệm văn hóa đọc và
phát triển văn hóa đọc nói chung và văn hóa đọc cho học sinh tiểu học nói riêng.
- Ý nghĩa ứng dụng: Kết quả nghiên cứu của đề tài có thể đƣợc ứng
dụng vào Thƣ viện Trƣờng Tiểu học Ban Mai để phát triển văn hóa đọc của
học sinh, góp phần nâng cao chất lƣợng giáo dục và đào tạo chung của nhà
trƣờng trƣớc yêu cầu đổi mới giáo dục tiểu học trong giai đoạn hiện nay.
9. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục,
luận văn gồm 03 chƣơng:
Chương 1: Văn hóa đọc với học sinh Trường Tiểu học Ban Mai
Chương 2: Thực trạng văn hóa đọc và phát triển văn hóa đọc của
học sinh Trường Tiểu học Ban Mai
Chương 3: Những giải pháp nhằm phát triển văn hóa đọc cho học sinh
Trường Tiểu học Ban Mai.

17

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


CHƢƠNG 1: VĂN HÓA ĐỌC VỚI HỌC SINH TRƢỜNG TIỂU HỌC
BAN MAI
1.1 Những vấn đề lý luận chung về văn hóa đọc.
1.1.1 Khái niệm văn hóa, văn hóa đọc và phát triển văn hóa đọc.
Văn hóa đọc là một bộ phận của văn hóa, vì thế trƣớc khi tìm hiểu về
nội hàm khái niệm văn hóa đọc, cần xác định rõ khái niệm văn hóa là gì?
Khái niệm văn hóa.
Thuật ngữ “Văn hóa” (Tiếng Anh Culture, tiếng Đức là kultur), về từ
nguyên có nguồn gốc từ Latinh: Cilere, colo, cultus, mang hàm nghĩa trồng
trọt, vun trồng, ni dƣỡng, gìn giữ, tạo dựng. Sau này, khái niệm “văn hóa”
đƣợc hiểu theo nghĩa khai trí, có học vấn, có giáo dục của con ngƣời. Trong
tiếng Việt, khái niệm “Văn hóa” đƣợc dùng theo nghĩa thơng dụng để chỉ hoc
thức (trình độ văn hóa), lối sống. Khái niệm “Văn hóa” đƣợc hiểu theo nghĩa
hẹp, đƣợc dùng để chỉ trình độ phát triển của một giai đoạn lịch sử nhất định
(Văn hóa Đơng Sơn). Theo nghĩa rộng, khái niệm “Văn hóa” bao gồm cả
những giá trị vật chất và tinh thần do con ngƣời tạo nên.
Theo Wikipedia định nghĩa “Văn hóa bao gồm tất cả những sản phẩm
của con ngƣời, và nhƣ vậy, văn hóa bao gồm cả hai khía cạnh: khía cạnh phi
vật chất của xã hội nhƣ ngôn ngữ, tƣ tƣởng, giá trị và các khía cạnh vật chất
nhƣ nhà cửa, quần áo, các phƣơng tiện..vv. Cả hai khía cạnh cần thiết để làm
ra sản phẩm và đó là một phần của văn hóa”
Theo đĩnh nghĩa phổ biến của UNESCO năm 2002, khái niệm “Văn
hóa” đƣợc đƣa ra nhƣ sau: Văn hóa nên đƣợc đề cập đến nhƣ tập hợp của các
đặc trƣng về tâm hồn, vật chất, tri thức và cảm xúc của một xã hội hay một

nhóm ngƣời trong xã hội và nó chứa đựng ngồi văn hóa và nghệ thuật, cả
cách sống, phƣơng thức chung sống, hệ thống giá trị, truyền thống và đức tin.

18

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Với các định nghĩa trên, có thể đúc kết các đặc trƣng cơ bản của khái
niệm “Văn hóa” theo các nội dung sau:
 Văn hóa là sản phẩm của con ngƣời, chỉ có con ngƣời mới có
văn hóa.
 Văn hóa bao gồm tổng phức hợp của nhiều thành tố đƣợc tích tụ,
tiếp nối, phát triển trong các cộng đồng ngƣời tạo thành chuẩn
mực “ứng xử” cho các cá nhân trong xã hội và quan điểm lối ứng
xử riêng của cộng đồng xã hội đó.
 Con ngƣời với hoạt động của mình sáng tạo ra văn hóa và đồng
thời tạo ra vẻ đẹp văn hóa cho chính bản thân mình
 Đề cao vai trị của con ngƣời với văn hóa cũng nhƣ khả năng làm
sang trọng, làm đẹp con ngƣời của văn hóa, thơng qua lối ứng xử
chuẩn mực trong mỗi cộng đồng, xã hội đã làm nên giá trị đích
thực của văn hóa.
Trên góc độ này, “Văn hóa đọc” trên tƣ cách là một trong những yếu tố
cấu thành của đời sống xã hội và con ngƣời, cũng chính là một bộ phận cấu
thành của văn hóa.
Khái niệm Văn hóa đọc.
Có nhiều quan niệm khác nhau về “Văn hóa đọc”. Trong bài viết của
tác giả Ngô Thị Kim Nguyệt [21] cũng đã đƣa ra nhận định: “Văn hóa đọc là
một khái niệm phức tạp, đƣợc nhìn nhận dƣới nhiều góc độ khác nhau. Xét
trên bình diện phát triển văn minh nhân loại, văn hóa đọc gắn liền với sự xuất

hiện và phát triển của chữ viết. Xét trên bình diện cá nhân, văn hóa đọc biểu
hiện trình độ phát triển tinh thần của con ngƣời cụ thể trong điều kiện xã hội
nhất định [21]
Trong cơng trình nghiên cứu của tác giả Nguyễn Hữu Viêm [34] ông
đƣa ra khái niệm về văn hóa đọc nhƣ sau: “Văn hóa đọc là một khái niệm có

19

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


hai nghĩa, nghĩa rộng và nghĩa hẹp. Ở nghĩa rộng, đó là ứng xử đọc, giá trị
đọc và chuẩn mực đọc của mỗi cá nhân, của cộng đồng xã hội và của các nhà
quản lý và cơ quan quản lý nhà nƣớc. Nhƣ vậy, văn hóa đọc ở nghĩa rộng là
sự hợp thành của ba yếu tố, hay chính xác hơn là ba lớp nhƣ ba vòng tròn giao
nhau. Còn ở nghĩa hẹp, đó là ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc của mỗi cá
nhân. Ứng xử, giá trị và chuẩn mực này cũng gồm ba thành phần: thói quen
đọc, sở thích đọc và kỹ năng đọc. Ba thành phần này cũng là ba lớp, ba vịng
trịn khơng đồng tâm, ba vòng tròn giao nhau”.
Hay trong bài viết của tác giả Hồng Thị Phƣợng [24] khẳng định: “Văn
hóa đọc” là cách đọc tích cực, nhằm mục tiêu khai thác, sử dụng có hiệu quả
những thơng tin, tri thức chứa đựng trong sách và trong các loại tài liệu khác,
bao gồm cả tài liệu in và tài liệu điện tử. Văn hóa đọc bao hàm tồn bộ những
kiến thức, kỹ năng, thói quen cần cho ngƣời đọc, để đạt tới mục tiêu đọc. [24].
Bên cạnh đó, cũng có rất nhiều cách hiểu khác nhau về văn hóa đọc
đƣợc phản ánh trong nhiều bài viết khác nhau: [14, 45]. Trong công trình
nghiên cứu “Cán bộ thƣ viện thiếu nhi trong tiến trình hội nhập quốc tế” của
tác giả Trần Thị Minh Nguyệt đã khái quát về văn hóa đọc trong hai khuynh
hƣớng chính: Khuynh hƣớng thứ nhất coi văn hóa đọc đồng nghĩa với nhu cầu
đọc (đọc gì?), đây là quan niệm tƣơng đối phổ biến ở nƣớc ta hiện nay.

Khuynh hƣớng thứ hai coi văn hóa đọc khơng chỉ là đọc gì mà cịn là đọc nhƣ
thế nào, lĩnh hội và cảm thụ nội dung sách ở mức độ nào, đồng thời bao hàm
cả thái độ ứng xử với sách báo của ngƣời đọc. [14]. Trên quan điểm luận văn,
tác giả đồng tình với bài viết theo khuynh hƣớng thứ hai, đó là văn hóa đọc
khơng chỉ là đọc gì mà còn là đọc nhƣ thế nào, lĩnh hội và cảm thụ nội dung
sách ở mức độ nào và cả thái độ, cách ứng xử với sách báo của ngƣời đọc,
đây là khuynh hƣớng tƣơng đối đầy đủ phản ánh văn hóa đọc hiện nay.
Trong bài viết “Sự thay đổi thói quen đọc sách và vấn đề bồi dƣỡng văn

20

LUAN VAN CHAT LUONG download : add