Luận văn thạc sĩ VNU LS địa vị pháp lý của thẩm phán trong tố tụng hình sự việt nam

đại học quốc gia hà nội
khoa luật

tr-ơng thị hạnh

địa vị pháp lý của thẩm phán
trong tố tụng hình sự việt nam

luận văn thạc sĩ luật học

Hà nội - 2009

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


đại học quốc gia hà nội
khoa luật

tr-ơng thị hạnh

địa vị pháp lý của thẩm phán
trong tố tụng hình sự việt nam
Chuyên ngành : Luật hình sự
MÃ số

: 60 38 40

luận văn thạc sĩ luật học

Ng-ời h-ớng dẫn khoa học: GS.TS Võ Khánh Vinh

Hà nội - 2009

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Mở đầu

Chương 1: Một số vấn đề lý luận về địa vị pháp lý của Thẩm phán

6

trong tố tụng hình sự Việt nam

1.1.

Khái niệm, vị trí, vai trị của Thẩm phán

6

1.1.1.

Khái niệm Thẩm phán, địa vị pháp lý của Thẩm phán

6

1.1.2.

Vị trí, vai trị của Thẩm phán

12

1.2.

Mối quan hệ của Thẩm phán trong công tác

14

1.3.

Một số nguyên tắc tố tụng cơ bản khi giải quyết vụ án
hình sự Thẩm phán phải tuân thủ

19

1.3.1.

Nguyên tắc pháp chế

20

1.3.2.

Nguyên tắc Thẩm phán và Hội thẩm nhân dân độc lập xét
xử và chỉ tuân theo pháp luật

21

1.3.3.

Nguyên tắc xác định sự thật của vụ án

22

1.4.

Quyền hạn và trách nhiệm của Thẩm phán trong tố tụng
hình sự Việt Nam

24

1.4.1.

Quyền hạn và trách nhiệm của Thẩm phán với tư cách là
cán bộ Tòa án

24

1.4.2.

Quyền hạn và trách nhiệm của Thẩm phán trong quá trình
giải quyết vụ án hình sự

26

1.5.

Lịch sử hình thành và phát triển các quy định pháp luật về
địa vị pháp lý của Thẩm phán

29

1.5.1.

Giai đoạn từ 1945 đến trước khi ban hành Bộ luật Tố tụng

30

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


hình sự năm 1988
1.5.2.

Giai đoạn từ năm 1988 đến trước khi ban hành Bộ luật Tố
tụng hình sự năm 2003

42

1.6.

Quy định của pháp luật một số nước về địa vị pháp lý của
Thẩm phán

46

1.6.1.

Liên bang Nga

46

1.6.2.

Cộng hòa Pháp

52

1.6.3.

Cộng hòa nhân dân Trung Hoa

55

Chương 2: Thực trạng các quy định về hoạt động của Thẩm phán

59

theo Bộ luật Tố tụng Hình sự Việt nam và thực tiễn áp
dụng các quy định pháp luật về hoạt động của Thẩm
phán trong tố tụng hình sự

2.1.

Thực trạng các quy định pháp luật về hoạt động của Thẩm
phán theo Bộ luật Tố tụng hình sự Việt Nam

59

2.1.1.

Các quy định về chuẩn bị xét xử

59

2.1.2.

Tại phiên tòa xét xử sơ thẩm

68

2.1.3.

Tại phiên tòa xét xử phúc thẩm

75

2.1.4.

Xét xử lại bản án, quyết định đã có hiệu lực của Tòa án
theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm.

78

2.1.5.

áp dụng pháp luật

79

2.1.6.

Phổ biến, giáo dục pháp luật

81

2.1.7.

Thi hành án

84

2.2.

Thực tiễn áp dụng các quy định pháp luật về hoạt động
của Thẩm phán trong tố tụng hình sự

85

2.2.1.

Những kết quả đạt được và chưa đạt được

85

2.2.1.

Nguyên nhân

93

2.2.2.1. Nguyên nhân khách quan

93

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


2.2.2.2. Nguyên nhân chủ quan
Chương 3:

Phương hướng, giải pháp hoàn thiện các quy định về

94
96

địa vị pháp lý của Thẩm phán trong Tố tụng hình sự
việt nam

3.1.

Phương hướng hồn thiện

96

3.2.

Giải pháp hoàn thiện

103

3.2.1.

Lập pháp

103

3.2.2.

Về áp dụng pháp luật

108

3.2.3.

Văn bản hướng dẫn áp dụng pháp luật

109

3.2.4.

Lãnh đạo của Đảng và quản lý của Nhà nước đối với đội
ngũ Thẩm phán

109

3.2.5.

Về tổ chức cán bộ

110

Kết luận

114

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

116

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong những năm qua, thực hiện đường lối của Đảng nền kinh tế nước
nhà tiếp tục tăng trưởng, đời sống nhân dân ngày càng được cải thiện và nâng
cao. Trong thành tựu đó có phần đóng góp tích cực của cơ quan tư pháp, dưới
sự lãnh đạo của Đảng, sự giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp
và sự giúp đỡ của các cơ quan nhà nước, sự ủng hộ và giám sát của Mặt trận
Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân, các cơ quan tư pháp đã đạt được nhiều kết
quả trong việc ngăn ngừa, đấu tranh tội phạm và các tệ nạn xã hội góp phần
vào việc giữ vững an ninh đấu tranh và bảo vệ chính sách bình n cho nhân
dân. Đó là mặt quan trọng của cuộc sống đổi mới vì mục tiêu dân giàu, nước
mạnh, xã hội công bằng dân chủ văn minh.

Bên cạnh những đóng góp to lớn thì cơng tác của các cơ quan tư pháp
vẫn cịn khơng ít những sai phạm. Những sai phạm này không chỉ ảnh hưởng
trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, tổ chức, gây bức xúc
trong xã hội mà qua đó nó cịn thể hiện sự yếu kém của pháp luật. Chính vì
vậy, cơng cuộc cải cách tư pháp là nhiệm vụ trọng tâm trong q trình xây
dựng và hồn thiện Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa đang
được Đảng và Nhà nước quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo. Từ năm 2002 - 2005,
Ban Chấp hành Trung ương và Bộ Chính trị đã ban hành một số nghị quyết về
xây dựng, hoàn thiện Nhà nước và pháp luật. Trong đó nhấn mạnh đến tổ
chức và hoạt động của các cơ quan tư pháp như Nghị quyết 08-NQ/TW ngày
02/01/2002 "Về một số nhiệm vụ trọng tâm của công tác tư pháp trong thời
gian tới" (sau đây gọi tắt là Nghị quyết 08), Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày
24/5/2005 của Bộ Chính trị "Về chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống
pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng năm 2020" (sau đây gọi tắt là
Nghị quyết 48), Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 "Về chiến lược cải

1

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


cách tư pháp đến năm 2020" (sau đây gọi tắt là Nghị quyết 49). Trong đó,
Nghị quyết 08 đưa ra một trong những nhiệm vụ của cơ quan tư pháp là phải
nâng cao chất lượng trong công tác điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án nhằm
ngăn ngừa có hiệu quả và xử lý kịp thời, nghiêm minh các loại tội phạm hình
sự, bảo vệ trật tự, kỷ cương, đảm bảo và tôn trọng quyền dân chủ, quyền và
lợi ích hợp pháp của các tổ chức và công dân; chủ trương đề cao vai trò tranh
tụng tại phiên tòa. Nghị quyết 08 cũng đã khẳng định: "Nâng cao chất lượng
tranh tụng tại các phiên tòa xét xử, coi đây là khâu đột phá của hoạt động tư
pháp" [4].

Trong hệ thống các cơ quan tư pháp bảo vệ pháp luật thì Tịa án được
coi là trung tâm, là cơ quan nhân danh Nhà nước thực hiện quyền tư pháp, là
tâm điểm của cải cách tư pháp. Thẩm phán Chủ tọa phiên tòa là thành viên
của Hội đồng xét xử, là người trực tiếp giải quyết vụ án, cùng Hội đồng xét
xử ra các phán quyết của Tòa án liên quan đến quyền lợi của cá nhân, tổ chức.
Trong cải cách tư pháp Tòa án được coi là trọng tâm với nhiệm vụ "nâng cao
tranh tụng tại các phiên tòa" và khi xét xử, các Tòa án phải bảo đảm cho mọi
cơng dân đều bình đẳng trước pháp luật, thực sự dân chủ khách quan; Thẩm
phán và Hội thẩm độc lập và chỉ tuân theo pháp luật; việc phán quyết của Tòa
án phải căn cứ chủ yếu vào kết quả tranh luận tại phiên tòa, trên cơ sở xem
xét đầy đủ, toàn diện chứng cứ ý kiến của kiểm sát viên, người bào chữa, bị
cáo, nhân chứng, nguyên đơn, bị đơn và những người có quyền lợi ích hợp
pháp để ra bản án, quyết định đúng pháp luật, có sức thuyết phục và trong
thời hạn luật định thì việc lựa chọn đề tài "Địa vị pháp lý của Thẩm phán
trong tố tụng hình sự Việt Nam" làm luận văn Thạc sĩ là điều hết sức cần
thiết và có tính thời sự với mong muốn góp phần vào thực hiện nhiệm vụ
chung về cải cách tư pháp.
2. Tình hình nghiên cứu

2

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Theo thống kê khơng đầy đủ thì cũng có một số cơng trình nghiên cứu
về chế định Thẩm phán cũng như về địa vị pháp lý của Thẩm phán dưới dạng
luận văn cử nhân như: "Chế định Thẩm phán trong tố tụng hình sự - Một số
vấn đề lý luận và thực tiễn", của Trần Thu Trang; "Địa vị pháp lý của Chánh
án, Phó chánh án Tịa án nhân dân, Thẩm phán, Thư ký Tòa án và Hội thẩm
nhân dân trong pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam", của Nguyễn Thị Hằng;

"Cơ sở khoa học của việc xây dựng đội ngũ Thẩm phán ở Việt Nam hiện nay",
của Đỗ Gia Thư; "Nghiên cứu mơ hình nhân cách Thẩm phán trong hoạt động
xét xử", của Bùi Kim Chí dưới dạng luận án ttiến sĩ… Bên cạnh đó, cịn có
một số cơng trình nghiên cứu dưới dạng bài viết đăng trên các tạp chí khoa
học về hoạt động thực tiễn của Thẩm phán của các nhà làm công tác thực tiễn,
các nhà nghiên cứu khoa học. Thiết nghĩ hơn bao giờ hết trong giai đoạn hiện
nay khi Đảng và Nhà nước đang chú trọng đến tiến trình cải cách tư pháp mà
trọng tâm là Tòa án, với tư cách là học viên cao học, một cán bộ Tịa án làm
cơng tác thực tiễn tác giả nhận thấy việc nghiên cứu về địa vị pháp lý của
Thẩm phán có ý nghĩa lý luận và thực tiễn rất lớn.
3. Mục đích nghiên cứu
Việc nghiên cứu đề tài này nhằm làm rõ những vấn đề lý luận, nội dung
các quy định về hoạt động của Thẩm phán theo Bộ luật Tố tụng hình sự cũng
như tình hình thực tiễn áp dụng pháp luật về hoạt động của Thẩm phán trong
tố tụng hình sự. Từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao địa vị pháp lý
của Thẩm phán theo hướng cải cách tư pháp, nâng cao yếu tố tranh tụng tại
các phiên tịa như Bộ Chính trị đã đề ra trong các nghị quyết 08, 49 và 48.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các quy định của pháp luật tố tụng
hình sự Việt Nam về địa vị pháp lý của Thẩm phán và thực tiễn áp dụng các
quy định về hoạt động của Thẩm phán.

3

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Trên cơ sở mục đích, đối tượng nghiên cứu đã xác định phạm vi
nghiên cứu của đề tài chủ yếu tập trung vào những vấn đề tố tụng hình sự
liên quan đến địa vị pháp lý của Thẩm phán và thực tiễn áp dụng. Bên cạnh

đó luận văn cũng có tìm hiểu, so sánh với pháp luật của một số nước trên
thế giới.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn
Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa
Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối của Đảng và Nhà nước.
Ngoài ra, luận văn còn sử dụng nhiều phương pháp nghiên cứu khoa
học như: phương pháp phân tích, phương pháp so sánh, phương pháp thống
kê, tổng hợp…
6. Ý nghĩa khoa học của đề tài
Kết quả nghiên cứu của đề tài giúp cho cơ quan lập pháp lựa chọn
giải pháp hoàn thiện các quy định pháp luật về địa vị pháp lý của Thẩm phán,
các quy định về thủ tục tố tụng tại phiên tòa và các quy định liên quan đến
quá trình giải quyết vụ án hình sự để phán quyết của Tịa án được khách quan,
không làm oan người vô tội, không bỏ lọt tội phạm… đảm bảo nguyên tắc
hoạt động Thẩm phán và Hội thẩm độc lập và chỉ tuân theo pháp luật. Tạo ra
hành lang pháp lý vững chắc cho Thẩm phán khi thực hiện nhiệm vụ xét xử.
Bên cạnh đó, luận văn cịn có ý nghĩa thực tiễn rất lớn cho những
người làm công tác thực tiễn mà cụ thể ở đây là Thẩm phán. Giúp cho Thẩm
phán có nhận thức đúng đắn về nhiệm vụ quyền hạn và trách nhiệm của họ
được pháp luật quy định để từ đó áp dụng cho thống nhất, chính xác, tránh áp
dụng tùy tiện.
Tạo điều kiện thuận lợi cho nhân dân giám sát hoạt động xét xử của
Thẩm phán qua kết quả giải quyết án. Giúp cho những người tham gia tố tụng
có những nhận thức hiểu biết đúng đắn về địa vị pháp lý của Thẩm phán để

4

LUAN VAN CHAT LUONG download : add

khi ra phiên tịa có sự tơn trọng pháp luật, tôn trọng người tiến hành tố tụng và
biết cách để bảo vệ quyền lợi của mình.
7. Những đóng góp mới của luận văn
Trên cơ sở nghiên cứu đề tài "Địa vị pháp lý của Thẩm phán trong tố
tụng hình sự Việt Nam" luận văn đã làm rõ những vấn đề lý luận về địa vị
pháp lý của Thẩm phán; nghiên cứu thực trạng các quy định pháp luật về hoạt
động của Thẩm phán theo Bộ luật Tố tụng hình sự Việt Nam; tìm hiểu thực
tiễn áp dụng các quy định pháp luật về hoạt động của Thẩm phán để thấy
được những kết quả đạt được và chưa đạt được, tìm ra những nguyên nhân.
Trên cơ sở đó luận văn đưa ra một số giải pháp hoàn thiện nhằm hoàn thiện
địa vị pháp lý của Thẩm phán đặt trong bối cảnh cải cách tư pháp mà Bộ Chính
trị đã đề ra.
8. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội
dung của luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Một số vấn đề lý luận về địa vị pháp lý của Thẩm phán
trong tố tụng hình sự Việt Nam.
Chương 2: Thực trạng các quy định về hoạt động của Thẩm phán theo
Bộ luật tố tụng hình sự Việt Nam và thực tiễn áp dụng các quy định pháp luật
về hoạt động của Thẩm phán trong tố tụng hình sự.
Chương 3: Phương hướng, giải pháp hoàn thiện các quy định về địa vị
pháp lý của Thẩm phán trong tố tụng hình sự Việt Nam.

5

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Chương 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ĐỊA VỊ PHÁP LÝ

CỦA THẨM PHÁN TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

1.1. KHÁI NIỆM, VỊ TRÍ, VAI TRỊ CỦA THẨM PHÁN

1.1.1. Khái niệm Thẩm phán, địa vị pháp lý của Thẩm phán
Trong bộ máy nhà nước, Tịa án nhân dân có một vị trí đặc biệt quan
trọng - là cơ quan duy nhất có chức năng xét xử các vụ án hình sự, dân sự,
hơn nhân gia đình, lao động, kinh tế, hành chính, kinh doanh thương mại và
giải quyết các công việc khác theo quy định của pháp luật như thi hành án,
giải thích pháp luật… Bằng hoạt động của mình, Tịa án bảo vệ pháp chế xã
hội chủ nghĩa, quyền dân chủ của công dân, của tập thể, bảo vệ tính mạng,
sức khỏe, tài sản, tự do, nhân phẩm danh dự của công dân và bảo vệ tài sản
của Nhà nước. Thơng qua hoạt động xét xử, Tịa án góp phần giáo dục cơng
dân ý thức pháp luật, tơn trọng những quy tắc của cuộc sống, tham gia cuộc
đấu tranh phòng, chống tội phạm và các vi phạm pháp luật khác.
Trong hoạt động xét xử của Tòa án, Thẩm phán được coi là nhân tố,
hạt nhân rất quan trọng, nhân vật trung tâm. Xét xử được hiểu là "hoạt động
do Tòa án thực hiện để xem xét và giải quyết các vụ án hình sự, dân sự, hành
chính, lao động, kinh tế với việc tuân thủ nghiêm ngặt các địi hỏi của pháp
luật và trật tự pháp luật, có tính lập luận cơng bằng và có ý nghĩa bắt buộc
chung" [44, tr. 45]. Xét xử đã có từ rất lâu đời nhưng sự ra đời của Thẩm phán
lại khá muộn màng. Dưới thời kỳ chiếm hữu nô lệ và phong kiến hình thức
nhà nước chủ yếu là quân chủ lập hiến, hoạt động xét xử cũng như hoạt động
lập pháp, hoạt động hành pháp đều tập trung vào giai cấp chủ nô và phong
kiến mà đại diện là nhà vua. Nhà vua là người nắm toàn bộ quyền hành, đứng
đầu Nhà nước ban hành các đạo luật, quyết định tổ chức thực hiện và là người

6

LUAN VAN CHAT LUONG download : add

có quyền lực cao nhất. Đến mãi sau này vào khoảng thế kỷ 17 - 18, giai cấp tư
sản phát triển mạnh mẽ đại diện cho phương thức sản xuất tiên tiến đã hạn chế
dần quyền lực của nhà vua, tiến tới xóa bỏ Nhà nước phong kiến lỗi thời.
Trong thời gian này, các học giả tư sản mà tiêu biểu nhất là Montesquieu đã
đưa ra luận điểm: phải tách các hoạt động ban hành pháp luật, hoạt động thực
hiện pháp luật và hoạt động xét xử, chia quyền lực nhà nước thành 3 loại
quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp độc lập với nhau tạo cơ chế kiềm chế
đối trọng lẫn nhau, chống lại tư tưởng độc quyền của một người, hay của một
cơ quan nào đó, nắm tồn bộ quyền lực nhà nước. Có thể nói sự tách bạch và
độc lập giữa Tòa án ra khỏi hai nhánh quyền lực lập pháp, hành pháp đã hình
thành nên một đội ngũ cán bộ mới trong bộ máy nhà nước làm nhiệm vụ xét
xử từ xưa đến nay chưa có đó là Thẩm phán [28, tr. 16]. Vậy, Thẩm phán
được hiểu như thế nào cho đầy đủ và chính xác?
Cũng có nhiều khái niệm (định nghĩa) về Thẩm phán chẳng hạn như:
- "Thẩm phán là một chức danh Nhà nước trong hệ thống Tòa án các
cấp" [27].
- Theo tác giả Đỗ Gia Thư: "Thẩm phán là người làm việc trong cơ
quan Tòa án, chuyên xét xử các vụ án và giải quyết các vụ việc theo thẩm
quyền của Tòa án, ra các bản án, quyết định nhân danh Nhà nước" [28, tr. 17].
- Tại Điều 1 Pháp lệnh Thẩm phán và Hội thẩm nhân dân năm 2002
đã đưa ra khái niệm "Thẩm phán là người được bổ nhiệm theo quy định của
pháp luật để làm nhiệm vụ xét xử những vụ án và giải quyết những việc khác
thuộc thẩm quyền của Tòa án" [41].
Trải qua sự phát triển của lịch sử cũng như sự phát triển của nền lập
pháp từ khi chưa có đội ngũ Thẩm phán đến khi xuất hiện đội ngũ Thẩm phán
để từ đó khái niệm về Thẩm phán dần được xuất hiện và ngày càng hồn thiện
hơn. Chúng tơi đồng tình với khái niệm về Thẩm phán được quy định tại Pháp

7

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


lệnh Thẩm phán và Hội thẩm nhân dân năm 2002. Đây là khái niệm hoàn
chỉnh và đầy đủ về Thẩm phán.
Theo khái niệm này thì Thẩm phán phải có tiêu chuẩn và được bổ
nhiệm theo thủ tục do pháp luật quy định. Tức là chế độ bổ nhiệm Thẩm phán
được thực hiện đối với Tòa án các cấp. Việc bổ nhiệm Thẩm phán phải do
người có thẩm quyền bổ nhiệm, tương ứng với 3 cấp Tịa án có 3 ngạch Thẩm
phán tương ứng và thẩm quyền bổ nhiệm đối với các ngạch Thẩm phán này
cũng khác nhau. Và để được bổ nhiệm làm Thẩm phán thì cán bộ Tịa án phải
đáp ứng những tiêu chuẩn về bổ nhiệm Thẩm phán do pháp luật quy định.
Chức năng, nhiệm vụ xét xử của Tịa án được thực hiện thơng qua
hoạt động xét xử trong đó Thẩm phán làm chủ tọa phiên tịa tham gia vào việc
ra bản án hoặc quyết định nhân danh Nhà nước, thay mặt Hội đồng xét xử
tuyên án hoặc các quyết định tố nhân danh Nhà nước như quyết định đình chỉ
xét xử sơ thẩm, quyết định đình chỉ xét xử phúc thẩm, quyết định trả tự do
cho bị cáo tại phiên tịa...
Trong q trình giải quyết vụ án, Thẩm phán Chủ tọa phiên tịa được
phân cơng giải quyết vụ án có thẩm quyền ra các quyết định tố tụng như quyết
định đưa vụ án ra xét xử, quyết định trả hồ sơ, quyết định hỗn phiên tịa...
Bên cạnh đó, Thẩm phán cịn tham gia giải quyết vụ án với vai trò là Thẩm
phán - thành viên của Hội đồng xét xử trong trường hợp xét xử theo trình tự
sơ thẩm khi Hội đồng xét xử gồm 5 người hoặc theo trình tự phúc thẩm.
Ngồi nhiệm vụ xét xử, Thẩm phán còn thực hiện các nhiệm vụ khác thuộc
thẩm quyền của Tòa án khi được lãnh đạo phân cơng. Ví dụ: tham gia vào Hội
đồng giảm án tha tù...
Nói đến Thẩm phán trước hết phải hiểu đó là người - chuyên hành

nghề xét xử. Công việc xét xử của Thẩm phán được coi là một nghề - nghề có
tính đặc thù. Bởi lẽ, chỉ có Tịa án mới có chức năng xét xử. Tính đặc thù
nghề nghiệp của Thẩm phán được thể hiện ở chỗ:

8

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


- Nghề này ảnh hưởng lớn đến tính cơng minh của pháp luật, uy tín về
nền cơng lý của một quốc gia.
- Lao động của Thẩm phán chính là lao động trí óc, đầy khó khăn
phức tạp dưới sự giám sát nghiêm ngặt của xã hội và công dân;
- Thẩm phán là người đại diện cho Nhà nước trực tiếp áp dụng pháp
luật do vậy sự công bằng khách quan, tình người là khơng thể thiếu được của
người Thẩm phán;
- Hoạt động của Thẩm phán gắn liền với việc áp dụng các biện pháp
cưỡng chế liên quan đến quyền và nghĩa vụ của công dân, tổ chức;
- Độc lập xét xử là nguyên tắc cơ bản đối với hoạt động của Thẩm phán;
- Thẩm phán hoạt động theo một trình tự pháp lý chặt chẽ được quy
định trong pháp luật tố tụng hình sự;
- Khi xét xử, Hội đồng xét xử nhân danh Nhà nước để ra bản án hoặc
quyết định.
Thẩm phán được coi là một chức danh quan trọng khơng thể thiếu trong
tổ chức bộ máy nhà nước, có ý nghĩa quyết định đến việc thực hiện quyền tư
pháp. Bởi lẽ, hoạt động xét xử là hoạt động trung tâm thực hiện quyền tư pháp.
Ở nước ta Thẩm phán được coi là một chức danh từ năm 2002 và được ghi nhận
bằng cơ sở pháp lý tại Pháp lệnh Thẩm phán và Hội thẩm nhân dân năm 2002,
còn trở về trước Thẩm phán chỉ được coi là một chức vụ. Đây là một bước ngoặt
quan trọng đánh dấu sự thay đổi về nhận thức khoa học, muốn xây dựng đội

ngũ Thẩm phán chuyên nghiệp thì trước hết phải coi Thẩm phán là một nghề, có
vị trí chức danh nhất định trong xã hội có như vậy Thẩm phán mới có cơ sở điều
kiện pháp lý để làm việc và n tâm cống hiến, phấn đấu cho sự nghiệp của
mình.
Ngồi ra, Thẩm phán cịn được coi là cơng chức nhà nước. Theo Pháp
lệnh cán bộ công chức hiện hành, Thẩm phán được xếp vào ngạch công chức

9

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


nhà nước được hưởng mọi quyền lợi, nghĩa vụ và chế độ của cơng chức nói
chung. Vậy khái niệm địa vị pháp lý của Thẩm phán trong tố tụng hình sự
được hiểu như thế nào?
Theo Đại từ điển tiếng Việt do Nguyễn Như Ý chủ biên thì "địa vị"
được hiểu là "vị trí, chỗ xứng đáng với vai trị tác dụng có được hay vị trí chỗ
đứng của cá nhân trong xã hội" [45].
Trong cơ quan Tịa án có nhiều cán bộ, công chức nhưng người thực
hiện nghiệp vụ xét xử và có thẩm quyền ra bản án, quyết định nhân danh Nhà
nước thì chỉ có Thẩm phán. Đó là việc đưa ra các quyết định mang tính chất
bắt buộc chung bằng cách này hay cách khác liên quan đến các quyền và tự
do cơ bản, các lợi ích hợp pháp của công dân, của cơ quan nhà nước, của các
tổ chức xã hội... Những giá trị xã hội rất cần thiết cho mọi Nhà nước dân chủ
thực sự như số phận pháp lý của con người, khẳng định và duy trì pháp chế,
trật tự pháp luật có thể tùy thuộc vào những người Thẩm phán. Quyền tư pháp
thuộc về các Thẩm phán. Các Thẩm phán thực hiện quyền đó một cách độc
lập trong sự phối hợp hoạt động với Hội thẩm nhân dân hoặc Hội thẩm quân
nhân. Do đó, họ không chỉ thể hiện với tư cách là cái đảm bảo cho các quyền
và các lợi ích hợp pháp, cho pháp chế và trật tự pháp luật mà trong những

hồn cảnh nhất định cịn thể hiện với tư cách là vai trò của nhân tố phối hợp
với các quyền khác của quyền lực nhà nước, quyền lập pháp, quyền hành
pháp. Dưới sự ảnh hưởng của các đặc điểm về các nhiệm vụ được đội ngũ
Thẩm phán đảm nhiệm trong vịng nhiều thập kỷ và đã hình thành và thừa
nhận địa vị của các Tòa án, của các Thẩm phán cần phải có sự khác biệt so
với địa vị pháp lý của các cơ quan nhà nước với những người có chức vụ
quyền hạn trong các cơ quan đó. Cùng với thời gian, những người Thẩm phán
dần có các quyền và nghĩa vụ chỉ đặc trưng cho họ. Tổng thể các quyền và
nghĩa vụ đó tạo thành cái mà chúng ta gọi là quy chế của Thẩm phán, địa vị
pháp lý của Thẩm phán.

10

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Vậy, địa vị pháp lý của Thẩm phán được hiểu là tổng thể các quyền và
nghĩa vụ tố tụng được pháp luật trao cho họ khi thực hiện các hoạt động tố
tụng nhân danh Nhà nước và các hoạt động khác thuộc thẩm quyền của Tòa án.
Trước hết chúng ta xem xét địa vị pháp lý Thẩm phán dưới góc độ là
địa vị pháp lý của một công dân:
Thẩm phán là một cơng dân nên Thẩm phán cũng có đầy đủ các quyền
và nghĩa vụ cơ bản của một công dân được pháp luật hiện hành quy định.
Quyền và nghĩa vụ này được quy định tại Hiến pháp - văn bản pháp lý có giá
trị pháp lý cao nhất.
Ví dụ: Hiến pháp quy định "Cơng dân có quyền bất khả xâm phạm về
chỗ ở. Không ai được tự ý vào chỗ ở của người khác nếu người đó khơng
đồng ý, trừ trường hợp được pháp luật cho phép…" (Điều 73); "Công dân
phải trung thành với Tổ quốc. Phản bội Tổ quốc là tội nặng nhất" (Điều 75);
"Cơng dân có nghĩa vụ đóng thuế và lao động cơng ích theo quy định của

pháp luật" (Điều 80) thì Thẩm phán cũng có các quyền và nghĩa vụ đó.
Bên cạnh đó, Thẩm phán là một cán bộ công chức nhà nước nên được
hưởng các quyền và phải chịu các nghĩa vụ của một cán bộ công chức nhà nước
theo Pháp lệnh cán bộ công chức hiện hành quy định. Tuy nhiên, không phải
mọi quyền và nghĩa vụ của cán bộ công chức nhà nước đều được áp dụng cho
Thẩm phán vì xuất phát từ chính tính đặc thù của nghề nghiệp mà Thẩm phán
đảm nhiệm. Pháp lệnh Thẩm phán và Hội thẩm nhân dân năm 2002, Bộ luật Tố
tụng hình sự hiện hành, Luật Tổ chức Tòa án nhân dân hiện hành đã quy định
quyền và nghĩa vụ riêng biệt của người Thẩm phán phù hợp với nghề nghiệp của
Thẩm phán. Đây là những cơ sở pháp lý và cũng là hành lang pháp lý cho
người Thẩm phán khi thực thi nhiệm vụ của mình được có căn cứ, đúng pháp
luật
Ví dụ: Thẩm phán không được "Tiếp bị can, bị cáo, đương sự hoặc
người tham gia tố tụng khác trong vụ án mà mình có thẩm quyền giải quyết

11

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


ngoài nơi quy định" (tiết 5 Điều 15) Pháp lệnh Thẩm phán và Hội thẩm nhân
dân.
Ví dụ: "Thẩm phán có quyền yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân thi
hành những quyết định có liên quan đến việc giải quyết vụ án hoặc những
việc khác theo quy định của pháp luật" (Điều 12).
Xuất phát từ tính đặc thù, sự nhảy cảm của nghề nghiệp xét xử nên
Thẩm phán cũng bị hạn chế bớt quyền hạn của mình khi cịn đương nhiệm. Ví
dụ Thẩm phán đương nhiệm khơng được làm luật sư đặc biệt là luật sư tham
gia tranh tụng.
Chúng ta có thể phân loại quyền và nghĩa vụ của Thẩm phán theo các

dạng sau:
- Quyền và nghĩa vụ của Thẩm phán với tư cách là một cán bộ Tòa án;
- Quyền và nghĩa vụ của Thẩm phán với tư cách là người tiến hành tố
tụng tham gia giải quyết vụ án hình sự (trong đó Thẩm phán là thành viên của
Hội đồng xét xử, Thẩm phán là Chủ tọa phiên tịa).
Nhưng nói gì đi nữa thì quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân được
coi là cái gốc dễ để quy định quyền và nghĩa vụ của Thẩm phán. Có thể nói
địa vị pháp lý của Thẩm phán trong tố tụng hình sự đã tạo ra một vị thế riêng
biệt cho người Thẩm phán khi thực hiện nghiệp vụ xét xử cũng như khi giải
quyết các công việc khác thuộc thẩm quyền của Tòa án khi được lãnh đạo
phân cơng.
1.1.2. Vị trí, vai trị của Thẩm phán
Thẩm phán có vị trí trung tâm trong q trình tố tụng tại phiên tòa.
Thẩm phán hầu như quán xuyến mọi việc và giữ ý nghĩa quyết định kết quả
xét xử. Thẩm phán là người điều khiển phiên tòa theo quy định của pháp luật.
Thẩm phán phải lập kế hoạch cho cả phiên tòa như những chứng cứ nào sẽ

12

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


được sử dụng, nhân chứng nào được triệu tập, thời gian xét xử... và dự liệu
được những vấn đề có thể xảy ra tại phiên tòa. Trong phần thẩm vấn luật
không quy định cụ thể phải hỏi ai trước, hỏi vấn đề gì trước nên gần như quy
trình xét hỏi được quyết định bởi Thẩm phán Chủ tọa phiên tòa và là người
điều khiển phiên tòa, thấy cần hỏi ai trước, cần làm rõ cái gì trước, xem xét và
trình bày cái gì là hợp lý để đảm bảo kết quả, chất lượng xét xử tốt nhất và
không làm cho các sự kiện bị rối lên, đồng thời cũng quyết định ln tình tiết,
nội dung nào cần được xét hỏi. Mặc dù người hỏi gồm có cả Thẩm phán, Hội

thẩm nhân dân, kiểm sát viên, luật sư nhưng thực tiễn xét xử tại Việt Nam cho
thấy việc xét hỏi được tiến hành chủ yếu bởi Thẩm phán Chủ tọa phiên tòa, sự
tham gia xét hỏi của Luật sư, Kiểm sát viên trong q trình xét hỏi khơng mang
tính liên tục. Tất cả những điều đó ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng xét xử.
Chất lượng xét xử có cao hay không phụ thuộc phần lớn vào người Thẩm phán.
Thông qua xét xử các vụ án hình sự, Thẩm phán góp phần to lớn vào
việc trừng trị kịp thời, có hiệu quả những kẻ phạm tội nhằm duy trì trật tự kỷ
cương phép nước, không chỉ buộc bị cáo phải hành xử đúng pháp luật mà cịn
tạo nên một mơi trường bền vững an toàn cho cá nhân, tổ chức sinh sống và
hoạt động.
Đứng trước Tòa án, người dân hay cơ quan nhà nước đều được bình
đẳng trước pháp luật có quyền và nghĩa vụ như nhau. Thẩm phán bằng lương
tâm, trách nhiệm và quyền hạn được giao, bằng trình độ chun mơn, kinh
nghiệm sống và phải có lịng dũng cảm để minh oan cho những trường hợp bị
kết án oan, hủy bỏ quyết định sai trái, khôi phục quyền lợi danh dự cho họ,
bảo vệ lẽ phải và chính nghĩa.
Khẳng định rằng Tịa án là cơng cụ bảo vệ cơng lý trong đó Thẩm phán
là trụ cột, là chỗ dựa vững chắc cho công dân, tổ chức nhà nước trong việc đấu
tranh và phòng chống tội phạm. Bằng việc xét xử tại phiên tịa, Thẩm phán góp
phần vơ cùng to lớn có hiệu quả trong cơng tác phổ biến tun truyền pháp luật

13

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


đồng thời thông qua công tác áp dụng pháp luật, rút kinh nghiệm kiến nghị
sửa đổi bổ sung hoàn thiện pháp luật. Trong xét xử bắt buộc phải có Thẩm
phán, chỉ Thẩm phán mới có quyền xét xử, chính bởi vậy Thẩm phán giữ vị
trí, vai trị trọng yếu trong hoạt động xét xử, có tính chất quyết định đến uy

tín, chất lượng xét xử của Tịa án. Quần chúng nhân dân có đặt niềm tin vào
cơng lý được hay không đều phụ thuộc vào sự phán quyết cuối cùng của Hội
đồng xét xử. Bởi vậy, công việc của người Thẩm phán hết sức nặng nề và
nguy hiểm nhưng cũng không kém phần vinh quang. Phương diện hoạt động
của Thẩm phán là xét xử, chức năng của Thẩm phán là xét xử, để thực hiện
được chức năng này pháp luật nước ta đã cụ thể hóa trong pháp luật tố tụng
thành nhiệm vụ quyền hạn của Thẩm phán. Nhìn vào nhiệm vụ, quyền hạn mà
pháp luật tố tụng hình sự quy định cho họ đã thể hiện rõ mơ hình về người
Thẩm phán.
1.2. MỐI QUAN HỆ CỦA THẨM PHÁN TRONG CƠNG TÁC

Mối quan hệ của Thẩm phán trong cơng tác có hai dạng đó là: Mối quan
hệ hành chính và mối quan hệ tố tụng. Trong đó mối quan hệ tố tụng gồm có:
Mối quan hệ giữa Thẩm phán và người tiến hành tố tụng, mối quan hệ của
Thẩm phán với người tham gia tố tụng.
Vì Thẩm phán làm nghiệp vụ chuyên môn xét xử nên bên cạnh mối
quan hệ hành chính thì mối quan hệ trong tố tụng là chủ yếu. Và đây cũng là
mối quan hệ được thiết lập trên cơ sở pháp luật tố tụng hình sự, chỉ phát sinh
khi những cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng, người tham gia
tố tụng được xác lập trong quá trình giải quyết vụ án hình sự đồng thời đây
cũng là mối quan hệ phối hợp để đảm bảo việc tuân thủ các quy định của pháp
luật, nhằm giải quyết đúng đắn vụ án hình sự.
- Mối quan hệ hành chính: Mối quan hệ hành chính là quan hệ giữa
Thẩm phán và Chánh án nhưng nó được hiểu dưới hai góc độ khác nhau:

14

LUAN VAN CHAT LUONG download : add

Thứ nhất: Mối quan hệ giữa Thẩm phán với tư cách cán bộ cơ quan và
Chánh án với tư cách thủ trưởng cơ quan. Đây là mối quan hệ hành chính.
Thẩm phán phải làm nhiệm vụ theo sự phân cơng của Chánh án chịu sự quản
lý của Chánh án, ví dụ như Chánh án có quyền phân cơng Thẩm phán giải
quyết vụ án, tham gia vào Hội đồng giảm án tha tù, viết báo cáo tham luận rút
kinh nghiệm xét xử hàng năm đối với cấp huyện, thị xã. Chánh án Tịa án
nhân dân tối cao có quyền ký quyết định bổ nhiệm, tái nhiệm, điều động biệt
phái Thẩm phán. Với tư cách là cán bộ Tòa án, Thẩm phán phải chịu trách
nhiệm, chấp hành nhiệm vụ được giao trước Chánh án.
Thứ hai: Mối quan hệ giữa Thẩm phán và Chánh án với tư cách là
Thẩm phán tham gia giải quyết vụ án hình sự. Đây là mối quan hệ tố tụng và
chịu sự điều chỉnh của luật tố tụng hình sự, phải độc lập trong xét xử. Lúc này
Chánh án khơng con giữ chức danh quản lý hành chính nữa mà giữ chức vụ
Thẩm phán.
- Mối quan hệ tố tụng:
+ Mối quan hệ giữa Thẩm phán và những người tiến hành tố tụng (Hội
thẩm Tòa án, Kiểm sát viên, Thư ký Tòa án).
Mối quan hệ giữa Thẩm phán và Hội thẩm Tòa án: Đây là mối quan
hệ tố tụng phát sinh trong quá trình giải quyết vụ án hình sự. Thẩm phán và
Hội thẩm là thành phần của Hội đồng xét xử. Hội thẩm Tòa án đại diện cho
quần chúng nhân dân tham gia vào công tác xét xử, giám sát hoạt động của
Tịa án góp phần làm cho hoạt động xét xử đúng pháp luật, hợp lẽ công bằng,
bảo đảm pháp chế. Hội thẩm Tòa án là người được bầu và được cử theo quy
định của pháp luật để cùng Tòa án thực hiện nhiệm vụ xét xử. Hiến pháp năm
1992 và Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2002 đều quy định "Việc xét xử
của Tòa án nhân có Hội thẩm nhân dân, Tịa án qn sự có Hội thẩm quân
nhân tham gia theo quy định của pháp luật". Như vậy, thành phần Hội đồng

15

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


xét xử sơ thẩm gồm có 1 Thẩm phán và 2 Hội thẩm, trong trường hợp xét xử
bị cáo về tội theo khung hình phạt có mức cao nhất là tử hình thì Hội đồng xét
xử gồm 2 Thẩm phán và 3 Hội thẩm (Điều 185 Bộ luật Tố tụng hình sự); đối
với trường hợp xét xử người chưa thành niên phạm tội thì phải có 1 Hội thẩm
là giáo viên hoặc cán bộ Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh (Điều 307
Bộ luật Tố tụng hình sự; đối với các vụ án xét xử theo trình tự phúc thẩm thì
Hội đồng xét xử gồm 3 Thẩm phán, trong trường hợp cần thiết có thể có thêm 2
Hội thẩm (Điều 244 Bộ luật Tố tụng hình sự). Để thực hiện nguyên tắc tố
tụng khi xét xử Hội thẩm Tòa án ngang quyền với Thẩm phán và để cho việc
xét xử đúng đắn thì cũng như Thẩm phán, Hội thẩm phải có trách nhiệm
nghiên cứu hồ sơ vụ án trước khi xét xử. Tại phiên tịa, Hội thẩm cũng có
quyền tham gia xét hỏi nhưng phải theo thứ tự Chủ tọa phiên tòa hỏi trước rồi
mới đến Hội thẩm. Hội thẩm có quyền nghị án, đưa ra quan điểm và biểu
quyết những vấn đề Hội đồng xét xử nghị án, quyền ra bản án và các quyết
định khác cần thiết nhân danh Nhà nước và tuyên án công khai tại phiên tòa.
Khi xét xử Thẩm phán và Hội thẩm độc lập và chỉ tuân theo pháp luật. Để
chất lượng xét xử đạt kết quả cao thì một trong những địi hỏi Thẩm phán và
Hội thẩm phải có trình độ chun môn cũng như kỹ năng xét xử và kinh
nghiệm sống, sự phối hợp giữa Thẩm phán và Hội thẩm phải nhịp nhàng ăn ý.
Mối quan hệ giữa Thẩm phán và Thư ký Tòa án: Thẩm phán và Thư ký
Tòa án đều là những người tiến hành tố tụng nên mối quan hệ giữa Thẩm phán
và Thư ký là mối quan hệ được điều chỉnh bằng pháp luật tố tụng và nó chỉ phát
sinh trong q trình giải quyết vụ án hình sự. Thẩm phán khơng phải là thủ
trưởng của Thư ký Tịa án và Thư ký Tịa án cũng khơng phải là thư ký riêng của
Thẩm phán. Tuy nhiên, Thư ký là người giúp việc cho Thẩm phán để thực hiện
những tác nghiệp trong quá trình giải quyết vụ án do đó Thư ký phải chịu sự
giám sát, kiểm tra, đôn đốc, hướng dẫn của Thẩm phán nhằm thực hiện đúng

các quy định của pháp luật. Trong giai đoạn chuẩn bị xét xử, Thư ký phải giúp

16

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Thẩm phán thực hiện một số tác nghiệp như triệu tập những người tham gia tố
tụng đến phiên tòa, giao lệnh trích xuất cho trại giam, giao quyết định đưa vụ
án ra xét xử cho bị cáo tại ngoại, liên hệ với Viện kiểm sát hoặc cơ quan điều
tra để lấy vật chứng, chuẩn bị hội trường xét xử... Đối với một số vụ án lớn
hoặc xét xử lưu động Thư ký còn giúp Thẩm phán tổ chức họp với các ngành
liên quan, chuẩn bị địa điểm xét xử để đảm bảo cho phiên tòa đạt kết quả tốt.
Trong những trường hợp cần phải có giám định viên, người phiên dịch tại
phiên tịa thì Thư ký phải liên hệ với các cơ quan, tổ chức này để mời giám
định viên, người phiên dịch tham gia phiên tòa theo đúng quy định của pháp
luật.
Nhiệm vụ chính và quan trọng nhất được thể hiện tại phiên tòa đối với
Thư ký Tòa án đó là ghi biên bản phiên tịa. Bên cạnh đó, tại phiên tòa Thư ký
phải phổ biến nội quy phiên tòa, sắp xếp chỗ ngồi cho đương sự, kiểm tra sự
có mặt, vắng mặt của những người tham gia tố tụng và báo cáo trước Hội
đồng xét xử để quyết định có phải hỗn phiên tịa hay khơng. Thư ký còn giúp
Thẩm phán thực hiện một số quyết định tại phiên tịa như quyết định hỗn
phiên tịa, quyết định bắt tạm giam, quyết định trả tự do cho bị cáo tại phiên
tịa... Có thể nói, với nhiệm vụ ghi biên bản phiên tòa được Thư ký thực hiện
một cách cẩn thận, chính xác, phản ánh trung thực, đầy đủ diễn biến của vụ án
tại phiên tịa là điều vơ cùng quan trọng. Đó là cơ sở pháp lý là tài liệu để
nghiên cứu hồ sơ theo trình tự phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm nếu bản án
bị kháng cáo, kháng nghị hoặc khiếu nại. Thư ký và Thẩm phán phối hợp chặt
chẽ với nhau sẽ tránh được tình trạng hỗn phiên tịa do lỗi chủ quan, đảm

bảo tính trang nghiêm tại phiên tịa.
Thư ký giúp Thẩm phán rà sốt lại bản án trước khi Hội đồng xét xử
ký để chuyển giao bản án, hồ sơ vụ án. Trong trường hợp bản án tử hình có
hiệu lực pháp luật, Thư ký phải sắp xếp hồ sơ vụ án để chuyển lên Tòa án
nhân dân tối cao đồng thời gửi bản án cho Viện kiểm sát nhân dân tối cao.
Khẳng định rằng Thư ký Tòa án giúp việc cho Thẩm phán đã góp phần quan

17

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


trọng vào việc ra bản án. quyết định đúng đắn mang tính nhân danh Nhà
nước.
Mối quan hệ giữa Thẩm phán và Kiểm sát viên giữ quyền công tố:
Viện kiểm sát là cơ quan duy nhất có mặt trong tất cả các giai đoạn tố tụng và
đều đóng vai trị quan trọng, bởi nó được giao một chức năng khơng một chủ
thể nào có - chức năng kiểm sát tư pháp. Viện kiểm sát sử dụng chức năng
này để đảm bảo việc tuân thủ pháp luật của các cơ quan tiến hành tố tụng và
người tham gia tố tụng. Trong mối quan hệ với Thẩm phán, kiểm sát viên giữ
quyền công tố tại phiên tịa có nhiệm vụ tiến hành các hoạt động kiểm sát xét
xử, giám sát Hội đồng xét xử trong việc thực hiện các nguyên tắc và trình tự
tố tụng theo quy định pháp luật. Căn cứ vào kết quả điều tra, kiểm sát viên có
quyền lập bản cáo trạng và tham gia phiên tòa sơ thẩm, phúc thẩm để buộc tội
bị cáo, có quyền xét hỏi, tranh luận, rút một phần hoặc toàn bộ quyết định
truy tố tại phiên tòa. Sự thật khách quan của vụ án có làm rõ được hay khơng,
điều đó phụ thuộc rất nhiều vào Thẩm phán và Kiểm sát viên khi đưa các tài
liệu, chứng cứ để kiểm tra tại phiên tòa. Kiểm sát viên tham gia vào quá trình
thẩm vấn, tranh luận tại phiên tòa phải nghiên cứu, xem xét hỏi vấn đề gì, hỏi
ai để làm sáng tỏ vụ án và đưa ra kết luận giải quyết vụ án. Tại phiên tòa

Kiểm sát viên phải tuân theo sự điều khiển của Chủ tọa phiên tịa về mặt trình tự
tố tụng.
Mối quan hệ của Thẩm phán với Luật sư: Luật tố tụng hình sự quy
định về sự tham gia của Luật sư, Bào chữa viên nhân dân trong q trình Tịa
án giải quyết vụ án. Luật sư góp phần vào việc tìm ra sự thật khách quan của
vụ án, họ được quyền tham gia vào quá trình tố tụng để giúp thân chủ của họ
bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp; Họ có quyền nghiền cứu hồ sơ vụ án, sao
chép các tài liệu cần thiết trong hồ sơ vụ án, được biết về thời gian địa điểm
mở phiên tòa. Bởi vậy, trong quá trình tác nghiệp của Luật sư tại phiên tịa thì
Thẩm phán phải tạo điều kiện để họ thực hiện những quyền và nghĩa vụ theo
quy định của pháp luật. Tại phiên tịa Luật sư có quyền tham gia xét hỏi và

18

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


tranh luận. Thẩm phán đảm bảo về mặt thời gian, tạo điều kiện để luật sư thực
hiện quyền của mình tại phiên tòa.
Mối quan hệ của Thẩm phán với người giám định, người phiên dịch:
Khi thấy cần thiết phải trưng cầu giám định về một vấn đề nào đó trong vụ án,
Thẩm phán hướng dẫn Thư ký hoặc chủ động liên hệ với cơ quan tổ chức
giám định để họ cử Giám định viên thực hiện theo yêu cầu giám định. Thẩm
phán phải đưa ra quyết định trưng cầu giám định, người giám định có quyền
tìm hiểu tài liệu vụ án có liên quan đến đối tượng giám định, yêu cầu Thẩm
phán cung cấp tài liệu cần thiết, tham gia vào việc xét hỏi và đặt câu hỏi liên
quan đến đối tượng giám định tại phiên tòa.
Trong trường hợp người tham gia tố tụng khơng sử dụng được tiếng
Việt thì Thẩm phán phải mời người phiên dịch cho họ (nếu như họ không thỏa
thuận được về việc lựa chọn người phiên dịch) hoặc đương sự là người câm

điếc. Thẩm phán có trách nhiệm giải thích thêm về những vấn đề cần phiên
dịch khi người phiên dịch yêu cầu. Mặc dù, luật tố tụng khơng quy định người
phiên dịch có quyền nghiên cứu hồ sơ vụ án nhưng trên thực tế khi cần tìm
hiểu về những vấn đề chun mơn, những thuật ngữ pháp lý, những lĩnh vực
mới hoặc những cử chỉ cần diễn đạt để hiểu về một khái niệm, một từ nào đó
thì Thẩm phán có thể cung cấp cho họ những tài liệu cần thiết hoặc có thể cho
họ nghiên cứu hồ sơ vụ án trong phạm vi nhất định.
Mối quan hệ của Thẩm phán với bị cáo, người bị hại và các đương sự
khác: Đây là mối quan hệ tố tụng chỉ phát sinh khi giải quyết vụ án hình sự.
Quyền và nghĩa vụ của bị cáo, người bị hại và các đương sự khác đã được quy
định rất cụ thể trong Bộ luật Tố tụng hình sự (ví dụ: Bị cáo được quyền nhận
quyết định đưa vụ án ra xét xử, quyền tranh luận tại phiên tòa….). Trước pháp
luật họ đều được đối xử một cách bình đẳng, Thẩm phán phải xử sự đúng
mức, tơn trọng ý kiến của đương sự, không áp đặt chủ quan những mặc cảm

19

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


ban đầu có thể dẫn đến định kiến làm sai lệch vụ án. Tại phiên tòa các đương
sự phải tuân thủ theo sự điều khiển của chủ tọa phiên tòa.
1.3. MỘT SỐ NGUYÊN TẮC TỐ TỤNG CƠ BẢN KHI GIẢI QUYẾT VỤ
ÁN HÌNH SỰ THẨM PHÁN PHẢI TUÂN THỦ

Để thể hiện được sức mạnh của một nền pháp chế, đảm bảo được quyền
lợi của Nhà nước, cá nhân và tổ chức thì nhà làm luật đã xây dựng một số
nguyên tắc tố tụng tạo ra hành lang pháp lý cho việc áp dụng pháp luật tố tụng
khi giải quyết vụ án hình sự. Các nguyên tắc này đảm bảo cho việc mọi tội phạm
đều được phát hiện kịp thời, xử lý nhanh chóng, cơng minh theo đúng pháp luật,

khơng bỏ lọt tội phạm và làm oan người vơ tội. Vì vậy, trong quá trình giải quyết
vụ án những người tiến hành tố tụng, các cơ quan tiến hành tố tụng phải thực
hiện nghiêm chỉnh các nguyên tắc cơ bản của luật tố tụng hình sự, mọi biểu hiện
khơng tn thủ đều có thể dẫn đến sai lầm trong q trình giải quyết vụ án [3].
Bộ luật Tố tụng hình sự hiện hành quy định các nguyên tắc tố tụng cơ
bản áp dụng cho các cơ quan tiến hành tố tụng và những người tiến hành tố
tụng trong quá trình giải quyết vụ án hình sự. Trong đó, Thẩm phán phải
nghiêm chỉnh tuân thủ các nguyên tắc sau: Bảo đảm pháp chế xã hội chủ
nghĩa trong tố tụng hình sự (Điều 3); bảo đảm quyền bình đẳng của mọi cơng
dân trước pháp luật (Điều 5); khơng ai bị coi là có tội khi chưa có bản án kết
tội của Tịa án đã có hiệu lực pháp luật (Điều 9); xác định sự thật của vụ án
(Điều 10); bảo đảm quyền bào chữa của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo (Điều
11); thực hiện chế độ xét xử có Hội thẩm tham gia (Điều 15); khi xét xử Thẩm
phán và Hội thẩm độc lập xét xử và chỉ tuân theo pháp luật (Điều 16); xét xử
tập thể và quyết định theo đa số (Điều 17); việc xét xử của Tòa án được tiến
hành công khai, trừ trường hợp do Bộ luật Tố tụng hình sự quy định (Điều
18); bảo đảm quyền bình đẳng trước Tịa án (Điều 19); Tịa án thực hiện chế
độ hai cấp xét xử (Điều 20); bảo đảm quyền được bồi thường thiệt hại và
phục hồi danh dự, nhân phẩm, quyền lợi của người bị oan (Điều 29); bảo đảm

20

LUAN VAN CHAT LUONG download : add