Báo cáo khoa học: Bước đầu hiện đại hóa chữ quốc ngữ qua một số truyện ngắn Nam Bộ đầu thế kỷ 20 potx

VAN HOA - NGHE THUAT
Khao
cufu!
BlfliC eilKNG
HIEN Ml HOA VAN HOC
GHJIQUJJG NGJI
QUA MOT
SO
TRUYEN
NGAN
NAM
Bfi
DAU THE KY XX
T
rong bai "Tua" md dau cho cud'n
truyen Thdy Lazaro Phien
(1887),
tac
gia Nguyen Trgng Quan viet: "Dd
bie't rang: xUa nay ddn ta chang thie'u chi tho,
vdn,
phu, truyen ndi ve nhdng ddng anh hung
hdo kiet, nhdng tay tdi cao tri cd rdi dd; md
nhiing ddng
dy
thudc ve ddi xUa chd ddi nay
chang cdn nda. Bdi dd tdi mdi gidm bdy ddt mgt
truyen ddi ndy
Id
sU thudng cd trudc mat ta
ludn,

nhu
vdy se cd nhieu ngudi lay long vui md
dgc, ke thi cho quen mat chd, ngudi
thi
cho ddng
gidi
phien
mdt
giay ".
Diing vay, nhffng cau chuyen ddi thudng,
dien ra mgi
liic
mgi ndi da dUdc cac nha van
Nam Bd trong thap ky 1930 ghi lai mdt each
chan
thUe,
khdng kem phan sau sac ve hinh
thffc
cung
nbu
ndi dung
bieu hien.
Dgc truyen ngan Nam Bd dau the ky XX,
cbiing ta tha'y hien len mdt xa hdi trong budi
dau tie'p
xiic
vdi nen van boa phffdng Tay ve
mgi mat. Cd the ndi ludng gid van hoa mdi
phUdng Tay da lam chao dao nhieu gia trj van
boa, tinh than

ciia
con ngffdi Viet Nam trong
budi dau khi nd du nhap vao viing da't nay. Cay
tff tffdng Nho hgc bam rl bao ddi trong tam
* ThS.
LE
DiJc
DONG
THPT Chuyen Nguyen Thi Minh Khai - Sdc Trdng
thffc con ngffdi Nam Bd ciing lay chuyen theo
tffng cdn ldc Tay hgc.
The hien rd nha't
ciia
qua trinh hien dai hoa
van hgc
la
sfflya
chgn
detai,
chii
de
nhy
la mdt
dieu kien can cd. Luc bay gid, nhttng tac pham
van hpc dang thjnh hanb deu la nhttng truyen
Tau, "it thdy cd truyen ndo ndi viec xU minh.
Nay tdi ngu y soqn mdt bdn ndi viec xd minh,
dung tie'ng tdm thudng cho mgi ngUdi de hieu
ddng ( ). Truyen ndy tuy la dd
huye't,

song theo
cugc ddi thudng tinh thien hq hang cd
nhU
vdy
ludn,
chdng ndi viec di doan sang ddng qud tri
khdn cho con
ngudi"
(Trdn Chdnh Chie'u).
Nhu vay, tac gia Tran Chanh Chie'u da ndi
rd y djnh
vie't de phan
anh nhttng
dieu mat
thay
tai nghe trong xa hdi Viet Nam
liic
bay gid,
khdng can vay mffdn
ciia
ngffdi ngoai nffa. Cd
nhff vay mdi ndi he't
each
nghT, each cam cua
con ngffdi Viet Nam trffdc nhffng tinh hudng
trong cudc sd'ng ddi thudng
Vi vay, de tai khdng cdn bd hep trong
"trung, hie'u,
tie't,
nghla" ma nd da dang, phong

phii
nhu cudc sd'ng dien ra hang ngay. NgUdi
Trang 26
Thong tin Khoa hgc va Cong nghe tinh Soc Trang
VAN HOA - NGHE THUAT
dpc dudng nhu tffng chffng kie'n, dudng nbu
tha'y dypc tam ty, suy nghT, tinh cam
ciia
minh
gdi gam vao trong tffng cau chuyen, tffng ldi
thoai
ciia nhan
vat.
Dd la nhffng cau chuyen rat ddi thffdng
ciia
nhan tinh the thai, rat gan giii ma ngUdi dpc
tffng tha'y xay ra xung quanh.
Khi lan sdng Au boa tran sang nUdc ta ndi
chung, vung da't Nam Bd ndi rieng da tao ra sU
phan hoa giai cap manh me. Nen kinh te hang
hoa budi sd khai, sU thdng thUdng budn ban da
tao ra mdt ldp nha giau mdi. Vi mdi ndi len nen
hp thudng tu dac, cd ve hdn ngUdi. Hp hpc ddi
nhieu
thff,
trong dd cd sU hpc ddi lam sang
nham khoe khoang ve "phong
luu"
ciia
ke nha

giau. Truyen ngan Chu nhd phong
lUu (1911)
da phan nao kbac hoa nen chan dung nhffng ke
hdm minh ay. Cau chuyen ve
mdt
ngUdi "mdi
ndm gdp udc ddng 4, 5 chuc ngdn gig lua, cho
nen cd y tap tanh sda hinh cho ra ve nhd phong
luu, ngudi chu
hd".
Anh ta mUdn
mdt
ngUdi d
va can
dan
rang:
"Tanh
tao la ngudi phong
luu,
nho nhd
( )
he mdi luc tao md mieng ra ndi mdt
tie'ng
chi, mdy phdi hieu cho xa md ldm cho du
viec" Cud'i cung anh ta bj ngUdi d "hieu cho
xa" da sam sffa quan tai, do cung, rUdc thay
chua vao chua'n bj lam dam ma vi trUdc dd anh
ta than: "Sdm mai gid tao bgn dg ldm
nhumudn
tho,

nen dn khdng ddng". Theo
"y
td md suy"
thi ngudi day td hieu la chu nhd sap che't den
ndi nen da lam nhttng viec cUdi ra nUdc mat
nhu tren. Cau chuyen cd y nghTa phe phan
nhttng ke trUdng gia hpc lam sang, bat chUdc
mpt each kech cdm, mang tieng che cUdi cua
thien ha.
Tmyen Thdi su tieu thuyet (Huynh Minh
Phung
-1911)
de cap den mdt de tai khae. Dd
la coi trpng con ngUdi cd chi, lam an thffc thdi,
thie't thyc va bie't lam rang danh gia dinh, giup
ich cho ddi, cho nffdc. Cau chuyen ke ve mdt
gia dinh, nhan ngay hpp mat, sau anh em mdi
ngUdi dUa ra cai chi hUdng sd'ng, lam an
ciia
minh. Mdi ngUdi deu ed nhffng y hUdng rieng
va anh Ca da cha'm cho ngUdi em thff nam la
nhfft
''Thdng
Ndm rd thdng thdi vu; ldm trai
nhu vdy nen phong, hgc hdnh
Id sU
nd nang ai
chdng md nhdng ngUdi lich sU, (trdi viec).
Chdm gdp: thang ndm
bUc

nhdt, thang
bd'n bUc
nhi, thdng ba ddng
biXc
ba ".
De tai tinh yeu ddi lffa ciing dffdc quan tam
de cap va quan diem sang tac cd nhffng bUdc
tie'n rat xa. Neu trong van hpc trung dai (trd
mdt so
it
oi), de tai tinh yeu lffa ddi la dieu cam
ky thi nay trong truyen ngan Nam Bd da thoat
ly vdi nhttng anh hUdng dd. Cau chuyen ve
tinh yeu ngang trai, eo le da lam thay ddi suy
nghT
ciia
ngUdi dpc ve de tai tinh yeu mudn
thud
nay.
"Oi! Ai tinh" la mdt tmyen ngan ha'p
dSn,
cd nhieu tinh hudng bat ngd, lam ly cua tac gia
Cdng Binh (1922). Cau chuyen ke ve md'i tinh
giffa thay VD va cd Le Thj, con gai dng HUdng
Ca nha giau. Mau thuan nay sinh khi cd Le Thj
khdng chju sU ep ga cho con nha giau
ciia
dng
Ca va cd
chii

ddng tim de'n vdi thay VD giai
bay uan khiic. TrUdc ngay cUdi, mdt lan nffa ed
Le Thj tim de'n thay va hp ban each trdn nha
len Sai Gdn ta tiic. Bat chap mpi sU ngan can
Thong
tin
Khoa hoc va Cong nghe tinh Soc Trang
Tr-ang
27
VAN HOA - NGHE THUAT
ciia
dng HUdng Ca, hp nen vd nen chdng va
thay VD vi khdng chiu
dUde
sff
hat
hui
ciia
dng
Hffdng Ca, da ddi len Sai Gdn day hgc.
Nhttng tffdng ddi lffa se hanh phiic ben
nhau nhUng tff khi len chdn phdn hoa dd hdi,
thay VD theo ban xa'u ni re, sa vao chdn an
chdi, bd mac cffa nha, vd con va bi ten ban lam
phan. Thay bi mdt a giang hd lffa gat; vd thay
vi dau budn ma quyen sinh. Thay VD bd'i ban,
phat dien va che't tham
Cau chuyen de cao dao dffc gia dinh, gia
dinh la nen tang
ciia

xa hdi nen mdi ngUdi phai
cd bdn phan gitt gin hanh phiic, cudc sd'ng gia
dinh. Cau cbuyen la mdt ldi canh bao cho mgi
ngffdi: hanh phiic gia dinh cd trong tay ta neu ta
bie't vun
bdi
nd va ngffdc
lai.
De tai ve thdi cudc, ve trach nhiem
ciia
cdng dan, ve dao lam ngUdi, ve viec hgc de md
mang dau dc trong thdi cudc mdi cung dUdc de
cap trong truyen ngan "Gidc mdng
"
(Bdu Dinh
-1926).
Trong mdt gia'c mdng, tac gia gap mdt bac
tien bd'i kha kinh cung dam dao ve sy bgc rat
tam dac. Qua cau chuyen ddi, chiing ta tha'y tac
gia quan niem bgc lam nd le thi de, hgc de hieu
minh, hieu ngUdi; hgc de tff lap thi mdi la khd.
Gang bie't hgc khd bao nhieu cang kinh phuc sy
hgc
bay nhieu.
Ben canh dd la quan niem rat mdi ve dao
lam
ngUdi trong xa hdi "Ldm ngudi md
bie't
dau
bie't

kho, bie't nhuc
bie't
gidn.
Met gid lgi quyen
cho minh, biet binh vUc lgi quyen cho ngUdi,
bie't thuong ke ldm nqn, bie't khuyen ngUdi cd
qud,
thd'y gidu
phi nghia chdng mdng, thdy sang
bdt nhdn chdng ham, phdi thi ldm, trdi thi thdi,
chdng khinh ngUdi ngheo, chdng hie'p ngUdi
ye'u".
Mat khae, tac gia phe phan nhttng ke cd tU
tffdng hgc de Iam dng nay dng ng, chi bie't cai
ldi
ciia
rieng minh ma khdng mang de'n van
nffdc (nhieu khi tdi hoi ddi thdy thdng ngdn, ky
luc rang: "Sao quy thdy (!) cU lap hdi dn hodi
md khdng chiu lap hdi hgc?". Hg ddp rang:
"Ldn rdi (!) vd ldm viec cd tien rdi (!) cdn chi
phdi
hgc
nda!").
Nam trong mang de tai dd, tmyen ngan Do
hen mqt (Thuc Anh - 1931) da phe phan manh
me nhffng ke mat gd'c, nhud'm mui kim tien ma
quen mat bdn pban dd'i vdi que hffdng, da't nffdc.
Hai ngffdi ban dang ngdi ngam canh ben
rach Thj Nghe, mdt ngffdi

la
thay giao Tmng
Ngdn va ngffdi kia
la
dng
Tii
tai Cao Qud'c ST
mdi du hgc ben Phap ve. Thay Tmng Ngdn cho
rang khi hau mat me, canh httu tinh, tam hdn
thd thdi cdn
Tii
Cao nghT ngffdc lai: khi hau
ndng, canh vat d ta khdng bang canh vat ben
Phap
Tii
Cao nhd thay Trung Ngdn lam mai vdi
dieu kien con gai nha giau mdi cd
ciia
hdi mdn
Idn; dang phan nao
bii
dap cdng sffc hgc va
xffng vdi cai bang
Tii
tai cua dng ta.
Tii Cao cho rang:
"Vgcho
dung dan la phdi
cd cua hdi mdn cho nhieu. Anh nghi coi
nhutdi

hgc hdnh mudi mdy ndm trdi,
cue
tri ndo, met
tinh thdn mdi dugc chUc Tu tdi ndy
chd
phdi de
ddng gl. Cd ndo mud'n ldm
vO
tdi, hudng quyen
Trang 28
Thong tin Khoa hoc va Cong nghe tinh Soc Trang
VAN HOA - NGHE THUAT
tudc
ciia
tdi thi it
nda
phdi bu chi cho tdi mdi
Id
cdng
binh
chU( ).
Ddi ndy
Id
ddi kim tien, mdi
mdn gi cung phdi cd tien mdi la xong, anh con
Iggisao?".
Tac gia mUdn ldi thay Trung Ngdn de phe
phan hang ngUdi bie'n chat dd: "Ai ai cung
trdng mong mau thdnh tdi ddng dem cdi hgc
thudt cda dng ve bdi bo cho non sdng to qud'c,

khai hod ddm ddn ngu,
nUng
cao qudc hdn Viet
Nam.
Ndo hay dng ve tdi
xU
sd dng che khi hdu,
khinh thi giang san,
Iqi
cdn bdy to cdi tdm ly khd
dcua
dng ra nda Ong hgc nhieu, nhieu lam,
nhieu cho de'n ndi dng quen dng la An Nam.
Ong dem vdn bang dng
trUng
ra de ldm mdi cdu
cua hdi mdn; dng khdng mud'n hieu nghia
"hqnh
phudc"
trong gia
dinh
theo d ddng; dng
cdlo
due lgi khdng ke gi
td't
xdu, khdng qudn chi
nhan nghia, dng thiet la "dd hen mqt".
De
tai
ve nhan tinh the thai tuy md - tip cu

nhUng mang ndi dung mdi,
each
ke mdi.
Truyen Trdi Phdt cdng binh (Trdn Quang
Nghiep- 1929) ke ve mdt vu an mang xay ra
tren mdt chuyen tau lffa tff Nha Trang di Sai
Gdn. Ke thu ac gie't che't mdt ngffdi, cffdp
ciia
rdi nhay xud'ng tau tau thoat. Tren dffdng chay
trdn, ban tha'y
mdt
ngdi nha ben dffdng va dy
tinh vao tim chd
nghi
chan. Nao ngd day la
hang d
ciia
hai vd chdng chuyen nghe cffdp
ciia
gie't ngffdi.
Ten
cffdp bj hai vd chdng gie't che't
va bat ngd hg nhan ra dffa con trai
ciia
minh
phieu dat may nam nay khdng ve Quan niem
"dc gid dc bdo"
ciia
dan gian dUdc nang len d
mpt tam giao hua'n mdi.

Xet tren binh dien nghe thuat, cbiing ta
tha'y tmyen ngan Nam Bd trong giai doan nay
cd nhffng bffdc chuye'n bie'n manh me ve cac
mat nhu ke't ca'u, bd
cue,
dUng canh; tao ra
mdt sffc sd'ng mdi tren bffdc dffdng hien dai hoa
van
hpc.
Ve ke't ca'u, hau bet cac truyen ngan neu
tren deu cd ke't cau chat che, tinh tie't cau
chuyen dUa ra mdt
each
tff nhien (Chu nhd
phong
lUu,
ThdisUtieu
thuye't,
(Di!
Aitinh ).
Quan niem ve nhan vat kha rd rang qua
each
xay dyng nhan vat (Oi! Ai
tinh).
Ngdi ke d
day la ngdi thff nha't (Tdi) lam cho cau chuyen
trd nen khach quan, chan
thUc.
Mdt net kha
hien dai la ke't ca'u "truyen long trong truyen"

rat gan vdi ke't ca'u
ciia
truyen ngan the ky
XX!
Md dau truyen "Oi! Ai
tinh"
la mdt mau tin
tren bao, sau dd tac gia ngypc ddng thdi gian
ke lai. Hoac dang ke, dffng cau chuyen lai va
dUa ra ldi nhan xet, binh pha'm vl nhan vat va
ke tie'p. Ket thiic cac cau chuyen deu d dang
md, lam cho ngUdi dpc phai suy nghT, nghiin
ngam ve nhan vat, ve eau chuyen, ve
the
thai
nhan tinh
Cd sU giang co, dien ra am tbam nhUng
khdng kem phan quye't liet giffa tff tffdng eu va
tff tffdng mdi. Tff tffdng "Cha me ddt ddu ngdi
day",
"do mdc khdng qua khdi
ddu"
hoac "mdn
ddng hd dd'i" d trong truyen "Oi! Ai
tinh"
da
xung kbac nhau kha manh me vdi tff
tUdng
tU
do yeu dUdng (Nhdn vat Le Thi

Id
con gdi dng
Huang Cd dd chu ddng trong
tinh
yeu, chu ddng
Thong tin Khoa hoc va Cong nghe tinh Soc Trang
Trang 29
VAN HOA - NGHE THUAT
tim de'n thdy VD de bdo ve cho
tinh
yeu cua
minh).
Cach dien dat mdi me, hien dai; ngdn ngff
binh dan, de hieu da lam cbo cac cau chuyen
sat thttc vdi ddi sd'ng hdn. Ben canh nhffng cau
van bien ngau (da dugc Nam Bd hod) la nhttng
cau van hien dai (cd cdu ddi tdi 102 chd, sd
dung
11
ddu ngat cdu trong truyen Chu nhd
phong
lUu).
Cau van trong sang, dien dat rd
rang, de hieu. Cau bien ngau trong van hpc
hien dai kbac vdi cau bien ngau d van hpc
trung dai vi nd cd phan thoang
hdn.
It bj gd bd
hdn ve niem luat (so sdnh vdi cdu bien ngdu
trong Truyen ky mqn luc

-
Nguyen DU).
Mdt dilu ciing can
Iffu
y la nhan vat tuy
mang net xffa, dang dap xUa nhttng mang suy
nghT mdi me, thffc thdi (nhdn vdt cu gid: ddu
ddi khdn nhieu do, ddi mat sdng nhU sao, mui
cao tai ldn, trdn hoi nhdn md hai md cdn trdn,
rau bqc phdt pho ddi tdi run, tay chd'ng gdy tre,
chon di ddi dep quai, tdc do sdu
mUOi
md sUc
cdn mgnh).
Ben canh dd, nghe thuat dttng canh that
ha'p dan, ldi cud'n va nen canb cd tac dung hd
trd cho tinh
each
nhan vat (cdnh trong truyen
Trdi Phgt cdng
binh:
cdnh tdu
Ida
chgy trong
rdng ban dem vang ldng, cdnh
mUa
to gid ldn,
sdm chdp noi len
nhubdo
trudc mdt dieu bdt an

cho nhdn vdt ; cdnh tren ben dudi thuyen, top
ndm top ba ddng vui nhdn nhip trong Do hen
mqt ).
Dyng canh sinh ddng ciing la yeu to, la
bieu hien
ciia
qua trinh hien dai boa van hpc.
Canh da dang, phong
phii,
khdng cdn mang
tinh Udc le (du la roi rdt dd'u vet) hau nhff
khdngcdn.
.
Xung dot giffa cai cu (Nho hgc) va cai mdi
(Tdy hgc) cung la sU xung dot gitta mdt ben la
tutudng mud'n bao tdn cai bdn gdc; cai hdn, cai
dep ngan xffa
ciia
dan tdc va mdt ben la mud'n
xoa bd nhffng gi lac hau, cd hu dang can trd con
dudng di tdi ciia
cudc
sd'ng.
•\\
Cud'i
ciing,
nhffng net dep tinh hoa cua dan
tdc,
nhffng gi phii hdp vdi quan niem
ciia

nhan
dan deu dffdc bao tdn nhff ldng yeu que hffdng,
da't nffdc; nbU dd'i nhan xff the dung dan, cd
thuy cd chung, trgng nghTa khinh tai, bao dung,
dd Iffdng Nhffng gi khdng dung nap dffdc deu
bj len an, dao thai nhff ldi sd'ng vi tien, thieu
nhan nghTa, thieu trach nhiem vdi dan tdc, vdi
cdng ddng ,
.
Do van hgc Nam Bd trong giai doan nay di
sat cudc sd'ng ddi thffdng nen hinh thanh mdt
cdng chiing van bgc binh dan rdng rai, deu
khap va da tac ddng trd lai mdt each tich
eye
cudc sd'ng
liic
bay gid nen nhieu tac pha'm lan
lypt
xua't hien de dap ffng nhu cau thffdng thffc,
giai tri cua mgi tang ldp ddc
gia
•
i":
;!•^l
iiiMi
Tdi lieu tham khdo:
- NhUng budc ddu cua bdo chi, truyen ngan
vd
tho
mdi 1865-1932 - Bui

DUc
Tinh - NXB TP.
Ho Chi
Minh,
2002).
- Vdn xudi Nam Bd nda ddu
theky
20 (Tap
1,
Tap 2) - NXB Vdn Nghe TP. Ho Chi Minh -
Trung tdm nghien cdu
qud'c
hgc, 1999.
Trang 30 Thong tin Khoa hoc va Cong nghe tinh Soc Trang