(TIỂU LUẬN) vận dụng lý luận về mối quan hệ biện chứng giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất, hãy phân tích tính tất yếu của quá trình công nghiệp hóa,

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
-------***-------

BÀI TẬP LỚN MÔN THMLN
ĐỀ BÀI: Vận dụng lý luận về mối quan hệ biện chứng
giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất, hãy
phân tích tính tất yếu của quá trình công nghiệệ̣p hóa,
hiệệ̣n đại hóa ở Việt Nam trong thời kỳ quá độ lên Chủ
nghĩa xã hội.

Họ và tên SV: Đinh Đức Minh
Lớp tín chỉ: Triết học Mác - Lênin(121)_38
Mã SV: 11213780
GVHD: TS NGUYỄN VĂN HẬU

....................................................................................
HÀ NỘI, NĂM 2021


MỤC LỤC

Mở đầu........................................................................................................
I. Lý luận về mối quan hệ biện chứng giữa Lực lượng sản xuất và Quan
hệ sản xuất..................................................................................................
1.Các khái niệm......................................................................
1.1.Phương thức sản xuất.
1.2.Lực lượng sản xuất....
1.3.Quan hệ sản xuất........
2.Quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển
lượng sản xuất.........................................................................................
2.1.Vai trò quyết định của

xuất:.......................................................................................
2.2.Sự tác động trở lại củ
xuất.........................................................................................
II. Tính tất yếu cua qua trinh cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa ơ Viêt Nam
trong thời kỳ qua đô lên Chu nghĩa xã hôi.................................................
1.Việt Nam trong thờờ̀i kì quá độ lên Chủ nghĩĩ̃a xãĩ̃ hội tất yếu
hành cơng nghiệp hố và hiện đại hố vì:...............................................
2.Chủ trương của Đảng về thực hiện quá trình CNH HĐH...
3.Tình hình tiến hành quá trình CNH và HĐH ở nước ta hiện
Kết luận.…………………………………………………………………13


Mở đầu
Triết học là môn học nghiên cứu về những vấn đề chung và cơ bản của
con ngườờ̀i, thế giới quan và vị trí của con ngườờ̀i trong thế giới quan, những vấn
đề có kết nối với chân lý, sự tồn tại, kiến thức, giá trị, quy luật, ý thức và ngôn
ngữ. Trong lịch sử phát triển triết học, ta phải kể đến triết học Mác – một cuộc
cách mạng trong lịch sử triết học. Trong triết học Mác, C.Mác và Ph.Ăngghen
đãĩ̃ có nhiều đóng góp to lớn cho nền lý luận triết học, một trong những cống
hiến đó là phát hiện Chủ nghĩĩ̃a duy vật lịch sử. Bằng phương pháp biện chứng
và lập trườờ̀ng duy vật hai ông đãĩ̃ tìm ra những quy luật, những động lực phát
triển của xãĩ̃ hội con ngườờ̀i qua các thờờ̀i kì lịch sử. Với phát minh vĩĩ̃ đại này lần
đầu tiên lịch sử tư tưởng triết học được nhận thức và lý giải đúng như bản thân
nó, khách quan và chân thực.
Lịch sử phát triển của nền sản xuất xãĩ̃ hội là lịch sử phát triển của
những phương thức sản xuất có tính kế tính kế thừa, nối tiếp nhau từ thấp tới
cao. Và theo Chủ nghĩĩ̃a Mac-Lênin tương úng với mỗi giai đoạn của lịch sử
phát triển nhất định là một hình thái kinh tế - xãĩ̃ hội; sự vận động thay thế các
hình thái kinh tế - xãĩ̃ hội trong lịch sử là do các quy luật khách quan chi phối –
đó là một q trình lịch sử tự nhiên và tất yếu, mà nguồn gốc sâu xa của sự

vận động phát triển là do sự phát triển của lực lượng sản xuất.
Theo C.Mác, trong phương thức sản xuất, lực lượng sản xuất và quan hệ
sản xuất là hai mặt có mối quan hệ biện chứng với nhau làm cho sản xuất phát
triển. Lực lượng sản xuất là sự thống nhất hữu cơ giữa ngườờ̀i lao động và tư
liệu sản xuất, trước hết là công cụ lao động. Để sản xuất có hiệu quả, con
ngườờ̀i khơng thể tiến hành riêng lẻ mà phải có sự liên kết, phối hợp với nhau và
có quan hệ tác động với nhau. Bởi vậy thiếu một trong hai mối quan hệ này thì
khơng thể có sản xuất vật chất.
C.Mác cũng khẳng định quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ
phát triển của lực lượng sản xuất, ông viết: “Trong sự sản xuất xã hội ra đời
sống của mình, con người có những quan hệ nhất định, tất yếu, không phụ


thuộc vào ý muốn của họ - tức những quan hệ sản xuất, những quan hệ sản
xuất này phù hợp với một trình độ phát triển nhất định của các lực lượng sản
xuất vật chất của họ” (1). Nếu quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển
của lực lượng sản xuất thì thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển, ngược lại
nếu khơng phù hợp sẽ kìm hãĩ̃m sự phát triển của lực lượng sản xuất. Đây là
quy luật cơ bản nhất của sự vận động và phát triển xãĩ̃ hội.
Ở Việt Nam hiện nay đang ở thờờ̀i kì quá độ đi lên Chủ nghĩĩ̃a Xãĩ̃ hội, việc

hiểu và vận dụng những lý luận này là cần thiết và đang được Đảng và nhà nước
ta vận dụng một cách sáng tạo. Điều này được biểu hiện qua q trình tiến hành
cơng nghiệp hố và hiện đại hố của nước. Và đây cũng là điều tất yếu mà Đảng
và chính phủ Việt Nam phải thực hiện trong giai đoạn hiện tại.


I. Lý luận về mối quan hệ biện chứng giữa Lực lượng sản
xuất và Quan hệ sản xuất.
1. Các khái niệm.

1.1. Phương thức sản xuất.
Phương thức sản xuất là cách thức con ngườờ̀i tiến hành quá trình sản
xuất vật chất ở những giai đoạn lịch sử nhất định của xãĩ̃ hội loài ngườờ̀i. phương
thức sản xuất là sự thống nhất giữa lực lượng sản xuất với một trình độ nhất
định và quan hệ sản xuất tương ứng. Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất là
các khái niệm chỉ hai mối quan hệ “song trùng” của nên sản xuất vật chất xãĩ̃
hội, đó là quan hệ giữa con ngườờ̀i với tự nhiên và quan hệ giữa ngườờ̀i với ngườờ̀i
trong quá trình sản xuất vật chất.
Đối với sự vận động của lịch sử loài ngườờ̀i, cũng như sự vận động của
mỗi xãĩ̃ hội cụ thể, sự thay đổi về phương thức sản xuất bao giờờ̀ cũng là sự thay
đổi có tính chất cách mạng. Trong sự thay đổi đó, các quá trình kinh tế, xãĩ̃
hội… được chuyển sang một chất mới. Nhờờ̀ có phương thức sản xuất, ta có thể
phân biệt được sự khác nhau của những thờờ̀i đại kinh tế khác nhau. Dựa
vào phương thức sản xuất đặc trưng của mỗi thờờ̀i đại lịch sử, ngườờ̀i ta hiểu thờờ̀i
đại lịch sử đó thuộc về hình thái kinh tế – xãĩ̃ hội nào. C. Mác khẳng định:
“Những thời đại kinh tế khác nhau không phải ở chỗ chúng sản xuất ra cái gì
mà là ở chỗ chúng sản xuất bằng cách nào, với những tư liệu lao động nào”.(2)
1.2. Lực lượng sản xuất.
Lực lượng sản xuất là sự kết hợp giữa ngườờ̀i lao động với tư liệu sản
xuất, tạo ra sức sản xuất và năng lực thực tiễn làm biến đổi các đối tượng của
giới tự nhiên theo nhu cầu nhất định của con ngườờ̀i và xãĩ̃ hội. Lực lượng sản
xuất cịn là nền tảng vật chất-kỹ thuật của hình thái kinh tế-xãĩ̃ hội, là mối quan
hệ giữa con ngườờ̀i với giới tự nhiên trong quá trình trong quá trình sản xuất
vật chất, thể hiện năng lực thực tế chinh phục giới tự nhiên bằng sức mạnh của


mình trong q trình đó. Đây là sự thể hiện năng lực thực tiễn cơ bản nhất
– năng lực hoạt động sản xuất vật chất của con ngườờ̀i.
Các yếu tố của lực lượng sản xuất:

Người lao động là con ngườờ̀i có tri thức, kinh nghiệm, kỹ năng lao động
và năng lực sáng tạo nhất định trong quá trình sản xuất của xãĩ̃ hội. Ngườờ̀i lao
động là chủ thể sáng tạo, đồng thờờ̀i là chủ thể tiêu dùng mọi của cải vật chất xãĩ̃
hội. Đây là nguồn lực cơ bản, vô tận và đặc biệt của sản xuất. Ngườờ̀i lao động
không chỉ phát triển về thể lực, mà còn phát triển cả về mặt trí lực, nhạy bén.

Tư liệu sản xuất là điều kiện vật chất cần thiết để tổ chức sản xuất, bao
gồm tư liệu lao động và và đối tượng lao động. Đối tượng lao động là những
yếu tố vật chất của sản xuất mà lao động con ngườờ̀i dùng tư liệu lao động tác
động lên, nhằm biến đổi chúng cho phù hợp với mục đích sử dụng của con
ngườờ̀i. Tư liệu lao động là những yếu tố vật chất của sản xuất mà con ngườờ̀i
dựa vào đó để tác động lên đối tượng nhằm biến đổi đối tượng lao động thành
sản phẩm đáp ứng yêu cầu sản xuất của con ngườờ̀i, Tư liệu lao động gồm công
cụ lao động và phương tiện lao động. Phương tiện lao động là những yếu tố vật
chất của sản xuất, cùng với công cụ lao động mà con ngườờ̀i sử dụng để tác
động lên đối tượng lao động trong quá trình sản xuất vật chất. Công cụ lao
động là những phương tiện vật chất mà con ngườờ̀i trực tiếp sử dụng để tác
động vào đối tượng lao động nhằm biến đổi chúng nhằm tạo ra của cải vật chất
phục vụ nhu cầu con ngườờ̀i và xãĩ̃ hội. Cơng cụ lao động chính là “khí quan”
của bộ óc, là tri thức được vật thể hoá do con ngườờ̀i sáng tạo ra và được con
ngườờ̀i sử dụng làm phương tiện vật chất của quá trình sản xuất. Cơng cụ lao
động giữ vai trị quyết định đến năng suất lao động.
1.3. Quan hệ sản xuất.
Quan hệ sản xuất là tổng hợp các quan hệ kinh tế - vật chất giữa ngườờ̀i
với ngườờ̀i trong quá trình sản xuất vật chất. Đây chính là một quan hệ vật chất
quan trọng nhất – quan hệ kinh tế, trong các mối quan hệ vật chất giữa ngườờ̀i với
ngườờ̀i. Quá trình sản xuất vật chất chính là tổng thể các yếu tố trong một


quá trình thống nhất, gồm sản xuất, phân phối, trao đổi và tiêu dùng của cải

vật chất.
Quan hệ sản xuất bao gồm:
+

Quan hệ sở hữu về tư liệu sản xuất: là quan hệ giữa các tập đoàn
ngườờ̀i trong việc chiếm hữu, sử dụng các tư liệu sản xuất xãĩ̃ hội.
Đây là quan hệ quy định địa vị kinh tế - xãĩ̃ hội của các tập đoàn
ngườờ̀i trong sản xuất, từ đó quy định quan hệ quản lý và phân
phối. Quan hệ sở hữu về tư liệu sản xuất là quan hệ xuất phát cơ
bản, trung tâm của quan hệ sản xuất, ln có vai trị quyết định
các quan hệ. Bởi vì lực lượng xãĩ̃ hội nào nắm phương tiện vật
chất chủ yếu của quá trình sản xuất thì sẽ quyết định việc quản
lý quá trình sản xuất và phân phối sản phẩm.

+

Quan hệ về tổ chức quản lý sản xuất: là quan hệ giữa các tập
đoàn ngườờ̀i trong việc tổ chức sản xuất và phân công lao động.
Quan hệ này có vai trị quyết định trực tiếp đến quy mơ, tốc độ
hiệu quả của nên sản xuất; có khả năng đẩy nhanh hoặc kìm hãĩ̃m
sự phát triển của nền sản xuất xãĩ̃ hội.

+

Quan hệ về phân phối sản phẩm lao động: là quan hệ giữa các tập
đoàn ngườờ̀i trong việc phân phối sản phẩm lao động xãĩ̃ hội, nói lên
cách thức và quy mô của cải vật chất mà các tập đồn ngườờ̀i được
hưởng. Quan hệ này có vai trị đặc biệt quan trọng, kích thích trực
tiếp lợi ích con ngườờ̀i; là chất “xúc tác” kinh tế thúc đẩy tốc độ,
nhịp điệu sản xuất. làm năng động hố tồn bộ đờờ̀i

sống Kinh tế xãĩ̃ hội. Hoặc ngược lại, nó có thể làm trì trệ,
kìm hãĩ̃m quá trình sản xuất.
Các mặt trên đây trong quan hệ sản xuất có mối quan hệ hữu cơ, tác
động qua lại, chi phối, ảnh hưởng lẫn nhau tạo nên sự ổn định tương đối so với
sự vận động thườờ̀ng xuyên của lực lượng sản xuất. Trong đó quan hệ về sở hữu
tư liệu sản xuất giữ vai trị quyết định bản chất và tính chất của quan hệ sản
xuất. Quan hệ sản xuất hình thành một cách khách quan và là quan hệ đầu tiên,
cơ bản chủ yếu, quyết định mọi quan hệ xãĩ̃ hội.


2.

Quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của
lực lượng sản xuất.
Quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất

là quy luật cơ bản nhất của sự vận động và sự phát triển của lịch sử xãĩ̃ hội.
Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất là hai mặt của một phương thức sản
xuất có tác động biện chứng lẫn nhau, trong đó lực lượng sản xuất quyết định
quan hệ sản xuất, quan hệ sản xuất tác động trở lại to lớn đối với lực lượng
sản xuất. Nếu quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng
sản xuất thì sẽ thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển, ngược lại, nếu không
phù hợp sẽ kìm hãĩ̃m sự phát triển của lực lượng sản xuất. trong lịch sử, sự tác
động của quy luật này là nguyên nhân dẫn đến sự chuyển đổi của các hình
thái kinh tế - xãĩ̃ hội từ thấp cho tới cao hơn.

2.1. Vai trò quyết định của lực lượng sản xuất đối với quan hệ sản

xuất:

Sự biến đổi của lực lượng sản xuất là khởi nguồn hay nguồn cơn đưa tới sự
vận động và phát triển của lực lượng sản xuất. Lực lượng sản xuất là nội dung có
tính năng động, cách mạng, thườờ̀ng xuyên vận động và phát triển. Sự phù hợp của
quan hệ sản xuất với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất là đòi hỏi khách
quan của nền sản xuất. Có sự vận động, phát triển như vậy là bởi nó liên quan
chặt chẽ tới nhu cầu trong đờờ̀i sống xãĩ̃ hội của con ngườờ̀i về vật chất cũng như
tinh thần, và nhu cầu ấy là vơ hạn, khơng ngừng tăng cao. Tính “động” đó của lực
lượng sản xuất sẽ mâu thuẫn với tính “ đứng im” ổn định tương đối của quan hệ
sản xuất. Nên quan hệ sản xuất từ chỗ là “hình thức phù hợp”, “tạo địa bàn” phát
triển cho lực lượng sản xuất sẽ dần trở thành “ xiềng xích” kìm hãĩ̃m sự phát triển
của lực lượng sản xuất mới. Điều đó là đòi hỏi tất yếu của nền sản xuất xãĩ̃ hội là
phải xoá bỏ đi quan hệ sản xuất cũ, thiết lập quan hệ sản xuất mới phù hợp với
trình độ của lực lượng sản xuất đãĩ̃ phát triển.


C.Mác đãĩ̃ từng khẳng định về vai trò của lực lượng sản xuất đối với việc thay
đổi các quan hệ sản xuất xãĩ̃ hội: “Những quan hệ xãĩ̃ hội đều gắn liền mật thiết
với những lực lượng sản xuất. Do có những lực lượng sản xuất mới, lồi
ngườờ̀i thay đổi phương thức sản xuất của mình, và do thay đổi phương thức
sản xuất, cách kiếm sống của mình, lồi ngườờ̀i thay đổi tất cả những quan hệ
sản xuất của mình. Cái cối xay quay bằng tay đưa lại xãĩ̃ hội có lãĩ̃nh chúa, các
cối xay chạy bằng hơi nước đưa lại xãĩ̃ hội có các nhà tư bản cơng nghiệp” (3).
Lực lượng sản xuất quyết định sự ra đờờ̀i của một kiểu quan hệ sản xuất
mới trong lịch sự, quyết định đến nội dung và tính chất của quan hệ sản xuất.
Con ngườờ̀i bằng năng lực nhận thức và thực tiễn, phát hiện và giải quyết mâu
thuẫn, thiết lập sự phù hợp làm cho quá trình sản xuất phát triển đạt đến một
bậc thang cao hơn.

2.2. Sự tác động trở lại của quan hệ sản xuất đối với lực
lượng sản xuất.

Quan hệ sản xuất là hình thức xãĩ̃ hội của q trình sản xuất có tính ổn
định tương đối. Do có tính chất như vậy nên quan hệ sản xuất sẽ tác động
mạnh mẽ trở lại lực lượng sản xuất được thực hiện thông qua sự phù hợp biện
chứng giữa quan hệ sản xuất với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất.
Sự phù hợp của quan hệ sản xuất với trình độ phát triển của lực lượng
sản xuất là đòi hỏi khách quan của nền sản xuất. Sự phù hợp ấy là một trạng
thái mà trong đó quan hệ sản xuất là “hình thức” phát triển của lực lượng sản
xuất và “ tạo địa bàn” đầy đủ cho lực lượng sản xuất phát triển. Nó bao gồm
sự kết hợp đúng đắn giữa các yếu tố cấu thành quan hệ sản xuất; sự kết hợp
đúng đắn giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất.
Nếu quan hệ sản xuất “đi sau” hay “vượt trước” trình độ phát triển của
lực lượng sản xuất đều sẽ là không phù hợp. sự phù hợp khơng có nghĩĩ̃a là
đồng nhất tuyệt đối mà chỉ là tương đối, trong đó chứa đựng cả sự khác biệt.
Sự phù hợp diễn ra trong sự vận động và phát triển, là cả một quá trình thườờ̀ng
xuyên nảy sinh mâu thuẫn và giải quyết mâu thuẫn.


Sự phù hợp của quan hệ sản xuất quy định mục đích, cách thức của sản
xuất, phân phối. Do đó nó trực tiếp ảnh hưởng đến thái độ của ngườờ̀i lao
động, năng suất, chất lượng, hiệu quả của quá trình sản xuất và cải tiến công
cụ lao động. Sự tác động của quan hệ sản xuất và lực lượng sản xuất diễn ra
theo hai hướng, hoặc là tích cực, thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển khi nó
phù hợp hoặc tiêu cực, kìm hãĩ̃m lực lượng sản xuất khi nó khơng phù hợp.
Trạng thái vận động của mâu thuẫn biện chứng giữa lực lượng sản xuất
và quan hệ sản xuất diễn ra từ sự phù hợp đến không phù hợp, rồi đến sự phù
hợp mới ở trình độ cao hơn. Với năng lực nhận thức và thực tiễn, con ngườờ̀i sẽ
là chủ thể phát hiện và giải quyết mâu thuẫn, thiết lập sự phù hợp mới làm cho
quá trình sản xuất phát triển tới nấc thang cao hơn.
Quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng
sản xuất là quy luật phổ biến tác động trong tồn bộ tiến trình lịch sử nhân loại.

Sự tác động biện chứng giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất làm cho lịch
sử xãĩ̃ hội loài ngườờ̀i là lịch sử kế tiếp nhau của các phương thức sản xuất.

Tính tất yếu cua qua trinh cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa
ơ Viêt Nam trong thời kỳ qua đơ lên Chu nghĩa xa hơi.
AI.

Cơng nghiệp hố là q trình chuyển đổi căn bản, tồn diện các hoạt
động sản xuất từ sử dụng sức lao động thủ công là chính sang sử dụng một
cách phổ biến sức lao động dựa trên sự phát triển của công nghiệp cơ khí.
Hiện đại hố là q trình ứng dụng và trang bị những thành tựu khoa
học và công nghệ tiên tiến, hiện đại vào quá trình sản xuất, kinh doanh, dịch
vụ và quản lý kinh tế - xãĩ̃ hội.
Quá độ chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam là quá độ gián tiếp là một xãĩ̃ hội
thuộc địa nửa phong kiến với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất cịn
thấp, tiến lên Chủ nghĩĩ̃a Xãĩ̃ hội bỏ qua chế độ Tư bản Chủ nghĩĩ̃a
1.

Việt Nam trong thờờ̀i kì quá độ lên Chủ nghĩĩ̃a xã hội tất yếu

phải tiến hành công nghiệp hố và hiện đại hố vì:
 Xuất phát từ yêu cầu xây dựng nền cơ sở vật chất – kỹ thuật của

nền công nghiệp chủ nghĩa xã hội.


Từ chủ nghĩĩ̃a tư bản hay trước chủ nghĩĩ̃a tư bản lên chủ nghĩĩ̃a xãĩ̃ hội, xây
dựng cơ sở vật chất kỹ thuật cho chủ nghĩĩ̃a xãĩ̃ hội là một tất yếu khách quan.
Tuy nhiên khối lượng công việc , phương pháp tiến hành sẽ có sự khác nhau ở
mỗi quốc gia. Mỗi phương thức sản xuất xãĩ̃ hội nhất định sẽ có một cơ sở vật

chất - kỹ thuật tương ứng. Các phương thức sản xuất trước Chủ nghĩĩ̃a tư bản
có cơ sở vật chất -kỹ thuật chủ yếu là dựa vào các công cụ lao động thô sơ và
lạc hậu, cịn ở vào thờờ̀i kì chủ nghĩĩ̃a tư bản, cơ sở vật chất kỹ thuật đặc trưng là
nền cơng nghiệp cơ khí hố. Nhưng đối với chủ nghĩĩ̃a xãĩ̃ hội địi hỏi phải có
cơ sở vật chất kỹ thuật cao hơn chủ nghĩĩ̃a tư bản trên cả hai mặt: trình độ kỹ
thuật và cơ cấu sản xuất.
Xét ở thực tế Việt Nam, là một quốc gia có xuất phát điểm thấp – quốc gia
nông nghiệp lạc hậu lại bị kìm kẹp trong chế độ phong kiến hàng nghìn năm và sự
xâm lược và đặt ách ách thống trị chủ thực dân cũ và mới. Sau cách mạng tháng 8
năm 1945 mặc dù đãĩ̃ phá bỏ “xiềng xích” nơ lệ của nhân dân ta xong nước ta vẫn
phải chịu cảnh bị xâm lược từ Pháp (1945-1954) và đế quốc Mĩĩ̃ (1954-1975). Với
bối cảnh đó khiến cho nền kinh tế nước ta kém phát triển, chưa thể hồn thành
q trình cơng nghiệp hố. Vì vậy Viêt Nam trong thờờ̀i kì quá độ đi lên CNXH để
xây dựng cơ sở vật chất – kỹ thuật cho CNXH thì tất yếu cần phải xây dựng quan
hệ sản xuất mới phù hợp, một cơ cấu kinh tế hợp lý, tiến hành công nghiệp hoá và
từng bước hiện đại hoá nền kinh tế quốc dân.
 Do yêu cầu tất yếu phải rút ngắn khoảng cách chênh lệch về về kinh

tế, kỹ thuật – công nghệ giữa nước ta với các nước trong khu vực.

Trong bối cảnh tồn cầu hố, xãĩ̃ hội đang bắt đầu chuyển sang phát triển
kinh tế tri thức (KTTT), với sự bùng nổ của tự động hóa, cơng nghệ thơng tin
như hiện nay, sự cạnh tranh để phát triển là điều tất yếu. Để có thể rút ngắn
khoảng cách đó Đảng ta xác định sẽ phải áp dụng các tiến bộ của khoa học vào
trong sản xuất. Song điều này lại gặp khó khăn do sự lạc hậu thiếu đồng bộ của
cơ sở vật chất -kỹ thuật của nước ta. Do vậy việc tiến hành q trình cơng
nghiệp hố và hiện đại hoá là điều tất yếu, theo yêu cầu của kinh tế tri thức và
nền văn minh trí tuệ phải gắn với xu hướng phát triển bền vững.

Tuy nhiên bên cạnh đó nước ta có vẫn có một số thuận lợi cơ bản đó là:
vì là nước đi sau nên có thể học hỏi những được kinh nghiệm hữu ích từ
những nước đi trước và đồng thờờ̀i có cơ hội rút ngắn thờờ̀i gian thực hiện q
trình CNH và HĐH. Có thể nói đây cơ hội hiếm hoi mà thờờ̀i đại đãĩ̃ tạo ra để
cho không chỉ Việt Nam mà các nước đi sau có thể rút ngắn khoảng cách phát
triển đuổi kịp các nước đi trước. Việc chuyển nền kinh của Việt Nam sang
hướng phát triển dựa vào tri thức là yêu cầu cấp thiết không thể trì hoãĩ̃n.
 Do yêu cầu khách quan phải tạo ra năng suất lao xã hội cao để đảm

bảo cho sự tồn tại và phát triển của CNXH.
Nhu cầu của con ngườờ̀i ngày càng tăng cao yêu cầu phải cải tiến các
công cụ lao động để nâng cao năng suất lao động giải phóng sức lao động.
Chính vì vậy tiến hành cơng nghiệp hố và hiện đại hố là tiền đề để có thể
làm được điều đó. Nâng cao thu nhập của ngườờ̀i dân bảo đảm và nâng cao
chất lượng cuộc sống chính là đang bảo vệ ổn định chế độ xãĩ̃ hội. Chủ tịch
Hồ Chí Minh từng khẳng định “Nói một cách đơn giản và dễ hiểu là: Chủ
nghĩa xã hội không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân
dân, trước hết là nhân dân lao động”.
2. Chủ trương của Đảng về thực hiện quá trình CNH HĐH
Hiểu và vận dụng quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát
triển của lực lượng sản xuất nên ngay từ Đại hội Đảng lần thứ III (1960),
Đảng ta đãĩ̃ ln coi cơng nghiệp hóa (CNH) là nhiệm vụ trung tâm của cả
thờờ̀i kỳờ̀ quá độ tiến lên chủ nghĩĩ̃a xãĩ̃ hội (CNXH). Đảng ta đãĩ̃ xác định rằng
bản chất của quá trình CNH xãĩ̃ hội chủ nghĩĩ̃a là ''Quyết tâm thực hiện cách
mạng kỹ thuật, thực hiện phân công mới về lao động xã hội là q trình tích
lũy xã hội chủ nghĩa để không ngừng thực hiện tái sản xuất mở rộng''(4). Quan
điểm trên đãĩ̃ tiếp tục được các kỳờ̀ Đại hội Đảng tiếp theo củng cố và mở rộng.
Vào đại hội lần thứ IX (2001) Đảng ta đãĩ̃ lần đầu tiên ghi vào văn kiện
luận điểm quan trọng về phát triển KTTT ''Đi nhanh vào công nghệ hiện đại
ở những ngành và lĩnh vực then chốt để tạo bước nhảy vọt về công nghệ và

kinh


tế, tạo tốc độ tăng trưởng vượt trội ở những sản phẩm và dịch vụ chủ lực.
Cơng nghiệp hóa gắn với hiện đại hóa ngay từ đầu và trong suốt các giai
đoạn phát triển. Nâng cao hàm lượng tri thức trong các nhân tố phát
triển kinh tế- xã hội, từng bước phát triển KTTT ở nước ta'' (5).
Tới Đại hội X, việc phát triển KTTT được thể hiện rõ với tư cách là
một yếu tố cấu thành đườờ̀ng lối CNH-HĐH đất nước: ''Tranh thủ cơ hội
thuận lợi do bối cảnh quốc tế tạo ra và tiềm năng, lợi thế của nước ta để rút
ngắn quá trình CNH-HĐH đất nước theo định hướng XHCN gắn với phát
triển KTTT, coi KTTT là yếu tố quan trọng của nền kinh tế và CNH-HĐH.
Phát triển mạnh các ngành và sản phẩm kinh tế có giá trị gia tăng cao dựa
nhiều vào tri thức; kết hợp việc sử dụng vốn tri thức của con người Việt Nam
với tri thức mới nhất của nhân loại”(6).
Tới đại hội XI, với định hướng chiến lược cơ cấu lại nền kinh tế, chuyển
đổi mơ hình tăng trưởng từ chủ yếu phát triển theo chiều rộng, sang phát triển
hợp lý giữa chiều rộng và chiều sâu, chú trọng nâng cao chất lượng, hiệu quả,
tính bền vững, Đảng ta tiếp tục khẳng định: ''phát triển cách mạng khoa học,
công nghệ làm động lực đẩy nhanh q trình cơng nghiệp hố, hiện đại hố,
phát triển KTTT, góp phần tăng nhanh năng suất, chất lượng, hiệu quả, sức
cạnh tranh của nền kinh tế, sự phát triển nhanh, bền vững của đất nước”. (7)
Ở các nước tiến bộ đi trước, họ thực hiện lần lượt hai q trình đó là:

chuyển từ nền kinh tế nông nghiệp lên kinh tế công nghiệp rồi chuyển tiếp từ
kinh tế nông-công nghiệp lên kinh tế tri thức. Nhưng ở Việt Nam do xuất phát
là nền kinh tế nông nghiệp lạc hậu đi lên Chủ nghĩĩ̃a Xãĩ̃ hội nên tất yếu ta phải
tiến hành đồng thờờ̀i hai quá trình ấy. Tuy nhiên, vì là nước đi sau nên Việt
Nam có thể tận dụng cơ hội lồng ghép hai quá trình này với nhau và kết hợp
các bước đi tuần tự với các bước phát triển nhảy vọt, nghĩĩ̃a là gắn CNH-HĐH

với phát triển KTTT.


3. Tình hình tiến hành quá trình CNH và HĐH ở nước ta hiện nay.
Nhờờ̀ thực hiện nhất quán đườờ̀ng lối đổi mới, đẩy mạnh cơng nghiệp
hóa, hiện đại hóa trên nền tảng khoa học - công nghệ, trong những năm qua,
đất nước ta đãĩ̃ đạt được thành tựu to lớn: Chất lượng tăng trưởng kinh tế từng
bước được cải thiện, cơ cấu kinh tế bước đầu chuyển dịch sang chiều sâu.
Khoa học - công nghệ từng bước khẳng định vai trò động lực trong phát triển
kinh tế - xãĩ̃ hội. Tiềm lực khoa học - công nghệ của đất nước được tăng
cườờ̀ng. Hiệu quả hoạt động khoa học - cơng nghệ được nâng lên, tạo chuyển
biến tích cực cho hoạt động đổi mới và khởi nghiệp sáng tạo. Trình độ khoa
học - công nghệ sản xuất được nâng cao, tham gia hiệu quả hơn vào chuỗi
giá trị toàn cầu.



Kết Luận
Quan hệ sản xuất phải luôn phù hợp với tính chất và trình độ phát triển
của lực lượng sản xuất – quy luật cơ bản nhất của sự vận động và phát triển
lịch sử xãĩ̃ hội. Từ đó ta có thể xác định rằng khi lực lượng sản xuất trong
nền kinh tế thị trườờ̀ng định hướng xãĩ̃ hội chủ nghĩĩ̃a (XHCN) cịn kém phát
triển thì cần phải tạo ra hay xây dựng một quan hệ sản xuất mới phù hợp
hơn, nghĩĩ̃a là cần phải có các quan hệ sản xuất đa dạng qua đó tạo điều kiện
khai thác các nguồn lực và mở đườờ̀ng cho lực lượng sản xuất phát triển.
Việt Nam trong thờờ̀i kỳờ̀ quá độ đi lên chủ nghĩĩ̃a xãĩ̃ hội, bỏ qua chế độ tư
bản chủ nghĩĩ̃a không phải theo phương thức trực tiếp, mà phải đi qua các
bước trung gian để đi lên CNXH. Việc bỏ qua chế độ TBCN, về cơ bản chính
là: “bỏ qua việc xác lập vị trí thống trị của quan hệ sản xuất và kiến trúc
thượng tầng tư bản chủ nghĩa, nhưng tiếp thu, kế thừa những thành tựu mà

nhân loại đã đạt được dưới chế độ tư bản chủ nghĩa, đặc biệt về khoa học và
công nghệ, để phát triển nhanh lực lượng sản xuất, xây dựng nền kinh tế
hiện đại”(8). Việc tiến hành q trình cơng nghiệp hố và hiện đại hố đất
nước hiện nay chính là đang bắc “chiếc cầu” thực hiện bước trung gian .
Nhận thức rõ những mặt khó khăn và thuận lợi Đảng và nhà nước ta đãĩ̃
đưa ra nhiều chủ trương cũng như biện pháp để đẩy mạnh cơng nghiệp hố
và hiện đại hoá nhằm phát triển lực lượng sản xuất, tạo “cốt vật chất” cho
quan hệ sản xuất. Từ đó nâng cao sức cạnh tranh cả nền kinh tế, cải thiện đờờ̀i
sống nhân dân.

13 | P a g e


Tài liệu tham khảo
1. C.Mác và Ph.Ăngghen (1993), toàn tập, t.13, Nxb.Chính trị Quốc gia,
Hà Nội.
2.

Văn kiện Đại hơi đai biêu toan qc lân thư IX, Nxb. Chính trị quốc

gia, Hà Nội, 2001, tr. 84
3.
4.

Văn kiện đại hội Đảng lần thứ X
Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb. Chính trị quốc

gia Sự thật, Hà Nội, 2011, tr. 218, 78

23 | P a g e