(LUẬN án TIẾN sĩ) phát triển lĩnh vực công nghệ tài chính (fintech) của trung quốc và một số hàm ý cho việt nam

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN THỊ HẠ

PHÁT TRIỂN LĨNH VỰC CÔNG NGHỆ
TÀI CHÍNH (FINTECH) CỦA TRUNG QUỐC VÀ
MỘT SỐ HÀM Ý CHO VIỆT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

HÀ NỘI - 2022

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN THỊ HẠ

PHÁT TRIỂN LĨNH VỰC CÔNG NGHỆ
TÀI CHÍNH (FINTECH) CỦA TRUNG QUỐC VÀ
MỘT SỐ HÀM Ý CHO VIỆT NAM

Ngành: Kinh tế Quốc tế
Mã số: 9 31 01 06

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. TS. NGUYỄN BÌNH GIANG
2. TS. HÀ THỊ HỒNG VÂN

HÀ NỘI - 2022

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


LỜI CAM ĐOAN
Tôi cam đoan luận án này là công trình nghiên cứu độc lập của tơi. Các
tài liệu, số liệu nêu trong luận án có nguồn trích dẫn hợp lý, không vi phạm
quy định của pháp luật.
Tôi cam đoan những điều trên là đúng sự thật; nếu sai, tôi hoàn toàn
chịu trách nhiệm.

TÁC GIẢ LUẬN ÁN

Nguyễn Thị Hạ

i

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


LỜI CẢM ƠN
Nghiên cứu sinh xin được bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc đến Học viện
Khoa học xã hội, khoa Kinh tế học, các thầy cô giáo và anh chị em đồng
nghiệp đã hết lòng giúp đỡ, tạo điều kiện cho tơi trong q trình nghiên cứu

và hồn thiện luận án này.
Đặc biệt, nghiên cứu sinh xin được bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc đến thầy
Nguyễn Bình Giang và cơ Hà Thị Hồng Vân đã tận tình hướng dẫn, góp ý, chỉ
bảo tận tâm và đưa ra nhiều gợi mở quý báu cho nghiên cứu sinh trong quá
trình thực hiện luận án.
NCS cũng xin được bày tỏ lòng cảm ơn đến gia đình và người thân đã
ln động viên, chia sẻ để NCS có động lực cố gắng, nỗ lực hoàn thiện tốt
nhất luận án này.

ii

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................. 1
2. Mục tiêu, nhiệm vụ và câu hỏi nghiên cứu của luận án ............................ 3
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án .......................................... 4
4. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu của luận án............................. 5
5. Đóng góp mới của luận án ......................................................................... 7
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án ................................................ 8
7. Kết cấu của Luận án................................................................................... 9
Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ PHÁT
TRIỂN LĨNH VỰC CƠNG NGHỆ TÀI CHÍNH Ở TRUNG QUỐC........... 11
1.1 Các nghiên cứu về lịch sử ra đời và phát triển của lĩnh vực FinTech
ở Trung Quốc...................................................................................................... 11
1.2 Các nghiên cứu về chính sách quản lý, phát triển lĩnh vực FinTech
của Trung Quốc và kinh nghiệm ...................................................................... 13
1.3 Các nghiên cứu về thực trạng phát triển FinTech ở Trung Quốc và

kinh nghiệm phát triển FinTech từ Trung Quốc ............................................ 16
1.4 Các nghiên cứu về các mảng thị trường ứng dụng FinTech và một
số công ty FinTech hàng đầu của Trung Quốc................................................ 18
1.5 Các nghiên cứu về những rủi ro, thách thức, tiềm năng và xu
hướng phát triển của lĩnh vực FinTech ở Trung Quốc .................................. 21
1.6 Nhận xét, đánh giá........................................................................................ 23
1.6.1 Các vấn đề chưa được đề cập/Khoảng trống nghiên cứu ................... 24
1.6.2 Các vấn đề mà Luận án sẽ kế thừa ..................................................... 24
1.6.3 Những vấn đề tiếp tục được triển khai nghiên cứu trong nội dung
của luận án ................................................................................................... 25
Chương 2: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT
TRIỂN CÔNG NGHỆ TÀI CHÍNH................................................................. 27
2.1 Khái niệm và phân loại FinTech ................................................................. 27

iii

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


2.1.1 Khái niệm FinTech ............................................................................. 27
2.1.2 Phân loại FinTech ............................................................................... 28
2.2 Một số nội dung cơ bản về phát triển FinTech.......................................... 29
2.2.1 Hệ sinh thái FinTech ........................................................................... 30
2.2.2 Các lĩnh vực hoạt động kinh doanh chính của FinTech (Hệ sinh
thái sản phẩm- dịch vụ FinTech) ................................................................. 35
2.3 Các tiêu chí đánh giá sự phát triển FinTech ............................................. 37
2.4 Các nhân tố tác động đến sự phát triển của FinTech ............................... 40
2.4.1 Các nhân tố tác động tới sự hình thành và phát triển của FinTech .... 40
2.4.2 Các nhân tố chính thúc đẩy sự thành cơng của các cơng ty
FinTech ........................................................................................................ 45

2.5 Thực tiễn phát triển lĩnh vực FinTech trên thế giới ................................. 48
2.5.1 Lịch sử hình thành và phát triển của FinTech trên toàn cầu ...................... 48
2.5.2 Lịch sử phát triển của FinTech tại Trung Quốc.................................. 51
2.5.3 Phát triển FinTech tại một số quốc gia điển hình khác trên thế giới. ....... 53
2.6 Khung phân tích của luận án ...................................................................... 55
Tiểu kết chương 2 ............................................................................................... 57
Chương 3: THỰC TRẠNG VÀ CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN LĨNH
VỰC CƠNG NGHỆ TÀI CHÍNH CỦA TRUNG QUỐC .............................. 59
3.1 Quan điểm, chủ trương của Trung Quốc về phát triển FinTech ............ 59
3.2 Thực trạng phát triển FinTech ở Trung Quốc .......................................... 62
3.2.1 Phát triển quy mô của thị trường ........................................................ 63
3.2.2 Phát triển của Hệ sinh thái FinTech .................................................. 64
3.2.3 Phát triển về ứng dụng công nghệ ...................................................... 71
3.3 Xu hướng phát triển, thách thức và các vấn đề đặt ra đối với phát
triển FinTech ở Trung Quốc ............................................................................. 72
3.3.1 Xu hướng phát triển ............................................................................ 72
3.3.2 Những thách thức và các vấn đề đặt ra đối với phát triển FinTech
ở Trung Quốc ............................................................................................... 74

iv

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


3.4 Các chính sách quản lý, phát triển FinTech của Trung Quốc ................. 76
3.4.1 Nhóm chính sách về hồn thiện hệ thống pháp lý cũng như môi
trường, quy hoạch tổng thể cho phát triển FinTech nói chung .................... 77
3.4.2 Nhóm chính sách huy động các nguồn lực cho phát triển
FinTech (đầu tư vốn, công nghệ, nhân tài... cho phát triển FinTech) ......... 93
3.4.3 Nhóm chính sách phát triển Hệ sinh thái FinTech ........................... 104

3.5 Một số đánh giá về phát triển FinTech ở Trung Quốc ........................... 107
3.5.1 Những lý do thúc đẩy FinTech phát triển nhanh và bùng nổ tại
Trung Quốc ............................................................................................... 107
3.5.2 Một số đánh giá về cách tiếp cận chính sách của Trung Quốc
trong việc quản lý, phát triển FinTech ....................................................... 110
3.5.3 Một số đánh giá về cách thức triển khai các chính sách quản lý,
phát triển FinTech của Trung Quốc ........................................................... 114
3.5.4 Một số đánh giá về những kết quả đạt được và các vấn đề còn tồn tại .. 116
3.6 Kinh nghiệm phát triển FinTech ở Trung Quốc ..................................... 122
3.6.1 Kinh nghiệm phát triển FinTech của Chính phủ Trung Quốc .......... 122
3.6.2 Kinh nghiệm giải quyết những thách thức chung đối với lĩnh vực
FinTech ...................................................................................................... 124
3.6.3 Kinh nghiệm phát triển của một số Kỳ lân FinTech ở Trung
Quốc ........................................................................................................... 128
Tiểu kết chương 3 ............................................................................................. 133
Chương 4: MỘT SỐ HÀM Ý CHO VIỆT NAM .......................................... 135
4.1 Khái quát thực trạng phát triển lĩnh vực FinTech ở Việt Nam............. 135
4.1.1 Sự phát triển FinTech ở Việt Nam.................................................... 135
4.1.2 Một số vấn đề và thách thức đối với sự phát triển FinTech ở Việt
Nam ............................................................................................................ 139
4.2 Tác động của sự phát triển FinTech ở Trung Quốc đến Việt Nam....... 141
4.2.1 ―Chiến lược tồn cầu hóa‖ của các cơng ty FinTech Trung Quốc
và tác động ................................................................................................. 141

v

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


4.2.2 Tác động tiềm năng từ tiền số của Trung Quốc ............................... 144

4.3 Một số hàm ý cho phát triển FinTech ở Việt Nam nhìn từ kinh
nghiệm phát triển FinTech của Trung Quốc ................................................ 147
4.3.1 Về phía Chính phủ và các cơ quan quản lý ...................................... 148
4.3.2 Về phía các doanh nghiệp FinTech, các công ty phát triển công
nghệ và các định chế tài chính ................................................................... 156
Tiểu kết chương 4 ............................................................................................. 159
KẾT LUẬN ....................................................................................................... 161
DANH MỤC CƠNG TRÌNH CƠNG BỐ ...................................................... 164
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 165
PHỤ LỤC

vi

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Ký hiệu
Viết đầy đủ
viết tắt bằng tiếng Anh/Trung (nếu có)
API
Application Programming

Viết đầy đủ
bằng tiếng Việt
Giao diện lập trình ứng dụng

Interface
ADB

The Asian Development Bank

Ngân hàng Phát triển châu Á

AI

Artificial Intelligence

Trí tuệ nhân tạo

BRI

Belt and Road Initiative

Sáng kiến ―Vành đai và Con

(一带一路)

đường‖

CNTT

Công nghệ thông tin

DCEP/

Digital Currency Electronic

Thanh toán điện tử tiền tệ kỹ thuật

eCNY

Payment/ electronic Chinese Yuan

số/ Đồng Nhân dân tệ kỹ thuật số
của Trung Quốc

FinTech Financial Technology

Cơng nghệ tài chính

IMF

International Monetary Fund

Quỹ Tiền tệ Quốc tế

KYC

Know Your Customer

Hiểu khách hàng của bạn
(Định danh khách hàng)

e-KYC

Electronic Know Your Customer

Định danh khách hàng điện tử

NHTW

Ngân hàng Trung ương

NHNN

Ngân hàng Nhà nước

NIFA

National Internet Finance

Hiệp hội Tài chính Internet Trung

Association of China

Quốc

(中国 互联网 金融 协会)
NDT
PBoC

Nhân dân tệ
People's Bank of China

Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc

(中国人民银行)
P2P

Peer to Peer (lending)

(Cho vay) ngang hàng

WB

World Bank

Ngân hàng Thế giới

vii

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1: Tổng hợp các yếu tố hỗ trợ/thúc đẩy sự hình thành FinTech ................... 42
Bảng 3.1: Quy hoạch phát triển cơng nghệ tài chính Trung Quốc năm 2021........... 84
Bảng 3.2: Đặc điểm và trường hợp ứng dụng của phát triển trọng điểm cơng
nghệ tài chính Trung Quốc ............................................................................... 85
Bảng 3.3: Mục tiêu phát triển các thành phố trọng điểm cơng nghệ tài chính
Trung Quốc ....................................................................................................... 86
Bảng 3.4: Tổng hợp chính sách hỗ trợ các thành phố trọng điểm cơng nghệ tài
chính Trung Quốc (1) ....................................................................................... 87
Bảng 3.5: Tổng hợp chính sách hỗ trợ các thành phố trọng điểm cơng nghệ tài
chính Trung Quốc (2) ....................................................................................... 89
Bảng 3.6: Tổng hợp chính sách hỗ trợ các thành phố trọng điểm cơng nghệ tài
chính Trung Quốc (3) ....................................................................................... 91
Bảng 3.7: Tổng hợp các chính sách hỗ trợ ngành cơng nghệ tài chính Trung
Quốc tính đến tháng 5/2021 (1) ........................................................................ 95

Bảng 3.8: Tổng hợp chính sách hỗ trợ ngành cơng nghệ tài chính Trung Quốc
tính đến tháng 5/2021 (2) ................................................................................. 97
Bảng 3.9: Tổng hợp chính sách hỗ trợ ngành cơng nghệ tài chính Trung Quốc
tính đến tháng 5/2021 (3) ............................................................................... 100
Bảng 3.10 Các động lực thúc đẩy tăng trưởng FinTech ở Trung Quốc .................. 108

viii

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 2.1 Hệ sinh thái FinTech .................................................................................. 34
Hình 3.1: Các phương thức thanh tốn ở Trung Quốc .............................................. 65
Hình 3.2: Các phương thức thanh tốn ở Mỹ............................................................ 65
Hình 3.3 Quy mơ thị trường của ngành cho vay P2P (theo khối lượng giao
dịch) của Trung Quốc (từ năm 2014 và dự báo đến năm 2023) ...................... 66
Hình 4.1 Thị trường FinTech Việt Nam 2021 ........................................................ 136
Hình 4.2 Hệ sinh thái FinTech Việt Nam 2021 ...................................................... 137

ix

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong thập kỷ vừa qua, cơng nghệ tài chính (FinTech) đã và đang phát triển
nhanh chóng, tác động đáng kể đến các sản phẩm tài chính truyền thống, các doanh
nghiệp, dịch vụ, người tiêu d ng và cả cơ cấu tổ chức trong lĩnh vực tài chính, ngân

hàng trên tồn cầu. Việc ứng dụng rộng rãi các công nghệ thông tin (CNTT) như số
hóa, kết nối mạng, cơng nghệ thơng minh, c ng với nhu cầu thị trường khổng lồ đã
thúc đẩy sự b ng nổ mạnh mẽ của cơng nghệ tài chính để phục vụ nền kinh tế.
FinTech, theo đó, đã có những bước phát triển nhảy vọt, thu hút lượng vốn đầu tư
lớn và mang lại nhiều lợi ích tài chính cho người tiêu d ng; kể từ năm 2010 cho đến
nay, đầu tư vào FinTech trên thế giới đã tăng trưởng gấp hơn 100 lần.
Việt Nam khơng n m ngồi xu hướng phát triển của thế giới khi làn sóng
FinTech đang nhanh chóng lan rộng và tạo ra những thay đổi mạnh mẽ trong ngành
tài chính ngân hàng tại nhiều quốc gia. Việt Nam là một thị trường có dân số trẻ đầy
hứa h n cho các công ty ứng dụng cơng nghệ vào dịch vụ tài chính. Tuy nhiên, sự
phát triển của FinTech tại Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều thách thức. Do
trình độ, năng lực về cơng nghệ thơng tin cịn hạn chế nên các sản phẩm, dịch vụ
còn sơ khai, chưa đủ sáng tạo và đột phá để cạnh tranh với các sản phẩm, dịch vụ
truyền thống. Hệ sinh thái FinTech còn thiếu liên kết chặt chẽ giữa các chủ thể tham
gia (cơ quan quản lý, các định chế tài chính và các cơng ty FinTech). Bên cạnh đó,
hành lang pháp lý chưa bắt kịp với sự phát triển của các mơ hình mới là rủi ro hiện
hữu đối với các công ty FinTech… Bởi vậy, Việt Nam rất cần tham khảo kinh
nghiệm của nước ngồi trong việc phát triển lĩnh vực cơng nghệ tài chính cịn non
trẻ của mình, để vừa lường trước được những rủi ro, thách thức vừa học hỏi kinh
nghiệm đã được tích lũy qua thực tế của những nước đi trước có thị trường FinTech
phát triển. Đặc biệt, do chưa có nền tảng lý luận và tích lũy thực tiễn cần thiết, công
tác giám sát hoạt động FinTech ở Việt Nam vẫn đang trong giai đoạn tìm hiểu, nên
việc nghiên cứu sâu về FinTech là rất cần thiết và cấp bách. Việc xây dựng và hoàn
thiện hệ thống pháp lý, xem xét phương pháp quản lý, giám sát để đồng thời thúc
đẩy thị trường FinTech phát triển trong khi phải đảm bảo an tồn tài chính cũng như
mơi trường ổn định cho các định chế tài chính ngân hàng là yêu cầu cấp thiết đặt ra
với Chính phủ Việt Nam.

1

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Trong khi đó, Trung Quốc, nước láng giềng gần gũi có nhiều điểm tương đồng
với Việt Nam, lại là quốc gia tiên phong trong lĩnh vực FinTech trên toàn cầu.
Trung Quốc hiện là thị trường lớn nhất thế giới về thanh toán kỹ thuật số, chiếm gần
50% thị phần thanh tốn tồn cầu. Nước này cũng thống lĩnh mảng cho vay trực
tuyến khi chiếm tới 3/4 thị trường thế giới và là thị trường giao dịch chứng khoán
trực tuyến lớn nhất toàn cầu (PwC, 2020). Sự phát triển FinTech ở Trung Quốc đã
và đang giúp cho hàng tỷ người dân của nước này được hưởng lợi từ những dịch vụ
tài chính số nói riêng và góp phần xây dựng, phát triển nền kinh tế số của Trung
Quốc nói chung. Nhiều nghiên cứu cho thấy, trong lĩnh vực FinTech, Trung Quốc là
hình mẫu mà thế giới sẽ phải học hỏi kinh nghiệm (Zhong và Ruihui, 2019). Nước
này là một trong số các quốc gia có những chính sách quản lý, phát triển FinTech
một cách hiệu quả mà đã và đang cho thấy những sự thành công nhất định cả về mặt
chiến lược lẫn thực tiễn. Với kinh nghiệm phát triển FinTech mạnh mẽ trong hai
thập kỷ vừa qua, bài học từ Trung Quốc sẽ vô c ng ý nghĩa và hữu ích đối với các
nước đi sau như Việt Nam trong việc định hướng, lập kế hoạch và thực thi các
chính sách quản lý và phát triển FinTech. Bên cạnh đó, khi Trung Quốc mở cửa hệ
thống tài chính của mình và đã tung ra loại tiền kỹ thuật số quốc gia đầu tiên trên
thế giới, lĩnh vực FinTech của nước này đang sẵn sàng tạo ra những tác động lớn
đến thị trường tài chính tồn cầu. Bởi vậy, nghiên cứu quá trình phát triển FinTech
của Trung Quốc; những bài học thành công và hạn chế của quốc gia láng giềng
trong quản lý và phát triển thị trường này sẽ có giá trị tham khảo to lớn cho Việt
Nam. Cụ thể, nghiên cứu các chính sách, biện pháp mà Trung Quốc áp dụng nh m
thúc đẩy cũng như quản lý hoạt động FinTech; từ đó, đúc rút những kinh nghiệm và
gợi mở cho q trình hoạch định chính sách của Việt Nam trong việc quản lý và
phát triển bền vững lĩnh vực FinTech và các đối sách cho Việt Nam trước những tác
động tiềm năng từ sự phát triển FinTech của Trung Quốc có ý nghĩa khoa học và
thực tiễn hết sức thiết thực. Với ý nghĩa quan trọng đó, nghiên cứu sinh đã chọn vấn

đề “Phát triển lĩnh vực công nghệ tài chính (FinTech) của Trung Quốc và một số
hàm ý cho Việt Nam‖ làm đề tài luận án tiến sỹ.

2

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


2. Mục tiêu, nhiệm vụ và câu hỏi nghiên cứu của luận án
2.1 Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu tổng quát của luận án là làm rõ thực trạng và các chính
sách phát triển lĩnh vực FinTech ở Trung Quốc; đúc kết các bài học kinh nghiệm từ
thực tiễn phát triển FinTech của nước này để cho Việt Nam tham khảo và đưa ra một
số hàm ý chính sách cho Việt Nam. Bên cạnh mục tiêu chính là đúc kết kinh nghiệm,
luận án cũng xem xét một số xu hướng tác động tiềm năng từ sự phát triển FinTech ở
Trung Quốc để đưa ra một số gợi mở cho Việt Nam về mặt ứng phó tác động.
Để đạt được những mục tiêu đó, luận án sẽ hướng tới các mục tiêu cụ thể sau đây:
(1) Phân tích, đánh giá sự phát triển lĩnh vực FinTech của Trung Quốc, các
chính sách quản lý và thúc đẩy phát triển FinTech của nước này;
(2) Đánh giá những mặt thành công (hay thành tựu đạt được), những thách thức
và các vấn đề đặt ra đối với sự phát triển FinTech của Trung Quốc;
(3) Rút ra kinh nghiệm tham khảo và một số hàm ý cho Việt Nam.
(4) Xem xét, dự báo một số xu hướng tác động tiềm năng từ sự phát triển
FinTech ở Trung Quốc đến Việt Nam, từ đó, đưa ra một số gợi mở cho Việt Nam về
mặt chuẩn bị ứng phó trước những xu hướng tác động tiềm năng đó.
2.2 Nhiệm vụ nghiên cứu
Để thực hiện được mục tiêu nghiên cứu nêu trên, luận án sẽ thực hiện các nhiệm vụ
cụ thể sau:
Thứ nhất, đánh giá tổng quan về các cơng trình nghiên cứu trong và ngồi nước
liên quan đến phát triển FinTech của Trung Quốc để tìm ra khoảng trống nghiên

cứu của để tài; rút ra những điểm hợp lý để kế thừa và phát triển, những vấn đề cần
được đi sâu phân tích, nghiên cứu và giải đáp trong đề tài.
Thứ hai, xem xét cơ sở lí luận về FinTech và phát triển FinTech; xác định các
yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển của FinTech; làm rõ cơ sở lý luận làm căn cứ
cho việc xây dựng hệ thống các chính sách để phát triển, quản lý và giám sát hoạt
động FinTech, phục vụ cho mục tiêu nghiên cứu của đề tài.
Thứ ba, nghiên cứu kinh nghiệm phát triển lĩnh vực FinTech của Trung Quốc
để tìm kiếm bài học cho Việt Nam. Cụ thể, đánh giá thực trạng phát triển, những

3

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


thành tựu và hạn chế cũng như thách thức và triển vọng phát triển FinTech ở Trung
Quốc. Tổng hợp, phân tích các chính sách của Trung Quốc trong quản lý và phát
triển lĩnh vực này, xem xét kết quả thực hiện các chính sách. Từ đó, đúc rút những kinh
nghiệm trong quản lý và phát triển lĩnh vực công nghệ tài chính từ Trung Quốc.
Thứ tư, xem xét thực trạng phát triển FinTech ở Việt Nam; chọn lọc những kinh
nghiệm từ Trung Quốc và đưa ra các hàm ý, khuyến nghị cho phát triển FinTech ở
Việt Nam. Bên cạnh đó, chỉ ra một số xu hướng tác động của sự phát triển FinTech
ở Trung Quốc đối với Việt Nam; từ đó đưa ra những đối sách, gợi mở cho Việt
Nam trong việc ứng phó với các tác động tiêu cực và tận dụng những xu hướng tác
động tích cực.
2.3 Các câu hỏi nghiên cứu:
Các câu hỏi nghiên cứu chính luận án đặt ra như sau:
(1) Thực trạng phát triển lĩnh vực FinTech ở Trung Quốc như thế nào? Có
những thành tựu, tồn tại và thách thức gì?
(2) Trung Quốc đã có những chính sách gì để thúc đẩy phát triển FinTech và
quản lý hiệu quả lĩnh vực này? Từ đó, có thể đúc rút những kinh nghiệm gì của

Trung Quốc trong phát triển lĩnh vực FinTech?
(3) Thực trạng phát triển FinTech ở Việt Nam như thế nào? Từ những kinh
nghiệm của Trung Quốc, Việt Nam có thể áp dụng và định hướng như thế nào trong
việc quản lý, phát triển lĩnh vực FinTech cịn non trẻ của mình?
(4) Sự phát triển FinTech ở Trung Quốc sẽ có tác động gì đến Việt Nam? Việt Nam
nên có sự chuẩn bị như thế nào để ứng phó với những tác động tiềm năng đó?
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án
3.1 Đối tượng nghiên cứu: Lĩnh vực công nghệ tài chính của Trung Quốc.
Cơng nghệ tài chính trong tiếng Việt tương đương với financial technology
(FinTech) trong tiếng Anh và 金融科技 (jīnróng kējì) trong tiếng Trung.
3.2 Phạm vi nghiên cứu:
- Về mặt không gian, đề tài nghiên cứu về sự phát triển FinTech ở Trung Quốc,
nhưng không bao gồm Đài Loan, Hồng Kông và Ma Cao.

4

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


- Về mặt thời gian, đề tài nghiên cứu sự phát triển FinTech ở Trung Quốc trong
thập niên gần đây, từ năm 2011

n 2021; tức là từ giai đoạn "tài chính Internet"

của Trung Quốc cho đến nay (tạm tính đến năm 2021). Năm 2011 được coi là năm
bắt đầu giai đoạn "tài chính Internet" của Trung Quốc - giai đoạn mà nhiều mơ hình
tài chính mới xuất hiện và dần trở thành đại diện tiêu biểu cho sự hội nhập của tài
chính và cơng nghệ trong kỷ ngun mới ở Trung Quốc. Tuy nhiên, đề tài sẽ tập
trung nhiều nhất vào giai oạn từ 2016

n 2021 (là giai đoạn hội nhập sâu rộng

giữa tài chính và cơng nghệ, tức là thời kỳ phát triển thông minh của FinTech ở
Trung Quốc; cũng là giai đoạn mà Chính phủ Trung Quốc thúc đẩy, điều chỉnh và
thực thi nhiều giải pháp, chính sách đối với lĩnh vực FinTech).
- Về mặt nội dung, đề tài sẽ tập trung phân tích thực trạng, vấn đề và xu hướng
phát triển của lĩnh vực FinTech ở Trung Quốc; các biện pháp, chính sách thúc đẩy
phát triển cũng như quản lý, giám sát lĩnh vực FinTech của nước này. Từ đó, đúc rút
một số kinh nghiệm tham khảo và hàm ý cho Việt Nam.
4. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu của luận án
4.1 Cách tiếp cận
Để giúp cho quá trình nghiên cứu đề tài được đầy đủ, tồn diện, khách quan, được
nhìn nhận từ nhiều chiều, nhiều phương diện khác nhau; và kết quả nghiên cứu có giá
trị khoa học và giá trị thực tiễn cao, NCS sử dụng cách tiếp cận liên ngành của tài chính
và quốc tế học. Vấn đề nghiên cứu sẽ được tiếp cận từ nhiều góc độ như tài chính ngân
hàng, công nghệ thông tin, quan hệ quốc tế… để xem xét, phân tích q trình phát triển
của FinTech ở Trung Quốc về cả quy mô lẫn nội dung ứng dụng để thấy được sự phát
triển nhanh chóng, k m theo những thách thức cũng như xu hướng phát triển và các
vấn đề đặt ra đối với FinTech của Trung Quốc; so sánh tương quan với thực trạng và
các vấn đề đặt ra đối với phát triển FinTech ở Việt Nam. Đặc biệt, trên cơ sở làm rõ các
vấn đề lý luận liên quan đến FinTech và phát triển FinTech (như làm rõ các chủ thể của
hệ sinh thái FinTech, nhận diện các nhân tố tác động đến sự phát triển FinTech...), luận
án sẽ đi sâu luận giải và phân tích cơ chế quản lý và các biện pháp thúc đẩy phát triển
lĩnh vực FinTech của Trung Quốc (chủ y u từ góc ộ quản lý của Chính phủ theo
hướng ti p cận về thể ch , chính sách). Qua đó, có một cái nhìn hệ thống và tồn diện

5

LUAN VAN CHAT LUONG download : add

về sự phát triển của lĩnh vực FinTech ở nước này và đúc rút những kinh nghiệm để
tham khảo trong q trình phát triển FinTech ở Việt Nam.
Bên cạnh đó, từ góc độ kinh tế phát triển, đề tài tiếp cận vấn đề nghiên cứu trong
bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư và xu hướng chuyển đổi số đang b ng
nổ mạnh mẽ, công nghệ thông tin (CNTT) như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, điện toán
đám mây và internet vạn vật (Internet of Things) đã được tích hợp sâu với các dịch vụ
tài chính, cung cấp một sự đổi mới liên tục cho lĩnh vực tài chính. Sự ra đời và phát
triển của cơng nghệ tài chính là một trong những thành tựu quan trọng để thúc đẩy
chuyển đổi và nâng cấp các dịch vụ cũng như hệ thống tài chính. Cốt lõi của FinTech là
sử dụng các thành tựu khoa học và công nghệ hiện đại để tối ưu hóa hoặc đổi mới các
sản phẩm tài chính, mơ hình và quy trình kinh doanh; theo đó, FinTech đóng vai trị
quan trọng trong q trình phát triển kinh tế, đặc biệt là xây dựng nền kinh tế số của
các quốc gia, trong đó có Trung Quốc và Việt Nam. Bởi vậy, chính phủ Trung Quốc đã
có nhiều kế hoạch cũng như chính sách khuyến khích và hỗ trợ các công ty FinTech
trong việc đổi mới, trên cơ sở phục vụ nền kinh tế thực, tuân thủ sự giám sát tài chính,
cũng như quy định về cạnh tranh bình đẳng và bảo vệ lợi ích người tiêu dùng. Từ đó,
có thể rút ra những bài học kinh nghiệm thực tiễn cho Việt Nam từ mơ hình phát triển
FinTech, cũng như các chính sách quản lý, phát triển FinTech của Trung Quốc; đồng
thời, xem xét các tác động lan tỏa đến Việt Nam.
4.2 Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình thực hiện Luận án, NCS sử dụng một số phương pháp nghiên cứu
truyền thống nói chung và trong lĩnh vực kinh tế học nói riêng, như:
- Phương pháp thu thập và phân tích thơng tin, dữ liệu: Thu thập và xử lý thơng
tin từ các nguồn có sẵn liên quan đến đề tài nghiên cứu, bao gồm các văn kiện, tài
liệu, nghị quyết, các cơng trình nghiên cứu, các báo cáo, tài liệu thống kê của các
ban ngành đoàn thể, tổ chức liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp tới lĩnh vực cơng
nghệ tài chính của Trung Quốc nh m hệ thống hóa các dữ liệu về lĩnh vực cơng
nghệ tài chính của nước này. Đồng thời, thu thập các tài liệu và nghiên cứu của các
học giả quốc tế liên quan đến đề tài trong thời gian qua để tham khảo trong q

trình phân tích và đánh giá.

6

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


- Các phương pháp tổng hợp, thống kê, so sánh: Luận án sẽ chủ yếu sử dụng
phương pháp nghiên cứu của khoa học kinh tế như phương pháp thống kê, phân tích,
so sánh và tổng hợp. Các phương pháp này sẽ được sử dụng bao quát trong tất cả các
chương, mục của luận án để xem xét, luận giải, phân tích, đánh giá về các nội dung liên
quan đến lĩnh vực cơng nghệ tài chính của Trung Quốc và cả của Việt Nam.
- Phương pháp nghiên cứu trường hợp: Luận án sử dụng phương pháp nghiên
cứu trường hợp về một số doanh nghiệp lớn, tiên phong của Trung Quốc trong lĩnh
vực FinTech như Alibaba, Tencent, JD... để rút ra một số kinh nghiệm phát triển,
thành cơng của các tập đồn này và đưa ra những gợi mở cho các doanh nghiệp
FinTech hay các tập đồn cơng nghệ của Việt Nam.
- Phương pháp phỏng vấn chuyên gia: Đề tài sử dụng phương pháp hỏi ý kiến
một số chuyên gia là cán bộ của các Bộ, Ban, Ngành có liên quan như Bộ Tài chính,
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và phỏng vấn một số nhà khoa học là chủ nhiệm đề
tài dự án nghiên cứu liên quan và một số doanh nghiệp FinTech ở Việt Nam để có
thêm các ý kiến tham vấn sâu hơn, thực tế hơn, nh m làm sáng tỏ một số vấn đề có
liên quan đến nội dung nghiên cứu (như làm rõ hơn thực trạng phát triển và các vấn
đề đặt ra đối với phát triển FinTech ở Việt Nam, những vướng mắc trong quá trình
xây dựng Nghị định về quản lý, giám sát lĩnh vực FinTech... Ý ki n của một số
chuyên gia ược trích dẫn cụ thể trong luận án).
- Phương pháp suy luận logic: Ngoài những phương pháp kể trên, đề tài kết
hợp sử dụng thêm phương pháp suy luận logic để xem xét, phân tích các sự kiện,
vấn đề, q trình phát triển nh m chỉ ra các xu hướng, quy luật phát triển, hay
nguyên nhân và kết quả của vấn đề nghiên cứu (ví dụ như tác dụng của các chính

sách kinh tế, tài chính - tiền tệ được áp dụng và kết quả).
5. Đóng góp mới của luận án
Luận án đã có những đóng góp mới như sau:
- Về nhận thức lý luận: Luận án làm rõ, bổ sung và góp phần hồn thiện một số
vấn đề lý luận về FinTech và phát triển FinTech trên cơ sở tổng hợp, phân tích và
làm rõ nội hàm, cách phân loại FinTech, ứng dụng FinTech trong các lĩnh vực chính
như thanh tốn, bảo hiểm, tài chính tiêu dùng, chứng khốn, các dịch vụ tài chính

7

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


ngân hàng nói chung... đồng thời, làm rõ các tiêu chí đánh giá sự phát triển của
FinTech và các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển của FinTech.
- Về thực tiễn:
+ Đề tài xác lập cơ sở cho quá trình hoạch định các chính sách quản lý, phát
triển lĩnh vực cơng nghệ tài chính nói riêng và lĩnh vực tài chính nói chung; bổ sung
các luận cứ khoa học và thực tiễn cho việc xây dựng và hoàn thiện thể ch , chính
sách cho phát triển lĩnh vực FinTech, từ đó, nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ
thống tài chính. Luận án đã làm rõ các tiêu chí đánh giá sự phát triển của FinTech
và chỉ ra các yếu tố chính tác động đến sự phát triển của FinTech, đó là cơ sở để
cung cấp các giải pháp phù hợp nh m phát triển lĩnh vực FinTech.
+ Qua việc đúc rút những kinh nghiệm của Trung Quốc- là quốc gia láng giềng
đi đầu trong lĩnh vực FinTech, so sánh tương quan với các điều kiện cụ thể ở Việt
Nam, đề tài đã đưa ra một số hàm ý, khuyến nghị cụ thể cho phát triển lĩnh vực
FinTech ở Việt Nam nhìn từ kinh nghiệm phát triển FinTech của Trung Quốc, nh m
xây dựng một hệ sinh thái FinTech đa dạng, năng động và phát triển bền vững; qua đó
góp phần tích cực phát triển kinh tế xã hội và nâng cao đời sống người dân.
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án

Kết quả nghiên cứu của Luận án có ý nghĩa thiết thực cả về phương diện khoa
học và phương diện thực tiễn.
- Về phương diện khoa học: Luận án đã nghiên cứu, phân tích, tổng hợp, làm rõ
một cách tồn diện, trình bày có hệ thống một số vấn đề lý luận chung về FinTech,
hệ sinh thái FinTech và phát triển FinTech. Trên cơ sở tổng hợp, phân tích, luận giải
sâu về nội hàm, cách phân loại FinTech, đồng thời, làm rõ các nhân tố ảnh hưởng đến
sự phát triển của FinTech, các tiêu chí đánh giá sự phát triển của FinTech và vai trò của
phát triển FinTech đối với sự phát triển kinh tế xã hội, Luận án đã bổ sung, hoàn thiện
một số vấn đề lý luận về FinTech và phát triển FinTech, cung cấp cơ sở khoa học cho
việc hoạch định các chính sách liên quan đến lĩnh vực FinTech.
Bên cạnh đó, những kết quả nghiên cứu đạt được, luận án góp phần làm sáng tỏ
khả năng áp dụng lý luận vào thực tế để hoạch định và áp dụng các chính sách quản lý,
giám sát và phát triển cơng nghệ tài chính. Đây cũng là cơ sở lý luận giúp cho việc

8

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


phân tích, đánh giá, so sánh thực trạng phát triển và mơi trường chính sách cho phát
triển FinTech ở Trung Quốc với thực tiễn và mơi trường chính sách cho phát
triển FinTech ở Việt Nam; cũng là cơ sở để nhìn nhận những cơ hội, thách thức
và các vấn đề đặt ra cho phát triển FinTech ở Việt Nam. Từ đó, đề xuất những
quan điểm, khuyến nghị để hồn thiện hệ thống pháp lý cho thị trường FinTech;
cũng như thúc đẩy phát triển một hệ sinh thái FinTech đa dạng, lành mạnh và
bền vững ở Việt Nam.
- Về hoàn thiện thể ch , chính sách: Đề tài xác lập cơ sở cho q trình hoạch
định các chính sách quản lý, phát triển FinTech nói riêng và lĩnh vực tài chính nói
chung. Bổ sung các luận cứ khoa học và thực tiễn cho việc xây dựng và hoàn thiện
thể chế cho phát triển lĩnh vực cơng nghệ tài chính, nâng cao hiệu quả hoạt động

của hệ thống tài chính, phục vụ nền kinh tế thực. Đồng thời, cung cấp các giải pháp,
khuyến nghị để áp dụng trong quá trình hoạch định chính sách liên quan đến lĩnh
vực FinTech. Các kết quả nghiên cứu của luận án có thể được dùng làm tài liệu
tham khảo cho việc xây dựng các văn bản pháp lý, các quy định liên quan đến lĩnh
vực công nghệ tài chính trong thời gian tới để thúc đẩy phát triển một hệ sinh thái
FinTech đa dạng, lành mạnh, bền vững ở Việt Nam. Bên cạnh đó, Luận án cũng có
thể sử dụng làm tài liệu tham khảo trong công tác đào tạo, giảng dạy và nghiên cứu.
- Về phương diện thực tiễn: Những phân tích, luận giải sâu của luận án có thể
giúp gợi mở và định hướng cho các nhà hoạch định chính sách trong các quyết định
về cách thức, giải pháp thúc đẩy phát triển và quản lý giám sát lĩnh vực mới này.
Đồng thời, Luận án cũng đưa ra những hàm ý, khuyến nghị cụ thể nh m thúc đẩy
phát triển lĩnh vực FinTech một cách bền vững ở Việt Nam nhìn từ kinh nghiệm
phát triển FinTech của Trung Quốc, qua đó góp phần tích cực phát triển kinh tế xã
hội và nâng cao đời sống người dân.
7. Kết cấu của Luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, Luận án bao gồm 4
chương:
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu về phát triển lĩnh vực cơng nghệ tài
chính của Trung Quốc

9

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Chương 2: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển cơng nghệ tài chính
Chương 3: Thực trạng và chính sách phát triển lĩnh vực cơng nghệ tài chính của
Trung Quốc
Chương 4: Một số hàm ý cho Việt Nam
Trong đó, Chương 1 sẽ tập trung thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu đầu tiên là:

đánh giá tổng quan về các cơng trình nghiên cứu liên quan đến đề tài để tìm ra
khoảng trống nghiên cứu của để tài; rút ra những điểm hợp lý để kế thừa và phát
triển; những vấn đề cần đi sâu luận giải, nghiên cứu và giải đáp.
Chương 2 thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu thứ 2 là: xem xét cơ sở lí luận về
FinTech và phát triển FinTech, hệ sinh thái FinTech; xác định các yếu tố ảnh hưởng
đến sự phát triển của FinTech; làm rõ cơ sở lý luận làm căn cứ cho việc xây dựng
hệ thống các chính sách để phát triển, quản lý và giám sát hoạt động FinTech; đồng
thời, xây dựng khung phân tích của luận án.
Chương 3 tập trung giải quyết nhiệm vụ nghiên cứu thứ 3 và trả lời câu hỏi
nghiên cứu (1) và (2) của luận án, cụ thể: đánh giá thực trạng phát triển, những
thành tựu và hạn chế cũng như thách thức và triển vọng phát triển FinTech ở Trung
Quốc. Tổng hợp, phân tích các chính sách của Trung Quốc trong quản lý và phát
triển lĩnh vực FinTech. Từ đó, đúc rút những kinh nghiệm trong phát triển lĩnh vực
FinTech của Trung Quốc.
Chương 4 sẽ tập trung thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu thứ 4 và trả lời câu hỏi
nghiên cứu (3) và (4) của luận án, cụ thể: xem xét thực trạng phát triển FinTech ở
Việt Nam; chọn lọc những kinh nghiệm từ Trung Quốc và đưa ra các hàm ý/khuyến
nghị, giải pháp cho phát triển FinTech ở Việt Nam. Bên cạnh đó, dự báo các tác
động của sự phát triển FinTech ở Trung Quốc đối với Việt Nam; từ đó đưa ra một
số đối sách, gợi mở cho Việt Nam trong việc ứng phó với các tác động tiêu cực và
tận dụng những xu hướng tác động tích cực.

10

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ PHÁT TRIỂN LĨNH VỰC
CƠNG NGHỆ TÀI CHÍNH Ở TRUNG QUỐC

Những năm gần đây, thuật ngữ ―FinTech‖ đã trở thành cụm từ thu hút nhiều
sự chú ý của giới nghiên cứu học thuật cũng như các nhà quản lý, cơ quan báo chí
truyền thông của Trung Quốc, Việt Nam và quốc tế. Trong nhiều năm trước đó,
Trung Quốc phải nhìn sang các nước phát triển để học hỏi cách quản lý hệ thống tài
chính, nhưng trong lĩnh vực cơng nghệ tài chính, thì hiện nay nhiều nước trên thế
giới đang phải tìm hiểu và học hỏi kinh nghiệm của nước này (Nhịp cầu Đầu tư,
2017). Trung Quốc đã cho thấy sự phát triển ấn tượng của ngành công nghiệp
FinTech trong hơn một thập kỷ qua, trong đó phải kể đến lĩnh vực thanh toán di
động, cho vay và đầu tư trực tuyến. Sự phát triển của ngành công nghiệp FinTech
đã mở rộng khả năng tiếp cận các dịch vụ tài chính cho hàng trăm triệu người Trung
Quốc không thể tiếp cận với các tổ chức tài chính truyền thống. Hiệu quả hoạt động
của ngành công nghiệp FinTech của Trung Quốc đã đặt ra những câu hỏi thú vị: đâu
là yếu tố quan trọng đóng góp vào thành cơng của ngành cơng nghiệp này? vai trị
của chính phủ Trung Quốc trong việc hỗ trợ phát triển FinTech là gì? và kinh
nghiệm của Trung Quốc có áp dụng được cho các nước khác khơng?... Bởi vậy, sự
trỗi dậy của FinTech ở Trung Quốc là chủ đề được nhiều học giả trong và ngoài
nước quan tâm và tìm hiểu nghiên cứu trên nhiều phương diện cũng như từ nhiều
góc độ khác nhau. Trong đó, các học giả tập trung vào một số hướng nghiên cứu
chủ yếu như:
1.1 Các nghiên cứu về lịch sử ra đời và phát triển của lĩnh vực FinTech ở
Trung Quốc
Hướng nghiên cứu này nhìn chung nhận được nhiều sự quan tâm của các học
giả cả trong và ngồi nước. Trong đó, phải kể đến một số cơng trình tiêu biểu như: "
金融科技技术演变的 15 年：为金融赋能，与金融共生" ("15 năm phát triển của
cơng nghệ tài chính: trao quyền cho tài chính và ồng hành cùng tài chính") của
Duan Si Yu (2020); hay ―Analyzing China‘s FinTech Industry from the Perspective

11

LUAN VAN CHAT LUONG download : add

of Actor–Network Theory‖ (―Phân tích ngành cơng nghiệp FinTech của Trung
Quốc từ lăng kính của lý thuy t mạng lưới nhân tố‖) của Don D.H. Shin (2015).
Duan Si Yu (2020) đã nhìn lại lịch sử phát triển của cơng nghệ tài chính trong 15
năm qua, từ thuở sơ khai của ―tập trung dữ liệu lớn‖, sự ra đời của ngân hàng trực
tuyến cho đến sự khởi đầu và tàn lụi của làn sóng tài chính Internet, đến cơng nghệ
tài chính ngày nay gồm trí tuệ nhân tạo, blockchain, điện tốn đám mây... CNTT
hiện đại được đại diện bởi dữ liệu lớn được tích hợp sâu và hướng tới sự thơng
minh. Sự phát triển của FinTech có thể nói là thay đổi theo từng ngày. Duan Si Yu
(2020) đã chia sự phát triển của FinTech ở Trung Quốc cho đến nay thành 3 giai
đoạn: Giai đoạn 1 (2006-2010): "Thơng tin hóa tài chính" là giai đoạn kết nối rộng
hơn và phát triển sâu hơn sau thời kỳ đầu ―điện tử hóa tài chính‖, tức là kết hợp
CNTT để tái tạo lại ngành tài chính truyền thống và thiết lập hệ thống thơng tin tài
chính mở; Giai đoạn 2 (2011-2015) được coi là giai đoạn "đổi mới": Làn sóng tài
chính Internet bùng nổ, đây là giai đoạn mà mơ hình tài chính mới xuất hiện và dần
trở thành đại diện tiêu biểu cho sự hội nhập của tài chính và cơng nghệ trong kỷ
ngun mới, đó là tài chính Internet (nền tảng cho vay trực tuyến và trung gian
thanh toán bên thứ ba); Giai đoạn 3 (2016 đến nay): là giai đoạn tích hợp sâu rộng
của các cơng nghệ và tài chính thơng minh được thể hiện b ng trí tuệ nhân tạo, dữ
liệu lớn, điện toán đám mây và blockchain.
Bên cạnh đó, Huajing Intelligence Network (2021) với bài viết 2020 年中国

金融科技行业发展现状，监管政策逐步完善「图」 (Tình hình phát triển của
ngành cơng nghiệp FinTech của Trung Quốc năm 2018 và các chính sách quản lý
ã dần ược cải thiện) cũng đã đưa ra góc nhìn tổng quan về ngành công nghiệp
FinTech của Trung Quốc; tổng hợp sơ bộ các chuỗi ngành, lịch sử phát triển và thực
trạng phát triển của ngành cơng nghệ tài chính ở Trung Quốc. Nghiên cứu này đề
cập đến quy mô, cấu trúc thị trường, mơi trường chính sách và xu hướng phát triển
của ngành công nghiệp FinTech ở Trung Quốc. Tuy nhiên, bài viết mới ở mức độ

tổng quan, điểm qua một số nét chính và chưa có phân tích, đánh giá cụ thể về sự
phát triển FinTech ở Trung Quốc, cơ hội, thách thức hay các vấn đề đặt ra đối với
ngành công nghiệp này.

12

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Ở một góc độ khác, Shin (2015) áp dụng lý thuyết mạng lưới nhân tố (actornetwork theory- ANT) để tiến hành một phân tích đa chiều về sự phát triển của
ngành cơng nghệ tài chính ở Trung Quốc (ANT là lý thuyết được thiết kế để hiểu về
quy trình đổi mới công nghệ, đề cập đến các yếu tố tác động đến sự phát triển của
một công nghệ mới, bao gồm tất cả những nhân tố con người và phi con người là
tác nhân ảnh hưởng đến việc ra quyết định và hành động trong quá trình phát triển
lĩnh vực cơng nghệ này). Cơng trình của Shin (2015) đã sử dụng ANT như một
công cụ diễn giải để trả lời các câu hỏi nghiên cứu chính như: (1) Những yếu tố/
nhân tố nào góp phần vào sự phát triển nhanh chóng của ngành cơng nghiệp
FinTech của Trung Quốc? Làm thế nào để Trung Quốc trở thành quốc gia dẫn đầu
trong lĩnh vực này?; (2) Những nhân tố chính nào quyết định sự thành công trong
lĩnh vực FinTech của Trung Quốc và những nhân tố đó đã tác động như thế nào?;
(3) Các hàm ý chính sách là gì? Qua đó, cơng trình đã cố gắng luận giải làm thế nào
cơng nghệ và chính sách có thể được huy động để tạo thành một mạng lưới nhân tố
thúc đẩy ngành công nghiệp FinTech ở Trung Quốc. Cơng trình cũng thảo luận về ý
nghĩa của chính sách đối với ngành cơng nghiệp FinTech của Trung Quốc, tập trung
vào vai trò tác động của nhà nước trong việc thúc đẩy sự phát triển của FinTech ở
trong và ngoài Trung Quốc.
1.2 Các nghiên cứu về chính sách quản lý, phát triển lĩnh vực FinTech của
Trung Quốc và kinh nghiệm
Sự ra đời của FinTech đã tạo động lực quan trọng cho việc cải cách tài chính
sâu rộng của Trung Quốc, cải thiện hệ thống thị trường và chuyển đổi mơ hình phát

triển của lĩnh vực tài chính ở Trung Quốc. Mặt khác, FinTech vẫn bắt nguồn từ
ngành tài chính và có những rủi ro tài chính tiềm ẩn, đột ngột và đặc biệt dễ lây lan
hơn với sự cộng hưởng của công nghệ. Bởi vậy, FinTech đã đặt ra những vấn đề và
thách thức mới đối với các cơ quan quản lý tài chính ở Trung Quốc. Xiao Xiang và
cộng sự (2017) trong bài ―China‘s Path to FinTech Development‖ ―Con ường
phát triển FinTech của Trung Quốc‖ đã phân tích các quy định và sự tự điều chỉnh
của ngành FinTech ở Trung Quốc. Trong đó, các quy định tập trung vào việc cải
thiện hệ thống quy tắc và tiêu chuẩn, điều tiết việc gia nhập thị trường FinTech và

13

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


tăng cường bảo vệ người tiêu d ng. Bài báo cũng đưa ra các phân tích chuyên sâu
về những thách thức mà ngành phải đối mặt như những rủi ro về tài chính và cơng
nghệ, sự tác động đến các chính sách tiền tệ và gia tăng khó khăn trong việc bảo vệ
người tiêu d ng; qua đó, bài viết đề xuất các khuyến nghị tương ứng để thúc đẩy sự
phát triển FinTech ở nước này.
Với sự phát triển mạnh mẽ của các cơng nghệ mới nổi như trí tuệ nhân tạo,
blockchain, điện toán đám mây và dữ liệu lớn, "tài chính + cơng nghệ" đã trải qua
các giai đoạn khác nhau của "thơng tin hóa tài chính, tài chính Internet và cơng
nghệ tài chính", và các hình thức hoạt động kinh doanh của FinTech liên tục được
đổi mới; đã mang lại ―sức sống mới‖, nhưng đồng thời cũng mang lại ―những thách
thức mới‖ cho an ninh tài chính và toàn bộ khu vực ngân hàng. Bởi vậy, năm 2017,
ngân hàng trung ương của Trung Quốc (PBoC- 中国人民银行) đã thành lập Ủy ban
FinTech để nghiên cứu tác động của FinTech đối với các chính sách tiền tệ, thị
trường tài chính, sự ổn định tài chính, cơ chế thanh tốn và b trừ… đánh dấu sự
trỗi dậy chính thức của ngành cơng nghệ tài chính ở nước này. Sau đó, Chính phủ
Trung Quốc đã ban hành một loạt các chính sách hỗ trợ và chính sách quản lý giám

sát đối với ngành công nghiệp mới nổi này, nh m thúc đẩy phát triển FinTech đồng
thời tăng cường kiểm soát các rủi ro tài chính. Các thành phố thí điểm trọng điểm
về FinTech của Trung Quốc cũng đã ban hành các kế hoạch phát triển tương ứng
liên quan đến FinTech. Theo đó, Financial Town Network (Mạng lưới Phố Tài
chính Trung Quốc) (2021) trong bản báo cáo ―最全|2021 金融科技重点试点城市

政策汇总‖- ―Bản tổng hợp các chính sách của các thành phố thí iểm trọng iểm
về FinTech năm 2021‖ đã tổng hợp một loạt các chính sách hỗ trợ cũng như điều
tiết cấp quốc gia của Trung Quốc đối với ngành cơng nghiệp FinTech, tóm lược các
văn bản chính sách cụ thể và nội dung chính của từng văn bản, phân tích sơ bộ Quy
hoạch phát triển ngành FinTech cấp quốc gia, đồng thời tóm tắt các chính sách và
quy hoạch FinTech tại các thành phố chính như Bắc Kinh, Thượng Hải, Quảng
Châu, Hàng Châu, Tơ Châu, Thâm Quyến, v.v... Đây là bản báo cáo tổng hợp khá
đầy đủ các chính sách phát triển, quản lý FinTech mà chính phủ Trung Quốc đã đưa

14

LUAN VAN CHAT LUONG download : add