giai sinh 10 bai 3 ctst

Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

Giải Sinh 10 Bài 3: Các cấp độ tổ chức của thế giới sống
CTST
Mở đầu trang 16 SGK Sinh 10 CTST
Trong một tiết học về sự sống, một bạn nói rằng: “Một chiếc xe và một con sư tử
đều có q trình chuyển hóa vật chất và năng lượng, có khả năng di chuyển nên cả
hai đều được gọi là vật sống”. Em có đồng ý với ý kiến đó khơng? Em sẽ chứng
minh cho ý kiến của mình như thế nào?
Lời giải
- Khơng đồng ý với ý kiến của bạn: Chiếc xe là vật không sống, sử tử là vật sống.
- Chứng minh ý kiến của mình:
+ Một vật được xem là sinh vật sống khi có những dấu hiệu cơ bản của sự sống sau:
Chuyển hóa vật chất và năng lượng, cảm ứng – thích nghi, vận động, sinh trưởng và
phát triển, sinh sản. Ngoài ra, hiện nay, người ta còn chú ý thêm một số dấu hiệu
của sự sống là tính sao chép (tự nhân đơi) của vật chất di truyền và tính tự điều
chỉnh của nó để duy trì sự ổn định về cấu trúc và chức năng.
+ Tiến hành so sánh các dấu hiệu của sự sống giữa chiếc xe và sư tử:
Các dấu hiệu đặc
trưng của sự
sống

Chuyển hóa vật
chất và năng
lượng

Chiếc xe

Sư tử

- Có diễn ra q trình chuyển

hóa vật chất và năng lượng.

- Có diễn ra q trình chuyển
hóa vật chất và năng lượng.

Ví dụ: Khi các động cơ xe máy
hoạt động nhờ đốt nhiên liệu
xăng thì có sự chuyển hóa từ
hóa năng sang cơ năng giúp xe
hoạt động.

Ví dụ: Sư tử ăn thịt lợn rừng.
Sau khi ăn, thức ăn sau khi đi
vào cơ thể sẽ được tiến hành
phân giải và tổng hợp các chất
cần thiết cho cơ thể đồng thời
cung cấp năng lượng cho hoạt
động sống của sư tử.

Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

- Khơng có khả năng cảm ứng
và thích nghi khi bị ngoại cảnh
tác động.

- Cảm ứng: Khi bị thương sư tử
có hành động liếm vết thương

để sát trùng.

Ví dụ: Khi bị hư (hỏng) xe
khơng thể tự chữa lành mà phải
cần nhân viên sửa chữa.

- Thích nghi: Màu sắc lơng của
sư tử giúp chúng dễ dàng hịa
lẫn với môi trường cây cỏ
savan, rất thuận lợi trong lúc
săn mồi.

Vận động

- Có vận động nhưng do người
khác điều khiển.

- Do bản thân sư tử vận động
và không phụ thuộc vào sự điều
khiển.

Sinh trưởng và
phát triển

Khơng tăng về kích thước và
khối lượng.

Có sự tăng lên về kích thước và
khối lượng.

Sinh sản

Khơng sinh sản tạo ra thế hệ
mới.

Có khả năng sinh sản tạo ra thế
hệ mới: sư tử con.

Cảm ứng
Thích nghi

–

→ Từ bảng so sánh trên có thể thấy sư tử có tất cả các dấu hiệu của sự sống cịn xe
thì khơng. Qua đó có thể kết luận rằng sư tử được xem là vật sống cịn xe thì khơng.
I. Các cấp độ tổ chức của thế giới sống
Câu 1 trang 16 SGK Sinh 10 CTST: Phân biệt cấp độ tổ chức và cấp độ tổ chức
sống.
Lời giải
Cấp độ tổ chức

Cấp độ tổ chức sống

- Là tập hợp tất cả các cấp tổ chức từ
thấp đến cao trong cả vật sống và vật
không sống.

- Là tập hợp tất cả các cấp tổ chức từ
thấp đến cao trong thế giới sống.

- Có thể có sự biểu hiện của các đặc
trưng cơ bản của sự sống hoặc khơng.
- Ví dụ: Cấp độ tổ chức trong nhà trường:
Giáo viên → Tổ bộ môn → Tổ KHTN,

- Các cấp tổ chức này biểu hiện các đặc
trưng cơ bản của sự sống như: chuyển
hóa vật chất và năng lượng, sinh sản,
sinh trưởng và phát triển,…
- Các cấp độ trong tổ chức sống bao

Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

KHXH → Hiệu trưởng, Cơng Đồn,
Đồn thanh niên → Hội đồng trường →
Chi bộ.

gồm: nguyên tử → phân tử → bào quan
→ tế bào → mô → cơ quan → hệ cơ
quan → cơ thể → quần thể → quần xã –
hệ sinh thái → sinh quyển.

Câu 2 trang 16 SGK Sinh 10 CTST: Quan sát Hình 3.1, hãy:
a) Kể tên các cấp độ tổ chức của thế giới sống.
b) Cho biết cấp độ tổ chức nào có đầy đủ các biểu hiện của sự sống.

Lời giải

a) Các cấp tổ chức của thế giới sống: Nguyên tử → phân tử → bào quan → tế bào
→ mô → cơ quan → hệ cơ quan → cơ thể → quần thể → quần xã – hệ sinh thái →
sinh quyển.
b) Cấp độ tổ chức có đầy đủ các biểu hiện của sự sống là: tế bào, cơ thể, quần thể,
quần xã – hệ sinh thái.
Câu 3 trang 16 SGK Sinh 10 CTST: Tại sao tế bào được xem là cấp độ tổ chức
sống cơ bản nhất?
Lời giải
Tế bào được xem là cấp độ tổ chức sống cơ bản nhất vì:
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

- Mọi cơ thể sống từ vi khuẩn, nguyên sinh vật, nấm, động vật, thực vật đều cấu tạo
từ tế bào.
- Tế bào là cấp độ tổ chức sống nhỏ nhất có đầy đủ các dấu hiệu của sự sống như
chuyển hóa vật chất và năng lượng, sinh sản, sinh trưởng và phát triển, vận động,
cảm ứng – thích nghi,… Hoạt động sống ở cấp độ tế bào là cơ sở của các hoạt động
sống ở cấp độ cao hơn.
Câu 4 trang 17 SGK Sinh 10 CTST: Các cấp độ tổ chức sống có mối quan hệ với
nhau như thế nào?
Lời giải
Các cấp tổ chức sống có mối quan hệ chặt chẽ với nhau:
- Về cấu trúc: Các cấp độ tổ chức sống cấp thấp làm nền tảng để hình thành nên các
cấp độ cao hơn.
- Về chức năng: Các cấp độ tổ chức luôn hoạt động thống nhất với nhau để duy trì
các hoạt động sống.
Luyện tập trang 17 SGK Sinh 10 CTST: Ý nghĩa của việc nghiên cứu mối quan
hệ giữa các cấp độ tổ chức sống là gì?

Lời giải
Ý nghĩa của việc nghiên cứu mối quan hệ giữa các cấp tổ chức sống là:
- Cung cấp những hiểu biết về mối quan hệ trong giữa các cấp độ tổ chức sống.
- Hiểu được vai trò của mỗi cấp độ tổ chức sống trong thế giới sống và mối quan hệ
chặt chẽ giữa chúng để có phương án sử dụng hợp lí nguồn tài ngun sinh vật.
- Ứng dụng vào thực tiễn cuộc sống để trả lời một số câu hỏi như:
+ Thuốc giảm huyết áp có tác động đến chức năng của tế bào, cơ quan, hệ cơ quan
và cơ thể người như thế nào?
+ Việc tăng khí CO2 trong khí quyển sẽ tác đến đời sống sinh vật, hệ sinh thái và
khí quyển như thế nào?
II. Đặc điểm chung của các cấp độ tổ chức sống
Câu 5 trang 17 SGK Sinh 10 CTST: Thế nào là nguyên tắc thứ bậc?
Lời giải
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

Thế giới sống được tổ chức theo nguyên tắc thứ bậc có nghĩa là tổ chức sống cấp
dưới sẽ làm cơ sở để hình thành nên tổ chức sống cấp trên. Nhờ đó, tổ chức sống
cao hơn vừa có những đặc điểm của tổ chức sống thấp hơn vừa mang những đặc
tính nổi trội mà tổ chức cấp dưới khơng có được.
Câu 6 trang 17 SGK Sinh 10 CTST: Nêu ví dụ một cấp độ tổ chức sống. Hãy giải
thích sự hình thành cấp độ tổ chức đó theo ngun tắc thứ bậc.
Lời giải
- Ví dụ về cấp độ tổ chức: Dạ dày.
- Giải thích sự hình thành cấp độ tổ chức đó theo nguyên tắc thứ bậc: Một tế bào dạ
dày chỉ thực hiện một chức năng nhất định (tế bào chính tiết ra pepsinogen – enzym
pesin ở trạng thái chưa hoạt động, tế bào viền tiết ra HCl, hoặc tế bào cơ chỉ có tác
dụng co dãn) nhưng nhiều tế bào tập hợp lại tạo thành dạ dày vừa có khả năng tiết

dịch vị vừa co bóp để tiêu hóa thức ăn.
Câu 7 trang 17 SGK Sinh 10 CTST: Nêu ví dụ về q trình trao đổi chất giữa cơ
thể với môi trường. Thông qua q trình đó, sinh vật đã làm biến đổi mơi trường
như thế nào?
Lời giải
- Ví dụ về q trình trao đổi chất giữa cơ thể với môi trường: Cây lấy CO2 từ mơi
trường vào thực hiện q trình quang hợp tổng hợp chất hữu cơ cho cây, sản phẩm
của quá trình quang hợp là khí O2 được thải trở lại vào mơi trường giúp duy trì hoạt
động sống cho các sinh vật khác.
- Hoạt động của cây xanh đã làm biến đổi mơi trường:
+ Cây xanh nhiều, q trình quang hợp diễn ra có vai quyết định trong việc đảm bảo
sự cân bằng tỉ lệ O2/CO2 trong khí quyển, duy trì hoạt động sống cho mọi sinh vật
trên trái đất.
+ Cây xanh giảm, gia tăng hiệu ứng nhà kính, khơng khí bị ơ nhiễm, lũ lụt, sạt lở đất
xảy ra nhiều hơn ở những vùng đất trồng đồi trọc, mất nơi cư trú của một số sinh vật
như chim, thú,…
Câu 8 trang 17 SGK Sinh 10 CTST: Nêu ví dụ về cơ chế tự điều chỉnh ở các cấp
độ: cơ thể, quần thể, quần xã.
Lời giải
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

- Cơ thể: Khi một người ở đồng bằng di chuyển lên vùng cao, nồng độ oxygen trong
khơng khí thấp, lượng oxygen cung cấp trong các mơ khơng đủ sẽ kích thích q
trình sinh hồng cầu làm cho số lượng hồng cầu tăng lên rất nhiều so với bình thường
để bù đắp sự thiếu oxygen.
- Quần thể: Sự điều chỉnh ở cấp độ quần thể thông qua điều chỉnh số lượng cá thể
trong quần thể.

Ví dụ: Quần thể chim hồng hạc có mật độ (số lượng) đối đa là 142con/quần thể, khi
mật độ (số lượng) vượt quá nguồn sống cho phép → nguồn sống giảm → các cá thể
cạnh tranh nhau giành thức ăn, một số cá thể có thể xuất cư khỏi quần thể → tử
vong tăng lên, tỉ lệ sinh sản giảm, tỉ lệ xuất cư tăng → mật độ (số lượng) cá thể
giảm → nguồn sống tăng lại → cạnh tranh giữa các cá thể giảm, một số cá thể có
thể nhập cư → tỉ lệ tử vong giảm, tỉ lệ sinh sản tăng, tỉ lệ nhập cư tăng → mật độ
(số lượng) cá thể tăng lại.
- Quần xã: Tương tự như sự điều chỉnh số lượng ở quần thể. Tuy nhiên, sẽ diễn ra
q trình điều chỉnh số lượng của nhiều lồi trong quần xã.
Ví dụ: Dê và bị cùng ăn cỏ trên một cánh đồng, khi mật độ (số lượng) của hai loài
tăng cao vượt mức nguồn sống (cỏ) cung cấp → nguồn sống (cỏ) giảm → hai lồi
dê và bị cạnh tranh với nhau → tỉ lệ tử vong tăng, sinh sản giảm, xuất cư tăng →
mật độ (số lượng) 2 loài giảm → nguồn sống tăng lại hoặc một loài di cư đi nơi
khác → cạnh trạnh giảm → sinh sản tăng, tử vong giảm, nhập cư tăng → mật độ (số
lượng) cá thể của 2 quần thể tăng.
Câu 9 trang 18 SGK Sinh 10 CTST: Quan sát Hình 3.2, em có nhận xét gì về sự
tiến hóa của thế giới sống?

Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

Lời giải
Nhận xét về sự tiến hóa của thế giới sống:
- Tất cả các loài sinh vật trên Trái Đất đều tiến hóa từ một tổ tiên chung.
- Sinh vật liên tục tiến hóa theo nhiều hướng khác nhau để thích nghi tồn tại (q
trình chọn lọc tự nhiên đã loại bỏ những dạng sống kém thích nghi và giữ lại những
dạng sống thích nghi với những môi trường khác nhau) tạo nên thế giới sống vô
cùng đa dạng, phong phú.

Câu 10 trang 18 SGK Sinh 10 CTST: Những đặc điểm khác biệt giữa các loài
sinh vật là do đâu?
Lời giải
Những đặc điểm khác biệt giữa các loài sinh vật là do:
- Các cơ chế phát sinh biến dị (đột biến gene, đột biến NST) luôn diễn ra → tạo sự
đa dạng về mặt di truyền.
- Môi trường sống ln có những biến đổi và khơng đồng nhất buộc sinh vật phải có
sự thích nghi để tồn tại (áp lực của chọn lọc tự nhiên) → tạo ra những dạng sống
thích nghi với những mơi trường khác nhau.
Luyện tập trang 18 SGK Sinh 10 CTST: Sự phát sinh biến dị có vai trị gì trong
sự tiến hóa của thế giới sống?
Lời giải
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

- Vai trị của sự phát sinh biến dị trong tiến hóa: Biến dị có vai trị quan trọng trong
sự tiến hóa của thế giới sống. Chúng là nguồn ngun liệu của tiến hố, khơng có
biến dị thì q trình tiến hố của sinh vật khơng thể xảy ra.
- Ví dụ: Trong một quần thể bướm sống trong rừng có màu cam rất dễ bị kẻ thù ăn
tấn công. Sau một thời gian, trong quần thể xuất hiện cá thể bướm bị biến dị về màu
sắc có 2 đốm trên cánh giống như hai mắt của động vật khác, những cá thể này
không bị kẻ thù tấn cơng do đánh lừa được kẻ thù. Do đó, các cá thể bị biến dị sẽ
được giữ lại và trở thành đặc điểm phổ biến của loài.
Vận dụng trang 18 SGK Sinh 10 CTST: Chứng minh rằng thế giới sống vừa có
tính đa dạng vừa có tính thống nhất một cách rõ rệt. Cho ví dụ minh họa.
Lời giải
- Chứng minh thế giới sống có tính đa dạng:
+ Thế giới sống được biểu hiện từ nhiều cấp độ khác nhau, mỗi cấp độ có độ đa

dạng và phong phú khác nhau: Nguyên tử → phân tử → bào quan → tế bào → mô
→ cơ quan → hệ cơ quan → cơ thể → quần thể → quần xã – hệ sinh thái → sinh
quyển. Tính đa dạng của thế giới sống có được do sự liên tục tiến hóa.
+ Ví dụ sự đa dạng về lồi: Ước tính số lượng loài của Trái Đất dao động từ 10 đến
14 triệu lồi, mỗi lồi có những đặc điểm nhận dạng, màu sắc, kích thước, tập
tính,… khác nhau.
- Chứng minh thế giới sống có tính thống nhất:
+ Mọi cơ thể sống đều được cấu tạo từ tế bào, đều mang các dấu hiệu của sự
sống,… Đồng thời, thế giới sống được tổ chức theo nguyên tắc thứ bậc (cấp độ dưới
làm nền tảng cho cấp độ trên) và các cấp độ có mối quan hệ về chức năng chặt chẽ,
thống nhất để duy trì sự sống.
+ Ví dụ về tính thống nhất của thế giới sống: Vi khuẩn, nguyên sinh động vật,
nguyên sinh thực vật, nấm, động vật, thực vật tuy nằm ở những giới khác nhau
nhưng đều được cấu tạo từ tế bào.
Bài tập trang 18 SGK Sinh 10 CTST
Câu 1: Ở một lồi chim, ban đầu có 10 000 cá thể sống ở vùng (A), sau 5 năm,
quần thể này đạt số lượng 30 000 cá thể. Với số lượng cá thể tăng nhanh dẫn đến
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

nguồn thức ăn trong mơi trường bị khan hiếm. Do điều kiện sống khó khăn nên đã
có 15 000 cá thể di cư sang vùng B để tìm mơi trường sống mới.
Sự di cư của lồi chim liên quan đến đặc điểm nào của cấp độ tổ chức sống?
Lời giải
Khi thức ăn bị khan khiếm (không đủ cung cấp cho toàn bộ quần thể), loài chim này
xuất hiện sự di cư. Do đó, sự di cư của loài chim liên quan đến đặc điểm tự điều
chỉnh của cấp độ tổ chức sống. Đây chính là sự tự điều chỉnh mật độ cá thể của quần
thể.

Câu 2: Ở một lồi chim, ban đầu có 10 000 cá thể sống ở vùng (A), sau 5 năm,
quần thể này đạt số lượng 30 000 cá thể. Với số lượng cá thể tăng nhanh dẫn đến
nguồn thức ăn trong môi trường bị khan hiếm. Do điều kiện sống khó khăn nên đã
có 15 000 cá thể di cư sang vùng B để tìm mơi trường sống mới.
Sự di cư có vai trị gì với lồi chim này?
Lời giải
Vai trị của sự di cư:
- Giúp điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể phù hợp khả năng cung cấp của môi
trường. Điều này giúp giảm sự cạnh tranh cùng loài, đảm bảo sự tồn tại lâu dài của
loài.
- Khi một số cá thể chim di cư đến mơi trường mới, lồi sẽ mở rộng được khu phân
bố đồng thời tạo điều kiện cho sự tiến hóa của lồi (đến mơi trường mới, lồi sẽ
xuất hiện các đặc điểm thích nghi mới).

Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188