phan tich bai tho lai tan cua ho chi minh

Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

Phân tích bài thơ Lai Tân của Hồ Chí Minh - Ngữ văn 11
- Nhật kí trong tù (1942 - 1943) tập thơ xuất sắc, giàu tính chiến đấu, chất trí tuệ
và đậm chất trữ tình của nhà thơ lớn Hồ Chí Minh.
- Tập thơ có hình thức nhật kí, đa dạng về bút pháp, giọng điệu trong đó bút pháp
tự sự trào phúng chủ yếu để chế giễu, châm biếm, lên án nhà tù và chế độ xã hội
Trung Hoa dân quổc.
- Bài thơ Lai Tân sử dụng bút pháp tự sự trào phũag giàu chất trí tuệ.
I. HƯỚNG CẢM THỤ
Ba câu thơ đầu được thuật chuyện các nhân vật
Ban trưởng nhà lao chuyên đánh bạc
Giải người, cảnh trưởng kiếm ăn quanh
Chong đèn huyện trưởng làm công việc
Tác giả không nêu tên mà chỉ điểm danh từng người một, chức vụ gắn với
trọng trách xả hội trong bộ máy công quyền, họ phải làm gương cho dân chúng
trong việc thực thi pháp luật.
Cách điểm danh và kể việc rành mạch tưởng như ai lo phận nấy, theo đuổi một
cách mẫn cán. Nhưng họ đã làm việc gì.
Ban trưởng nhà lao chuyên đánh bạc. Đánh bạc là phạm pháp, đánh bạc ở
ngồi quan bắt tơi thế mà trong tù đánh bạc được công khai nên chủ ngục đánh bạc
nhiều hơn ai hết. Bọn quan coi ngục đã coi thường luật pháp.
Cảnh sát trưởng bắt người vô tội để họ chạy vạy, lo lót, xin xỏ. Tên này rất
ranh ma, đụng chuyện đế ăn hối lộ. Còn khi chuyển lao thì tìm cách ăn chặn tù
nhân. Hành vi của hắn thật bẩn thỉu, đê tiện.
Huyện trưởng chong đèn làm việc thâu đêm. Ơng ta làm việc gì khơng được
biết. Hút thuốc phiện? Đồi bại đến thế! Soạn công văn? Chăm chỉ làm việc mà
không biết cấp dưới thao túng, lũng đoạn, nhũng nhiễu dân chúng. Hắn chi là một
viên quan làm vì, dốt nát nên dễ bị cấp dưới qua mặt. Bất tài, vô trách nhiệm như
thế là cùng. Hay là có biết nhưng làm ngơ, có mắt mà như mù. Vậy thì cá mè một
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188

Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

lứa, một bè lũ quan lại tham nhùng thôi nát. Ý thơ lấp lửng gợi được nội dung
nhiều chiều.
Phép liệt kê quan chức từ nhỏ đến lớn và phép tăng tiến cho thấy phạm vi hiện
thực được mở rộng dần theo từng cấp bậc, chức càng cao càng hủ bại. Phép điệu
cú cho thấy công việc của bọn họ khá nhịp nhàng, rành rạch và bức tranh hiện lên
sinh động như màn kịch câm.Việc làm cùa họ quên thuộc đến mức gần như vô
thức. Bộ máy cai trị vẫn cứ chạy đều, nhịp sống vẫn diễn ra bình thường. Trong
quy luật sinh học, cái đột biến mà phổ biến thì trở thành thường biến. Sinh học chỉ
ghi nhận cái thường biến để nhận thức bản chất đối tượng. Cái bất thường được
lặp đi lặp lại hóa ra bình thường, ở Lai Tân cái thối nát đến cực đại trở thành sự
thường, thành nền nếp quy củ hẳn hoi, họ rất khéo léo che đậy nên cuộc sống vẫn
yên ổn. Đó là cái đáng sợ nhất. Tiếng cười phê phán châm biếm có chiều sâu trí
tuệ là ở đó.
Hai câu thơ đầu tác giả vạch rõ ra cái thối nát của ban trưởng, cảnh sát trưởng.
Câu thứ ba lại bỏ lửng càng tăng thêm ý vị mỉa mai trào lộng.
Câu thơ kết bình luận, đánh giá sự việc đã được kể
Theo mạch tự sự thì câu thơ cuối mang nội dung phê phán nhưng tác giả kết
luận ngược
Trời đất Lai Tân vẫn Thái Bình
(Lai Tân y cựu thái bình yên)
Thối nát như vậy thì “thái bình” sao nổi. Đang loạn đấy chứ. “Y cựu” đối với
“Lai Tân”. Lai Tân mà vẫn như xưa. Nghĩa là cái thối nát thành nề nếp không đổi.
Tiếng cười mỉa mai chua chát tốt ra từ cách nói ngược và nghệ thuật chơi chữ ấy.
Hay đây là lời nhận xét bao biện của bọn chúng. Tiêu cực thì có nhưng cuộc
sống vẫn n ổn, đất nước thì “vẫn thái bình, thịnh trị”. Lời ngụy biện mị dân ấy
thật là tội lỗi quá lớn. Cái vỏ bề ngồi bình n nhưng bên trong rường cột bị đục

khoét rỗng cả rồi. Cái trời đất Lai Tân này sắp sụp đổ.
Bài thơ ra đời trong hoàn cảnh thế giới đang chao đảo vì chiến tranh. Nước
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

Trung Hoa cũng đang tang tóc vì bọn phát xít.
Trong khi: tráng sĩ đua nhau ra mặt trận
Hồn cầu bốc lửa rực trời xanh.
Thì bọn chúng ở góc huyện này vẫn rung đùi hưởng thụ và đục khoét dân
chúng. Ở đâu đánh giặc cứ đánh, chúng vẫn an nhiên hưởng “thái bình”. Bọn
chúng là lũ giặc nội xâm. Lai Tân đang đại loạn.
Một chữ thái bình đã xé toạt bức màn dối trá, phơi bày những ung nhọt của xã
hội thời Tưởng. Hiện thực này có ý nghĩa tự tố cáo.
II, KẾT LUẬN
- Bài thơ thể hiện nội dung chiến đâu sắc sảo, trí tuệ
- Lời thơ giản dị nhưng thể hiện bút pháp trào phúng bậc thầy
- Nghệ thuật châm biếm nhẹ nhàng mà sâu cay.
Bài tham khảo 1
"Nhật kí trong tù" của Hồ Chí Minh được kết hợp từ hai yếu tố "trữ tình" và
"hiện thực”, "Lai Tân" là một trong những bài thơ thể hiện rõ những yếu tố đó. Nó
là một thành cơng của Bác trong việc kết hợp bút pháp tả thực và trào phúng vẽ
nên bức tranh thời sự về chế độ xã hội Tưởng Giới Thạch.
Với tư cách là người thư ký trung thành của thời đại, Bác đã ghi lại một cách
khách quan những cảnh:
"Giam phòng ban trưởng thiền thiên đổ
Cảnh trưởng tham thôn giải phạm tiền
Huyện trưởng thiêu đăng biện cơng sự"
Khác với Tú Xương trong hồn cảnh tự do nên có ‘thể thẳng tay độp vào mặt

bọn thông trị những cái tát giáng trời:
"Ớ phố Hàng Song thật lắm quan
Thành thì đen kịt, Đốc thì lang
Chồng chung vợ chạ kìa cơ Bố
Dậu lạy quan xin nọ chú Hàn"
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

(Lắm quan)
Hồ Chí Minh chỉ có thể mỉa mai, châm .biếm sâu cay bọn thông trị bằng ngịi
bút trong hồn cảnh tù đày, gơng xiềng. Từ cái mặt bên ngồi đến tận cùng những
ngộc ngách bơn trong của bộ máy thông trị Trung Hoa quốc dân đảng đã chứa đầy
những mâu thuẫn. Tác giả "Lai Tân" đưa ra ba gương mặt điển hình của bộ máy
chính quyền Tưởng Giới Thạch đó là: "Ban trưởng","cảnh trưởng", "huyện trưởng
cái chức "trưởng’ của họ khá oai vệ, đầy uy lực, nhưng việc làm của họ đầy khuất
tất, bất chính. Khn khổ bài thơ rất ngắn gọn nhưng lại được đặt liên tiếp ba chừ
"trường" trong ba cồu thơ đầu là sự "cớ tình" dùng phép lặp của Bác trong vỉệc
dựng lên những chân dung tiêu biểu của giai cấp thống trị. Ba câu thơ – mồi câu là
một bức tranh sống động mang tính thời sự nóng hổi, chân thật đến từng cõi tiết
được vẽ bằng nét bút bình thản, lạnh lùng Bức thứ nhất bày ra trước mắt mọi
người là hình ảnh một "ban trưởng nhà lao chuyên đánh bạc". Bức thứ hai là hình
ảnh "cảnh trưởng tham lam ăn tiền phạm nhãn bị giải".
Cả ban trưởng và cảnh trưởng đều là những công cụ thi hành pháp luật rất đắc
lực của cái xã hội đầy rẫy những bỉ lậu, xấu xa. Chúng khốc trên mình chiếc áo
"cơng lý’ để làm những việc "bất công ly’ một cách thường xuyên hết ngày này
đến ngày khác. Chức "trưởng" của chúng đã to, sự phạm pháp của chúng còn lớn
hơn ngàn vạn lần. Tiếng cười trào lộng bật lên từ nghịch cảnh đó. Thoạt tiên, mới
nhắc đến "ban trưởng", "cảnh trưởng" thiết tưởng đó là những người cầm cân nẩy

mực chắc hẳn phải công minh, trong sạch nhưng ta thực sự bất ngờ khi biết chúng
chẳng qua là những con mọt dân, gây rối, bắt bớ dân để mà tham nhũng, cờ bạc.
Chúng mượn cái danh để tự đặt ra cho mình cái quyền thích làm gì thì làm. Đất
Lai Tân có ban trưởng, cảnh trưởng tưởng chừng cuộc sơng hình yên nhưng trớ
trêu thay trật tự an ninh không được đảm bảo, những vi phạm pháp luật vẫn diễn ra
đầy rẫy mà những kẻ đứng đầu bộ máy thống trị ở Lai Tân cũng chính là những kẻ
cầm đầu những chuyện phạm pháp đó. Nực cười thay, nhà tù là nơi giam giữ
những kẻ phạm tội vậy mà lại chính là nơi để tội phạm cổ thể thịnh hành rộng rãi
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

nhất, tiêu biểu hơn cả, nhiều hơn cả vẫn là tội phạm cờ bạc mà chính giai cấp
thống trị nhà lao cũng là những "đỗ phạm’. Cái nghịch cảnh "đánh bạc ở ngoài
quan bắt tội, trong tù được đánh bạc công khai" là hiện thực thôi nát của nhà tù
Tưởng Giới Thạch không thể phủ nhận được.
Cấp dưới sống và hành động bê tha, tàn ác như thế, vậy mà cấp trên – huyện
trưởng – vẫn đêm đêm "chong đèn lo công việc". Mức độ mỉa mai, châm biếm của
tác giả tăng dần. Kích thước của những bức tranh về sau to hơn, rộng hơn bức
trước. Từ chân dung một ban trưởng trông coi một phạm vi nhà tù nhỏ hẹp tới một
cảnh trưởng cai quản một địa phận lớn hơn đến một huyện trưởng cai trị một vùng
rộng lớn và bao quát cả quyền của ban trưởng cảnh trưởng. Bức tranh thứ ba mở ra
hình ảnh "Huyện trưởng thiêu đăng biện cơng sự’ vẻ ngồi tưởng mẫu cách, sát
sao với "công việc" nhưng thực ra lại là một kẻ quan liêu, vô trách nhiệm, không
biết tay chân, cấp dưới làm những gì, phạm pháp những gì. Câu thơ phạm luật "nhị
tứ lục phân minh" ở một chữ "cơng". Bao mỉa mai, đả kích sâu cay dồn nén vào
một chữ "cơng" đó. Huyện trưởng "lo cơng việc" hay là mượn "việc cơng" để tạo
một tấm bình phong che cho mình "io việc riềng", "chong đèn’ hút thuốc phiện?
Tác giả đặt chữ "đăng" chính giữa câu thơ khơng nhằm mục đích tỏa sáng chận

dung huyện trưởng mà nhằm đối lập, phản chiếu cái tối tăm của bộ máy thơng trị
Lai Tân (nói riêng), hệ thống chỉnh quyền Tưởng Giới Thạch (nói chung).
Giữa thực trạng ấy, thử hỏi bình yên ở đâu? Câu trả lời là: Bình yên vẫn ở chốn
Lai Tân này!
"Trời đất Lai Tân vẫn thái bình"
Câu trả lời bất ngờ đến mức khiến người đọc ngã ngửa người. Thì ra là thế!
Lời bình giá đã đi ngược lại với tất cả những mục ruỗng, thối nát của chính quyền
Tưởng Giới Thạch được phơi bày ở trên. Từ lời bình giá đó đã vút lên một lời đã
kích mạnh mẽ. Tác giả "Lai Tân" đã kết luận đầy châm biếm, mỉa mai sắc sảo và
rất hùng hồn về cái xã hội ấy. Thủ pháp nói ngược của Bác đã làm bật ra tiếng cười
trào phúng. ‘Trờiđất Lai Tân vẫn thái binh". Đúng vậy! Nhưng chỉ một chữ "vẫn"
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

cũng đủ "điếng người’. Một cái bĩu môi dài, một cái cười khẩy, một giọng mĩa kéo
dài bắc đầu từ chữ "vẫn" ấy. Nghệ thuật nâng cao – quật mạnh, nâng cao 1 quật
càng được Bác sử dụng rất công hiệu ở câu thơ cuối bài này đã lay tỉnh người đọc
nhìn sâu vào xã hộ ấy mà xem xét, đánh giá đúng thực chất của nó. Như con đà
điểu thấy nguy hiểm là húc đầu vào sâu trong cát, giai cấp thống trị ở Lại Tân thấy
trời đất thái bình là tưởng thây yên ổn chúng bằng lịng với cách thái bình đó mà
khơng ngờ rằng dó chi là cảnh thái bình giả dối, trong đó chất chứa rất nhiều sóng
gió, hiểm nguy. Điều ấy cũng thể hiện sự ngu dốt, vô trách nhiệm hết sức của bọn
chúng. Ba bức tranh – ba chân dung của ba kẻ đại diện cho giai cấp thông trị chế
độ Tưởng Gịới Thạch ghép lại với nhau thành một bức tranh lớn – một chân dung
lớn đầy đủ, trọn vẹn về xã hội Trung Hoa quốc dân đảng. Với "nghệ thuật vế
đường tròn dồng tâm"t tác giả "Lai Tân’ đã vẽ được một bức tranh sinh động mỗi
lúc một toàn diện hơn chế độ xã hội Tưởng Giới Thạch. Nhà "dột từ nóc dột
xuống" chỉ qua một huyện Lai Tân mà cả bộ mặt thối nát, bỉ lậu của xã hội Tưởng

được phơi bày. Tác giả đã phủ định triệt để tận gốc giai cấp thống trị ấy. Cái "loạn"
của mảnh đất Lai Tân được tô đậm bằng màu xám, màu tối của những bê tha, xấu
xa, vô trách nhiệm, rất quan liêu của văn võ bá quan. Và hơn thế, nó được "trang
trí" bằng sự "thái bình” nhưng ai cũng hiểu trời đất Lai Tân "thái bình" như thế
nào. Cách kết thúc bài thơ của Hồ Chí Minh giống lối thơ trào phúng truyền thống
của các nhà thơ trào phúng Việt Nam như Tú Xương, Nguyễn Công Trứ, Hồ Xuân
Hương… đồng thời đậm chất (gây cười) của phương Tây. Hai chữ Lai Tân dường
như không chỉ là một tên huyện đơn thuần mà tự bản thân nó đã mang một lớp
nghĩa là mảnh đất mới, sáng sủa, bình yên. Và quả thật, huyện Lai Tân rất bình
yên – bình yên "như xưa". Nhưng "như xưa" ở đây nghĩa là sự trì trệ, là chậm chạp
khơng phát triển đã thành truyền thông; "như xưa" là không hề đổi thay, là duy trì
những cái xâu xã, bĩ lậu của ngày trước. Hồ Chí Minh đã đả kích trực tiếp và
khách quan chế độ Tưởng, do đó sức tế cáo, châm biếm của nó rất mạnh mẽ, quyết
liệt. Bác đã giáng những địn liên tiếp, chính xác vào xã hội ấy khiến nó phải
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

"quần lèn" ở nhát địn quyết định có tên là "thái bình”.
Khơng phải chỉ ở "Lai Tân" mà ở rất nhiều bàỉ thơ khác của "Nhật ki trong tu
Bác cũng đã đả kích châm biếm sâu sắc xã hội Tưởng Giới Thạch như "Trảng binh
gia quyến", "Đổ", "Đổ phạm’. Đó là "những ngón địn trào phúng thâm thúy mà
Bác đă đánh thẳng vào kẻ thù, vạch trần cái vô lý, tàn tệ" của chế độ ấy khiến "ta
cười ra nước mắt". Tiếng cười trào lộng cất lên vừa trữ tình, vừa đẩm chất trí tuệ
khiến ta thoải mái, hả hê.
Ta chợt nhớ tới Tú Xương ngày trước cũng từng có một tiếng cười trào lộng
như thế: "Tri phủ Xuân Trường được mấy niên Nhờ trời hạt ẩy cùng bình n".
(Đừa ơng phủ)
Tiếng cười dân tộc đã thâm nhuần trong thơ hiện thực trào phúng của Hồ Chí

Minh mà càng đọc ta càng thây nó sâu cay. "Lai Tân" là một bài thơ cũng năm
trong số đó. Vừa có ý nghĩa hiện thực chân xác, vừa mang tính chiến đâu sắc mạnh
tố cáo châm biếm cao độ, bài thơ đã giúp ta hiểu thêm về xã hội Tưởng Giới Thạch
và hiểu hơn tâm hồn tài năng của Bác.
Bài tham khảo 2:
Nhật kí trong tù là tập nhật kí bằng thơ do Hồ Chí Minh viết rịng rã hơn một
năm trời trong các nhà tù của chính quyền Tưởng Giới Thạch ở tỉnh Quảng Tây,
Trung Quốc. Trước hết, đây là tập thơ Bác viết cho chính mình, với mục đích:
Ngày dài ngâm ngợi cho khuây, Vừa ngâm vừa đợi đến ngày tự do mà Bác đã viết
ở bài Khai quyển đầu cuốn sổ tay. Vì thế mà Bác ghi lại vắn tắt những điều tai
nghe mắt thấy làm cho mình trăn trở, suy nghĩ và xúc cảm trong suốt mười bốn
tháng bị giam cầm. Lai Tân là bài thơ thứ 97, Bác làm sau khi bị chuyển lao từ
Thiên Giang đến Lai Tân. Đằng sau bức tranh tả thực có vẻ như rất khách quan là
thái độ mỉa mai, châm biếm và phê phán của người tù Hồ Chí Minh đối với giai
cấp thống trị ở Lai Tân nói riêng và chế độ xã hội Trung Quốc đương thời nói
chung.
Phiên âm chữ Hán:
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

Giam phịng ban trưởng thiên thiên đổ,
Cảnh trưởng tham thôn giải phạm tiền;
Huyện trưởng thiêu đăng biện cơng sự,
Lai Tân y cựu thái bình thiên.
Dịch nghĩa:
Ban trưởng nhà giam ngày ngày đánh bạc,
Cảnh trưởng tham lam ăn tiền phạm nhân bị giải;
Huyện trưởng chong đèn làm việc cơng,

Lai Tân vẫn thái bình như xưa.
Dịch thơ:
Ban trưởng nhà lao chuyên đánh bạc,
Giải người, cảnh trưởng kiếm ăn quanh.
Chong đèn, huyện trưởng làm công việc,
Trời đất Lai Tân vẫn thái bình.
Bức tranh về hiện thực ở nhà tù Lai Tân và một phần xã hội Trung Quốc thu
nhỏ đã được Hồ Chí Minh phản ánh sinh động trong bài thơ thất ngôn tứ tuyệt
ngắn gọn mà ý nghĩa vô cùng hàm súc. Thành công của bài thơ là nghệ thuật châm
biếm sắc sảo, độc đáo kết hợp với giọng điệu tự sự xen lẫn trữ tình và một kết cấu
chặt chẽ, hợp lí.
Kết cấu bài thơ gồm hai phần nhưng khác với cấu trúc thông thường của tứ
tuyệt Đường luật ở chỗ: phần thứ nhất gồm ba câu, còn phần thứ hai chỉ có một
câu. Ba câu thơ đầu chỉ đơn thuần kể việc. Điểm nút chính là câu thứ tư bởi nó làm
bật ra tồn bộ tư tưởng của bài thơ và làm bung vỡ tất cả cái ý châm biếm mia mai
của người tù Hồ Chí Minh trước sự thối nát đến tận xương tủy của đám quan chức
trong giai cấp thống trị.
Ở phần thứ nhất, Hồ Chí Minh đã phác họa thần tình chân dung của ba nhân
vật “quan trọng”. Ban trưởng nhà lao công khai đánh bạc ngày này qua ngày khác,
trong khi: Đánh bạc bên ngồi quan bắt tội. Cảnh trưởng thì trắng trợn ăn tiền đút
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

lót của tù nhân, cịn huyện trưởng thì đêm đêm chong đèn… hút thuốc phiện.
Chính những kẻ đại diện cho chính quyền, cho luật pháp lại ngang nhiên vi phạm
pháp luật. Điều trái ngược ấy đã vượt ra khỏi khung cảnh của một nhà tù, trở thành
tính chất tiêu biểu cho cả xã hội Trung Hoa thời ấy: Quan trên trì trệ, vơ trách
nhiệm, hưởng lạc; cấp dưới thì chỉ lo xoay xở kiếm ăn quanh, mặc cho mọi tệ nạn

cứ tự do hoành hành. Hơn thế, điều đáng mỉa mai là chính bọn quan lại tham lam,
nhũng nhiễu ấy đã “tích cực” góp phần làm gia tăng tệ nạn xã hội. Ba nhân vật
đang hoạt động như trong một màn hài kịch câm và cả ba đang thủ vai một cách
hết sức “nghiêm túc” giữa khung cảnh thái bình (?!) dưới sự thống trị của họ
Tưởng. Câu thơ miêu tả ngắn gọn mà lại hàm ý mỉa mai sâu sắc, tố cáo tình trạng
lộn xộn, bát nháo của xã hội Trung Quốc lúc đó.
Phần thứ hai (câu cuối cùng) là nhận xét có tính chất trào lộng thâm thúy của
người tù Hồ Chí Minh về tình trạng của bộ máy cai trị ở Lai Tân. Người đọc chờ
đợi gì ở câu kết luận này ? Chắc hẳn phải là một sự lên án quyết liệt. Nhưng tác
giả đã không làm như thế mà lại hạ một câu có vẻ rất khách quan: Trời đất Lai Tân
vẫn thái bình. Địn đả kích bất ngờ mà sâu cay lại nằm ngay trong câu nhận xét
tưởng như là ca ngợi ấy.
Hiệu quả đả kích của câu thơ như thế nào? Hố ra tình trạng thối nát của bọn
quan lại ở Lai Tân không phải là chuyện bất thường mà là chuyện bình thường.
Bình thường đến nỗi đã trở thành bản chất, thậm chí đã thành “nề nếp” được chấp
nhận từ lâu.
Câu kết tưởng chừng có vẻ hết sức “vơ tư” kia ai ngờ lại ẩn giấu một tiếng
cười mỉa mai, châm biếm, lật tẩy bản chất xấu xa của bộ máy thống trị ở Lai Tân.
Tính từ thái bình có thể xem là “thần tự”, “nhãn tự" của bài thơ. Nhà thơ Hồng
Trung Thơng đã có một lời bình thật chính xác và thú vị: “Một chữ thái bình mà
xâu táo lại bao nhiêu việc làm trên vốn là mn thủa của giai cấp bóc lột thống trị
Trung Quốc. Chỉ một chữ ấy mà xé toang tất cả sự thái bình dối trá nhưng thực sự
là đại loạn bên trong”.
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

Bài thơ Lai Tân in đậm bút pháp nghệ thuật chấm phá truyền thống của thơ
Đường. Lời thơ ngắn gọn, súc tích, khơng cầu kì câu chữ, nhưng chỉ với bốn câu

thơ ngắn, người tù Hồ Chí Minh đã phơi bày bản chất của cả chế độ Tưởng Giới
Thạch suy thoái, mục nát. Sức chiến đấu, chất “thép” của bài thơ nhẹ nhàng mà
thâm thúy chính là ở đó.
Bài tham khảo 3
Vào khoảng những năm ba mươi của thế kỷ XX, trên văn đàn Việt Nam đã dần
dần có một sự trưởng thành mới. Thi ca giờ đây của Việt Nam khơng cịn bị lệ
thuộc vào những quy ước khắt khe của Nho gia rằng tất cả nhà thơ không được
bộc lộ cái tài một cách tự do. Bước vào giai đọan này, mỗi thi sĩ lại hiện diện trên
văn đàn với một tư thế rất riêng, của riêng mình. Cũng bởi vì cái riêng này, họ - thi
sĩ thời đại mới – đã có những định nghĩa rất khác về thơ. Nếu Xuân Diệu cho rằng
“Là thi sĩ nghĩa là ru với gió
Mơ theo trăng và vơ vẩn cùng mây”
thì Hàn Mặc Tử lại nói: “Thi sĩ là người gánh trên vai cả nỗi đau nhân loại”.
Câu hỏi đặt ra rằng “nỗi đau nhân loại” đó là gì? Có thể là nỗi phiền muộn “tương
tư” như Nguyễn Bính chăng? Hay là tư thế “khơng khói hồng hôn cũng nhớ nhà”
của Huy Cận? Bên cạnh những nỗi đau trên, Hồ Chí Minh cũng đã “vơ tình” thêm
vào “nỗi đau nhân loại” kia một góc nhìn rất khác. Đó là góc nhìn vào cái xấu xa,
thối nát của xã hội. Khơng cịn chỉ là gói gọn trong “vịng trời đất dọc ngang
ngang dọc” của đất Việt mà đã chạm đến cái mục rửa của xã hội Trung Quốc do
chính quyền Tưởng Giới Thạch đứng đầu lúc bấy giờ. Tuy rằng “ngâm thơ ta vốn
không ham” nhưng nếu là con người thì Hồ Chí Minh lại thờ ơ với những gì
chướng tai gai mắt thế sao? Chỉ gói gọn trong bài thơ “Lai Tân”, tác giả đã nhẹ
nhàng nhưng lại đả kích sâu cay một xã hội
“Ban trưởng nhà lao chuyên đánh bạc
Giải người, cảnh trưởng kiếm ăn quanh
Chong đèn, huyện trưởng làm công việc
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

Trời đất Lai Tân vẫn thái bình”
Vì là người tù của chế độ Tưởng Giới Thạch nên khơng có gì khó hiểu khi tác
giả lại vẽ ra một bức tranh hiện thực sắc sảo đến thế. Khi lược đọc qua bài thơ,
người ta sẽ dễ dàng nhận thấy một nghịch lý – một nghịch lý rất lớn. Đúng rằng
không thể phủ nhận được trong thi ca không được có những nghịch lý. Thi ca vẫn
đươc quyền có những nghịch lý. Những nghịch lý đó đơi khi là cảnh “Hầu trời”
của Tản Đà hay làm sao có thể được khi Xuân Diệu lại muốn “cắn” vào “xuân
hồng”. Tuy là nghịch lý đấy nhưng tất cả đều mang trong mình một nét dễ thương
của con người “ru với gió, mơ theo trăng và vơ vẩn cùng mây”. Nghĩa là tuy
nghịch lý về vật chất nhưng lại hợp lý trong tâm khảm.
Cái nghịch lý ở đây mà Hồ Chí Minh đặt ra cũng thế. Cái nghịch lý này giờ
đây đã kèm theo chút nóng giận, bực tức. Làm sao có thể được khi một xã hội
“ban trưởng chuyên đánh bạc”, “cảnh trưởng” lại “kiếm ăn quanh” mà “trời đất
Lai Tân vẫn thái bình”? Quả thật, nếu như định nghĩa rằng “ban trưởng” là người
trông coi nhà lao và “cảnh trưởng” là những người có nhiệm vụ giải tù nhân. Tất
cả họ dường như đều chung một công việc là giáo dục tù nhân, giúp tù nhân tốt
hơn. Nhưng thực tế thì khơng phải vậy.
Trong cái nghịch lý chủ đạo đã trình bày thì lại đâu đó nhen nhóm lên những
nghịch lý khác. Chính là tại sao trong tù lại có cái nạn đánh bạc? Vẫn biết rằng
chính xã hội lúc bấy giờ bên Trung Quốc thì món đánh bạc bị luật cấm. Nếu như
anh đánh bạc thì khơng những anh, mà cả vợ con anh cũng bị liên lụy; còn riêng
anh, anh phải đi tù. Đó là một thực tế và thực tế này đã được Hồ Chí Minh phác lại
qua một lời ăn năn, hối tiếc của tên tù cờ bạc:
“Đánh bạc ở ngoài quan bắt tội
Trong tù đánh bạc được công khai
Bị tù con bạc ăn năn mãi
Sao trước khơng vơ quắt chốn này?”
Chính bài thơ trên đã vẽ ra rất khéo sự lạm quyền đến khốn nạn của chế độ lúc
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188

Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

đó. “Con bạc” kia bị tù là đáng rồi, thích đáng cho việc hắn làm. Nhưng làm sao
có thể im lặng được khi cái kẻ bắt mình vì tội đánh bạc thì chính y cũng đánh bạc.
Thế là cả cai tù và phạm nhân đều là tòng phạm. Cùng đánh bạc với nhau cả thơi,
nếu tơi có tội thì anh cũng chẳng thốt; thế mà lấy cái tư cách gì mà anh bắt tơi?
Quả đúng như thế, vị quan kia khơng có tư cách để “bắt tội” nhưng hắn có quyền.
Hắn có quyền, cái quyền mà chế độ Tưởng Giới Thạch đã “ban tặng” cho hắn. Và
rồi cái nghịch lý ở đây là nhà lao giờ đây đã bị biến thành sịng bạc “được cơng
khai”. Tại đây, ngay cái nơi mà tù nhân ước gì mình đừng vô đây lại được cấp giấy
phép đánh bạc. Ngay cả đến “con bạc ăn năn mãi”: thà lúc trước vào đây đánh bạc
để khỏi bị kết tội. Nực cười chăng? Cũng có thể. Chua cay chăng? Cũng có thể.
Đau đớn chăng? Cũng có thể. Cái nhà tù Tưởng Giới Thạch là thế đấy!
Và rồi, khơng chỉ có nạn đánh bạc vậy đâu mà nơi đây cịn bị Hồ Chí Minh
chụp ảnh lại:
“Giải người, cảnh trưởng kiếm ăn quanh”.
Lại thêm cái nạn hối lộ. Đã quá đong đầy những sự thối nát, mục rửa của nhà
tù Tưởng Giới Thạch. Khi bước vào lao tù, phạm nhân luôn ý thức rằng này đây
mình sẽ bị đánh, bị đối xử có thể thậm chí như một súc vật. Biết là thế nhưng nếu
với ý nghĩa nhà tù là nơi cải tạo phạm nhân thì lại sao có cái tình trạng hối lộ?
Nghịch lý! Ở một bài thơ khác, tác giả cũng đã khắc lại cái trớ trêu, cái khốn nạn
của thói ăn hối lộ này một cách rất chân thực:
“Mới đến nhà lao phải nộp tiền
Lệ thường ít nhất năm mươi nguyên
Nếu anh khơng có tiền đem nộp
Mỗi bước anh đi một bước phiền”
Thì ra cái thói ăn hối lộ là một “lệ thường”. Bây giờ đã rõ đến tận gốc rễ của
sự việc. “Cảnh trưởng” dường như có được cái quyền làm cho “mỗi bước anh đi

một bước phiền” nếu như tù nhân khơng có “năm mươi ngun” đem nộp. Ở nơi
“tối tăm mù mịt ấy”, tác giả đã thấy, đã chua xót, đã cay đắng vì cái nghịch lý
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

khốn nạn, trớ trêu này. Dường như tác giả đang tìm một sự hợp lý nào đó.
“Chong đèn, huyện trưởng làm công việc”
Tưởng chừng như “huyện trưởng” là một vị quan rất lo cho dân, rất thương
dân nên khi đêm đã về, vạn vật như chìm đắm trong giấc mộng thì ơng lại “thiêu
đăng” để làm việc. Điều này thật là quý hóa! Nhưng câu hỏi đặt ra nếu như ông ta
lo lắng cho dân, cho nước như thế thì tại sao cấp dưới của ơng ta lại xảy ra, xuất
hiện những thói đời như thế. Phải chăng ơng là người có tài nhưng lại bất lực; hay
ơng cố tình cho qua và “cho phép” cấp dưới được quyền như thế? Vấn đề đặt ra
tiếp theo rằng phải chăng “huyện trưởng” đã được cấp dưới đút lót? Đó quả là một
câu hỏi lớn - một câu hỏi phải để cho chính chế độ đó trả lời. Một mặt khác, nếu
như đánh đồng những đối tượng trong ba câu thơ đầu thì có lẽ “huyện trưởng”
hằng đêm “thiêu đăng” để hút thuốc phiện. Không phải một cách cường điệu mà
ghép hết tội này đến tội khác cho ông; nhưng dù có cố tìm một lý do chính đáng
cho những hành động giữa đêm như thế trong bối cảnh này cũng là khó khăn.
Chỉ cần lướt qua ba câu thơ đầu của “Lai Tân”, người đọc đã có thể thấy đó
như một thước phim mà tác giả đang cố tái hiện lại một cách chân thực. Thước
phim này chiếu lại một bộ máy cai trị ở Lai Tân gồm “ban trưởng”, “cảnh trưởng”,
“huyện trưởng” với những việc làm xem ra là bình thường trong cái xã hội bấy giờ.
Bình thường đến mức tầm thường! Thực tế là vậy. Một điều minh nhiên rằng cái
xã hội đó sẽ khơng “thái bình”. Nhưng đến câu cuối bài thơ, với tất cả những sự
việc như thế mà tác giả lại kết luận rằng:
“Trời đất Lai Tân vẫn thái bình”
Dường như là dửng dưng và vô cùng nghịch lý. Tuy là thế nhưng tác giả đã

sâu cay đả kích một cách nhẹ nhàng nhưng lại thấm thía. Nhãn tự “thái bình” đồng
thời vừa vạch ra một nghịch lý, vừa vẽ ra một hợp lý mang “phong cách” Tưởng
Giới Thạch. Phải chăng “thái bình” là do được sự đồng lòng nhất quán từ “cảnh
trưởng”, “ban trưởng” đến “huyện trưởng”. Tất cả đều như nhau, cũng thối nát,
mục rữa. Lại thêm với nhãn tự “thái bình”, tác giả dường như đang khẳng định
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

rằng tình trạng của chế độ thống trị xã hội Trung Quốc bấy giờ vẫn xảy ra bình
thường, khơng có gì phải lạ cả, thậm chí điều đó gần như là bản chất của guồng
máy cai trị ở đây. Chỉ cần như thế thôi, tác giả đã mỉa mai châm biếm cái xã hội
dưới thời Tưởng Giới Thạch đó một cách sâu sắc đến vậy. Sâu sắc là bởi thi nhân
đã nhìn thấy vào trong cái sự thật đã được che đậy bằng bề mặt giả tạo của bộ máy
cai trị này.
Hồ Chí Minh dường như đã thật sự trở thành một thi sĩ vì tác giả đã “gánh trên
vai cả nỗi đau nhân loại”. Thi nhân vừa thương vừa đả kích mạnh mẽ. Bút pháp
châm biếm nhẹ nhàng mà thấm thía cùng nhãn tự “thái bình” đặc biệt xen giữa
nhịp thơ 4/3 đã giúp thi sĩ hịan thành “Lai Tân”. Rất chính đáng, vơ lý nhưng lại
có lý hết lời!
Bài tham khảo 4:
Tập thơ Nhật kí trong tù của Hồ Chí Minh gồm những bài thơ có tính nhật kí,
tác giả ghi lại những sinh hoạt trong tù, ghi lại tâm tư, tình cảm của chính tác giả
trong những ngày đen tối chốn tù lao, hoặc ghi lại những điều tai nghe mắt thấy
trên đường bị giải từ nhà lao này sang nhà lao khác. Duy có bài thơ Lai Tân là có
giá trị tổng kết hiện thực trong và ngoài nhà tù, phác họa được bộ mặt của nhà cầm
quyền trong và ngoài nhà tù ở huyện Lai Tân mà cũng là bộ mặt điển hình cho nhà
cầm quyền Trung Quốc dưới thời Quốc dân đảng bấy giờ.
Bài thơ mở đầu như văn phóng viên, lạnh lùng mà trung thực: Ban trưởng nhà

lao chuyên đánh bạc. Hồ Chí Minh làm thơ, nhưng cũng đừng quên Người là một
nhà báo lừng danh thời hoạt động cách mạng ở Pháp, đã từng làm chủ bút báo
Người cùng khổ. Tập thơ Nhật kí trong tù có nhiều nét báo chí như cách chọn
nhân vật, lựa sự kiện, nghệ thuật đưa tin. Trong câu thơ mở đầu, tác giả đã chộp
được một sự kiện hết sức kinh ngạc là tên ban trưởng nhà lao đánh bạc! Làm sao
trong tù, tác giả nhạy tin tức đến thế? Có gì đâu, tên cai ngục này đánh bạc trong
nhà tù, đánh bạc công khai với tù cờ bạc. Người dân đánh bạc ở ngồi thì bị bắt, bị
tù; cịn con bạc vào tù thì được tha hồ đánh bạc.
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

Có lần tác giả đã châm biếm: Đánh bạc ở ngoài quan bắt tội Trong tù đánh bạc
được công khai Vào tù con bạc ăn năn mãi. Sao trước không vô quách chốn này.
Tù nhân cờ bạc có người bị hành hạ, đói rét, chết ngay trong nhà tù (Đêm qua cịn
ngủ bên tơi, Sáng ra anh đã về nơi suối vàng), thật là thê thảm! Có thể nói, nhà tù
là nơi thực thi luật pháp, nhưng nhà tù ở Lai Tân thủ tiêu luật pháp. Ban trưởng
nhà lao đã biến nhà tù thành chỗ hắn kiếm chác.
Đánh bạc với tù cờ bạc trong tù là một cách ăn cướp trắng trợn của tên ban
trưởng đối với tù nhân. Câu thơ chỉ đưa tin, khơng bình luận mà có sức tố cáo sâu
sắc chế độ nhà tù ở Lai Tân. Ra ngoài nhà tù, tác giả lại tóm ngay được một tên
trưởng nữa làm bậy. Lại cũng là một quan chức thi hành pháp luật: Cảnh sát
trưởng ở Lai Tân! Cảnh trưởng tham thôn giải phạm tiền. (Giải người cảnh trưởng
kiếm ăn quanh) Nạn ăn hối lộ trong xã hội Trung Quốc thời đó đă trầm trọng. Nhà
tù lại càng thối nát. Tù nhân vào tù phải nộp tiền! Nếu khơng có tiền thì mỗi bước
anh đi mỗi bước phiền. Muốn có đèn sáng phải có tiền, muốn có nước dùng phải
có tiền. Cảnh sát trưởng giải phạm nhân cũng kiếm chác.
Tác giả khơng cịn nén được sự căm giận, đã lộ ra trong mấy tiếng cảnh trưởng
tham thôn (cảnh sát trưởng tham lam). Tác giả đã lôi ra hai tên trưởng ở Lai Tân

làm bậy, tên thì đánh bạc, tên thì ăn hối lộ. Cịn tên huyện trưởng thì làm gì mà có
vẻ nghiêm túc. Hình ảnh thơ thật là bí mật, mà cũng thật là hay: Huyện trưởng
thiêu đăng biện công sự. (Chong đèn huyện trưởng lo cơng việc) Trong bản dịch
Nhật kí trong tù lần thứ nhất, câu thơ này được dịch là Chong đèn huyện trưởng
làm công việc. Từ biện dịch là làm dù chưa hay nhưng vẫn tốt hơn là lo.
Lí giải dần dần, ta sẽ thấy sự bất ổn của từ này. Theo ln lí bình thường, tên
ban trưởng làm bậy, tên cảnh trưởng làm bậy, đến tên huyện trưởng tất phải làm
bậy. Vậy mà Huyện trưởng thiêu đăng biện công sự. Tên huyện trưởng này làm gì?
Nhóm dịch giả Nhật kí trong tù lần thứ nhất khơng lí giải được, đành hỏi Đại sứ
quán Trung Quốc. Tùy viên Văn hóa Đại sứ qn Trung Qc nói là quan lại thời
đó khơng làm gì cả, chỉ chong đèn hút thuốc phiện. Thế là từ đó các sách giáo
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

khoa và giáo trình đại học đều giảng là ngục trưởng đánh bạc, cảnh sát trưởng ăn
hối lộ, huyện trưởng hút thuốc phiện!
Bài thơ Lai Tân lên án thái độ và hành động vô trách nhiệm của nhà cầm
quyền ở Lai Tân mà cũng là của xã hội Trung Quốc thời Quốc dân đảng
Có nhà nghiên cứu vẫn cịn hồi nghi. Giáo sư Lê Trí Viễn viết: Bài Lai Tân có
một câu khơng rõ nghĩa ngay ở nguyên văn: Khiêu đăng huyện trưởng biện công
sự (dịch: Khiêu đèn, huyện trưởng làm công việc). Hai câu thơ trên nói sự đánh
bạc, và hối lộ, cịn ở đây anh huyện trưởng làm công việc (việc công chứ không
phải là cơng việc) gì mà phải đốt đèn. Có người nói hắn moi việc để kiếm chác,
nhưng như thế cũng là ăn đút. Có ý lại cho rằng: Hay là hắn ta hút thuốc phiện?
Khơng rõ. Chỗ này có lẽ nên nghiên cứu thêm” (Tác phẩm mới, số 8).
Nhóm dịch giả đã viết thư hỏi tác giả. Đại ý câu hỏi là tên huyện trưởng trong
bài thơ Lai Tân làm công việc hay hút thuốc phiện. Hồ Chủ tịch đã gạch bỏ ba chữ
hút thuốc phiện bằng mực đỏ. Nhận được hồi âm của tác giả, các học giả lại hoang

mang. Thế là bí mật của câu thơ vẫn cịn ngun. Theo tơi, khơng nên hiểu câu thơ
này theo lơgíc mà phải hiểu theo nghĩa phi lơgíc (hình thức). Cứ hiểu là tên huyện
trưởng này làm việc công (dịch là công việc cũng khơng suy suyển với ngun tác
là mấy). Thì hắn đang làm việc công đấy thôi. Hắn làm huyện trựởng Lai Tân mà
hai tên quan tai to mắt lớn trưởng và cảnh trưởng làm bậy sờ sờ trước mũi hắn, hắn
không thấy. Loạn đến thế là cùng, thối nát đến thế là cùng. Vậy mà duới đèn chong,
dưới mắt hắn: Lai Tân y cựu thái bình thiên. (Trời đất Lai Tân vẫn thái bình) Bọn
quan chức dưới quyền của tên huyện trưởng làm giặc trước cơng đường, chứ chưa
nói đến bọn nha lại dưới xã thôn, vậy mà hắn vẫn tự hào về cái hụyện Lai Tân hắn
cai trị là mọi sự đều tốt đẹp, thái bình.
Nụ cười châm biếm của Hồ Chí Minh thật sâu cay! Hãy nghe thêm lời bình
của nhà thơ Hồng Trung Thơng về tên huyện trưởng này: “Ở đâu đánh giặc thì cứ
đánh, cịn cái trời đất Lai Tân này thì vẫn thái bình như mn thuở. Một chữ thái
bình mà xâu táo lại bao nhiêu việc làm trên vốn là chuyện muôn thuở của xã hội
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

Trung Quốc cịn giai cấp bóc lột thống trị. Chỉ một chữ ấy mà xé toang tất cả sự
thái bình dối trá nhưng thực sự là đại loạn bên trong”. Xét về mặt cấu trúc, không
nên xem ngang bằng ba câu một, hai, ba vì như vậy thì chủ đề bài thơ chỉ là phê
phán những thói hư tật xấu của bọn quan lại đương thời ở Lai Tân. Theo tôi, hai
câu đầu là tầng trệt, câu thứ ba đã vút lên thành gác, thành lầu, thành lâu đài thơ.
Và như vậy, chủ đề của bài thơ Lai Tân là lên án thái độ và hành động vô trách
nhiệm của nhà cầm quyền ở Lai Tân mà cũng là của xã hội Trung Quốc thời Quốc
dân đảng. Bài thơ có giá trị khái quát rộng lớn và sâu sắc biết bao.
Bài tham khảo 5
1. Hồ Chí Minh (1890 – 1969) là một tác gia lớn của nền văn học Việt Nam,
một nhà thơ tiêu biểu của nền thơ ca cách mạng Việt Nam. Tập thơ “Nhật ký trong

tù” của Hồ Chí Minh vừa phản ánh bộ mặt xấu xa tàn bạo của xã hội nhà tù và xa
hội Trung Quốc thời Tưởng Giới Thạch vừa khắc họa chân dung của một bậc “đại
trí đại nhân đại dũng” là Hồ Chí Minh. Bài thơ “Lai Tân” là một bài thơ đã khái
quát hóa được bộ mặt xã hội Trung Quốc thời Tưởng Giới Thạch. Bài thơ thông
qua những cảnh ngược đời của ban trưởng cảnh trưởng huyện trưởng nhà thơ
nhằm vạch trần bộ mặt tham lam và vô trách nhiệm của tầng lớp quan lại của xã
hội Trung Quốc thời Tưởng Giới Thạch. Bộ mặt xã hội đó được nhà thơ phản ánh
vừa cụ thể vừa khái quát, tác giả viết:
“Ban trưởng nhà lao chuyên đánh bạc
Giải người cảnh trưởng kiếm ăn quanh
Chong đèn huyện trưởng làm công việc
Trời đất Lai Tân vẫn thái bình.”
2.a. Tập thơ “Nhật ký trong tù” (1942 – 1943) gồm có 134 bài trong đó bài
“Lai Tân” là bài thứ 97. Bài thơ khái quát hóa bộ mặt thống trị thối nát xấu xa của
xã hội Trung Quốc thời Tưởng Giới Thạch. Mở đầu bài thơ nhà thơ giới thiệu hai
cành ngược đời của bọn quan lại trong và ngoài nhà tù.
“Ban trưởng nhà lao chuyên đánh bạc
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

Giải người cảnh trưởng kiếm ăn quanh”
Trước hết tác giả đưa ra ánh sáng tên quan lại coi tù ở trong nhà tù đó là ban
trưởng.
“Ban trưởng nhà lao chuyên đánh bạc”
“Giam phòng ban trưởng thiên thiên đổ”
Câu thơ mở đầu bài thơ “Lai Tân” tác giả đã chộp được một sự kiên hết sức
kinh ngạc là ban trưởng nhà lao đánh bạc. Đây là một chuyện lạ bởi vì xã hội
Trung Quốc thời bấy giờ đánh bạc là trọng tội. Hồ Chí Minh đã từng viết về

chuyện đánh bạc này trong “Nhật ký trong tù” rằng “đánh bạc ở ngoài quan bắt
tội”. Hay là tác giả đã viết hẳn một bài thơ có tên “Một người tù cờ bạc vừa chết”.
Người tù cờ bạc vừa chết vì phạm tội đánh bạc bị tra tấn hành hạ dã man “Thân
anh da bọc lấy xương, khổ đau đói rét hết phương sống rồi, hơm qua cịn ngủ bên
tơi, hôm nay anh đã về nơi suối vàng”. Thế mà ban trưởng lại chuyên đánh bạc và
dĩ nhiên đánh bạc trong tù chỉ có thể là đánh bạc với đám tù nhân. Đánh bạc là đã
sai, đánh bạc với đám tù nhân lại càng sai nữa. Chưa dừng lại ở đó đã đánh với
đám tù nhân thì phần thắng dĩ nhiên thuộc về ban trưởng. Như vậy đó là một hình
thức bóc lột tù nhân của ban trưởng. Tên ban trưởng đã phạm hai trọng tội đó là
đánh bạc thủ tiêu luật pháp và tham lam vơ vét của tù nhân.
Nhìn ra bên ngồi nhà tù thì tác giả lại tóm được một tên có chức trưởng nữa
là cảnh trưởng tức cảnh sát trưởng thi hành pháp luật nhưng cũng làm trái với pháp
luật.
“Giải người cảnh trưởng kiếm ăn quanh”
“Cảnh trưởng tham thôn giải phạm tiền”
Trong “Nhật ký trong tù” Hồ Chí Minh đã có nhiều bài thơ ghi lại bộ mặt xã
hội Trung Quốc thời Tưởng Giới Thạch. Một cách nổi bật của bọn quan lại thời
bấy giờ là nạn ăn hối lộ. Chúng đặt ra đủ cách đủ điều để bóc lột người dân bóc lột
tù nhân. Hồ Chí Minh đã từng vạch trần rằng “muốn ngủ cho yên giấc, anh phải
trả tiền nhiều”, “vào nhà lao phải trả tiền đèn, tiền Quảng Tây vừa đúng sáu
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

ngun” nếu khơng thì “mỗi bước anh đi mỗi bước phiền”. Tên cảnh trưởng này
cũng không nằm ngồi bọn quan lại xấu xa đó, Hồ Chí Minh đã vạch trần sự tham
lam của tên cảnh trưởng tìm mọi cách để “kiếm ăn quanh” là ăn tiền hối lộ của
phạm nhân. Mặc dù tác giả khơng nói cụ thể việc ăn hối lộ như thế nào nhưng với
cụm từ “cảnh trưởng tham thôn” là cảnh sát trưởng tham lam khi giải phạm nhân

thì người đọc cũng liên tưởng tên cảnh sát trưởng này sẽ vòi vĩnh để ăn tiền hối lộ
của phạm nhân như thế nào. Như vậy cảnh sát trưởng là giải người có tội thì chính
hắn lại là người phạm tội, một cảnh ngược đời.
Với hai câu thơ tác giả đã lôi ra hai nhân vật quan lại trong và ngoài tù để chỉ
mặt vạch tên, chúng lại là những kẻ thủ tiêu pháp luật chà đạp lên pháp luật. Lôi ra
ánh sáng hai tên trưởng trong và ngoài nhà giam nhà thơ đã khái quát hóa cái đại
loạn của nhà tù và xã hội Trung Quốc thời Tưởng Giới Thạch.
b. Sau khi lôi ra đám quan chức làm bậy ở ngoài xã hội, nhà thơ đi đến việc
giới thiệu hình ảnh quan chức đứng đầu huyện Lai Tân. Huyện trưởng nhìn qua thì
cũng rất nghiêm túc rất trách nhiệm.
“Chong đèn huyện trưởng làm công việc
Trời đất Lai Tân vẫn thái bình”
“Huyện trưởng thiêu đăng biện cơng sự
Lai Tân y cực thái bình thiên”
Tên huyện trưởng được tác giả giới thiệu là đang làm công việc “biện công
sự” và làm rất cần mẫn. Làm cả ngày cả đêm đến lúc phải chong đèn để làm công
việc. Thế mà ban trưởng cảnh trưởng làm loạn chà đạp pháp luật rất xấu xa bỉ ổi
mà huyện trưởng vẫn khơng hề biết. Trong con mắt huyện trưởng thì huyện Lai
Tân của hắn vẫn “thái bình” như xưa và hắn tự hào về cái thái bình đó. Khi viết
hai chữ này tác giả đã làn bật lên một tiếng cười châm biếm sâu cay. Nhà thơ
Hồng Trung Thơng đã bình luận về hai chữ “thái bình” này rất đúng “Ở đâu đánh
giặc thì cứ đánh cịn đất trời Lai Tân này thì vẫn thái bình như mn thuở. Một
chữ thái bình mà xâu tác lại bao nhiêu việc làm trên vốn là chuyện muôn thuở của
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

xã hội Trung Quốc cịn giai cấp bóc lột thống trị. Chỉ một chữ ấy mà xé toan tất cả
sự thái bình dối trá nhưng thực sự là đại loạn bên trong.”

3. Bài thơ “Lai Tân” chỉ đưa ra ba hình ảnh tiêu biểu cho bọn quan lại thời
bấy giờ của Trung Quốc như là ban trưởng, cảnh trưởng, huyện trưởng nhưng nhà
thơ đã khái quát hóa được cái bộ mặt thối nát của giai cấp thống trị thời Tưởng
Giới Thạch là vừa tham lam vừa vô trách nhiệm trước xã hội. Về mặt nghệ thuật
nhà thơ đã diễn giải nội dung theo sự nâng tầng nâng cấp từ chỗ quan nhỏ là ban
trưởng đến quan lớn hơn là cảnh trưởng đến quan lớn hơn nữa là huyện trưởng và
càng lên cao thì càng hư hỏng thối nát. Chữ “thái bình” ở cuối bài làm vỡ ịa ra
một tiếng cười châm biếm làm bung phá ra cái bộ mặt xấu xa của tầng lớp quan
lại.
Bài tham khảo 6
Bài thơ Lai Tân đã ghi lại những điều mắt thấy tai nghe trong những ngày Bác bị
giam cầm trong nhà tù của bọn Tưởng Giới Thạch. Bức tranh hiện thực nhà tù và
một phần xã hội Trung Quốíc đã được thu nhỏ trong bốn câu thơ bảy chữ kèm theo
thái độ
Thành công của bài thơ Lai Tân là nghệ thuật châm biếm sắc sảo, độc đáo, với
giọng điệu tự sự xen lẫn trữ tình với một kết cấu chặt chẽ vững chắc.
Bài thơ Lai Tân có kết cấu gồm 2 phần, với hai cách cấu tứ khá bất ngờ. Như
trên đã nói, ba câu đầu chỉ thuần kể việc. Điểm nút chính là câu thứ tư. Nó làm bật
ra tồn bộ tư tưởng của bài. Nó làm bung vỡ tất cả cái hàm ý châm biếm mỉa mai
hướng đến sự thối nát tận xương tủy của cái xã hội Tưởng Giới Thạch.
Trong ba câu đầu miêu tả ngắn gọn, khách quan mà sâu sắc, có sức cơng phá
khơng hề nhỏ vào sự lộn xộn, bát nháo của xã hội Tưởng Giới Thạch.
Hồ Chí Minh vẽ lên ba bộ mặt thật vô cùng sinh động. Lão giám ngục (ban
trưởng nhà lao) đánh bạc ngày này qua ngày khác, viên cảnh sát trưởng thì lóc lẻm
móc túi tiền của tù nhân và quan huyện thì chong đèn hút thuốc phiện. Ở đâu đánh
giặc thì cứ đánh giặc, cịn cái trời đất Lai Tân này thì mn thuở vẫn thế. Ba nhân
vật hoạt động ráo riết như trong một màn hài kịch câm vậy. Cả ba đang đóng vai
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188

Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

một cách nghiêm túc đến vơ thức dưới gầm trời "thái bình" của Lai Tân — cảnh
tượng thu hẹp của cái giang sơn dưới bàn tay nhà họ Tưởng.
Câu thơ cuối là lời châm biếm, mỉa mai rất sắc sảo. Một chữ "thái bình" mà thâu
tóm lại bao nhiêu việc làm vốn là chuyện muôn thuở của cái xã hội Trung Quốc
cịn giai cấp bóc lột thống trị. Chỉ một chữ ấy mà xé toang tất cả sự "thái bình" dối
trá nhưng thực sự là đang "đại loạn" từ bên trong của xã hội.
Ba câu đầu chỉ là những câu kể việc, nói về hình tượng cũng khơng có gì dặc
biệt lắm nhưng mỗi nhân vật đều có một việc làm khác nhau mà đặc biệt giống
nhau về sự thối nát, nhất là lại ở vào cái hồn cảnh "quốc gia hữu sự". Người xưa
đã nói "quốc gia hưng vong, thất phu hữu trách". Giặc đang ở ngay trước mắt,
thiên hạ đã dại loạn rồi, thế mà bọn quan lớn bé đều chỉ lo làm sao vơ vét cho đầy
túi. Bác không cần dùng chữ "đại loạn" Bác chỉ nói "thái bình", nói như khơng
"Trời đất Lai Tân vẫn thái bình". Với câu nói đó (mà nghệ thuật thơ Đường gọi là
"cảnh cú"), một câu thơ kêu lên có thể làm rung chuyển những câu thơ khác. Bài
thơ vốn phẳng lặng bỗng vang ngân, bỗng giục giã, bỗng gây ra những cảm xúc
đặc biệt.
Bài thơ cũng in đậm bút pháp chấm phá của thơ Đường. Lời thơ ngắn gọn, xúc
tích, Khơng cầu kì câu chữ, nhưng có thể nói: chỉ với bốn câu thơ ngắn, nhà thơ đã
vẽ nên cái bản chất của cả chế độ xã hội mục nát đến cùng. Sức chiến đấu, chất
"thép" của bài thơ nhẹ nhàng mà quyết liệt chính là ở đó. Câu kết có vẻ dửng dưng,
vơ cảm kia, té ra vẫn ẩn giấu bên trong một tiếng cười khẩy, một tiếng cười mỉa
mai có tác dụng lật tẩy bản chất của cả bộ máy nhà nước ở Lai Tân.
Bài tham khảo 7
Khi ta nói đến Nhật kí trong tù là ta nói đến tập nhật kí bằng thơ của Bác. Trong
tập nhật kí bằng thơ này, ta thấy hiện lên một tinh thần thép của người chiến sĩ
cách mạng trước cách tù đày. Ta bắt gặp một con người có một niềm khao khát
tự do, khao khát chiến đấu với tinh thần và bản lĩnh của một nhà cách mạng. Ta bắt
gặp một tấm lòng nhân đạo bao la với tình thương và lịng bao dung nhân hậu của

Người trước mọi đau thương của thể nhân vạn vật, và bên cạnh đó, trong tập nhật
kí này ta cịn bắt gặp rõ nét cái hiện thực xã hội Trung Hoa dưới thời quân tướng.
Cái xã hội ấy tuy ta còn thấy thấp thống cảnh bình n ả của vùng đất phương
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

Đơng. Nhưng trong tập thơ này lại hiện lên hình ảnh một xã hội thối nát và mọt
rỗng dưới bàn tay nhơ bẩn của kẻ cầm quyền, nhất là bộ mặt thối nát của nhà tù
Trung Quốc. Trong đó bài thơ Lai Tân thể hiện rất rõ nét vấn đề này:
Ban trưởng nhà lao chuyên đánh bạc
….
Trời đất Lai Tân vẫn thái bình.
Bài thơ tuy ngắn nhưng chứa đựng một dung lượng phản ánh lớn. Trước hết nhà
thơ vạch rõ bộ mặt xấu xa, tàn ác, mọt rỗng của nhà tù Trung Quốc dưới thời
Tưởng Giới Thạch. Bên cạnh đó bài thơ hiện lên một tiếng cười mỉa mai chua xót
cho luật pháp nhà tù ở noi đây. Hai nội dung đó có mối quan hệ mật thiết với nhau
và được gắn kết chặt chẽ bằng nghệ thuật trào phúng độc đáo rất Hồ Chí Minh
Trước hết bài thơ Lai tân vạch rõ bộ mặt thật của nhà tù Trung Quốc dưới thời
Tưởng Giới Thạch. Như chúng ta đã biết tập Nhật kí trong tù được Hồ Chí Minh
sáng tác trong hồn cảnh bị chính quyền Tưởng Giới thạch bằng một con mắt tinh
tế và độc đáo, trong đó có nhà tù Lai Tân:
Giam phịng ban trưởng thiên thiên đố
Cảnh trưởng tham thôn giải phạm tiền
Huyện trưởng thiêu đăng viện ông sự
(Ban trưởng nhà lao chuyên đánh bạc
Cảnh trưởng tham lam ăn chặn tiền phạm nhân
Trong đèn ông huyện trưởng bàn công việc).
Ba câu thơ đầu của bài thơ cho ta thấy rõ cảnh tượng của nhà giam Lai Tân. Đây là

nơi giam giữ những ngừơi phạm pháp, là nơi mà pháp luật thể hiện uy quyền và
hiệu lực nhất. Ấy thế mà cảnh đập vào trước mắt ngừơi đọc là gì? Câu thơ

thứ

nhất hiện lên hình ảnh ban trưởng nhà lao, con người thực thi của pháp luật nhà tù,
cai quản tù nhân, thế mà lại là một người chuyên đánh bạc. Thật là nực cười cái
chính quyền ấy đặt ra luật pháp để bắt tội những con người nhỏ bé

trong xã hội

ấy thì những kẻ thực thi lại giẫm đạp lên. Cái chính quyền ấy bắt giam những con

Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

người khốn cùng cịn những kẻ thực thi luật pháp của chính quyền ấy thì tha hồ
làm bậy. Cảnh tượng này đã được Bác phản ánh trong nhiều

bài thơ khác:

Đánh bạc ở ngoài quan bắt tội
Trong tù đánh bạc đường công khai.
Ở tù con bạc ăn năn mãi
Sao trước khơng vơ qch chốn này.
Như vậy dưới ngịi bút của Hồ Chí Minh, nhà tù Tưởng Giới Thạch không phải là
nơi giam giữ và cải tạo tù nhân mà là một sịng bạc với những con bạc đó lại là
những người thực thi pháp luật. Những người cờ bạc lén lút ngoài ở ngoài dưới

bàn tay giáo dục thì họ có tốt được hay chăng? Tất cả những cái đó đã vẽ lên hình
ảnh của nhà tù nơi đây, hình ảnh đó bên ngồi thì nghiêm minh nhưng bên trong
thì giả dối, bất cơng, phi lí. Sang câu thơ thứ hai Hồ Chí Minh tiếp tục cho ta thấy
sự thối nát đê tiện của chính quyền nơi này:
Cảnh trưởng tham thôn giải phạm tiền
(Cảnh trưởng tham lam ăn tiền của phạm nhân)
Hành động của cảnh trưởng là hành động của một tên ăn cướp, hành động của một
tên trấn lột, ăn chặn bẩn thỉu và tàn nhẫn. Trong Nhật kí trong tù, Hồ Chí Minh nói
nhiều về vấn đề này:
Hút thuốc nơi này cấm gắt gao
Thuốc anh nó tước bỏ vào bao
Cái nực cười mỉa mai nhất là hành động này lại diễn ra ở chốn ngục tù, giữa cảnh
trưởng và tù nhân. Tù nhân thì làm gì có tiền thế mà chúng cũng chẳng tha. Hành
động của cảnh trưởng đã nói hết sự thối nát của nhà tù dưới thời Tưởng Giới
Thạch. Cái nhà tù đó quan lại là những tên ăn cướp một cách tàn nhẫn và đê tiện.
Trong đèn huyện trưởng bàn công việc.
Như trên chúng ta đã phân tích, ban trưởng thì chun đánh bạc, cảnh trưởng thì là
kẻ cướp ngày, thế cịn huyện trưởng thì sao. Thoạt đầu ta cứ tưởng huyện trưởng là
con người của công việc, người đang thâu đêm suốt sáng để bàn cơng việc. Nhưng
ta thử nhìn kĩ lại xem nào? Bàn cơng việc gì mà lại chỉ có một mình thơi? Hay là
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

ngài đang thao thức điều gì? Khơng! Hình như ngài đang hút thuốc phiện thì phải?
Thế đấy, người to nhất thì lại thờ ơ vơ trách nhiệm, ngài đang bận nhưng mà bận
hút thuốc. Quả là đáng mỉa mai phỉ nhổ cho bộ máy nhà tù nơi này.
Tóm lại, chỉ qua ba câu thơ Hồ Chí Minh đã khái quát được sự thối nát của bộ máy
chính quyền nơi đây. Các bộ máy chính quyền ấy chính là bộ mặt của xã hội Trung

hoa dưới thời giặc Tưởng. Cái xã hội ấy toàn những con người ăn cướp, cờ bạc,
nghiện hút. Nhưng mỉa mai thay lại là những người đứng đầu bộ máy chính quyền
luật pháp. Thật là sự mỉa mai ghê tởm xót xa.
Bên cạnh việc phản ánh bộ mặt xấu xa của nhà tù Trung Quốc dưới thời Tưởng
giới thạch thì Hồ Chí Minh đã không quên tung ra những tiếng cười mỉa mai chua
cay cái xã hội ghê tởm tàn bạo đó. Ba câu thơ đầu tiếng cười bật ra thật bình thản.
Dường như ta chỉ thấy nhà thơ thuật lại cảnh mà mắt thấy tai nghe ở nhà tù Lai tân
mà không hề tỏ thái độ gì. Chính cái đó đã tạo nên giá trị mỉa mai chua chát. Ngay
ở chốn lao tù được coi là noi nghiêm minh nhất của pháp luật, thế mà lại diễn ra
bao cảnh xâu xa bẩn thỉu. Ban trưởng thì cờ gian bạc bịp, cảnh trưởng là tên vô lại,
huyện trưởng là kẻ vô tâm xấu xa hút sách. Tất cả những cảnh đó đã nói lên tình
trạng thối nát của bộ máy quan lại thời tưởng giới thạch.
Song câu thơ cuối cùng của bài thơ tiếng cười mỉa mai chua xót lại bật lên giịn giã.
Nếu như hai câu thơ trên là ba câu thơ tự sự còn câu kết lại phát biểu cảm tưởng
của nhà thơ. Trời đất Lai Tân vẫn thái bình. Có gì mâu thuẫn khơng khi mà ba câu
trên nói về chuyện khơng bình thường của tình trạng nhà tù nơi đây. Bọn người
thực thi luật pháp lại là những tên vô lại xấu xa. Nhưng tại sao trời đất vẫn thái
bình? Vậy thái bình là ở Lai Tân là thái bình gì? Phải chăng đó là hiện tượng thái
bình giả tạo? Nhưng kì thực đó là lời mỉa mai chua xót. Hóa ra thái bình ở Lai tân
là thái bình mà ban trưởng đánh bạc, cảnh trưởng cứ ăn tiền và huyện trưởng cứ
chong đèn mà hút thuốc. Cái xã hội ấy vẫn cứ vận hành đều đều như vậy đấy, rất
yên ổn, rất thái bình.
Như vậy, bài thơ bật lên tiếng cười mỉa mai, châm biếm sự thối nát của bộ máy
chính quyền đã đến mức trầm trọng, đã trở thành phổ biến, trở thành nếp sống, trở
thành bình thường đến nỗi kẻ làm bậy mà thái độ cứ như không vậy. Tiếng cười

Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

mỉa mai đó đã bật ra từ nghệ thuật trào phúng độc đáo của Bác. Giọng thơ có vẻ
bình thản vơ cảm nhưng sự mỉa mai đã kích mạnh mẽ vơ cùng.
Bài tham khảo 7
"Nhật kí trong tù" là một trong những tác phẩm tiêu biểu của Hồ Chí Minh. Nổi
bật và đặc sắc phải kể đến bài thơ 97 - " Lai Tân" trích trong tập thơ. Bài thơ đã
phản ánh, phê phán, mỉa mai, bóc trần,... bộ mặt của những người đứng đầu cai
quản nhà tù cũng như xã hội thời bấy giờ.
Mở đầu bài thơ chính là sự thối nát, xấu xí,....của giai cấp thống trị-những con
người đứng đầu các cấp, nắm giữ quyền lực, thực thi luật pháp:
"Ban trưởng nhà giam ngày ngày đánh bạc
Cảnh trưởng tham lam ăn tiền phạm nhân bị giải
Huyện trưởng chong đèn làm việc công"
Ba câu thơ đầu của bài thơ đã cho ta một cái nhìn hiện thực về những con người
thực thi pháp luật cũng như xã hội Trung Quốc bấy giờ. Đầu tiên là "ban trưởng
đánh bạc". Chúng công khai đánh bạc trước mặt những người phạm nhân không
phải chỉ một ngày mà là ngày ngày. Kẻ cầm đầu chính là ban trưởng - người thực
thi pháp luật. Ban trưởng bấy giờ cũng như phạm nhân, tất cả lao đầu vào những lá
cờ đỏ đen, bài bạc, nơi thực thi cơng lí, pháp luật lại biến thành sịng bài. Khơng
phải chỉ ở đây ta mới bắt gặp cảnh này mà ở bài thơ "Đánh bạc" của Bác cũng đã
khắc họa bức chân dung rõ nét nhất về cảnh bài bạc trong ngục tù:
"Đánh bạc ở ngồi quan bắt tội
Trong tù đánh bạc được cơng khai
Vào tù con bạc ăn năn mãi:
Sao trước không vô quách chốn này"
Châm biếm, lên án một cách hóm hỉnh, qua mỗi hình ảnh ta lại càng cảm nhận sâu
sắc, hiểu rõ hơn về vấn đề bài bạc trong nhà tù. Khơng chỉ có ban trưởng, mà đến
cảnh trưởng cũng "tham lam ăn tiền phạm nhân". Ban trưởng thì bài bạc cịn cảnh
trưởng thì kiếm tiền từ những dân đen nghèo khó. Thay vì là nơi pháp luật nghiêm
minh đây lại là nơi để chúng lợi dụng, trục lợi cá nhân. Những tưởng nhà tù là nơi

Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188