ly thuyet van 11 phan tich de lap dan y bai van nghi luan

VnDoc. com - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí

Lý thuyết Tiếng Việt - Tập làm văn lớp 11
Phân tích đề, lập dàn ý bài văn nghị luận
A. KIẾN THỨC CẦN NHỚ
I. Phân tích đề
Phân tích đề là công việc quan trọng trước tiên khi làm bài văn nghị luận gồm các
yêu cầu bắt buộc: đọc kĩ đề, chú ý từ then chốt quan trọng để xác định yêu cầu về
kiến thức, giới hạn và hình thức phương pháp làm bài thích hợp. Phân tích đề được
tiến hành nhằm để trả lời các câu hỏi: Viết cho ai? Viết để làm gì? Viết như thế
nào?
II. Lập dàn ý
Các yêu cầu phải có:
1. Xác lập luận điểm, luận cứ bằng cách trả lời các câu hỏi: Là gì? Được thể hiện
như thế nào? Có thể rút ra bài học gì? Phải làm gì?
2. Sắp xếp các luận điểm luận cứ theo một trật tự logic nhất định, cheặt chẽ và có
thứ tự theo đề mục:
- Có hai loại dàn ý: dàn ý đại cương và dàn ý chi tiết
- Dàn ý tốt có tác dụng: giúp cho bài văn trở nên rõ ràng, mạch lạc, thuyết phục.
B. LUYỆN TẬP CỦNG CỐ
Bài 1
Phân tích đề bài sau đây:
Nhận xét về ca dao có ý kiến cho rằng: “Ca dao Việt Nam có khơng ít những câu
thể hiện sâu sắc tình cảm của người bình dân ngày xưa đối với quê hương”.
Qua một số bài ca dao đã học (đọc thêm) hãy làm sáng tỏ ý kiến trên
Trả lời:
- Vấn đề cần nghị luận: tình yêu thiên nhiên đất nước sâu sắc của nhân dân thể hiện
trong ca dao.


VnDoc. com - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí

- Yêu cầu nội dung:
+ Yêu quê hương, đất nước
+ Nhớ quê hương khi đi xa
+ Tự hào về cảnh vật của quê hương
+ Gắn bó với cảnh và người nơi xóm làng, đồng ruộng
+ Khi đất nước có giặc ngoại xâm, anh dũng đứng lên chiến đấu bảo vệ quê hương.
- Yêu cầu về phương pháp: phân tích, chứng minh kết hợp với nêu cảm nghĩ.
Bài 2
Phân tích và lập dàn ý cho đề bài sau:
Cảm nghĩ của anh, chị về giá trị hiện thực sâu sắc của đoạn tríchVào phủ chúa
Trịnh trong tác phẩm Thượng kinh kí sự - Lê Hữu Trác.
Trả lời:
- Vấn đề nghị luận: Giá trị a. MB
hiện thực sâu sắc của đoạn - Sơ lược về giai đoạn lịch sử thời vua Lê chúa Trịnh.
trích Vào phủ chúa Trịnh.

- Giới thiệu sơ lược về tác giả và đoạn trích

- Yêu cầu về nội dung:

- Nêu vấn đề cần giải quyết.

+ Bức tranh về cuộc sống b. TB
xa hoa trong phủ chúa - Nêu hồn cảnh sáng tác đoạn trích
Trịnh

- Tóm tắt tác phẩm

+ Thái độ phê phán nhẹ - Giá trị hiện thực:

nhàng mà thấm thía của Lê + Quang cảnh nhà cửa lộng lẫy, nguy nga. Khi mới
Hữu Trác.

vào phủ: nhiều lần cửa, cây cối um tùm, hành lang

- Yêu cầu về phương pháp: quanh co. Vào sâu trong phủ: nhiều lần cửa, phòng cao
sử dụng thao tác lập luận rộng, đồ thếp vàng. Nội cung thế tử: nhiều màn gấm,
phân tích, kết hợp nêu cảm đồ quý giá… -> kín đáo
nghĩ và nêu dẫn chứng.

⇒ Chốn xa hoa, tráng lệ


VnDoc. com - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí

⇒ Quang cảnh tù túng, ngột ngạt
+ Quang cảnh sinh hoạt: kẻ hầu người hạ, nguyên tắc
trong cung, cách ăn uống, cách nghỉ ngơi, cách chăm
sóc sức khỏe, nghi thức: vái lạy, xin phép, lời lẽ: cung
kính
⇒ Sự lộng hành, uy thế nghiêng trời lấn lướt của chúa
Trịnh
+ Thái độ phê phán của Lê Hữu Trác: nhẹ nhàng, thâm
thúy
- Cảm nghĩ của bản thân về đoạn trích: Bản chất xa
hoa của chúa Trịnh và cuộc sống của người dân trong
hoàn cảnh loạn lạc lúc bấy giờ
c. KB
- Khẳng định lại giá trị hiện thực trong đoạn trích vào
phủ chúa Trịnh.

- Khẳng định tài năng và phẩm chất của danh y Lê
Hữu Trác.
Bài 3
Phân tích và lập dàn ý cho đề bài sau:
Phân tích bức tranh thiên nhiên mùa thu trong bài Câu cá mùa thu– Nguyễn
Khuyến để làm nổi bật tình u thiên nhiên, sự gắn bó mật thiết với làng cảnh Việt
Nam của tác giả.
Trả lời:
a. Phân tích đề


VnDoc. com - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí

Vấn đề nghị luận: bức tranh thiên nhiên mùa thu trong bài Câu cá mùa thu –
Nguyễn Khuyến để làm nổi bật tình yêu thiên nhiên, sự gắn bó mật thiết với làng
cảnh Việt Nam của tác giả.
- Yêu cầu về nội dung:
+ Bức tranh thiên nhiên mùa thu trong bài Câu cá mùa thu.
+ Tâm sự u nước thầm kín, u hồi trước sự đổi thay của thời cuộc.
+ Tình yêu thiên nhiên, quê hương đặc biệt thơ ơng gắn bó với hình ảnh đời sống
nơng thôn và làng quê Việt Nam ⇒ Là nhà thơ của làng cảnh Việt Nam: “điển hình
hơn cả cho mùa thu của làng cảnh Việt Nam” (Xuân Diệu).
- Yêu cầu về phương pháp: sử dụng thao tác lập luận phân tích, kết hợp nêu cảm
nghĩ và nêu dẫn chứng.
b. Lập dàn ý
a. MB
- Giới thiệu tác giả, tác phẩm
- Dẫn dắt đến vấn đề cần nghị luận
b. TB
- Nêu hoàn cảnh sáng tác của bài thơ

- Nêu xứ: Là một trong chùm ba bài thơ thu của Nguyễn Khuyến gồm: “Thu vịnh”,
“Thu điếu”, “Thu ẩm”.
- Phân tích và cảm nhận bức tranh thiên nhiên mùa thu:
+ Hình ảnh: “ao thu”: lạnh lẽo, trong veo ⇒Nỗi cơ đơn của lịng người.
⇒ Khơng khí mùa thu dịu nhẹ, trong xanh.
⇒ Con người đắm say trong cảnh sắc thiên nhiên đẹp nhưng man mác buồn.
+ Sự vật: “Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo”: Tạo cảm giác nhỏ hẹp, co lại của
không gian.


VnDoc. com - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí

+ Lá vàng: Hình ảnh đặc trưng của mùa thu. Màu vàng đâm ngang càng làm nổi rõ
màu xanh của trời đất.
⇒ Hài hòa màu sắc: gam màu đậm, nhạt
+ Sóng biếc: hơi gợn tí
⇒ Bức tranh thu n ả, tĩnh mịch có khối hình, màu sắc, khơng gian với những
giác quan tinh tế: xúc giác, thính giác, thị giác.
+ Hình thái “tầng mây lơ lửng”: Mây ngỡ là đứng yên nhưng thực ra đang chuyển
động
⇒ chiều cao của không gian.
+ Bầu trời “xanh ngắt”: màu xanh bất tận, trải rộng cả bầu trời gợi độ thăm thẳm,
bao la ⇒Đặc trưng của trời thu. Không gian mở ra theo chiều rộng, chiều cao và
chiều sâu.
+ Ngõ trúc: quanh co, vắng teo: Sự trống vắng, nỗi cô đơn trong lịng người .
- Phân tích cảm xúc của tác giả:
+ Tâm hồn nhà thơ: hòa hợp với thiên nhiên, nhạy cảm, vắng lặng với một nỗi cô
quạnh, uẩn khúc trong tâm hồn.
+ Tâm thế nhàn nhã thốt vịng danh lợi, song đó chỉ là dáng vẻ bên ngồi, ngỡ là
bất động, tĩnh lặng nhưng tâm hồn hiện lên nỗi uẩn khúc trong lịng nhà thơ.

+ Tình thu khơng chỉ là tình cảm với mùa thu mà cịn là tấm lịng gắn bó với những
cảnh vật q hương, 1 tấm lịng u dân u nước thầm kín, sâu sắc và đầy chất
suy tư.
c. KB
- Khái quát lại giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của tác phẩm
- Đánh giá tài năng của tác giả.