Phát triển đô thị bền vững trên nền tảng công nghệ và dữ liệu lớn

QUẢN TRỊ RỦI RO VÀ PHÁT TRIỂN ĐÔ THỊ BỀN VỮNG

PHÁT TRIỂN ĐÔ THỊ BỀN VỮNG
TRÊN NỀN TẢNG CÔNG NGHỆ VÀ DỮ LIỆU LỚN
Lê Thị Thanh Bình*

Tóm tắt: Phát triển đô thị bền vững đang thịnh hành trong nhiều thập kỷ qua, trong đó là sự
nổi lên của các mơ hình đơ thị thơng minh. Khơng dừng lại ở đó, ý tưởng sáng tạo tích hợp phát
triển giữa đơ thị bền vững với đô thị thông minh là một xu hướng phát triển mới đang được nhiều
nghiên cứu tiêu biểu đề cập đến trong những năm gần đây.Trong bối cảnh thế giới đang đối mặt
với nhiều thách thức: biến đổi khí hậu, khủng hoảng kinh tế, đại dịch, mơi trường sống,… các đô
thị phát triển bền vững tiếp tục nỗ lực cải thiện việc cung cấp dịch vụ đô thị tồn diện, nâng cao
chất lượng sống, cơng bằng xã hội, đảm bảo môi trường sinh thái và đặc biệt là sự linh hoạt, thuận
lợi trong việc truy cập hệ thống thông tin đô thị,… Như vậy, với một hệ thống dữ liệu lớn, đa dạng
của một đô thị bền vững, rất cần có các cơng nghệ dữ liệu tiên tiến đảm bảo cho sự quản trị và
hoạt động của toàn hệ thống đô thị bền vững trở nên thông minh và linh hoạt hơn. Bài viết này
dưới dạng tổng hợp tài liệu, sẽ chắt lọc một số nội dung quan trọng từ những ý tưởng nghiên cứu
mới về xu hướng phát triển đô thị bền vững thông minh dữ liệu lớn trong tương lai.
Từ khóa: Cơng nghệ; Dữ liệu lớn; Đô thị bền vững thông minh.
1. Đặt vấn đề
Phát triển đô thị bền vững đã được đặt ra như một vai trị trung tâm với những đóng góp rất
quan trọng trong q trình thực hiện tồn diện các mục tiêu phát triển bền vững nói chung, trong
các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SGDs) của Chương trình Nghị sự 2030 về Phát triển Bền vững
của Liên hợp quốc, mục tiêu số 11 cũng đã chỉ rõ “làm cho các thành phố và các khu định cư của
con người trở nên toàn diện, an toàn, khả năng phục hồi và bền vững” và phát triển đô thị bền vững
cũng cần đảm bảo được sự phát triển hài hòa 3 trụ cột cơ bản về kinh tế, mơi trường, văn hóa và
xã hội, trong đó đặc biệt chú trọng tới khía cạnh về môi trường, về năng lựơng mới, cùng với sự
chuyển đổi lớn về thể chế trong thực tế. Trong bối cảnh hiện nay, sự phát triển bùng nổ của công
nghệ số, dữ liệu lớn cho thấy những chuyển dịch mạnh mẽ của nền công nghệ tiên tiến. Như vậy,
đô thị với vai trị là một trung tâm để có năng lực cạnh tranh mạnh mẽ và đạt vị trí cao trên bảng
xếp hạng ngồi việc trở thành một đơ thị phát triển bền vững, cần có những hoạt động linh hoạt

đáp ứng được những yêu cầu ngày càng cao của một đô thị bền vững chứa đựng rất lớn các dữ liệu
hoạt động và các ứng dụng thông minh trên nền tảng công nghệ mới. Cũng bởi vậy, trong những
*

Tiến sĩ, Viện Nghiên cứu Phát triển bền vững Vùng, email: binhtb.ducha@gmail.

328


RISK GOVERNANCE AND SUSTAINABLE URBAN DEVELOPMENT

năm gần đây, nhiều ý tưởng nghiên cứu mới trên thế giới được lập luận trên những nền tảng lý
thuyết và một số khía cạnh từ thực chứng khoa học thuyết phục đã chỉ ra một xu hướng phát triển
mơ hình đơ thị kiểu mới tiến tới trong tương lai. Cụ thể cái tên “thành phố bền vững thông minh”
đã được đề xuất thay thế cho hai thuật ngữ độc lập là “thành phố bền vững” và “thành phố thơng
minh”. Trong đó ý tưởng sáng tạo được thể hiện bởi việc kết hợp và tích hợp thế mạnh/lợi thế của
các đô thị bền vững và đô thị thông minh, khai thác sức mạnh tổng hợp của các chiến lược và giải
pháp của chúng theo cách cho phép các thành phố bền vững tối ưu hóa, nâng cao và duy trì hiệu
suất của chúng trên cơ sở dữ liệu sáng tạo từ các công nghệ được cung cấp bởi các đô thị thông
minh, tạo nên một xu hướng đô thị kiểu mới “đô thị bền vững thơng minh dựa trên dữ liệu”, có
khả năng đáp ứng cao những nhu cầu phát triển bền vững trước nhiều diễn biến phức tạp khó dự
đốn, chẳng hạn như biến đổi khí hậu, ơ nhiễm khơng khí,... Các nghiên cứu cũng cho thấy cần có
hệ thống cơng nghệ hiện đại để vận hành, truyền tải một nền tảng dữ liệu lớn chứa đựng đầy đủ
các loại thông tin của một đô thị, bởi vậy, phần lớn các nghiên cứu cho thấy công nghệ Internet
vạn vật (IoT) và dữ liệu lớn đã trở nên thiết yếu, có tiềm năng to lớn để cải thiện và thúc đẩy sự
bền vững của một đơ thị, và do đó, sẽ giúp cho các chiến lược thực hiện quy hoạch, quản trị, vận
hành đô thị đáp ứng cao đối với hình thức đơ thị bền vững theo hướng dữ liệu lớn. Khi cần truy
cập hệ thống dữ liệu để tổng hợp và nắm bắt toàn bộ hiện trạng một đơ thị, nó như một bản định
hướng cho q trình phát triển tiếp theo của đơ thị, đồng thời cho thấy sự kết hợp toàn diện những
chiến lược, giải pháp tối ưu giữa đô thị bền vững và thơng minh có thể mang lại triển vọng xây

dựng mơ hình đơ thị bền vững thơng minh dựa trên công nghệ dữ liệu lớn trong tương lai.
Như vậy, tầm quan trọng của công nghệ dữ liệu lớn cùng với các ứng dụng mới của chúng
ngày càng được nhấn mạnh trong việc cải thiện và thúc đẩy tính bền vững của đô thị. Theo nghiên
cứu của Bibri, S. E. (2021), xu hướng mới này đã được chứng minh bởi nhiều nghiên cứu thực
hiện trong những thời gian gần đây về các thành phố bền vững (như: Bibri (2020a); Bibri (2021a);
Bibri (2021b); Bibri & Krogstie (2020a), 2020b, 2020c; Hakpyeong và cộng sự (2021); Thornbush
& Golubchikov (2019); Tomor et al. (2019); Yigitcanlar & Cugurullo (2020),…). Và cho thấy xu
hướng công nghệ dữ liệu lớn đang báo trước một kỷ nguyên mới, trong đó các thành phố bền vững
đang thay đổi để đáp ứng hiệu quả với ảnh hưởng do mơ hình điện toán dữ liệu lớn đang nổi lên
mang lại. Việc thúc đẩy các thành phố bền vững trên toàn cầu trở nên thông minh hơn và bền vững
hơn cũng đang được nhận thức bằng cách áp dụng các công nghệ theo hướng dữ liệu để nâng cao
và tối ưu hóa hoạt động, chức năng, dịch vụ, thiết kế, chiến lược và chính sách của chúng. Sự
chuyển đổi này - địi hỏi những cách thức mới và sáng tạo về cách các thành phố bền vững có thể
được giám sát, hiểu, phân tích và do đó nó được quy hoạch, tổ chức, kiểm soát và điều tiết. Điều
này thể hiện ở mức độ ngày càng cao của việc phát triển và thực hiện các giải pháp dựa trên dữ
liệu trong cơ chế quản lý vận hành và cách tiếp cận quy hoạch phát triển (Bibri, S. E. (2021)).
Trên nền kết quả của những ý tưởng nghiên cứu mới về xu hướng phát triển mơ hình đơ thị
bền vững thơng minh dựa trên dữ liệu tương lai, bài viết sẽ tổng hợp lại một số lập luận khoa học
với một số nội dung chủ đạo về xu hướng có khả thi để phát triển mơ hình đơ thị kiểu mới này.
329


QUẢN TRỊ RỦI RO VÀ PHÁT TRIỂN ĐÔ THỊ BỀN VỮNG

Giới hạn của bài viết này chỉ dừng lại ở việc tổng hợp các nghiên cứu lý luận của thế giới về
một xu hướng phát triển mơ hình đơ thị bền vững thông minh trên nền tảng công nghệ tiên tiến dữ
liệu lớn trong tương lai, làm cơ sở khơi nguồn cho các ý tưởng nghiên cứu tiếp theo sâu sắc hơn
để có thể triển khai mơ hình này trong thực tế, vì vậy bài viết sẽ khơng bàn luận về các vấn đề thực
trạng phát triển đô thị bền vững ở Việt Nam.
2. Thành phố bền vững thông minh dựa trên cơng nghệ dữ liệu

2.1. Khái niệm
Đã có rất nhiều định nghĩa đưa ra đối với thành phố bền vững thơng minh trong những năm
qua. Dựa trên phân tích khoảng 120 định nghĩa, Liên minh Viễn thông Quốc tế (ITU, 2014) đã
đưa ra định nghĩa: “Một thành phố bền vững thông minh là một thành phố sáng tạo sử dụng CNTT
và TT và các phương tiện khác để cải thiện chất lượng cuộc sống, hiệu quả của hoạt động đô thị
và các dịch vụ và khả năng cạnh tranh, đồng thời đảm bảo đáp ứng nhu cầu của các thế hệ hiện tại
và tương lai về các khía cạnh kinh tế, xã hội và mơi trường”
Theo Hưjer, M., & Wangel, J. (2015), khái niệm “thành phố bền vững thông minh” được thúc
đẩy sự xuất hiện trong những năm qua là do 5 sự phát triển khác nhau gần đây: (i) Nhận thức rằng
các vấn đề mơi trường là tồn cầu và phát triển bền vững cần được theo đuổi ở tất cả các cấp (toàn
cầu và địa phương); (ii) Xu hướng đơ thị hóa ngày càng tăng đưa các thành phố trở thành tâm điểm
được quan tâm trong cuộc thảo luận về tính bền vững; (iii) Sự gia tăng của phong trào phát triển
đô thị bền vững và thành phố bền vững trong nỗ lực hành động của địa phương vì sự phát triển
bền vững; (iv) Những bước nhảy vọt về công nghệ trong lĩnh vực CNTT-TT trong những năm gần
đây, với tác động to lớn đến xã hội, kinh tế và môi trường; (v) và sự xuất hiện của khái niệm thành
phố thông minh vào cuối thế kỷ XX, trong bối cảnh được gọi là “chủ nghĩa kinh doanh đô thị”.
Và cũng xuất phát từ khái niệm “Phát triển bền vững”, Höjer, M., & Wangel, J. (2015) đã
phát triển một định nghĩa chuẩn mực và mang tính suy luận về thành phố bền vững thông minh.
Trước hết, thành phố bền vững thông minh (SSC) nên được xem như một khái niệm tổng hợp của
3 khía cạnh: Các thành phố (cities); Bền vững (Sustainable) và Thơng minh (Smart).
Hình 1. Ba khía cạnh của thành phố bền vững thơng minh

Nguồn: Höjer, M., & Wangel, J. (2015)
330


RISK GOVERNANCE AND SUSTAINABLE URBAN DEVELOPMENT

Hình 1 cho thấy, chỉ khi cả ba khía cạnh này được kết hợp với nhau, khi các công nghệ thông
minh được sử dụng để làm cho các thành phố bền vững hơn, khi đó mới có thể nói đến thành phố

bền vững thơng minh (SSC). Do vậy, Höjer, M., & Wangel, J. (2015) đã đưa ra khái niệm: Thành
phố bền vững thông minh là thành phố đáp ứng nhu cầu của cư dân hiện tại mà không ảnh hưởng
đến khả năng đáp ứng nhu cầu của người khác hoặc thế hệ tương lai, và do đó, khơng vượt q
giới hạn mơi trường địa phương hoặc toàn cầu, và khi điều này được hỗ trợ bởi ICT.
Khái niệm của Höjer, M., & Wangel, J. (2015) chủ yếu tập trung vào khía cạnh mơi trường
của một đô thị bền vững kết hợp với một nền tảng cơng nghệ, tuy nhiên, thành phố bền vững thơng
minh cịn là sự phát triển hài hịa giữa các khía cạnh về kinh tế, xã hội, môi trường.
Bibri, S. E., & Krogstie, J (2017) cũng đã nhận định sự xuất hiện khái niệm thành phố bền
vững thông minh là kết quả của ba xu hướng quan trọng đang diễn ra trên tồn thế giới: (i) Sự lan
tỏa của tính bền vững; (ii) Sự lan rộng của đơ thị hóa; (iii) và Sự gia tăng của CNTT-TT.
Mặc dù chưa đạt được sự thống nhất cao về mặt nội dung, nhưng các khái niệm trên cũng đều
đề cập đến ICT giữ vai trò rất quan trọng trong q trình phát triển mơ hình đô thị bền vững mới
trong tương lai, trong điều kiện tiên quyết phải thực hiện hiệu quả việc bảo vệ mơi trường.
2.2. Thách thức về tính bền vững của đơ thị
Không chỉ thách thức về mặt học thuật về nội hàm của các khái niệm đưa ra, trong thực tiễn
khi trở thành thành phố bền vững thơng minh thì cũng có nhiều thách thức đặt ra cho q trình
phát triển. Höjer, M., & Wangel, J. (2015) đã chỉ ra 5 thách thức gồm: (i) Đánh giá chiến lược:
Trong việc xây dựng các phương pháp đánh giá, điều quan trọng cần lưu ý trong thực tế chính là
việc đánh giá, hoặc xem xét các chỉ số được đưa vào đánh giá sẽ xác định các đặc điểm quan trọng
của một thành phố bền vững thông minh; (ii) Các biện pháp giảm thiểu: Phát triển và đầu tư cơ sở
hạ tầng mang lại những cải thiện đáng kể về phúc lợi và sự thịnh vượng. Tuy nhiên, cơ sở hạ tầng
cũng có khả năng hủy hoại hệ sinh thái và khai thác tài nguyên thiên nhiên đến mức đe dọa sự tồn
tại của chính xã hội hiện đại đó nên cần có giải pháp giảm thiểu thông qua công nghệ để cải thiện
hiệu quả; (iii) Từ trên xuống và từ dưới lên: Các sản phẩm, dịch vụ và hệ thống thực tế của thành
phố bền vững thơng minh có thể bắt nguồn chính từ các đề xuất quy mơ lớn từ các cơng ty lớn.
Tuy nhiên, sức mạnh của các tập đồn khổng lồ có thể cho phép họ độc quyền phát triển thành phố
thông minh bền vững đến mức triệt tiêu sự sáng tạo. Vì vậy, cần đặt kỳ vọng lớn vào tiềm năng
đổi mới thông qua việc thu hút người dân tham gia vào việc xây dựng và giải quyết các vấn đề.
Tuy nhiên, điểm yếu có thể rất khó đưa các giải pháp lên cấp độ tiếp theo và phương pháp này có
thể rất khó đánh giá kết quả thực tế; (iv) Năng lực: Cần nâng cao năng lực của chính quyền thành

phố đối với các giải pháp CNTT-TT cho thành phố bền vững thông minh, do kiến thức về CNTTTT của thành phố thấp hơn nhiều so với các cơng ty, vì vậy dễ dẫn đến các quyết định đầu tư kém
hoặc việc ra quyết định khơng có hiệu lực; (v) Quản trị: Không chỉ cần những thiết bị kết nối mà
gồm cả các tổ chức, xem xét lại những tác nhân nào cần tham gia vào quy hoạch và quản trị và để

331


QUẢN TRỊ RỦI RO VÀ PHÁT TRIỂN ĐÔ THỊ BỀN VỮNG

ICT hoạt động đa dạng trong thành phố thông qua sự phối hợp thì cần có cơ quan điều phối, với
nhiệm vụ thúc đẩy phát triển thành phố bền vững thơng minh.
Để giải quyết các thách thức về tính bền vững của đô thị đã được giải quyết (tương đối) theo
các cơ chế đổi mới được áp dụng Angelidou, M., Psaltoglou, A., Komninos, N., Kakderi, C.,
Tsarchopoulos, P., & Panori, A. (2018) cho thấy: (i) Đổi mới công nghệ đặc biệt phù hợp với
những thách thức về tắc nghẽn giao thông, quản lý năng lượng, quản lý nước và chất thải. Các lĩnh
vực tụt hậu về đổi mới công nghệ bao gồm ơ nhiễm khơng khí và thiếu giám sát và giảm thiểu đa
dạng sinh học; (ii) Các đổi mới về thủ tục đặc biệt phổ biến trong các lĩnh vực mất đa dạng sinh
học. Một số tồn tại để giảm thiểu ơ nhiễm khơng khí và giảm tài ngun nước. Những khoảng
trống tồn tại trong những thách thức về quản lý chất thải và tắc nghẽn giao thông; (iii) Cuối cùng,
sự đổi mới bằng các hình thức mới có sự tham gia của người dân rất thấp, chỉ có một số ứng dụng
còn tồn tại trong các lĩnh vực quản lý chất thải và ơ nhiễm khơng khí.
2.3. Những yếu tố tương tác và các chỉ số phát triển, tiềm năng của thành phố bền vững
thông minh
Nghiên cứu và xem xét để xác định đâu là những yếu tố tương tác nhau của mơ hình “Thành
phố thơng minh bền vững”, nhóm tác giả Bhattacharya, T. R., Bhattacharya, A., Mclellan, B., &
Tezuka, T. (2020) đã tập trung vào những yếu tố rất cụ thể và cơ bản nhất gồm: (i) Tiêu chuẩn cơ
bản của cuộc sống cho tất cả các công dân của nó (tức là sống thơng minh và bền vững), (ii) Hệ
thống giao thông thông minh sẽ giúp điều hướng nhanh chóng và giá cả phải chăng trong thành
phố (tức là di chuyển thông minh và bền vững), (iii) Môi trường không ô nhiễm (tức là môi trường
bền vững); (iv) Các cấu trúc xã hội và thể chế hoạt động hiệu quả và hiệu quả (tức là quản trị thông

minh và bền vững với sự tham gia của người dân); (v) Lực lượng lao động lành mạnh và có trình
độ học vấn với thành quả kinh tế tốt (tức là những người thơng minh), v.v. Do đó, một khu vực đô
thị càng bền vững, chất lượng cuộc sống càng cao, thì sự thịnh vượng càng lớn và lượng khí nhà
kính bình qn đầu người cũng sẽ thấp đi.
Việc xác định tập trung vào các yếu tố cơ bản nhất tương tác với nhau trong mơ hình thành
phố bền vững thông minh, các tác giả trên tiếp tục xây dựng các chỉ số cho mơ hình thành phố bền
vững thơng minh như sau (Bảng 1).
Bảng 1. Chỉ số phát triển thành phố bền vững thông minh (SSCDI)
Các chiều
Xã hội
Chỉ số phát
triển thành phố
bền vững thông
minh (SSCDI)

332

Các chỉ số
1) Sức khỏe
2) Giáo dục
3) Vận chuyển
4) Công nghệ thông tin
5) Nhân khẩu học
6) Chỉ số đa dạng sinh học


RISK GOVERNANCE AND SUSTAINABLE URBAN DEVELOPMENT

Kinh tế

1) Thu nhập
2) Việc làm

Môi trường

1) Năng lượng
2) Nước uống
3) Đất
4) Vệ sinh và Quản lý chất thải
5) Ơ nhiễm

Văn hóa và lối sống

1) Di sản văn hoá
2) Cách sống

Nguồn: Bhattacharya, T. R., Bhattacharya, A., Mclellan, B., Tezuka, T. (2020).
Việc kết hợp, tích hợp thế mạnh và lợi thế của các thành phố thông minh dựa trên công nghệ
dữ liệu và thành phố bền vững dựa trên dữ liệu về môi trường sẽ tạo nên những lợi ích, tiềm năng
và cơ hội chính cho thành phố bền vững thông minh trong các lĩnh vực: Quản lý giao thông và vận
tải; Lưới điện thông minh; Tịa nhà thơng minh; Đồng hồ đo thơng minh và màn hình năng lượng;
Giám sát mơi trường thơng minh; Quản lý thông minh việc thu gom chất thải; Đèn đường thơng
minh; Chuyển hóa đơ thị thơng minh; Quản lý thơng minh cơ sở hạ tầng đô thị; Công dân thông
minh (tham gia và tham vấn); An tồn cơng cộng thơng minh; Chăm sóc sức khỏe thơng minh
(Bibri, S. E. 2021).
3. Cơng nghệ dữ liệu lớn cho mơ hình đơ thị bền vững thơng minh
3.1. Vai trị của cơng nghệ và dữ liệu lớn
Sự hội tụ ngày càng tăng lên của ICT đơ thị dưới nhiều dạng điện tốn phổ biến khác nhau
(ví dụ như IoT) ngày càng được coi là một cách thức để nắm bắt sâu hơn và thúc đẩy nhu cầu ứng
dụng các giải pháp đa dạng cho sự bền vững của đô thị. Trong những năm gần đây, IoT và dữ liệu

lớn trở thành một vấn đề trọng tâm trong lĩnh vực đô thị bền vững thông minh. Việc tạo ra lượng
dữ liệu khổng lồ và phát triển các kỹ thuật phân tích dữ liệu phức tạp để giám sát, hiểu và phân
tích hệ thống đơ thị là những khía cạnh quan trọng nhất của thành phố thông minh đang được các
thành phố bền vững vận dụng để nỗ lực nâng cao tính bền vững của đơ thị, bởi khía cạnh mơi
trường của tính bền vững là cốt lõi của hệ sinh thái thành phố. Và sử dụng IoT để nhằm “đạt được
các chức năng thông minh khác nhau từ trao đổi thông tin và giao tiếp, bao gồm tìm hiểu về mọi
thứ, xác định mọi thứ, theo dõi và truy tìm mọi thứ, kết nối với mọi thứ, tìm kiếm mọi thứ, giám
sát mọi thứ, kiểm soát mọi thứ, đánh giá mọi thứ, quản lý mọi thứ, vận hành mọi thứ, sửa chữa
mọi thứ và mọi thứ lên kế hoạch ” (Bibri, S. E. 2018).
IoT là một trong những thành phần quan trọng của cơ sở hạ tầng ICT của các thành phố bền
vững thông minh, là một cách tiếp cận phát triển đô thị mới nổi do tiềm năng to lớn của nó trong
việc thúc đẩy tính bền vững về mơi trường. IoT được cho là một trong những tầm nhìn ICT phổ
333


QUẢN TRỊ RỦI RO VÀ PHÁT TRIỂN ĐÔ THỊ BỀN VỮNG

biến hoặc mơ hình điện tốn. IoT được liên kết với phân tích dữ liệu lớn và đang trên con đường
thâm nhập sâu vào nhiều lĩnh vực đô thị để tối ưu hóa hiệu quả về năng lượng và giảm thiểu tác
động môi trường, mà chủ yếu liên quan đến việc sử dụng hiệu quả các nguồn tài nguyên thiên
nhiên, quản lý thông minh các cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất, cũng như tăng cường cung cấp các
dịch vụ hỗ trợ mơi trường. Do đó, IoT và các ứng dụng dữ liệu lớn liên quan có thể đóng vai trị
rất quan trọng trong việc xúc tiến và cải thiện q trình phát triển bền vững với mơi trường (Bibri,
S. E, 2018).
Thuật ngữ “dữ liệu lớn” được sử dụng để mơ tả sự phát triển, gia tăng, tính khơng đồng nhất,
phức tạp, tính khả dụng, tính thời gian, khả năng thay đổi và việc sử dụng dữ liệu trên nhiều lĩnh
vực ứng dụng. Các tính năng đặc trưng này giúp cho việc xử lý dữ liệu lớn vượt q khả năng tính
tốn và phân tích của các ứng dụng phần mềm tiêu chuẩn và cơ sở hạ tầng cơ sở dữ liệu thông
thường. Và khi con người gần như không thể hiểu hoặc giải mã được hết các dữ liệu lớn của đơ
thị dựa trên các mơ hình và máy tính hiện có, (Bibri, S. E, 2018). Đặt trong bối cảnh của các thành

phố bền vững thông minh, khái niệm dữ liệu lớn có thể được sử dụng để mô tả một lượng lớn dữ
liệu đô thị, ở mức độ mà các thao tác, phân tích, quản lý và giao tiếp của chúng thể hiện rất đáng
kể những tính tốn, phân tích, tích hợp và những thách thức về sự phối hợp, (Bibri, S. E., &
Krogstie, J, 2020). Cùng với thuật ngữ dữ liệu lớn là thuật ngữ “phân tích dữ liệu lớn” để chỉ với
bất kỳ lượng lớn dữ liệu nào có tiềm năng thu thập, lưu trữ, truy xuất, tích hợp, chọn lọc, xử lý
trước, chuyển đổi, phân tích và diễn giải được để khám phá các kiến thức mới hoặc trích xuất hữu
ích và cuối cùng đạt mục đích cho các ra quyết định (ví dụ: thay đổi hoặc nâng cao hoạt động,
chức năng, chiến lược, thiết kế, thực hành và dịch vụ) (Bibri, S. E, 2018).
Như vậy, với sự bùng nổ dữ liệu lớn ngày càng gia tăng và sự tiến bộ của IoT đã đóng một
vai trị rất quan trọng trong sự phát triển của các thành phố thông minh và thành phố bền vững.
Công nghệ tiên tiến này được coi là xương sống để xây dựng các thành phố thông minh bền vững
trong tương lai. Và cơ sở hạ tầng IoT không thể thiếu để triển khai các giải pháp dựa trên dữ liệu
trong các thành phố thông minh và thành phố bền vững để chúng có thể thúc đẩy đóng góp của
mình cho các mục tiêu bền vững, (Bibri, S. E., & Krogstie, J, 2020).
Việc thiết kế cấu trúc ICT của thành phố bền vững thông minh theo Bibri, S. E. (2020) cho
thấy có thể dựa trên ba lớp chính, gồm: (i) Lớp thơng tin dựa trên tồn bộ nguồn dữ liệu phức hợp,
dữ liệu được tạo ra thường xuyên về thành phố và các công dân của thành phố bởi một loạt các tổ
chức công và tư. Lớp này thu thập dữ liệu thô từ các nguồn khác nhau trong khuôn khổ thành phố
bền vững thông minh và cũng bao gồm các công nghệ và giải pháp cho phép chuyển dữ liệu thu
thập được để xử lý và tiếp tục phân tích; (ii) Lớp phần mềm trung gian thu thập dữ liệu thơ từ lớp
thơng tin và chuẩn hóa chúng để xử lý và phân tích tiếp. Nó cung cấp các cơng cụ để lưu trữ, xử
lý và phân tích dữ liệu đã thu thập, cho phép diễn giải dữ liệu, đưa ra dự báo trên cơ sở của chúng
và xác định sự kết nối giữa các phạm vi dữ liệu khác nhau. Nó đại diện cho hệ thống vận hành của
334


RISK GOVERNANCE AND SUSTAINABLE URBAN DEVELOPMENT

thành phố, một nền tảng cung cấp kết nối toàn diện và xuyên suốt để phục vụ người dân và các
bên liên quan khác. Đây là một nền tảng IoT dạng mã mở có thể truy cập và mở để sử dụng bởi

các bên thứ ba (tải xuống, phát triển hoặc sửa đổi); (iii) Lớp ứng dụng là tập hợp các ứng dụng sử
dụng thông tin có ý nghĩa được tạo sẵn từ các lớp bên dưới và cung cấp các dịch vụ cho thành phố
bền vững thơng minh. Nó phục vụ cho việc trao đổi dữ liệu giữa tất cả các bên quan tâm và áp
dụng các giải pháp dựa trên dữ liệu thu được. Lớp này bao gồm các nền tảng dữ liệu mở và các
cơng cụ trực quan hóa dữ liệu, ví dụ: bảng điều khiển và bảng thơng minh, được chính quyền thành
phố áp dụng để kiểm soát hệ thống quản lý thành phố,…
Các ứng dụng dữ liệu lớn hỗ trợ IoT cho môi trường đô thị bền vững được bao gồm: Giao
thơng thơng minh và tính di động; Đèn tín hiệu và đèn giao thông thông minh; Năng lượng thông
minh; Lưới điện thơng minh; Mơi trường thơng minh; Tịa nhà thông minh; Giám sát và quản lý
cơ sở hạ tầng; Điều tra và đánh giá các mơ hình và khái niệm thiết kế của các dạng đô thị bền
vững; Triển khai quy mô lớn, (Bibri, S. E, 2018).
Như vậy, các giải pháp thông minh dựa trên dữ liệu mới nổi đã trở nên vô cùng quan trọng
đối với đô thị bền vững, nó liên quan đến quy hoạch phát triển thành phố và quản lý vận hành
thành phố. Việc sử dụng dữ liệu lớn đô thị làm những cơ sở bằng chứng sẽ giúp cho quá trình tự
hoạch định các chính sách, kế hoạch, chiến lược và chương trình đơ thị, cũng như việc theo dõi
hiệu quả của chúng và để mơ hình hóa và mơ phỏng được các dự án phát triển đô thị mới - đô thị
bền vững thông minh dữ liệu lớn trong tương lai.
3.2. Bền vững về mơi trường của mơ hình thành phố bền vững thơng minh: IoT và phân
tích dữ liệu nền tảng
Hình 1 cho thấy q trình phân tích dữ liệu lớn bằng cách sử dụng các công nghệ cốt lõi cho
phép của IoT chạy trên điện toán đám mây hoặc sương mù trong bối cảnh các thành phố bền vững
thông minh. Các cơng nghệ đó bao gồm cảm biến, kho và kho dữ liệu, nền tảng xử lý dữ liệu
(Hadoop MapReduce) và mơ hình điện tốn đám mây hoặc sương mù. Dữ liệu cảm biến liên quan
đến các lĩnh vực đô thị khác nhau, được thu thập, tổng hợp, xử lý sơ bộ và được chuyển đổi, được
phân tích bằng cách sử dụng kỹ thuật khai thác dữ liệu và học máy móc để xây dựng mơ hình, thực
hiện nhận dạng mẫu, các mối tương quan và triển khai các kết quả thu được cho mục đích tự động
hóa, hỗ trợ và đưa ra quyết định liên quan đến các hoạt động, chức năng, thiết kế và dịch vụ của
đô thị. Thông qua cảm biến, hệ thống xử lý dữ liệu và cơ sở hạ tầng mạng không dây, đám mây
thu thập, lưu trữ, điều phối, quản lý, xử lý, phân tích và lập mơ hình dữ liệu liên quan đến các lĩnh
vực đô thị khác nhau để khám phá các kiến thức hữu ích, sau đó có thể sử dụng các thực thể đô thị

đa dạng để cải thiện hiệu suất môi trường của các thành phố bền vững thông minh, bằng việc sử
dụng các ứng dụng dữ liệu lớn liên quan đến giám sát, điều khiển, tự động hóa, tối ưu hóa và quản
lý cơ sở hạ tầng, tài nguyên, cơ sở vật chất, dịch vụ và mạng.
335


QUẢN TRỊ RỦI RO VÀ PHÁT TRIỂN ĐÔ THỊ BỀN VỮNG

Hình 2. Khung phân tích cho các ứng dụng lấy dữ liệu làm trung tâm được hỗ trợ bởi IoT
để thúc đẩy tính bền vững về mơi trường trong bối cảnh các thành phố bền vững thông minh

Nguồn: Bibri, S. E. (2018). The IoT for smart sustainable cities of the future: An analytical
framework for sensor-based big data applications for environmental sustainability
336


RISK GOVERNANCE AND SUSTAINABLE URBAN DEVELOPMENT

Như vậy IoT, đã được xem như một dạng điện toán phổ biến và các ứng dụng dữ liệu lớn
ngày càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết đối với các thành phố bền vững thông minh liên
quan đến chức năng hoạt động và lập kế hoạch để cải thiện sự đóng góp của chúng vào các mục
tiêu phát triển bền vững về môi trường. Việc phân tích dữ liệu lớn và sử dụng chúng sẽ đóng một
vai trị quan trọng trong việc cải thiện mơi trường chính của thành phố bền vững thơng minh. Đó
là hiệu quả của các hoạt động và dịch vụ, giúp tối ưu hóa tài nguyên thiên nhiên và sự quản lý
thông minh cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất của đô thị.
Kinh nghiệm thực tiễn về giải pháp công nghệ tiên tiến của Stockholm và Barcelona nhằm
bảo vệ mơi trường và đối phó với ơ nhiễm khơng khí trong thành phố:
Stockholm và Barcelona đã đưa ra các chính sách mới cho sự phát triển lưới điện thơng minh.
Về cơ bản chính sách quan tâm đến việc hỗ trợ các dự án công nghệ lưới điện thông minh; trợ cấp
cho các dự án đẩy nhanh việc áp dụng công nghệ hiệu quả; cho phép phân cấp sản xuất năng lượng;

khuyến khích sản xuất năng lượng từ các nguồn tái tạo; thúc đẩy nhân rộng lưới điện phân phối;
và trợ cấp cho việc tích hợp năng lượng tái tạo trong mạng lưới phân phối điện. Thành cơng các
chính sách này giải quyết các rào cản đối với việc triển khai lưới điện thông minh và đáp ứng
những thách thức đang nổi lên, chẳng hạn như biến đổi khí hậu, an ninh năng lượng, mối quan tâm
về công bằng và bảo vệ quyền riêng tư. Cụ thể, Barcelona đã đầu tư vào năng lượng thông minh
về các tấm pin quang điện, tấm pin nhiệt mặt trời và hiện đại hóa năng lượng. Mơ hình chuyển đổi
năng lượng của Barcelona có sứ mệnh đưa ra kế hoạch cung cấp năng lượng tái tạo được chứng
nhận 100% thông qua năng lượng thơng minh. Năm 2018, Barcelona đã có 73 dự án lắp đặt các
tấm pin năng lượng mặt trời ở các phần khác nhau của các tòa nhà được thành lập như một phần
của Chương trình Thúc đẩy Sản xuất Năng lượng Mặt trời, ngoài 87 cơ sở lắp đặt năng lượng mặt
trời đã được phân phối xung quanh thành phố, và mạng Wi-Fi công cộng của thành phố cũng được
cải thiện đáng kể. Ngồi ra, Barcelona là nơi có một mạng lưới sạc xe điện lớn, Bibri, S. E., &
Krogstie, J. (2020).
3.3. Một số gợi ý đối với Việt Nam
* Phát triển đô thị bền vững ở Việt Nam
Thúc đẩy phát triển đô thị thông minh đang là xu thế tất yếu của thế giới và để kịp bắt nhịp
với các quốc gia trên thế giới, phát triển đô thị tăng trưởng xanh, thơng minh và ứng phó với biến
đổi khí hậu là mơ hình được Việt Nam định hướng để phát triển hệ thống đô thị một cách bền vững
theo từng giai đoạn và phù hợp với tình hình phát triển kinh tế - xã hội của từng vùng, từng địa
phương, trong đó phát triển đơ thị tăng trưởng xanh được chú trọng để đảm bảo sự tăng trưởng
bền vững của đô thị, giảm thiểu tác động xấu đến mơi trường. Điều này đã được Chính phủ thể
hiện ở nhiều quyết định quan trọng đã ban hành như: Quyết định số 445/QĐ-TTg, ngày 7-4-2009,
“Phê duyệt điều chỉnh định hướng Quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống đô thị Việt Nam đến
năm 2025 và tầm nhìn đến năm 2050”; Quyết định số 1659/QĐ-TTg, ngày 7-11-2012, “Phê duyệt
Chương trình phát triển đô thị quốc gia giai đoạn 2012 - 2020”; Quyết định số 84/QĐ-TTg, ngày
337


QUẢN TRỊ RỦI RO VÀ PHÁT TRIỂN ĐÔ THỊ BỀN VỮNG

19-1-2018, “Phê duyệt kế hoạch phát triển đô thị tăng trưởng xanh Việt Nam đến năm 2030”;
Quyết định số 950/QĐ-TTg, ngày 1-8-2018, “Phê duyệt Đề án phát triển đô thị thông minh bền
vững Việt Nam giai đoạn 2018 - 2025 và định hướng đến năm 2030”; Quyết định số 438/QĐ-TTg,
ngày 25-3-2021, “Phê duyệt Đề án phát triển các đô thị Việt Nam ứng phó với biến đổi khí hậu
giai đoạn 2021 - 2030”;...
Đến tháng 12-2020, Việt Nam đã có 862 đô thị, bao gồm 2 đô thị đặc biệt, 23 đô thị loại I, 31
đô thị loại II, 48 đô thị loại III, 90 đô thị loại IV và 668 đơ thị loại V. Tỷ lệ đơ thị hóa cả nước tăng
từ 30,5% năm 2010 lên đến 38,4% năm 2019. Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy, hệ thống đơ
thị Việt Nam phát triển chưa hài hịa, chưa đồng bộ giữa số lượng, quy mơ với chất lượng, diện
tích và chất lượng; chưa bảo đảm khả năng liên kết trong từng đô thị, giữa các đô thị và giữa khu
vực đơ thị với khu vực nơng thơn. Diện tích đô thị được mở rộng nhanh nhưng chưa hiệu quả trong
việc sử dụng đất; năng lực hệ thống hạ tầng đơ thị cịn yếu, khơng đáp ứng nhu cầu của người dân
và các hoạt động kinh tế; năng lực và tư duy quản lý đô thị chưa theo kịp thực tế phát triển hiện
nay. Nhiều đồ án quy hoạch có tầm nhìn và giải pháp chưa phù hợp, hệ thống đô thị của các địa
phương phát triển không đồng đều, tập trung chủ yếu vào đô thị trung tâm của tỉnh.
Tình trạng phát triển đơ thị của Việt Nam thời gian qua còn bộc lộ những bất cập cho sự phát
triển đô thị bền vững trong tương lai như: Quy hoạch đô thị thường lệch pha với phát triển kinh tế
- xã hội và bảo vệ môi trường dẫn đến nhiều quy hoạch treo; Quan hệ giữa đô thị với vùng và
nhiều mối quan hệ khác chưa được giải quyết thỏa đáng; Thiếu tầm nhìn chiến lược phát triển bền
vững; Mơ hình cấu trúc đơ thị thiếu linh hoạt nên chưa thích ứng kịp với q trình chuyển đổi;
Mơi trường cư trú của người dân chưa được quan tâm xây dựng thích đáng; Xây dựng kết cấu hạ
tầng chưa đồng bộ, thiếu đạt chuẩn và chưa phù hợp với các nguồn lực, thường ùn tắc giao thông;
Quản lý nhà nước về đô thị thiếu chủ động trong quản lý thực hiện quy hoạch; Thiếu hệ thống
quan trắc, dự báo phòng ngừa biến đổi khí hậu, thiên tai và sự cố cơng nghệ.
Nhìn từ góc độ phát triển đơ thị tăng trưởng xanh, hệ thống đô thị Việt Nam cũng đang tồn
tại nhiều vấn đề: Mơ hình tăng trưởng của các đô thị chưa đa dạng, phụ thuộc vào khai thác tài
ngun, có nguy cơ rơi vào mơ hình tăng trưởng thiếu bền vững; phụ thuộc vào việc khai thác tài
nguyên; Năng lực dự trữ và tầm nhìn dài hạn cịn hạn chế; Sử dụng tài nguyên đất đai chưa hiệu
quả, hệ thống hạ tầng kỹ thuật chưa đáp ứng nhu cầu, kết nối giao thông giữa các khu vực đô thị
cịn yếu, ùn tắc giao thơng, gia tăng chi phí logistic, rác thải, ơ nhiễm mơi trường khơng khí, khói,

bụi phổ biến ở các đô thị lớn và ở mức cao; Đầu tư cho các vấn đề cấp bách về hạ tầng kỹ thuật
chưa được các đô thị ưu tiên giải quyết triệt để, đồng bộ. Các nỗ lực giải quyết cịn mang tính riêng
biệt theo ngành, chưa thực sự có sự liên kết hệ thống.
Đề án phát triển đơ thị thông minh bền vững giai đoạn 2018 - 2025 và định hướng đến năm
2030 của Việt Nam đặt ra kỳ vọng khi thực hiện thành công đề án này sẽ góp phần phát triển đơ
thị Việt Nam thơng minh hướng tới tăng trưởng xanh, phát triển bền vững. Tuy nhiên, hiện nay
việc triển khai đề án phát triển đô thị thông minh ở các địa phương mới đang thực hiện ở giai đoạn
đầu, chủ yếu tập trung vào những giải pháp công nghệ như ứng dụng giáo dục thông minh, y tế
338


RISK GOVERNANCE AND SUSTAINABLE URBAN DEVELOPMENT

thông minh, giao thông thông minh, dịch vụ công thông minh, du lịch thông minh, hành chính
cơng và chính quyền điện tử. Mặc dù vậy, Việt Nam đã lọt vào top 10 trong khu vực châu Á về tỉ
lệ người sử dụng Internet/tổng dân số là khá lớn, đây là một trong những yếu tố thuận lợi để thúc
đẩy phát triển đô thị thông minh của Việt Nam.
*Một số gợi ý chính sách đối với q trình phát triển đơ thị thơng minh và bền vững môi
trường đô thị ở Việt Nam
- Đẩy mạnh việc rà sốt, sửa đổi, bổ sung, hồn thiện chặt chẽ, nhất quán các hệ thống các
văn bản quy phạm pháp luật, cơ chế chính sách, các văn bản hướng dẫn, các thể chế, hành lang
pháp lý về quy hoạch, đầu tư, xây dựng, quản lý, giám sát, vận hành đô thị thơng minh.
- Bổ sung hệ thống các tiêu chí, tiêu chuẩn về quy hoạch đô thị thông minh, đô thị tăng trưởng
xanh; xây dựng hệ thống theo dõi, đánh giá quá trình hình thành và phát triển; các hướng dẫn xây
dựng quy chế quản lý, vận hành, kiểm soát q trình phát triển đơ thị thơng minh, mơi trường bền
vững để cộng đồng cùng tham gia xây dựng.
- Đẩy mạnh hệ thống hợp tác giữa các cơ quan, đơn vị và thu hút các công ty CNTT trong
việc xây dựng, phát triển cơ sở hạ tầng công nghệ tiên tiến kết nối và truyền tải dữ liệu lớn, xây
dựng kho dữ liệu và xử lý phân tích nền tảng dữ liệu lớn, vận hành linh hoạt hệ thống dữ liệu số
hóa khơng gian đơ thị và hệ thống cơ sở dữ liệu đô thị quốc gia.

- Đẩy mạnh tiếp cận sử dụng các công nghệ tiên tiến dữ liệu lớn và xây dựng các ứng dụng
thông minh trong việc thực hiện quy hoạch và quản trị phát triển đô thị thông minh, đô thị xanh.
- Cần đổi mới thể chế, cải cách tổ chức bộ máy chính quyền, nâng cao chất lượng đội ngũ cán
bộ, công chức, viên chức nhạy bén, linh hoạt, đẩy mạnh cơ chế giám sát của cộng đồng đối với
hoạt động của chính quyền đơ thị, nâng cao năng lực quản trị đô thị thông minh, xây dựng hồn
chỉnh chính quyền điện tử đơ thị nâng cao năng lực hoạt động trên nền tảng công nghệ dữ liệu lớn
và vận hành hiệu quả mơ hình thành phố thông minh và bền vững về môi trường.
- Tập trung phát triển kinh tế đô thị, phát triển dịch vụ đô thị thông minh, phát triển hệ thống
giao thông công cộng thông minh, giảm phát thải năng lượng, tăng cường năng lực cạnh tranh của
các đô thị.
- Xây dựng tiềm lực phát triển đô thị thông minh và bền vững về mơi trường, theo đó, cần
xây dựng, bồi dưỡng phát triển năng lực, kỹ năng, vai trò trách nhiệm của công dân để trở thành
các công dân thông minh.
- Thúc đẩy đầu tư cho nghiên cứu, chế tạo, ứng dụng khoa học - công nghệ đô thị thông minh.
Thúc đẩy khởi nghiệp sáng tạo, xây dựng các mạng lưới kết nối trao đổi kinh nghiệm, chia sẻ kiến
thức thúc đẩy phát triển đô thị thông minh, môi trường bền vững,…
- Huy động mọi nguồn lực, đa dạng hóa các nguồn vốn đầu tư trong và ngoài nước, áp dụng
các mơ hình hợp tác cơng tư ưu tiên đầu tư kinh phí cho việc phát triển đơ thị thơng minh, giảm
phát thải xấu ra môi trường.
339


QUẢN TRỊ RỦI RO VÀ PHÁT TRIỂN ĐÔ THỊ BỀN VỮNG

- Tích cực thúc đẩy hợp tác quốc tế, trao đổi tiếp nhận chuyển giao công nghệ tiên tiến, hệ
thống dữ liệu về phát triển đô thị thông minh và bền vững. Tăng cường hợp tác, trao đổi thông tin,
hỏi hỏi kinh nghiệm thực tiễn, tiếp nhận trợ giúp đầu tư phát triển đô thị thông minh và bền vững
môi trường từ các quốc gia, tổ chức nước ngoài.
4. Kết luận
Đô thị bền vững thông minh dữ liệu lớn đang là một xu hướng phát triển mới khả thi trong tương

lai được nhiều nhà nghiên cứu chuyên sâu về đô thị đề xuất qua việc chắt lọc những ưu điểm phát triển
bởi hai thành phố bền vững và thông minh. Bài viết tổng hợp lại một số nội dung quan trọng từ những
ý tưởng nghiên cứu điển hình những năm gần đây, được lập luận thuyết phục trên những nền tảng lý
luận tích hợp bởi các mơ hình phát triển thành phố bền vững và thành phố thông minh, để chứng minh
một triển vọng mới cải thiện và thúc đẩy tính bền vững của đơ thị trong xu hướng nền tảng cơng nghệ
dữ liệu lớn đó là “đơ thị bền vững thông minh”. Những minh chứng lý luận tiêu biểu của các nghiên
cứu mới đã mở ra xu hướng cho các nhà nghiên cứu chuyên sâu về đô thị tiếp tục khai thác, củng cố
phát triển các ý tưởng mới để sớm có thể triển khai mơ hình này trong thực tiễn, đồng thời giúp các
quốc gia, chính quyền đơ thị, các nhà quy hoạch đô thị khi nắm bắt được xu hướng mới này sẽ lựa
chọn chiến lược, tiêu chí, giải pháp và hành động phù hợp, trên cơ sở nội lực về tài ngun, đất đai, tài
chính, cơng nghệ tiên tiến xây dựng mục tiêu, kế hoạch lộ trình phù hợp để triển khai phát triển mơ
hình đơ thị bền vững, thông minh trên nền tảng công nghệ tiên tiến với kho dữ liệu khổng lồ nhằm tiếp
tục thúc đẩy tính bền vững của đơ thị, đặc biệt là về khía cạnh mơi trường, tiết kiệm và tái tạo năng
lượng tiên tiến và có thể đối phó những biến đổi khó dự báo, khơng chỉ đối với những quốc gia phát
triển mà cho cả những quốc gia đang phát triển như Viêt Nam.

Tài liệu tham khảo
1. Angelidou, M., Psaltoglou, A., Komninos, N., Kakderi, C., Tsarchopoulos, P., & Panori,
A. (2018). Enhancing sustainable urban development through smart city applications. Journal of
Science and Technology Policy Management.
2. Bhattacharya, T. R., Bhattacharya, A., Mclellan, B., & Tezuka, T. (2020). Sustainable
smart city development framework for developing countries. Urban Research & Practice, 13(2),
180-212.
3. Bibri, S. E. (2018). The IoT for smart sustainable cities of the future: An analytical
framework for sensor-based big data applications for environmental sustainability. Sustainable
cities and society, 38, 230-253.
4. Bibri, S. E. (2020). Advances in the leading paradigms of urbanism and their
amalgamation: compact cities, eco-cities, and data-driven smart cities. Springer Nature.
5. Bibri, S. E. (2021). A novel model for data-driven smart sustainable cities of the future:
the institutional transformations required for balancing and advancing the three goals of

sustainability. Energy Informatics, 4(1), 1-37.
340


RISK GOVERNANCE AND SUSTAINABLE URBAN DEVELOPMENT

6. Bibri, S. E., & Krogstie, J. (2017). Smart sustainable cities of the future: An extensive
interdisciplinary literature review. Sustainable cities and society, 31, 183-212.
7. Bibri, S. E., & Krogstie, J. (2020). Environmentally data-driven smart sustainable cities:
applied innovative solutions for energy efficiency, pollution reduction, and urban
metabolism. Energy Informatics, 3(1), 1-59.
8. Bibri, S. E., & Krogstie, J. (2020). Smart eco-city strategies and solutions for sustainability:
The cases of royal seaport. Stockholm, and Western Harbor, Malmö, Sweden, Urban Science, 4(1),
1-42.
9. Höjer, M., & Wangel, J. (2015). Smart sustainable cities: definition and challenges. In ICT
innovations for sustainability (pp. 333-349). Springer, Cham.
10. Höjer, M., & Wangel, J. (2015). Smart sustainable cities: definition and challenges.
In ICT innovations for sustainability (pp. 333-349). Springer, Cham.
11. International Telecommunications Union (ITU) (2014). Agreed definition of a smart
sustainable city. Focus Group on Smart Sustainable Cities, SSC-0146 version Geneva, 5-6 March.
12. />13. />14. />15. />16. />
341