NGHỊ QUYẾT SỐ 41 CỦA BỘ CHÍNH TRỊ VỀ BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG TRONG THỜI KỲ ĐẨY MẠNH CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA ĐẤT NƯỚC (số 41/NQ-TW ngày 15 tháng 11 năm 2004)

giáo dục
bảo vệ môi trờng trong
các môn học
ở cấp tiểu häc


Một số kiến thức cơ bản về
Môi trờng và giáo dục
bảo vệ môi trờng
Mục tiêu của phần này giúp học viên trả lời đợc các câu hỏi
sau
1. Thế nào là môi trờng?
2. Tại sao phải giáo dục bảo vệ môi trêng?


Học viên làm việc
1. Môi trờng là gì ?
2. Thế nào là môi trờng sống ?
3. Quan niệm của bạn về môi trờng tự
nhiên và môi trờng xà hội ?


ã Môi trờng là gì?
Có nhiều quan niệm về môi trờng
- Môi trờng là một tập hợp các yếu tố xung quanh hay là
các điều kiện bên ngoài có tác động qua lại (trực tiếp,
gián tiếp) tới sự tồn tại và phát triển của sinh vật.
- Theo điều 3 Luật Bảo vệ Môi trờng (2005) Môi trờng
bao gồm các yếu tố tự nhiên và vật chất nhân tạo bao
quanh con ngời, có ảnh hởng đến đời sống, sản xuất, sự
tồn tại, phát triển của con ngời

Tóm lại : Môi trờng bao gồm các yếu tố tự nhiên và
yếu tố vật chất nhân tạo có quan hệ mật thiết với nhau,
bao quanh con ngời, có ảnh hởng tới đời sống, sản xuất,
sự tồn tại, phát triển của con ngời và thiên nhiªn.


2. Thế nào là môi trờng sống ?
- Môi trờng sống của con ngời theo nghĩa rộng là tất
cả các yếu tố tự nhiên và xà hội cần thiết cho sự
sinh sống, sản xuất của con ngời nh tài nguyên
thiên nhiên, đất, nớc và không khí, ánh sáng, công
nghệ, kinh tế, chính trị, đạo đức, văn hoá, lịch sử
và mĩ học.

- Môi trờng sống của con ngời đợc phân
thành : môi trờng sống tự nhiên và môi trờng
sống xà hội


Môi trờng tự nhiên
bao gồm các nhân tố thiên nhiên nh vật lý, hóa học,
sinh học tồn tại ngoài ý muốn của con ngời, nhng
cũng ít nhiều chịu tác động của con ngời. Đó là ánh
sáng mặt trời, núi sông, biển cả, không khí, động,
thực vật, đất nớc Môi trờng tự nhiên cho ta không
khí để thở, đất để xây dựng nhà cửa, trồng cấy, chăn
nuôi, cung cấp cho con ngời các loại tài nguyên cần
cho sản xuất, tiêu thu và là nơi chứa đựng, đồng hóa
các chất thải, cung cấp cho ta cảnh đẹp để giải trí, làm

cho cuộc sèng con ngêi thªm phong phó.


Môi trờng xà hội
Là tổng thể các quan hệ giữa ngời với ngời. Đó là những
luật lệ, thể chế, cam kết, quy định, ớc định ở các cấp
khác nhau nh: Liên hợp quốc, Hiệp hội các nớc, quốc gia,
tỉnh, huyện, cơ quan, làng xÃ, họ tộc, gia đình, tổ nhóm,
các tổ chức tôn giáo, tổ chức đoàn thể, Môi trờng xà hội
định hớng hoạt động của con ngời theo một khuôn khổ
nhất định, tạo nên sức mạnh tập thể thuận lợi cho sự phát
triển, làm cho cuộc sống của con ngêi kh¸c víi thÕ giíi
sinh vËt kh¸c.


Ngoài ra ngời ta còn phân biệt khái niệm Môi trờng nhân tạo
: Bao gồm tất cả các nhân tố vật lí, sinh vật, xà hội do con
ngời tạo nên, làm thành những tiện nghi trong cuộc sống, nh
ô tô, máy bay, nhà ở, công sở, các khu vực đô thị, công viên
và chịu sự chi phối của con ngời.
Môi trờng nhà trờng bao gồm không gian trờng, CSVC trong
trờng nh phòng học, phòng thí nghiệm, thầy giáo, cô giáo,
HS, néi quy cđa trêng, c¸c tỉ chøc x· héi nh §oµn, §éi


Môi trờng theo nghĩa rộng là tất cả các nhân tố
tự nhiên và xà hội cần thiết cho sự sinh sống,
sản xuất của con ngời nh tài nguyên thiên
nhiên, không khí, đất, nớc, ánh sáng, cảnh
quan, quan hệ xà hội

Môi trờng theo nghĩa hẹp bao gồm các nhân tố
tự nhiên và xà hội trực tiếp liên quan tới chất l
ợng cuộc sống con ngời.
Tóm lại, môi trờng là tất cả những gì có xung
quanh ta, cho ta cơ sở để sống và phát triển.


Chức năng của môi trờng


Học viên làm việc
- Môi trờng đóng vai trò đặc biệt quan trọng
trong đời sống của chúng ta. Theo bạn, môi tr
ờng có những chức năng cơ bản nào ?
HÃy mô tả các chức năng của môi trờng
qua một sơ ®å ?


Chức năng chủ yếu
của môI trờng
Không gian sống
của con ngời

Chứa đựng các nguồn
Tài nguyên thiên nhiên

MôI trờng

Lu trữ và cung cấp
các nguồn thông tin

Chứa đựng các phế thải
Do con ngời t¹o ra


M«i trêng cung cÊp kh«ng gian sèng cđa con ngêi và
các loài sinh vật
Khoảng không gian nhất định do môi trờng tự nhiên đem
lại, phục vụ cho các hoạt động sống con ngời nh không khí để
thở, nớc để uống, lơng thực, thực phẩm
Con ngời trung bình mỗi ngày cần 4m3 không khí sạch để
thở, 2,5 lít nớc để uống, một lợng lơng thực thực phẩm để sản
sinh ra khoảng 2000 -2400 calo năng lợng nuôi sống con ngời.
Nh vậy, môi trờng phải có khoảng không gian thích hợp cho
mỗi con ngời đợc tính bằng m2 hay hecta đất để ở, sinh hoạt và
sản xuất.


Môi trờng cung cấp các nguồn tài nguyên cần thiết
phục vụ cho đời sống và sản xuất của con ngời.
Để tồn tại và phát triển, con ngời cần các nguồn tài nguyên
để tạo ra của cải vật chất, năng lợng cần thiết cho hoạt động
sinh sống, sản xuất và quản lí. Các nguồn tài nguyên gồm:
- Rừng: cung cấp gỗ, củi, dợc liệu và cải thiện điều kiện
sinh thái.
- Các hệ sinh thái nông nghiệp cung cấp lơng thực, thực
phẩm.
- Các thủy vực cung cấp nguồn nớc, thuỷ hải sản, năng l
ợng, giao thông thuỷ và địa bàn vui chơi giải trí
- Không khí, nhiệt độ, năng lợng mặt trời, gió, ma

- Các loại khoáng sản, dầu mỏ cung cấp năng lợng và
nguyên liệu cho mọi hoạt động sản xuất và đời sống.


Môi trờng là nơi lu trữ và cung cấp các
nguồn thông tin
Con ngời biết đợc nhiều điều bí ẩn trong quá khứ do các
hiện vật, di chỉ phát hiện đợc trong khảo cổ học; liên kết hiện
tại và quá khứ, con ngời đà dự đoán đợc những sự kiện trong
tơng lai. Những phản ứng sinh lí của cơ thể các sinh vật đÃ
thông báo cho con ngời những sự cố nh bÃo, ma, động đất,
núi lửa Môi trờng còn lu trữ, cung cấp cho con ngời sự đa
dạng các nguồn gen, các loài động vật, các hệ sinh thái tự
nhiên, cảnh quan thiên nhiên


Môi trờng là nơi chứa đựng và phân huỷ các phế thải
do con ngời tạo ra trong cuộc sống.
Con ngời đà thải các chất thải vào môi trờng. Các chất
thải dới sự tác động của các vi sinh vật và các yếu tố môi tr
ờng khác nh nhiệt độ, độ ẩm, không khí... sẽ bị phân huỷ,
biến đổi. Từ chất thải bỏ đi có thể biến thành các chất dinh d
ỡng nuôi sống cây trồng và nhiều sinh vật khác, làm cho các
chất thải trở lại trạng thái nguyên liệu của tự nhiên. Nhng sự
gia tăng dân số, đô thị hoá, công nghiệp hoá làm số lợng chất
thải tăng lên không ngừng dẫn đến nhiều nơi, nhiều chỗ trở
nên quá tải, gây ô nhiễm môi trờng.


Thành phần của môi trờng

Môi trờng là một phạm trù rất rộng, nó bao gồm
đất, nớc, không khí, động vật vµ thùc vËt, rõng, biĨn,
con ngêi vµ cc sèng cđa con ngời. Mỗi lĩnh vực này đ
ợc coi là thành phần của môi trờng và mỗi thành phần
của môi trờng, chính nó lại là môi trờng với đầy đủ ý
nghĩa của nó ( đất là thành phần môi trờng, nhng đất là
một môi trờng và đợc gọi là môi trờng đất. Tơng tự, có
môi trờng nớc, môi trờng không khí, m«i trêng sinh
häc…)


Môi trờng có các thành phần chủ yếu sau:
Thạch quyển hay địa quyển ( lớp vỏ đất đá
ngoài cùng cứng nhất của trái đất)
Thuỷ quyển ( lớp vỏ lỏng không liên tục bao
quanh trái đất: nớc ngọt, nớc mặn)
Sinh quyển ( khoảng không gian có sinh vật c
trú- lớp vỏ sống của trái đất)
Khí quyển (Lớp không khí dày bao bọc thuỷ
và thạch quyển)


¤ nhiƠm m«i trêng


Học viên làm việc
Bằng kinh nghiệm và qua các tài liệu, qua các phơng
tiện thông tin, bạn hÃy thảo luận trong nhóm trả lời
các câu hỏi sau:
- Thế nào là ô nhiễm môi trờng ?

- Mô tả khái quát và cho ví dụ cụ thể về tình trạng
môi trờng của thế giới và của Việt Nam. Nêu nguyên
nhân tình trạng ®ã.