Báo cáo "Thực thi quyền sở hữu trí tuệ tại biên giới - Biện pháp ngăn chặn hữu hiệu đối với các hành vi vi phạm " doc

nghiên cứu - trao đổi
Tạp chí luật học số 3/2004

39





ThS. Nguyễn Thái Mai *
uyn s hu trớ tu (SHTT) c hiu l
cỏc quyn nhõn thõn v ti sn ca cỏc
ch th i vi cỏc sn phm ca trớ tu v
c Nh nc bo h cỏc quyn ú trong
thi gian nht nh. Trong giai on hin nay,
quyn s hu trớ tu ang b xõm phm trờn
nhiu lnh vc khỏc nhau vi cỏc hnh vi a
dng v phc tp, trong ú ph bin l hnh
vi xut nhp khu "hng gi"; "hng nhỏi"
qua biờn gii. Thc trng ny ang din ra
tng i phc tp mt s ca khu ti cỏc
tnh biờn gii gia Vit Nam vi cỏc nc
lỏng ging nh Trung Quc, Lo, Cmpuchia.
ngn chn cỏc hnh vi vi phm quyn s
hu trớ tu, bo m cỏc quyn v li ớch hp
phỏp cho cỏc ch s hu quyn s hu trớ tu,
vic thc thi quyn s hu trớ tu ti biờn gii
(hay cũn gi l bin phỏp kim soỏt biờn gii)
trong giai on hin nay cú ý ngha c bit

quan trng.
hiu rừ hn v bin phỏp ny, bi vit
di õy s tp trung phõn tớch mt s ni
dung phỏp lớ quan trng trong vic thc thi
quyn SHTT ti biờn gii thụng qua vic
nghiờn cu v phõn tớch cỏc quy nh trong
iu c quc t v cỏc quy nh trong phỏp
lut Vit Nam.
1. Tm ỡnh ch thụng quan i vi
hng hoỏ xut, nhp khu l ni dung u
tiờn ca vic thc thi quyn s hu trớ tu
ti biờn gii
Theo quy nh ti iu 51 Hip nh v
mt s khớa cnh liờn quan n thng mi
ca quyn s hu trớ tu (TRIPS),
(1)
iu 15
Hip nh thng mi Vit Nam - Hoa Kỡ,
(2)

iu 57 Lut hi quan Vit Nam,
(3)
vic thc
thi quyn s hu trớ tu ti biờn gii c bt
u bng vic c quan hi quan ra quyt nh
tm ỡnh ch thụng quan i vi hng hoỏ
xut, nhp khu. iu ny cú ngha l c
quan hi quan tm ỡnh ch lm cỏc th tc
thụng quan i vi hng hoỏ xut, nhp khu.
V c bn, vic ỡnh ch thụng quan i

vi hng hoỏ ch c ỏp dng trong hai
trng hp:
+ Th nht, khi ch th quyn s hu trớ
tu cú c s hp phỏp nghi ng rng hot
ng xut, nhp khu hng hoỏ vi phm
quyn s hu trớ tu ca mỡnh lm n gi ti
c quan hi quan yờu cu tm ỡnh ch thụng
quan i vi hng hoỏ xut, nhp khu;
+ Th hai, cỏc c quan cú thm quyn
hnh ng mt cỏch ch ng trong vic tm
ỡnh ch vic thụng quan i vi hng hoỏ.
Q

* Ging viờn Khoa lut quc t

Tr

ng

i hc lut H
N
i



nghiªn cøu - trao ®æi
40
T¹p chÝ luËt häc sè 3/2004

Đây là trường hợp các cơ quan có thẩm quyền

đã có được chứng cứ khẳng định quyền sở
hữu trí tuệ đang bị xâm phạm và yêu cầu cơ
quan hải quan tạm đình chỉ thông quan đối
với hàng hoá mà không cần phải có đơn của
chủ sở hữu quyền sở hữu trí tuệ (Điều 58
Hiệp định TRIPS).
Như vậy, việc tạm đình chỉ thông quan
đối với hàng hoá xuất, nhập khẩu được xem
là giai đoạn đầu tiên không thể thiếu trong
việc thực thi quyền sở hữu trí tuệ tại biên
giới. Tuy nhiên, ở giai đoạn này chưa được
phép áp dụng bất cứ biện pháp chế tài nào đối
với hàng hoá và đối với người nhập khẩu,
xuất khẩu cho tới khi có bằng chứng rõ ràng
hoặc có quyết định chính thức của cơ quan có
thẩm quyền về việc vi phạm.
2. Ngăn chặn và loại bỏ ngay lập tức
hàng hoá xuất, nhập khẩu đã và sẽ vi
phạm quyền sở hữu trí tuệ là mục đích
chính của việc thực thi quyền sở hữu trí
tuệ tại biên giới
Theo quy định tại Điều 59 Hiệp định
TRIPS và khoản 12 Điều 15 Hiệp định
thương mại Việt Nam - Hoa Kì, trong
trường hợp có bằng chứng rõ ràng về sự vi
phạm quyền sở hữu trí tuệ, tất cả các hàng
hoá bị hải quan tạm đình chỉ thông quan
trên sẽ bị xử lí theo các cách thức sau ngay
tại biên giới:
+ Loại bỏ và tiêu huỷ hàng hoá bị vi

phạm ra khỏi các kênh thương mại mà không
có bất kì sự bồi thường nào;
+ Loại bỏ các nguyên liệu và các phương
tiện sử dụng chủ yếu trong việc tạo ra hàng
hoá vi phạm khỏi các kênh thương mại không
có bất kì sự bồi thường nào theo cách thức
giảm đến mức tối thiểu nguy cơ xảy ra các vi
phạm tiếp theo;
+ Đối với hàng hoá giả: Việc loại bỏ nhãn
hiệu hàng hoá đã được gắn bất hợp pháp
không được coi là đủ để cho phép giải phóng
hàng hoá đó vào các kênh thương mại (trừ
trường hợp ngoại lệ).
Tương tự, khoản đ Điều 14 Nghị định số
101/CP ngày 31/12/2001 của Chính phủ quy
định chi tiết thi hành một số điều của Luật
hải quan Việt Nam về thủ tục hải quan, chế
độ kiểm tra, giám sát hải quan cũng quy
định: “Trường hợp người yêu cầu tạm dừng
chứng minh được chủ hàng hoá xuất khẩu,
nhập khẩu đã vi phạm quyền sở hữu trí tuệ
thì chủ hàng hoá và hàng hoá được xử lí
theo quy định của pháp luật. Chủ hàng hoá
xuất khẩu, nhập khẩu chịu trách nhiệm trước
pháp luật”.
Tuy nhiên, theo quy định của Hiệp định
TRIPS các biện pháp xử lí trên sẽ không được
áp dụng trong các trường hợp sau:
+ Gây tổn hại đến quyền khiếu kiện của
chủ thể quyền và quyền của bị đơn khi yêu

cầu cơ quan xét xử xem xét lại vụ việc;
+ Trái hiến pháp hiện hành của nước
xuất, nhập khẩu;
+ Hoạt động của các cơ quan nhà nước và
công chức nhà nước nếu những hành vi của
họ được thực hiện hoặc được dự định thực
hiện một cách thiện chí (không nhằm mục
đích xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ).
Các biện pháp xử lí trên được coi là nội
dung chính của việc thực thi quyền sở hữu trí
tuệ tại biên giới. Theo đó không những tất cả
các hàng hoá vi phạm quyền SHTT bị loại bỏ
khỏi các hoạt động thương mại mà các nguy


nghiên cứu - trao đổi
Tạp chí luật học số 3/2004

41

c dn n vic vi phm tip theo cng b
ngn chn. Nhng ch ti ny c xem l cú
ý ngha quan trng trong giai on hin nay
khi hng hoỏ vi phm quyn s hu trớ tu
ang trn ngp trong th trng t do bng
con ng nhp khu v xut khu.
3. Quyn v li ớch hp phỏp ca cỏc
bờn ch th, s n nh v phỏt trin ca
cỏc quan h thng mi l nhng vn
phỏp lớ quan trng luụn c m bo

trong quỏ trỡnh thc thi quyn s hu tớ
tu ti biờn gii
Vic thc thi quyn SHTT ti biờn gii
liờn quan trc tip n quyn v ngha v ca
hai bờn ch th: Ch s hu hp phỏp ca
quyn s hu trớ tu - bờn np n yờu cu
ỡnh ch vic thụng quan i vi hng hoỏ
(gi l ch th quyn) v ch s hu i vi
hng hoỏ xut, nhp khu - bờn cú hng hoỏ
b tm ỡnh ch thụng quan (gi l bờn xut,
nhp khu).
Bo v quyn v li ớch hp phỏp ca cỏc
ch th cng nh s n nh ca cỏc quan h
thng mi trong trng hp ỏp dng bin
phỏp thc thi quyn s hu trớ tu ti biờn
gii l ni dung quan trng luụn c cỏc
iu c quc t cng nh phỏp lut ca Vit
Nam ghi nhn. Theo ú cỏc bờn cú cỏc quyn
v ngha v c bn sau:
* i vi ch th quyn
Cú quyn lm n gi ti cỏc c quan cú
thm quyn yờu cu hi quan tm ỡnh ch
vic thụng quan i vi hng hoỏ xut nhp
khu. Trong n ch th quyn phi nờu rừ:
+ Bng chng v s vi phm quyn
SHTT;
+ Mụ t chi tit v hng hoỏ c
quan hi quan cú th nhn bit c hng
hoỏ ú;
+ Np khon tin t cc hoc tin bo

chng tng ng bo v quyn li
ca b n (ngi b coi l cú hng hoỏ xut,
nhp khu vi phm quyn s hu trớ tu) v
c quan cú thm quyn cng nh ngn chn
s lm dng trong vic np n (theo quy
nh ca phỏp lut Vit Nam, khon tin ny
bng 20% tr giỏ lụ hng theo giỏ ghi trong
hp ng).
+ Trong trng hp xy ra vic thit hi
do yờu cu tm dng khụng ỳng gõy ra
ngi np n yờu cu tm dng phi bi
hon cho ngi nhp khu, xut khu hng
hoỏ. Thanh toỏn cỏc chi phớ lu kho bói, bo
qun hng hoỏ v cỏc chi phớ phỏt sinh cho
c quan hi quan v cỏc c quan t chc, cỏ
nhõn khỏc cú liờn quan theo quy nh ca
phỏp lut.
* i vi bờn nhp khu, xut khu
Cú quyn yờu cu lm th tc thụng quan
cho hng hoỏ trong cỏc trng hp sau:
+ Khi thi hn ỡnh ch vic thụng quan
ó chm dt (theo quy nh ca phỏp lut
Vit Nam, thi hn tm dng l 10 ngy k t
ngy quyt nh tm dng c ban hnh;
thi hn ny cú th c kộo di thờm 10
ngy trong trng hp ngi yờu cu tm
dng cú n xin kộo di thi hn trờn) ngi
yờu cu tm dng khụng a ra c bng
chng hay kt lun ca c quan, t chc cú
thm quyn chng minh lụ hng xut, nhp

khu vi phm quyn s hu trớ tu;
+ Cỏc c quan nh nc cú thm quyn


nghiên cứu - trao đổi
42
Tạp chí luật học số 3/2004

hoc to ỏn khụng cú vn bn yờu cu c
quan hi quan bn giao hng hoỏ ang b tm
dng th tc hi quan gii quyt.
Ngoi ra, m bo nguyờn tc cụng
khai, minh bch c ch th quyn v ngi
nhp khu u cú quyn:
+ c thụng bỏo ngay v vic tm ỡnh
ch thụng quan i vi hng hoỏ xut nhp
khu ca hi quan;
+ Cú c hi nh nhau trong vic trỡnh by
ý kin v yờu cu thanh tra i vi cỏc hng
hoỏ xut, nhp khu b tm ỡnh ch thụng
quan chng minh cho yờu cu ca mỡnh.
Tuy nhiờn, theo quy nh ca Hip nh
TRIPS v Hip nh thng mi Vit Nam -
Hoa Kỡ, vic thc thi quyn SHTT ti biờn
gii s khụng ỏp dng i vi cỏc trng
hp sau:
+ Hng hoỏ quỏ cnh;
+ Hng hoỏ vi s lng nh khụng mang
tớnh thng mi;
+ Hng hoỏ cú trong hnh lớ cỏ nhõn.

Nh vy, mc dự vic thc thi quyn s
hu trớ tu ti biờn gii l rt cn thit v cú ý
ngha quan trng trong vic ngn chn cỏc
hnh vi vi phm quyn s hu trớ tu song
bin phỏp ny phi c thc hin trờn
nguyờn tc khụng c xõm phm ti cỏc
quyn v li ớch hp phỏp ca cỏc bờn ch th
cng nh hn ch n mc ti a s nh
hng ca nú ti s tn ti v phỏt trin cỏc
quan h dõn s quc t trong ú bao gm c
cỏc quan h thng mi.
Thc thi quyn s hu trớ tu ti biờn gii
l mt trong nhng bin phỏp hu hiu
ngn chn cỏc hnh vi vi phm quyn s hu
trớ tu c phỏp lut quc t v phỏp lut
quc gia ghi nhn. Mc ớch chớnh ca bin
phỏp ny l ngn chn v loi b hng hoỏ vi
phm quyn s hu trớ tu khụng c phộp
xõm nhp vo th trng t do t cỏc hot
ng xut, nhp khu. Thụng qua ú bo
m quyn v li ớch hp phỏp ca ch s
hu quyn s hu trớ tu v to ra s cnh
tranh lnh mnh gia cỏc bờn trong thng
mi quc t.
Vit Nam, vn thc thi quyn SHTT
ti biờn gii c quy nh trong Hip nh
thng mi Vit Nam - Hoa Kỡ, Lut hi
quan v cỏc vn bn hng dn Lut hi
quan. õy l cỏc c s phỏp lớ ch yu
trin khai vic thc thi quyn s hu trớ tu

biờn gii mt cỏch cú hiu qu. Thc hin tt
cỏc quy nh ny trong giai on hin nay
khụng ch gúp phn bo v cỏc quyn v li
ớch hp phỏp ca ch s hu quyn s hu trớ
tu m cũn cú ý ngha quan trng trong vic
lnh mnh húa cỏc quan h kinh t - thng
mi; bo v ch quyn kinh t ca t nc
cng nh s n nh ca cỏc quan h xó hi.
Trong quỏ trỡnh ỏp dng Hip nh v phỏp
lut Vit Nam nu cú s khỏc bit gia cỏc
quy nh trong Hip nh v phỏp lut Vit
Nam, cỏc quy nh trong Hip nh s c u
tiờn ỏp dng (khon 1 iu 5 lut hi quan)./.

(1). Hip nh TRIPS - Hip nh v mt s khớa
cnh liờn quan n thng mi ca quyn s hu
trớ tu -1993.
(2). Hip nh thng mi Vit Nam - Hoa Kỡ kớ kt
ngy 13/07/2000 v cú hiu lc t ngy 11/12/2001).
(3). Lut hi quan Vit Nam c Quc hi
thụng qua ngy 29/06/2001 v cú hiu lc t
ngy 01/01/2002.