Báo cáo " Xu thế hình thành và phát triển của Luật Hợp đồng Trung Quốc " pdf

Nhà nớc và pháp luật nớc ngoài
68

tạp chí luật học số
11
/2009





GS. Mễ Lơng *
ic ban hnh Lut hp ng ca Trung
Quc thỏng 3 nm 1999 ó ỏnh du
s ra i ca h thng phỏp lut hp ng
Trung Quc ng i. Thc tin 10 nm
qua cho thy vic thi hnh Lut hp ng ó
gúp phn xõy dng th ch kinh t th trng
ca Trung Quc. Ngc li, s phỏt trin v
thay i v kinh t xó hi, khoa hc k thut
ca Trung Quc cng nh hng ti s hỡnh
thnh v phỏt trin ca phỏp lut hp ng
Trung Quc.
Xu th phỏt trin ca phỏp lut hp ng
Trung Quc ng i chu nhng nh
hng ln sau:
Mt l thỏch thc ca ton cu hoỏ:
Trong th k XX va qua, c bit l sau khi
kt thỳc chin tranh lnh, th trng th gii

dn c hỡnh thnh, nn kinh t cng phỏt
trin nhanh chúng theo xu hng ton cu
hoỏ. iu ú lm cho ngun vn lu thụng
trờn ton cu ngy cng tng, hiu ớch tin t
v nhng nguy c cng ngy cng tng. Do
nh hng ca ton cu hoỏ, phỏp lut hp
ng vi vai trũ l quy tc giao dch chung
cng khụng ngng c quc t hoỏ.
Hai l thỏch thc ca s phỏt trin kinh
t th trng i vi phỏp lut hp ng:
Trong xó hi hin i, khi c cu kinh t xó
hi phỏt sinh nhng bin ng ln, cỏc t
chc xó hi phỡnh to cha tng cú, lng
on gia tng, sn xut xó hi v tiờu dựng
u quy mụ ln, lnh vc s nghip cụng
phỏt trin nhanh chúng, vn bo h cho
ngi lao ng v ngi tiờu dựng ngy
cng tr nờn núng bng rừ rt. Do s phỏt
trin nhanh chúng ca nn kinh t th trng,
s bỡnh ng thc cht ca quỏ trỡnh giao
dch gia cỏc ch th dõn s tr thnh vn
quan trng. iu ú cú ngha l bờn cnh cỏc
doanh nghip cú quy mụ ln vi thc lc
hựng hu nh cỏc tp on a quc gia l
qung i ngi tiờu dựng ngy cng ụng
hn, cho dự khi h thnh lp hp ng v
mt hỡnh thc l bỡnh ng vi nhau nhng
thc cht thỡ nng lc m phỏn khụng bỡnh
ng. tng cng s an ton cho giao
dch v duy trỡ cụng bng ca Lut hp ng,

m bo quyn li ngi tiờu dựng, xu th
phỏt trin quan trng ca Lut hp ng
chớnh l tng cng qun lớ t do ca hp
ng. iu ny biu hin ch yu vic hp
ng ngy nay ó vn dng cỏc nguyờn tc
v s trung thc v chõn thnh, cho phộp
V

* Trung tõm nghiờn cu lut ụng Nam
Trng i hc tng hp Võn Nam Trung Quc


Nhà nớc và pháp luật nớc ngoài
tạp chí luật học số
11
/2009




69
quan to can thip vo quan h hp ng.
iu ú ó nh hng mnh ti lớ lun trng
tõm ca hp ng truyn thng v s t
quyt nh ca cỏc ng s.
Ba l s phỏt trin mnh m ca khoa
hc k thut trong thi i ngy nay: S phỏt
trin ca h thng mng hin i cng nh k
thut mỏy tớnh v k thut sinh hc ó
mang n thỏch thc i vi Lut hp ng.

S phỏt trin nhanh chúng ca mng li
liờn lc v k thut in t ó gõy ra nhng
nh hng to ln. Nu nh trong phỏp lut
dõn s c a ra lớ lun v s th hin ý
thc t ng hoỏ thỡ trong lnh vc thng
mi in t, s m bo li ớch ca ngi
tiờu dựng ngy cng tr nờn quan trng.
Trung Quc hin nay, ngoi xu th
hn ch t do hp ng ra, Lut hp ng
cũn chu nh hng ca nhng xu th phỏt
trin sau:
a. S gii hn v cỏc iu khon mu
ca hp ng
iu khon mu l mt trong nhng tiờu
chớ quan trng i vi s phỏt trin ca
Lut hp ng th k XX. S xut hin ca
iu khon mu khụng ch thay i hỡnh
thc truyn thng m cũn mang n thỏch
thc cho nguyờn tc t do hp ng. Cỏc
nc u ó ln lt tin hnh quy nh v
iu khon mu thụng qua vic thay i
phỏp lut hoc cỏc c ch n l. Lut bo
v ngi tiờu dựng Trung Quc cng ó
tng a ra nhng quy nh i vi iu
khon mu, Lut hp ng cng ó a ra 3
quy nh v hp ng mu. iu 39 Lut
hp ng ó xỏc nh iu khon mu ch
c thnh lp d phũng khi mt bờn
ng s s dng nhiu ln a ra cho
bờn th ba tip nhn, khi trong quỏ trỡnh xỏc

lp hp ng cỏc bờn khụng cú iu kin
thng lng trc tip vi nhau. Trung
Quc tng cng qun lớ i vi iu khon
mu ny bo v quyn li ca ngi tiờu
dựng, ch yu nm 3 quy nh sau: Mt l
bo m ngi lp nờn iu khon mu phi
dựng nhng phng thc hp lớ nhc i
tỏc chỳ ý ti cỏc iu khon gii hn trỏch
nhim ca bờn a ra iu khon mu. Hai
l nghiờm cm ngi lp nờn cỏc iu
khon mu li dng iu khon ny
trỏnh trỏch nhim cho mỡnh v tng thờm
trỏch nhim ca i tỏc. Ba l khi gii thớch
v iu khon mu cn a ra li gii thớch
bt li hn cho bờn a ra iu khon mu.
Nhng quy nh ny khụng ch bo v
quyn li cho bờn cú v trớ kinh t yu hn
m cũn cú th phũng v gii hn vic
cụng ti v doanh nghip gõy nh hng bt
li n li ớch ca ngi tiờu dựng.
b. M rng ngha v hp ng
Vic m rng ngha v hp ng ch
yu biu hin vic ngha v kốm theo tr
thnh ni dung quan trng ca hp ng.
Ngha v kốm theo c sinh ra khi ng
s da theo cỏc nguyờn tc v thc hin hp
ng, da theo tớnh cht, mc ớch v thụng
l giao dch ca hp ng. Do loi ngha v
ny kốm theo ngha v hp ng nờn c

Nhµ n−íc vµ ph¸p luËt n−íc ngoµi
70

t¹p chÝ luËt häc sè
11
/2009
gọi là nghĩa vụ kèm theo. Nó mở rộng nghĩa
vụ vốn có trong hợp đồng trên nguyên tắc
thủ tín và trung thực, có ích cho việc tăng
cường đạo đức và uy tín trong giao dịch
thương mại. Đặc biệt là nghĩa vụ kèm theo
còn có thể tự động trở thành nội dung hợp
đồng, có ích cho việc hướng đương sự
thành lập và thực hiện hợp đồng trên cơ sở
đạo đức kinh doanh. Luật hợp đồng Trung
Quốc xác định nghĩa vụ hợp đồng trên cơ sở
uy tín và trung thực, nghĩa vụ trong và sau
khi thi hành hợp đồng đã thể hiện xu thế
phát triển của pháp luật hợp đồng đương đại
Trung Quốc.
c. Mở rộng hiệu lực hợp đồng và phá vỡ
tính tương đối của hợp đồng
Hiện lực hợp đồng thể hiện ở chỗ hợp
đồng sau khi được xác lập hợp pháp sẽ được
pháp luật công nhận và bảo vệ. Hiệu lực hợp
đồng về cơ bản có những đặc điểm sau: Về
chủ thể, hiệu lực hợp đồng chỉ tồn tại giữa
các đương sự, trên thực tế được coi như quy
tắc mang tính tương đối cơ bản của Luật hợp

đồng. Về mặt nội dung, nghĩa vụ hợp đồng
được giới hạn bởi luật pháp và các nghĩa vụ
luật định này chỉ được áp dụng trong trường
hợp các bên không có thoả thuận; về mặt
thời gian, nghĩa vụ hợp đồng chỉ phát sinh
trong giai đoạn từ khi hợp đồng được xác lập
cho đến khi chấm dứt hiệu lực, trách nhiệm
tương ứng là vi phạm hợp đồng. Trong quá
trình diễn biến từ cận đại đến hiện đại của
Luật hợp đồng, hiệu lực hợp đồng đều có
những thay đổi to lớn. Về mặt chủ thể, hiệu
lực hợp đồng từ việc giới hạn đương sự mở
rộng ra đối với cả người thứ ba ở những tình
huống quan hệ bên ngoài. Do vậy hợp đồng
ngoài cơ sở hiệu lực truyền thống ra còn có
những hiệu lực khác. Về mặt nội dung, các
bên ngoài việc phải thực hiện những nghĩa
vụ của mình được quy định trong hợp đồng
ra còn phải chú ý đến những nguyên tắc khác
về sự trung thực và uy tín. Qua đó có thể nói
rằng việc vận dụng nghĩa vụ kèm theo về
mặt lí thuyết đã mở rộng phạm vi nghĩa vụ
của các đương sự. Về mặt thời gian, nghĩa
vụ hợp đồng chỉ phát sinh trong giai đoạn
hợp đồng được hình thành và kết thúc, từ đó
trách nhiệm của Luật hợp đồng hiện đại
cũng được biểu hiện bằng 3 hình thức khác
nhau là trách nhiệm khi vi phạm, trách
nhiệm do bỏ lỡ hợp đồng (trách nhiệm trước
hợp đồng) và trách nhiệm sau hợp đồng.

Tính tương đối của hợp đồng hoặc tính
tương đối nghĩa vụ là phần cơ bản trong chế
định hợp đồng, cũng là tiêu chuẩn quan
trọng phân biệt chế định hợp đồng với các
chế định khác của luật dân sự. Từ đó tính
tương đối trong hợp đồng cũng chịu ảnh
hưởng nghiêm trọng, chủ yếu biểu hiện ở
những mặt sau: Một là tăng cường việc bảo
vệ lợi ích của người tiêu dùng, đột phá tính
tương đối của quyền yêu cầu, ví dụ như
trong lĩnh vực trách nhiệm của nhà sản xuất,
nhằm tăng cường việc bảo vệ lợi ích của
người tiêu dùng, luật pháp thừa nhận người
tiêu dùng có thể có quyền “yêu cầu trực tiếp”.
Hai là nhằm tăng cường việc bảo vệ người


Nhà nớc và pháp luật nớc ngoài
tạp chí luật học số
11
/2009




71
cú quyn yờu cu, ó tha nhn rng rói ch
m bo an ton cho quyn yờu cu v
ngi th ba trong hp ng. Ba l hiu lc
i vi ti sn th chp quyn yờu cu.

d. S giao thoa v nh hng ln nhau
ca Lut hp ng v Lut chng xõm phm
quyn li
Trong xó hi hin i, do nhu cu m
bo quyn li nờn Lut chng xõm phm
quyn li ngy cng phỏt trin, ch yu th
hin quyn t cỏch con ngi, quyn t do
thõn th v s hu trớ tu Sau khi bc
vo th k XX, do khoa hc k thut v trỡnh
qun lớ ngy cng phỏt trin nờn s hu
trớ tu ó tr thnh lnh vc phỏt trin nhanh
nht trong Lut chng xõm phm quyn li.
c bit l phm vi ca Lut ny ngy cng
c m rng, thỳc y s giao thoa v nh
hng ln nhau ca Lut hp ng v Lut
chng xõm phm quyn li.
e. Tng cng bo v li ớch ngi
tiờu dựng
Vic tng cng bo v li ớch ngi
tiờu dựng chim v trớ quan trng trong lut
dõn s. Khi nn kinh t hng hoỏ phỏt trin
cha cao, ngi sn xut ch yu cú quy mụ
nh l v phõn tỏn nờn khụng chim a v
quan trng trong nn kinh t. T th k XV
n th k XVIII, do s phỏt trin ca ch
ngha kh c t do nờn gia cỏc nh buụn
v ngi tiờu dựng thng s dng nguyờn
tc t thng nht vi nhau. Cho n th k
XIX, to ỏn vn thng khụng can thip vo
mi quan h giao dch gia nh buụn v

ngi tiờu dựng. T th k XIX tr li õy,
cựng vi s phỏt trin ca th trng, cỏc
cụng ti v tp on ln cng dn xut hin,
s lng on ca nú i vi sn xut v kinh
doanh cng tng lờn. Trong quan h giao
dch, ngi tiờu dựng thng yu th hn
nhng cụng ti, tp on ln. Trong nhng
nm 50 - 60 ca th k XX, cựng vi s phỏt
trin kinh t, cỏc quc gia phng Tõy
cng n ra cuc vn ng cho quyn li
ngi tiờu dựng. Cựng lỳc ú, lut phỏp cỏc
nc cng y mnh vic bo h quyn li
ca ngi tiờu dựng nh a ra cỏc gii hn
v hỡnh thc iu khon, tng cng cỏc
bin phỏp qun lớ v bo v, suy xột n cỏc
kh nng ngi tiờu dựng do khụng cn
trng khi giao dch, cỏc nc u cú quy
nh v quyn ca ngi tiờu dựng sau khi
giao dch
f. Xỏc nh ngha v bt buc giao kt
hp ng
Vic xỏc nh ngha v bt buc giao kt
ny tin hnh trong nhng trng hp c
bit khi cỏ nhõn hoc doanh nghip cú yờu
cu ca cỏ nhõn v giao kt hp ng vi cỏ
nhõn ú, nu khụng cú lớ do chớnh ỏng thỡ
khụng c t chi vic giao kt hp ng.
Lut hp ng ca Trung Quc ó quy nh
vic xỏc nh ngha v bt buc giao kt ti
iu 289: Ngi theo ngnh vn ti cụng

cng khụng c t chi yờu cu vn ti
chớnh ỏng v hp lớ ca khỏch du lch .
Quy nh ny ó xỏc nh ngha v bt buc
giao kt ca ngi vn ti cụng cng./.