luận văn thạc sĩ biện pháp tâm lý – sư phạm phát triển ý chí cho học viên trong quá trình đào tạo ở trường sĩ quan chỉ huy kỹ thuật thông tin

Mục lục
Trang
Mở đầu
Chơng C S Lí LUN, THC TIN CA VẤN ĐỀ PHÁT
1

3

TRIỂN Ý CHÍ CỦA HỌC VIÊN TRONG QUÁ TRÌNH
ĐÀO TẠO Ở TRƯỜNG SĨ QUAN CHỈ HUY - KỸ
THUẬT THÔNG TIN
1.1. Sơ lược lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.2. Các khái niệm cơ bản
1.3. Đặc điểm, các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển ý chí cho học

7
7
13

viên trong q trình đào tạo
1.4 Tiêu chí đánh giá ý chí của học viên trường Sĩ quan Chỉ huy -

22
33

Ch¬ng

Kỹ thuật Thơng tin trong q trính đào tạo
THỰC TRẠNG, BIỆN PHÁP TÂM LÝ - SƯ PHẠM

2

PHÁT TRIỂN Ý CHÍ CHO HỌC VIÊN TRONG QUÁ
TRÌNH ĐÀO TẠO Ở TRƯỜNG SĨ QUAN CHỈ HUY - KỸ
THUẬT THÔNG TIN
2.1. Nghiên cứu thực trạng ý chí của học viên, phát triển ý chí cho

37

học viên trong quá trình đào tạo
2.2. Biện pháp tâm lý - sư phạm phát triển ý chí cho học viên

37

trong quá trỡnh o to
Kết luận Và KIếN NGHị
Danh mục tài liệu tham kh¶o
Phơ lơc

71
83
85
89


3
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Giáo dục - đào tạo nguồn nhân lực phục vụ nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc là nhiệm vụ chung của các nhà trường quân sự. Nghị quyết 86 của Đảng ủy
Quân sự Trung ương một lần nữa khẳng định: “... Đào tạo đội ngũ cán bộ có phẩm

chất chính trị vững vàng, đạo đức cách mạng trong sáng, tuyệt đối trung thành với
Đảng, với Tổ quốc và nhân dân... đáp ứng yêu cầu phát triển của sự nghiệp xây
dựng Quân đội nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, xây
dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa” [7, tr.12].
Ngày nay, để hình thành đội ngũ cán bộ, sĩ quan có các phẩm chất và năng
lực tương ứng với nhiệm vụ đặt ra cần giáo dục phát triển, hoàn thiện các phẩm chất
nhân cách, đặc biệt là các phẩm chất ý chí của họ ngay khi là học viên ở nhà trường
qn sự. Bởi ý chí có vai trị rất quan trọng trong q trình hoạt động vượt khó của
mỗi người thanh niên nói chung và người học viên trong nhà trường quân sự nói
riêng trong hoạt động học, rèn luyện; ý chí là sức mạnh tinh thần giúp họ vượt qua
mọi khó khăn, hồn thành các nhiệm vụ và chức trách được giao trong QTĐT và
thực tiễn công tác; tự hồn thiện, phát triển các phẩm chất cho chính bản thân. Chủ
tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Khơng có việc gì khó, chỉ sợ lịng khơng bền, đào núi
và lấp biển, quyết chí ắt làm nên” [29, tr.231].
TSQCHKTTT là trung tâm đào tạo cán bộ, sĩ quan thông tin cho toàn quân.
Các HV đào tạo tại Nhà trường sau khi tốt nghiệp sẽ là những cán bộ, sĩ quan thông
tin quân sự, thực hiện nhiệm vụ trên mọi miền Tổ quốc. Trong những năm qua các
thế hệ HV Nhà trường đã khơng ngừng nỗ lực hồn thành tốt các nhiệm vụ HT, RL
trong QTĐT, phát huy tốt trình độ, năng lực sau khi tốt nghiệp về đơn vị công tác.
Tuy nhiên, trước mục tiêu, yêu cầu về đào tạo đội ngũ cán bộ, sĩ quan thơng tin có
trình độ cao đã xuất hiện một bộ phận HV hoàn thành các nhiệm vụ HT, RL ở mức
độ trung bình, cùng với đó một bộ phận HV tốt nghiệp tại Nhà trường chưa đáp ứng
được yêu cầu, đòi hỏi của điều kiện công tác ở đơn vị. Sự bất cập trên do nhiều
ngun nhân, trong đó HV cịn thiếu ý chí khắc phục khó khăn để vươn lên chiếm


4
lĩnh tri thức, kỹ xảo, kỹ năng cần thiết đáp ứng u, cầu địi hỏi của thực tiễn cơng
tác là nguyên nhân quan trọng nhất.
Để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ giáo dục - đào tạo, một trong những yêu cầu

cấp thiết đặt ra đối với Nhà trường là phải phát huy vai trò của các lực lượng giáo
dục và tăng cường giải pháp nhằm phát triển ý chí cho HV. Nghị quyết Đại hội Đại
biểu lần thứ XIV Đảng bộ TSQCHKTTT, nhiệm kỳ 2010 – 2015, đã khẳng định:
“Quản lý, bồi dưỡng, giáo dục, rèn luyện nâng cao chất lượng toàn diện cho học
viên để họ vượt qua các khó khăn trong q trình đào tạo hình thành và phát triển ý
chí, phát triển nhân cách tồn diện là nhiệm vụ trước mắt và lâu dài” [8, tr.6].
Về phương diện lý luận, đã có nhiều cơng trình nghiên cứu về ý chí trong các
cấp học, các lĩnh vực hoạt động với các lứa tuổi khác nhau. Nhưng chưa có nhiều
cơng trình nghiên cứu về ý chí của HV qn sự, đặc biệt là phát triển ý chí của HV
trong QTĐT một cách có hệ thống.
Xuất phát từ các lí do trên, chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài: “Biện pháp
tâm lý – sư phạm phát triển ý chí cho học viên trong quá trình đào tạo ở Trường
Sĩ quan Chỉ huy - Kỹ thuật Thơng tin ”.
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
* Mục đích nghiên cứu
Phân tích làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn vấn đề phát triển ý chí cho HV
trong QTĐT, trên cơ sở đó đề xuất các biện pháp tâm lý - sư phạm nhằm phát triển
ý chí cho HV trong QTĐT ở TSQCHKTTT.
* Nhiệm vụ nghiên cứu
Đề tài giải quyết những nhiệm vụ sau:
Làm rõ cơ sở lý luận của vấn đề phát triển ý chí cho HV trong QTĐT.
Phân tích, đánh giá thực trạng ý chí của HV, từ đó chỉ ra nguyên nhân của
thực trạng.
Đề xuất biện pháp tâm lý - sư phạm phát triển ý chí cho HV trong QTĐT ở
TSQCHKTTT.


5
3. Đối tượng, khách thể, phạm vi nghiên cứu
* Đối tượng nghiên cứu

Biện pháp tâm lý – sư phạm phát triển ý chí cho HV
* Khách thể nghiên cứu
HV, cán bộ, giảng viên ở TSQCHKTTT.
* Phạm vi nghiên cứu
Do thời gian và điều kiện có hạn nên chúng tơi chỉ tập trung nghiên cứu ở
phạm vi HV sĩ quan cấp phân đội trình độ đại học của TSQCHKTTT.
4. Giả thuyết khoa học
Ý chí của HV TSQCHKTTT là một q trình tâm lý ảnh hưởng trực tiếp đến
kết quả hoạt động HT, RL của họ trong QTĐT. Nếu tăng cường công tác giáo dục,
nâng cao nhận thức, xây dựng động cơ, ý thức trách nhiệm của người học viên trong
quá trình đào tạo; tích cực đổi mới nội dung, phương pháp dạy học; phát huy vai trò
của đội ngũ cán bộ, giảng viên, luôn đặt ra yêu cầu cao để học viên rèn luyện; nêu
cao tính tích cực tự học, tự rèn luyện; tính đấu tranh tự phê bình và phê bình của học
viên; xây dựng mơi trường văn hóa sư phạm thuận lợi cho học viên học tập, rèn luyện
đáp ứng mục tiêu, yêu cầu đào tạo thì sẽ phát triển được ý chí cho HV trong QTĐT.
5. Đóng góp mới của luận văn
Luận văn góp phần luận giải một cách hệ thống các yếu tố tâm lý - sư phạm
ảnh hưởng đến phát triển ý chí của HV, cũng như các tiêu chí đánh giá ý chí của HV
trong QTĐT ở TSQCHKTTT.
Đề xuất được một số biện pháp tâm lí - sư phạm cơ bản nhằm phát triển ý chí
cho HV trong QTĐT ở TSQCHKTTT.
Luận văn là tài liệu tham khảo giúp cho cán bộ, giảng viên ở TSQCHKTTT vận
dụng trong quá trình giáo dục, rèn luyện phát triển ý chí cho HV, góp phần nâng cao
chất lượng giáo dục, đào tạo của Nhà trường.


6
6. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
* Phương pháp luận nghiên cứu
Luận văn được nghiên cứu dựa trên quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về

ý chí con người; Tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối quan điểm của Đảng Cộng sản
Việt Nam, Quân ủy Trung ương về giáo dục, rèn luyện ý chí cho HV nhà trường
quân sự. Nghiên cứu luận văn dựa vào các nguyên tắc phương pháp luận của Tâm
lý học Mác xít: nguyên tắc quyết định luận duy vật các hiện tượng tâm lý, nguyên
tắc thống nhất giữa tâm lý - ý thức và hoạt động, nguyên tắc phát triển tâm lý,
nguyên tắc tiếp cận nhân cách.
* Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu của Tâm lý học và
Tâm lý học quân sự, bao gồm: Phương pháp quan sát, phương pháp phân tích tài
liệu, phương pháp phỏng vấn sâu, phương pháp đàm thoại, phương pháp điều tra
bằng bảng hỏi, phương pháp chuyên gia, phương pháp thống kê toán học.
7. Cấu trúc của luận văn:
Luận văn gồm: Phần mở đầu, 2 chương (6 tiết), kết luận, danh mục tài liệu
tham khảo và phụ lục


7
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN, THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ
PHÁT TRIỂN Ý CHÍ CỦA HỌC VIÊN TRONG Q TRÌNH ĐÀO TẠO
Ở TRƯỜNG SĨ QUAN CHỈ HUY - KỸ THUẬT THÔNG TIN
1.1. Sơ lược lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Các nghiên cứu ở ngoài nước
Tác giả J.Kennedy đã nghiên cứu những vấn đề cơ bản về ý chí và sức mạnh
của ý chí, mối quan hệ mật thiết giữa ý chí - lý tưởng và lịng tự trọng. Đáng lưu ý,
tác giả đã chỉ ra những yếu tố ảnh hưởng đến việc phát huy sức mạnh của ý chí và
cách thức rèn luyện để có một ý chí kiên cường. Theo J.Kennedy ”sức mạnh của ý
chí là kết quả của một nhân cách được tổ chức tốt” và để phát triển một ý chí kiên
cường thì cần tạo ra một lý tưởng sống và niềm tin vào bản thân [20].
Nhà nghiên cứu Tâm lý học R.Baumeister (Đại học Florida, Mỹ) đã tiến

hành những nghiên cứu về sức mạnh ý chí của con người và đi đến khẳng định ý chí
là một sức mạnh của con người và thiếu sức mạnh ý chí là một lí do dẫn tới việc con
người không đạt được mục tiêu. Theo tác giả ba thành phần cần thiết để đạt được
mục tiêu: thứ nhất, cần phải thiết lập các động lực cho sự thay đổi và thiết lập một
mục tiêu rõ ràng; thứ hai, cần phải theo dõi hành vi của bạn hướng tới mục tiêu đó
và thành phần thứ ba là sức mạnh ý chí, sức mạnh ý chí là một bước quan trọng để
đạt được mục đích [55].
Nhà Phân tâm học, S.Freud, quan niệm ý chí là sức mạnh của con người vượt
qua những cản trở thỏa mãn mong muốn của cái nó bản ngã. Sức mạnh đó xuất phát
từ khả năng của bản ngã, xuất phát từ áp lực năng lượng libido. Theo ơng, một
người có sức mạnh cái tơi tốt là có thể quản lý hiệu quả những áp lực này và những
người có sức mạnh cái tơi q nhiều hoặc q ít có thể trở nên q kiên cường hoặc
q gây ảnh hưởng. Quan tâm đến sức mạnh ý chí là quan tâm đến khả năng thúc
đẩy của bản ngã, quan tâm đến năng lượng từ libido [60].


8
Các nhà Tâm lý học hành vi coi sức mạnh thúc đẩy của ý chí bắt nguồn từ ý
nghĩa của tác động kích thích. Kích thích càng có ý nghĩa thì con người càng nỗ lực
với các hành vi để đạt đến mục đích. Hành vi vượt khó của con người xuất phát từ
những kích thích và nghiên cứu sự tác động của các kích thích trong q trình hành
động của con người chính là nghiên cứu nguồn gốc sức mạnh ý chí của họ. Nghiên
cứu ý chí của con người cũng như nhân cách của họ chỉ cần thông qua nghiên cứu
sự thể hiện trong các hành vi nhìn thấy [56].
Tác giả P.A.Rudích trong cuốn “Tâm lý học thể thao” đã bàn tới hành vi ý
chí của con người. Theo ơng, các hành vi ý chí có bản chất phản xạ có điều kiện và
tất cả các hoạt động có ý thức đều được tiếp thu và được rèn luyện trong quá trình
sinh sống và giáo dục. Tác giả khẳng định: các hành vi ý chí dưới dạng hồn thiện
chính là những hành động có ý thức được thúc đẩy bởi các động cơ nhất định được
đấu tranh từ trước. Sự phát triển các hành vi ý chí có quá trình lâu dài dưới sự tác

động của các nhân tố thực tiễn cuộc sống và giáo dục có chủ đích. Điều quan trọng
trong sự phát triển của ý chí bao gồm: mặt nội dung của các mục đích mà con người
căn cứ vào chúng để tiến hành các hành vi ý chí của mình và những phương thức để
đạt được những mục đích đó [35, tr.276 - 287].
Tác giả A.M.Xtơliarencơ cho rằng ý chí và tính kỷ luật cao của từng chiến sĩ
tên lửa. Trong đó, ý chí được coi là một phẩm chất tinh thần - tâm lý quan trọng của
con người, thể hiện khả năng vượt qua mọi khó khăn trên đường đi tới mục đích một
cách tích cực và tự giác. Ý chí rất cần thiết với người quân nhân trọng cuộc sống và
đặc biệt cần thiết trong chiến đấu vì vậy cần củng cố ý chí cho người lính nhằm giúp
họ vượt qua những khó khăn và hướng họ vào những tình huống phức tạp có thể xảy
ra. Để ý chí con người trở nên mãnh liệt và không thể lay chuyển được phải tiến hành
một cơng việc kiên trì, tỉ mỉ, gắn với sự hiểu biết tâm lý của từng chiến sĩ. Giáo dục ý
chí phải gắn với giáo dục nhân cách nói chung [54, tr.76 - 77].
Trong cuốn “Tâm lý học trường đại học”, hai tác giả M.I.Điachenco và
L.A.Candubovich đã chỉ ra những phẩm chất ý chí và con đường hình thành ý chí
của sinh viên các trường đại học. Theo các tác giả, ý chí và các phẩm chất ý chí của


9
sinh viên hình thành và biểu hiện ra trong hoạt động học tập, thể hiện rõ nhất ở
những hành động vượt khó trong q trình học tập, trong những tình huống phức
tạp như: trả thi, viết luận văn tốt nghiệp. Và q trình hình thành, phát triển ý chí
của sinh viên diễn ra đồng thời với quá trình hình thành nhân cách và trình độ phát
triển của tập thể lớp học, dưới ảnh hưởng của toàn bộ hệ thống dạy học, giáo dục ở
nhà trường đại học cùng với các điều kiện sống của người sinh viên và để hình
thành, phát triển ý chí cho sinh viên cần có các biện pháp tích cực hóa, củng cố
những động cơ học tập đúng, phát triển các kỹ năng, kỹ xảo hành động ý chí, khắc
phục các khó khăn trong hành động học tập [13].
Tác giả V.A.Crucheski trong cuốn “Tâm lý học” cho rằng sự hình thành hành
động ý chí của học sinh là một quá trình diễn ra liên tục từ thơ ấu. Khi vào nhà

trường, ý chí của học sinh tiếp tục phát triển dưới tác dụng của các tác động sư
phạm khi thực hiện các nhiệm vụ học tập. Ý chí của học sinh được phát triển bởi đa
dạng các hoạt động như trò chơi, sinh hoạt tập thể, tham quan… Ý chí được hình
thành chủ yếu thơng qua hoạt động học tập ở đó vai trị của nội dung, hình thức, biện
pháp dạy học và vai trị điều khiển, điều chỉnh của các giảng viên giáo có ý nghĩa
quyết định. Ông khẳng định con đường phát triển ý chí của học sinh là tổ chức tốt
hoạt động, tạo ra các tình huống bắt học sinh phải nỗ lực hành động ý chí, tăng cường
các hình thức rèn luyện từ những việc nhỏ nhất, tăng cường nhận xét, đánh giá, phê
bình kiểm điểm để bổ khuyết, khắc phục nhược điểm của học sinh [4].
Tóm lại, vấn đề ý chí, nguồn gốc sức mạnh ý chí, phát triển ý chí đã được
nghiên cứu ở các mức độ khác nhau. Các nghiên cứu cơ bản thống nhất coi ý chí là
một điều kiện để đạt được mục đích, là sự nỗ lực vượt khó trong q trình hoạt động
của con người để đạt tới mục đích. Mục đích hoạt động của con người chính là sự cụ
thể hóa của động cơ hoạt động của họ trong từng hành động cụ thể. Q trình phát
triển ý chí của con người chịu sự tác động của các nhân tố chủ quan và khách quan.
Từ đó để giáo dục, phát triển ý chí phải thực hiện có hiệu quả các biện pháp nhằm
phát huy tính tích cực của các tác động đối với ý chí của con người. Phát huy các tác
động của các điều kiện bên ngoài và các điều kiện chủ quan bên trong của chủ thể là
điều cốt lõi trong phát triển ý chí của mỗi người.


10
1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước
Hồ Chí Minh là một con người có ý chí lớn, một ý chí kết hợp hài hịa và
nhuần nhuyễn giữa lý trí và tình cảm, một ý chí thống nhất từ lý luận và thực tiễn.
Hồ Chí Minh đã nêu lên những vấn đề thuộc bản chất của ý chí: Ý chí bao giờ cũng
gắn liền với động cơ, với mục đích, với sự khắc phục khó hăn bên ngồi và bên
trong của con người, với việc tìm biện pháp để động cơ được hiện thực hóa và được ý
thức sâu sắc để biến thành hiệu quả [29, tr.107 - 108]. Theo Hồ Chí Minh ba thành tố
cơ bản của ý chí là: biết khắc phục khó khăn, quyết tâm và bền bỉ. Người cũng quan

niệm rằng để đạt được sự thành công trong cuộc đời thì mỗi người phải có ý chí để
vượt qua những khó khăn, gian khổ và chính qua hoạt động trong điều kiện khó khăn,
gian khổ mà phẩm chất ý chí của con người hình thành, phát triển và biểu hiện:
“Gạo đem vào giã bao đau đớn
Gạo giã xong rồi trắng tựa bông
Sống ở trên đời người cũng vậy
Gian nan rèn luyện mới thành cơng” [29, tr.350].
Hồ Chí Minh đã nêu những luận điểm rất cơ bản về vấn đề ý chí con người:
Một là, Người coi độc lập, tự do của Tổ quốc là giá trị cao nhất, thiêng liêng
nhất. Từ đó, người thống nhất được ý chí của mỗi người thành ý chí hành động của
tồn dân tộc quyết tâm vì sự nghiệp giải phóng dân tộc thống nhất đất nước.
Hai là, Người cho rằng khi xác định mục đích cho các hành động ý chí bao
giờ cũng căn cứ vào điều kiện thực hiện. Nếu không chú ý đầy đủ các điều kiện
khách quan và khả năng chủ quan thì động cơ dù có trong sáng, mục tiêu có đẹp đẽ,
nhưng sẽ khơng thực hiện được.
Ba là, Người đặc biệt nhấn mạnh đến việc tìm ra các biện pháp để hành động,
khía cạnh thực tiễn của ý chí. Trong hoạt động thực tiễn khơng ít trường hợp công việc
bị bỏ dở, kế hoạch không thực hiện được, chính là vì khơng tìm được biện pháp hành
động, vì thiếu tinh thần “kiên trì và nhẫn lại, không chịu lùi một phân” [29, tr.110].


11
Trong “Từ điển Tâm lý học”, Vũ Dũng (chủ biên) cho rằng: “ý chí của mỗi
người phát triển trên cơ sở của những hành động có chủ định và phụ thuộc vào sự phát
triển cơ thể, vào môi trường xã hội. Ý chí phát triển trong hoạt động và đặc biệt bị chi
phối bởi ảnh hưởng của giáo dục và tự giáo dục của mỗi cá nhân” [6, tr.422 - 423].
Để rèn luyện và phát triển những phẩm chất ý chí cho các quân nhân, trong
cuốn “Tâm lý học quân sự” do tác giả Nguyễn Ngọc Phú (chủ biên) đã nghiên cứu và
nêu lên các biện pháp như: Thường xuyên nâng cao ý thức tự giác, xây dựng động cơ
đúng đắn cho cán bộ và chiến sĩ; Khơng ngừng tích lũy kinh nghiệm thông qua thực

tiễn hoạt động quân sự; Tổ chức rèn luyện các phẩm chất ý chí cho quân nhân một cách
hợp lý, khoa học theo yêu cầu của chun mơn nghiệp vụ qn sự; Phát huy tích cực,
tự giác, tự giáo dục, tự rèn luyện ý chí và phẩm chất ý chí của mỗi quân nhân [32].
Trong cuốn Phẩm chất nhân cách của “bộ đội Cụ Hồ”, hai tác giả Hồng Đình
Châu và Ngơ Minh Tuấn (đồng chủ biên), đã nghiên cứu ý chí quyết chiến, quyết thắng
trong nhân cách “bộ đội Cụ Hồ”. Theo các tác giả, ý chí quyết chiến, quyết thắng là sự
phản ánh và biểu hiện tập trung của phẩm chất chính trị đạo đức, chiến đấu của quân
nhân; là khả năng hành động một cách có ý thức, tự điều khiển bản thân vượt qua mọi
khó khăn trong hoạt động để hồn thành các nhiệm vụ được giao. Các tác giả còn chỉ ra
các điều kiện tâm lý xã hội để xây dựng ý chí quyết chiến, quyết thắng cho bộ đội Cụ
Hồ trong tình hình mới [1].
Trong bài “Bàn về phẩm chất nhân cách của người sỹ quan chỉ huy theo tư
tưởng Hồ Chí Minh”, tác giả Lê Anh Chiến cho rằng nhân cách người sỹ quan chỉ huy
được hợp thành bởi các phẩm chất: chính trị - đạo đức; trí tuệ; lịng dũng cảm; ý chí
vững mạnh; phẩm chất thể lực; năng lực nghề nghiệp [2].
Tác giả Lê Đức Phúc cho rằng cấu trúc nhân cách của quân nhân bao gồm các
mặt: nhận thúc, xúc cảm, thái độ, động cơ, ý chí. Những mặt này được thể hiện trong
các hoạt động quân sự như: làm chủ khoa học quân sự, hiểu rõ những yêu cầu đối với
nhân cách của bản thân; luôn sẵn sàng chiến đấu hy sinh bảo vệ Tổ quốc... [34].


12
Tác giả Nguyễn Mậu Loan đã đề cập về sự nỗ lực ý chí trong hoạt động thể
thao. Tác giả chỉ ra sự nỗ lực ý chí phụ thuộc vào tính chất và mức độ các khó khăn
gặp phải trong hoạt động thể thao. Tác giả khẳng định: “muốn giáo dục ý chí cho
vận động viên, một mặt trong quá trình huấn luyện phải tạo ra các tình huống khó
khăn với yêu cầu và mức độ khác nhau buộc họ phải vượt qua, mặt khác chỉ có
tham gia vào các hoạt động thực tiễn thi đấu thể thao thì ý chí của vận động viên
mới được tơi luyện và thử thách” [24, tr.37 - 39].
Tác giả Nguyễn Văn Lượt trong Luận văn Thạc sĩ Tâm lý học mang tên:

“Nghiên cứu ý chí trong hoạt động học tập của sinh viên khoa Tâm lý học trường
ĐHKHXH&NV” đã coi ý chí là một phẩm chất nhân cách, mặt năng động của ý
thức người sinh viên, biểu hiện ở năng lực thực hiện những hành động có mục đích
địi hỏi phải có sự nỗ lực khắc phục những khó khăn chủ quan và khách quan. Ý chí
trong hoạt động học tập của sinh viên được biểu hiện thông qua các hành động học
tập cụ thể. Việc rèn luyện, phát triển ý chí của sinh viên phải thông qua hoạt động
học tập của họ, trong đó phải phát huy vai trị, sức mạnh của lãnh đạo Nhà trường
và các phòng, ban, khoa; phát huy sức mạnh của đội ngũ giảng viên; các đồn thể,
chính trị xã hội và cần sự nỗ lực của chính bản thân người sinh viên [27].
Tóm lại, vấn đề phát triển ý chí nói chung, phẩm chất ý nói riêng chí đã được
các tác giả trong và ngồi nước quan tâm nghiên cứu ở nhiều khách thể khác nhau.
Các nghiên cứu đã chỉ ra khái niệm ý chí, vai trị của ý chí trong hoạt động của con
người, các biện pháp phát triển ý chí cho con người và đều khẳng định, ý chí là một
trong những bộ phận hợp thành quan trọng trong cấu trúc nhân cách, là yếu tố đảm
bảo sự thành công trong hoạt động nghề nghiệp cụ thể, là một trong những phẩm
chất tâm lý cần thiết cho một hoạt động nghề nghiệp. Tuy nhiên, trong những cơng
trình nghiên cứu đã điểm qua chưa có cơng trình nào nghiên cứu về rèn luyện ý chí
trong QTĐT của HV trong nhà trường quân sự cũng như phát triển ý chí của HV
trong QTĐT ở TSQCHKTTT.


13
1.2. Các khái niệm cơ bản
1.2.1. Ý chí của học viên
* Ý chí
Theo từ điển Tâm lý học tác giả Vũ Dũng chủ biên, “ý chí là tính tích cực
của con người nhằm đạt được mục đích đã đặt ra. Ý chí địi hỏi ở con người tinh
thần khắc phục khó khăn và sự nỗ lực có ý thức” [6, tr.422]. Ý chí ở mỗi người
được hình thành và phát triển trên cơ sở hành động có chủ định và bị chi phối bởi
giáo dục và tự giáo dục của cá nhân.

Theo từ điển Tâm lý học của A.V.Petropxki và M.G.Iaroseexki, ý chí được
định nghĩa: “Ý chí là năng lực của con người thể hiện sự tự quyết định, tự điều
chỉnh hoạt động các quá trình tâm lý khác nhau của bản thân. Ý chí có các chức
năng chủ yếu là: lựa chọn động cơ, mục đích, điều chỉnh các thúc đẩy hành động,
sắp xếp hệ thống động cơ, tổ chức các quá trình tâm lý để hoạt động diễn ra có hiệu
quả huy động được các tiềm lực thể chất và tinh thần trong mọi hồn cảnh, khắc
phục khó khăn đạt đến mục đích đề ra” [61, tr.213].
Các nhà Tâm lý học quân sự Việt Nam đã đề cập chi tiết vấn đề ý chí và hành
động ý chí của người quân nhân trong cuốn “Tâm lý học quân sự” (2005). Theo các
tác giả: “ý chí là một quá trình tâm lý tự điều khiển hành vi, hành động, huy động
mọi sức lực của mình để khắc phục mọi khó khăn, trở ngại nhằm đạt tới những mục
đích đã định” [41, tr.226].
Trên cơ sở nghiên quan điểm của các nhà Tâm lý học nói chung, các nhà
Tâm lý học qn sự nói riêng về khái niệm ý chí, có thể đưa ra định nghĩa khái niệm
ý chí như sau: Ý chí là một q trình tâm lý tự điều khiển, điều chỉnh của bản thân
để vượt qua mọi khó khăn đạt tới mục đích đã định.
Khi đề cập đến ý là đề cập tới một quá trình tự điều khiển từ bên trong để khắc
phục khó khăn trở ngại nhằm đạt tới mục đích đã định. Đây là một q trình tâm lý
có khởi đầu, có diễn biến và có kết thúc. Bắt đầu tự việc lựa chọn, xác định mục đích,
đề ra quyết định đúng đắn và hành động để đạt tới mục đích và phân tích kết quả


14
hành động ý chí. Bản chất chất của ý chí là ở chỗ con người trên cơ sở nhận thức
được các quy luật khách quan tích cực, chủ động biến đổi mơi trường bên ngồi nhằm
đáp ứng nhu cầu của bản thân và xã hội. Nói cách khác hoạt động của con người là
hoạt động có ý thức, là những hành động tích cực, có suy nghĩ, tính tốn. Trên cơ sở
nắm vững những quy luật tự nhiên, xã hội, con người đề ra mục đích hoạt động và
phát huy sự nỗ lực của bản thân để đạt được mục đích ấy với kết quả cao nhất.
Ý chí khơng phải thuộc tính bẩm sinh của con người, q trình hình thành,

phát triển ý chí là một q trình lâu dài, mang tính liên tục, phản ánh nhóm quy luật
về tâm lý lứa tuổi của con người. Sự phát triển phẩm chất ý chí của mỗi người phản
ánh sự phát triển nhân cách. Sư phát triển ý chí dựa trên cơ sở của những hành động
có chủ định và phụ thuộc vào sự phát triển cơ thể, vào môi trường xã hội. Việc lựa
chọn, xác định mục đích, đề ra quyết định hành động đúng đắn và hành động để đạt
tới mục đích đó phụ thuộc vào sự hiểu biết, kinh nghiệm, vốn sống, sự giáo dục và
tự rèn luyện của cá nhân.
Ý chí là sự biểu hiện của nhân cách trước những khó khăn cần vượt qua để
đạt mục đích của con người. Ý chí thể hiện tính tích cực của cá nhân trong chừng
mực trên cơ sở nhận thức được thực tế khách quan con người đặt ra mục đích, vươn
tới chiếm lĩnh đối tượng. Trên con đường đạt được mục đích đã định con người ln
có sự nỗ lực vượt qua các khó khăn, chính điều đó biểu thị sức mạnh của bản thân
chủ thể cải tạo hiện thực khách quan. Vì vậy ý chí được coi là năng lực vượt khó
của con người trong hoạt động cải tạo hiện thực khách quan, trong hành động ý chí
của mỗi người
* Ý chí của học viên trường Sĩ quan Chỉ huy - Kỹ thuật Thơng tin
Từ sự phân tích về ý chí, khái niệm ý chí của HV trường TSQCHKTTT được
hiểu như sau: Ý chí của người học viên Trường Sĩ quan Chỉ huy - Kỹ thuật Thông
tin là một quá trình tâm lý tự điều khiển, điều chỉnh của bản thân người học viên để
vượt qua mọi khó khăn trong quá trình học tập, rèn luyện nhằm thực hiện mục tiêu,
yêu cầu đào tạo.


15
Nghiên cứu khái niệm ý chí của HV TSQCHKTTT sẽ gồm những vấn đề:
Ý chí là một q trình tâm lý của người HV TSQCHKTTT
Ý chí người HV khơng tự hình thành mà phải trải qua một quá trình nỗ lực
trong các hoạt động HT, RL ở Nhà trường. Ý chí của người HV cũng biểu hiện thơng
qua chính các hoạt động học tập, tu dưỡng rất phong phú, đa dạng trong QTĐT. Là một
q trình tâm lý, ý chí người học viên có khởi đầu, diễn biến và kết thúc. Nhờ có ý chí

mà người HV xác định mục đích, đấu tranh hình thành động cơ, lập kế hoạch và lựa
chọn phương tiện, biện pháp hành động và quyết định các hành động HT, RL. Với vai
trò là một phẩm chất của nhân cách, ý chí cịn giúp người HV loại bỏ những động
cơ HT, RL không phù hợp, đây được coi là giai đoạn khởi đầu của ý chí người học
viên. Giai đoạn thực hiện hành động ý chí của người HV được coi là giai đoạn diễn
biến của ý chí. Đó là qúa trình người HV thể hiện sự nỗ lực vượt qua các khó khăn,
trở ngại trong các hành động học tập cụ thể, các hành động chấp hành kỷ luật mọi
mặt của đơn vị. Sau khi nỗ lực ý chí trong hành động HT, RL các học viên ln có
sự đánh giá các kết quả, đánh giá sự nỗ lực ý chí, so sánh đối chiếu với mục đích và
rút ra những kinh nghiệm cho bản thân.
Ý chí thể hiện mặt năng động của ý thức người HV TSQCHKTTT
Ý chí của người HV TSQCHKTTT là sự phản ánh những yêu cầu của hoàn
cảnh khách quan của toàn xã hội, Quân đội và Nhà trường, phản ánh mục đích của
hành động. Ý chí của người HV là năng lực điều chỉnh hành vi HT, RL tích cực nhất
của họ vì ý chí được kết hợp trong mình cả mặt năng động của trí tuệ lẫn mặt năng
động của tình cảm đạo đức. Các hoạt động HT, RL của HV được thúc đẩy nhiều bởi
động cơ khác nhau xuất phát từ các nhu cầu cơ bản của thực tiễn cuộc sống tại Nhà
trường, thực tiễn cuộc sống tại các đơn vị cơng tác… Dựa trên trình độ tri thức; kinh
nghiệm sống và hoạt động; sự trải nghiệm; cảm xúc, tình cảm,…mà mỗi HV sẽ lựa
chọn cho mình hệ thống những mục đích HT, RL tương ứng. Trong quá trình đấu tranh
động cơ, mỗi HV sẽ tìm cho mình một hay nhóm động cơ có thứ tự phù hợp, tìm kiếm,
lựa chọn các phương tiện, biện pháp thực hiện hành vi để đạt được mục đích HT, RL,
kết quả cuối cùng là đạt mục tiêu yêu cầu về người HV sĩ quan thông tin.


16
Ý chí của HV ở Nhà trường biểu hiện ở năng lực thực hiện những hành động có
mục đích địi hỏi phải có sự nỗ lực khắc phục khó khăn.
Ý chí của HV ở Nhà trường thể hiện thơng qua hoạt động HT, RL hàng ngày
của họ và nỗ lực trong khắc phục các khó khăn hồn thành nhiệm vụ HT, RL là nét

đặc trưng trong hành động ý chí của người HV. Từ đó rèn luyện ý chí trong QTĐT
cũng phải bắt đầu từ những việc nhỏ như khắc phục khó khăn về điều kiện cơ sở vật
chất trong ăn, ở và sinh hoạt để lên giảng đường, ra thao trường đều đặn đến những
việc lớn như điều khiển bản thân tham gia đầy đủ các buổi học tập, xêmina trên lớp;
tự học, tự nghiên cứu giáo trình, tài liệu; tích cực trong thực hành, thực tập, diễn
tập, thực tế; đến chấp hành nghiêm chỉnh các nội quy, quy định của Nhà trường và
Quân đội, rèn luyện bản lĩnh, tác phong cơng tác...
Nghiên cứu ý chí của HV TSQCHKTTT cho thấy ý chí là một q trình tâm lý,
một phẩm chất nhân cách của người HV thể hiện mặt năng động của ý thức và năng lực
thực tiễn trong giải quyết các khó khăn của họ. Vì vậy, ý chí khơng tồn tại độc lập mà
chỉ biểu hiện trong hành động ý chí của HV, muốn biết người HV có ý chí kiên cường
hay bạc nhược, thì khơng có cách nào khác là phải đánh giá qua hành động của họ.
* Hành động ý chí của học viên
Hành động ý chí của HV là hành động có ý thức của người HV địi hỏi phải có
sự nỗ lực, vượt qua những khó khăn trở ngại đạt được mục đích đề ra. Hành động ý chí
điển hình của người HV gồm 3 giai đoạn cơ bản, có quan hệ chặt chẽ:
Giai đoạn chuẩn bị: Đây là giai đoạn đầu tiên của hành động ý chí; giai đoạn
này gồm các khâu:
Xác định lại mục đích, hình thành động cơ: Nhu cầu sẽ qui định mục đích thúc
đẩy các hành động HT, RL của HV. Hành động ý chí ở HV xuất hiện khi HV có nhu cầu
cấp bách cần phải thỏa mãn như cải thiện kết quả thi, kiểm tra; thiết lập và duy trì các
mối quan hệ mới; tập luyện các thao tác của bài tập vận động… Nhưng cùng một thời
điểm ở HV xuất hiện nhiều nhu cầu khác nhau và một hành động HT, RL thỏa mãn được
một số nhu cầu nhất định. Do đó ở HV có sự đấu tranh động cơ, lựa chọn nhu cầu.


17
Lập kế hoạch và lựa chọn phương tiện, biện pháp hành động: Trên cơ sở xác
định được mục đích hành động, hình thành động cơ HT, RL, HV sẽ lập kế hoạch
hành động và lựa chọn phương tiện, biện pháp cụ thể để thực hiện. Ở đây diễn ra

quá trình đấu tranh lựa chọn phương tiện, biện pháp phù hợp. Sự lựa chọn phương
tiện, biện pháp phụ thuộc vào kinh nghiệm, sở trường của mỗi HV; khả năng huy
động sự nỗ lực tâm lý để tìm ra biện pháp phù hợp.
Quyết định hành động: Quyết định có nghĩa là dừng lại ở việc xác định được
mục đích, lên được kế hoạch hành động, lựa chọn được công cụ phương tiện cụ thể
để đạt được mục đích. Sau khi đã quyết định hành động thì sự căng thẳng tâm lý của
HV đã được giảm bớt.
Giai đoạn thực hiện hành động ý chí của người HV:
Sự khác biệt đáng kể và rõ nét nhất để phân biệt HV có ý chí là sự thực hiện
hành động ý chí trong thực tiễn. Ý chí cũng được thể hiện ở sự quyết định, đặc biệt
là trước các vấn đề hệ trọng trong QTĐT đòi hỏi một sự nỗ lực lớn lao, nhưng nếu
chỉ có quyết định thì chưa đủ để kết luận một HV nào đó là có ý chí được.
Sự thực hiện quyết định của HV có hai hình thức: hình thức hành động bên
ngồi và hình thức kìm hãm các hành động bên ngồi (cịn gọi là hành động ý chí
bên ngồi và hành động ý chí bên trong). Ở HV hành động ý chí bên ngồi có thể kể
đến như nỗ lực, vượt khó để HT, RL đạt kết quả cao và hành động ý chí bên trong
như vượt qua các cám dỗ như sử dụng tài liệu trong khi thi để được điểm cao, tâm
lý “xả hơi” sau kỳ thi hay sau khóa huấn luyện, các tác động của mặt trái nền kinh
tế thị trường bên ngoài xã hội, chấp hành nghiêm kỷ luật…
Giai đoạn đánh giá kết quả của hành động:
Sau khi hành động ý chí kết thúc cá nhân HV đánh giá các kết quả đạt được,
rút ra những kinh nghiệm bổ ích cho những lần hoạt động sau. Sự đánh giá thường
diễn ra theo hai hướng hoặc là tích cực nếu kết quả đáp ứng được những mong đợi
và kỳ vọng của bản thân HV; hoặc là sự đánh giá tiêu cực được thể hiện cùng với


18
những rung cảm lấy làm tiếc về hành động của mình, xấu hổ, hối hận. Sự đánh giá
kết quả của hành động thường chịu ảnh hưởng nhiều bởi yếu tố văn hóa xã hội của
tập thể học viên, của mơi trường xã hội quân sự mà cá nhân HV sinh sống đặc biệt

là những quan điểm chính trị - xã hội, quan điểm đạo đức, thẩm mĩ... của tập thể
quân nhân, mơi trường sư phạm Nhà trường, của qn đội.
Tóm lại, từ những phân tích trên chúng tơi cho rằng nghiên cứu ý chí của
người HV TSQCHKTTT trong QTĐT với ý nghĩa là một quá trình tâm lý cần tập
trung vào những vấn đề sau:
Nghiên cứu hệ thống động cơ HT, RL của HV đã được hình thành. Bởi hệ thống
động cơ của HV là kết quả của quá trình đấu tranh động cơ, việc gạt đi những động cơ
không đúng, lựa chọn những động cơ cao cả là biểu hiện của ý chí người HV. Mặt khác
thơng qua nghiên cứu các động cơ HT, RL của HV cho thấy hoạt động HT, RL của HV
được thúc đẩy bởi những động cơ nào, trong đó đâu là động cơ chiếm vị trí quan trọng
nhất, đâu là động cơ ít quan trọng nhất từ đó đánh giá được một phần bản thân mức độ
hình thành ý chí của người HV trong Nhà trường.
Nghiên cứu khả năng vượt qua khó khăn đạt mục đích đã đề ra bao gồm
nghiên cứu việc đặt ra các mục đích trong các hành động và khả năng vượt khó
trong các hành động đó. Bởi mục đích của các hành động HT, RL của HV là chiếm
lĩnh tri thức, hình thành các phẩm chất nghề nghiệp trong lĩnh vực thông tin quân
sự, củng cố và phát triển các phẩm chất nghề nghiệp… Việc xác định mục đích HT,
RL đúng đắn là vấn đề đầu tiên trong hình thành ý chí quyết tâm học tập cho HV.
Theo chúng tơi người HV có ý chí là người HV có tri thức, kỹ xảo, kỹ năng thực hiện
các hành động ý chí, vượt khó trong hoạt động HT, RL. Cụ thể là tri thức, kỹ xảo, kỹ
năng thực hiện các hành động ý chí, vượt khó trong các hành động HT, RL cụ thể.
Nghiên cứu kết quả thực hiện nhiệm vụ HT, RL của HV vì kết quả HT, RL của
HV phản ánh sự thống nhất từ động cơ thúc đẩy hoạt động HT, RL; đặt mục đích cho
các hành động HT, RL cụ thể và khả năng vượt khó vươn lên hoàn thành mục tiêu.


19
1.2.2. Phát triển ý chí cho học viên
Theo từ điển Tâm lý học quân sự: “Phát triển tâm lý là những biến đổi có
tính quy luật của các q trình tâm lý theo thời gian, biểu hiện ở việc ngày càng

tăng lên về số lượng và chất lượng, ngày càng hồn thiện về cấu trúc của các q
trình tâm lý đó” [45, tr.171].
Tâm lý học mácxít khẳng định: “động lực phát triển tâm lý con người với tư
cách chủ thể của hoạt động, một nhân cách là những mâu thuẫn nội tại bên trong
của q trình phát triển…. Ở góc độ phát triển tâm lý cá thể, quá trình phát triển
diễn ra tuần tự theo các giai đoạn lứa tuổi. Ở mỗi giai đoạn lại có sự phát triển độc
đáo riêng. Những yếu tố cơ bản quy định sự phát triển tâm lý cá thể là: lao động,
các hoạt động, giao tiếp xã hội, giáo dục, tự giáo dục…” [45, tr.172].
Theo chúng tơi: Phát triển ý chí là một q trình làm tăng khả năng tự điều
khiển, điều chỉnh bản thân của người học viên để họ vượt qua các khó khăn hồn
thành các nhiệm vụ trong q trình đào tạo dưới tác động của các điều kiện sư phạm.
Phát triển ý chí cho HV là một phần của phát triển toàn diện nhân cách người
HV, là một bước của phát triển, hoàn thiện nhân cách người cán bộ, sĩ quan qn
đội. Phát triển ý chí cịn được hiểu là tổng hợp các hoạt động sư phạm của chủ thể
trong QTĐT của người HV mà kết quả là phát triển ở họ những phẩm chất ý chí. Vì
vây, khi xem xét vấn đề phát triển ý chí cho HV cần quan tâm những khía cạnh sau:
Mục tiêu của phát triển ý chí cho HV trong QTĐT
Để bảo đảm mục tiêu phát triển ý chí cho HV, tồn thể Nhà trường cần tác
động quyết định vào các yếu tố cấu thành ý chí của người HV, trong đó tập trung tác
động vào toàn bộ các hoạt động sư phạm của người giảng viên, hoạt động lãnh đạo
quản lý của người cán bộ, các hoạt động của môi trường giáo dục nhà trường và các
hoạt động tự giáo dục, rèn luyện của người HV từ đó phát triển các phẩm chất ý chí
của HV cả về số lượng và chất lượng đáp ứng yêu cầu về ý chí của người HV quân
sự, người cán bộ, sĩ quan thông tin tương lai.


20
Chủ thể của phát triển ý chí cho HV trong QTĐT
Chủ thể của phát triển ý chí của HV ở Nhà trường, bao gồm: giảng viên, cán bộ
quản lý đơn vị và bản thân HV có vai trị rất quan trọng trong q trình phát triển các

phẩm chất ý chí của người HV. Do đó để đánh giá sự phát triển ý chí cho người HV
cần nghiên cứu bản lĩnh chính trị của người cán bộ, giảng viên; trình độ tri thức sâu
rộng; sự mô phạm về đạo đức và lối sống, nỗ lực ý chí và nghị lực vươn lên trong
công tác và cuộc sống; mức độ đặt ra yêu cầu cao đối với HV và năng lực công tác
của cán bộ, giảng viên.
Mặt khác, chủ thể quan trọng của phát triển ý chí cho HV trong nhà trường
quân sự chính là bản thân các HV. Vì vậy, u cầu trước tiên người HV cần nhận
thức rõ vai trò của ý chí và rèn luyện, phát triển ý chí đối với thực tiễn cơng tác và
cuộc sống. Từ đó người HV phải không ngừng nỗ lực rèn luyện, phát triển và biểu
hiện các phẩm chất ý chí của mình. Cụ thể người HV phải có động cơ đúng đắn, rõ
ràng trong HT, RL; có mục đích đúng đắn của các hành động HT, RL và công tác và
khả năng vượt khó vươn lên đạt mục tiêu yêu cầu trong QTĐT.
Nội dung hình thành, phát triển các phẩm chất ý chí cho HV
Phát triển ý chí cho HV thực chất là sự thay đổi về số lượng và chất lượng
các phẩm chất ý chí của HV (tính mục đích, tính kiên cường dũng cảm, tính quyết
đốn, tính độc lập tự chủ, tính mưu trí, sáng tạo, tính kỷ luật) theo hướng tăng lên
trong điều kiện sư phạm thuận lợi của nhà trường quân sự. Dưới sự hướng dẫn, chỉ
đạo của giảng viên HV lĩnh hội tri thức, kỹ xảo, kỹ năng được chọn lọc, gia công
chu đáo, kết hợp với sự thay đổi về chất trong phương pháp lĩnh hội và sự tích cực
hoạt động của cá nhân HV đã quyết định sự tăng lên cả số lượng và chất lượng các
phẩm chất ý chí và quan trọng hơn là tăng cường mức độ biểu hiện, tính ổn định của
các phẩm chất ý chí đó trong q trình HT, RL của HV.
Hình thức phát triển ý chí cho HV trong QTĐT
QTĐT trong nhà trường quân sự bao gồm quá trình dạy học và giáo dục. Do đó
hình thức phát triển ý chí cho HV ở nhà trường quân sự bao gồm hình thức dạy học và
hình thức giáo dục.


21
Hình thức dạy học nhằm phát triển ý chí bao gồm: hình thức bài giảng; hình

thức xêmina; hình thức tự học, tự nghiên cứu; hình thức thực hành, thực tập; hình
thức học tập nghiên cứu khoa học; các hình thức bổ trợ (phụ đạo, tham quan, hội
thao, hội thảo hội nghị khoa học, nói chuyện bổ trợ); các hình thức kiểm tra.
Hình thức giáo dục nhằm rèn luyện, phát triển ý chí rất phong phú và đa
dạng: lên lớp giảng bài, thuyết trình, thảo luận, tham quan hoạt động ngoại khóa,
hoạt động xã hội từ thiện, sinh hoạt tập thể, phê bình và tự phê bình, mạn đàm cá
biệt, nêu gương người tốt việc tốt…
Phương pháp phát triển ý chí cho HV
Phương pháp phát triển ý chí cho HV thể hiện ở việc cán bộ, giảng viên phải
thường xuyên nâng cao ý thức tự giác, xây dựng động cơ đúng đắn cho HV. Các lực
lực lượng làm công tác giáo dục – đào tạo trong Nhà trường cần tạo điều kiện để HV
khơng ngừng tích lũy hệ thống kinh nghiệm hành động ý chí thơng qua thực tiễn hoạt
động, đưa HV vào rèn luyện trong các điều kiện, hoàn cảnh khó khăn, gian khổ, phức
tạp, sát với thực tế chiến đấu và đặt ra yêu cầu cao với HV để họ nỗ lực. Bên cạnh đó
Nhà trường cần tổ chức rèn luyện các phẩm chất ý chí cho HV một cách hợp lý, khoa
học theo yêu cầu của chuyên môn nghiệp vụ quân sự. Cán bộ, giảng viên phải đặt ra mục
đích q trình huấn luyện rõ ràng địi hỏi ý chí quyết tâm cao trên cơ sở tạo ra một hệ
thống các tình huống làm nảy sinh các khó khăn phức tạp đòi hỏi sự nỗ lực cao. Cán bộ,
giảng viên phải ln phát huy tính tích cực tự giác, tự giáo dục, rèn luyện ý chí và phẩm
chất ý chí của mỗi HV kết hợp với sự giúp đỡ lẫn nhau trong tập thể HV.
1.2.3. Biện pháp tâm lý – sư phạm phát triển ý chí cho học viên
Theo từ điển Tiếng Việt của Hoàng Phê, khái niệm về biện pháp được trình
bày như sau: “Biện pháp là cách làm, cách giải quyết một vấn đề cụ thể” [31, tr.30].
Vậy theo chúng tôi, biện pháp tâm lý - sư phạm phát triển ý chí cho học viên là
tổng hợp những cách thức về tâm lý - sư phạm tác động vào các nhân tố ảnh hưởng
đến ý chí nhằm làm tăng khả năng tự điều khiển, điều chỉnh bản thân của người học
viên để vượt qua các khó khăn hồn thành các nhiệm vụ trong q trình đào tạo.