Báo cáo " Các giải pháp đảm bảo phát triển bền vững và bảo vệ môi trường ở Việt Nam hiện nay " pptx

nghiên cứu - trao đổi
38 tạp chí luật học số 8/2010





Ths. Nguyễn đức Long *
hỏi nim phỏt trin bn vng xut hin
trong phong tro bo v mụi trng th
gii t u nhng nm 70 ca th k XX.
Nm 1987, trong Bỏo cỏo Tng lai chung
ca chỳng ta, Hi ng th gii v mụi
trng v phỏt trin (WCED) ca Liờn hp
Quc ó nh ngha phỏt trin bn vng l
s phỏt trin ỏp ng c nhng yờu cu ca
hin ti nhng khụng gõy tr ngi cho vic
ỏp ng nhu cu ca cỏc th h mai sau.
Hi ngh thng nh trỏi t v mụi
trng v phỏt trin t chc Rio de Janeiro
(Brazil) nm 1992 v Hi ngh thng nh
th gii v phỏt trin bn vng t chc
Johannesburg (Cng ho Nam Phi) nm
2002 ó xỏc nh phỏt trin bn vng l
quỏ trỡnh phỏt trin cú s kt hp cht ch,
hp lớ v hi ho gia ba mt ca s phỏt
trin, bao gm: phỏt trin kinh t, phỏt trin
xó hi v bo v mụi trng. Tiờu chớ
ỏnh giỏ s phỏt trin bn vng l s tng

trng kinh t n nh; thc hin tt tin b
v cụng bng xó hi; khai thỏc hp lớ, s
dng tit kim ti nguyờn thiờn nhiờn, bo v
v nõng cao cht lng mụi trng sng.
Quỏ trỡnh t do hoỏ thng mi ó v
ang t ra nhng thỏch thc gia phỏt trin
bn vng v bo v mụi trng trong phm
vi quc gia cng nh tm quc t. V c
bn, t do hoỏ thng mi khụng phi l
nguyờn nhõn u tiờn ca s suy thoỏi mụi
trng, cng khụng phi l cụng c tt nht
gii quyt vn mụi trng. i vi cỏc
nc ang phỏt trin, thng mi l cụng c
quan trng bo m ngun ti nguyờn cn
thit cho vic bo v mụi trng. Nhng li
ha hn chớnh tr ti Hi ngh Liờn hp quc
v mụi trng v phỏt trin (UNCED) nm
1992 v ngun ti chớnh ln v chuyn giao
cụng ngh cho cỏc nc ang phỏt trin
giỳp cỏc nc ny ỏp ng cỏc nhu cu phỏt
trin kinh t v bo v mụi trng ó khụng
c thc hin. Do ú, t do hoỏ thng mi
- to thun li cho hot ng xut khu ca
cỏc nc ang phỏt trin li tr thnh cụng
c giỳp cỏc nc ny thc hin mc tiờu
phỏt trin bn vng.
1. Cỏc gii phỏp v chớnh sỏch phỏt trin
Cỏc gii phỏp v chớnh sỏch phỏt trin cú
tỏc ng rt quan trng ti vic phỏt trin
bn vng v bo v mụi trng.

a. Chớnh sỏch phỏt trin chung
Trong cỏc chin lc, quy hoch tng
th v k hoch phỏt trin kinh t-xó hi ca
t nc cng nh ca cỏc ngnh v a
phng, ba mt ca s phỏt trin: kinh t, xó
hi v bo v mụi trng cn c kt hp
v lng ghộp cht ch vi nhau.
K

* Ging viờn Trng cao ng kinh t-k thut Thỏi Bỡnh




nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 8/2010 39

Hin ti, quan im phỏt trin bn vng
cha c th hin mt cỏch rừ rt v nht
quỏn trong h thng chớnh sỏch v cỏc cụng
c iu tit ca Nh nc. Mt mt, cỏc
chớnh sỏch kinh t-xó hi ch yu nhm
mc tiờu tng trng nhanh kinh t v n
nh xó hi, cha quan tõm y , ỳng
mc n tớnh bn vng khi khai thỏc v s
dng ti nguyờn thiờn nhiờn v bo v mụi
trng. Mt khỏc, cỏc chớnh sỏch bo v
mụi trng li chỳ trng vic gii quyt cỏc
s c mụi trng, phc hi suy thoỏi v ci
thin cht lng mụi trng m cha nh

hng phỏt trin lõu di nhm ỏp ng nhu
cu tng lai ca xó hi. Quỏ trỡnh lp quy
hoch v k hoch phỏt trin kinh t-xó hi
v quỏ trỡnh xõy dng chớnh sỏch bo v
mụi trng cũn cha c kt hp cht ch,
lng ghộp hp lớ vi nhau. C ch qun lớ
v giỏm sỏt s phỏt trin bn vng cha
c thit lp rừ rng v cú hiu lc.
Do ú, vic thc hin gii phỏp ny s
gúp phn gn kt cht ch gia hot ng
kinh t vi bo v mụi trng.
b. Chớnh sỏch phỏt trin khoa hc v
cụng ngh
Khoa hc v cụng ngh l nn tng v
ng lc cho cụng nghip hoỏ, hin i hoỏ,
thỳc y phỏt trin nhanh, mnh v bn vng
t nc. Cụng ngh hin i, sch v thõn
thin vi mụi trng cn c u tiờn s
dng rng rói trong cỏc ngnh sn xut,
trc mt cn c y mnh s dng
nhng ngnh v lnh vc sn xut cú tỏc
dng lan truyn mnh, cú kh nng thỳc y
s phỏt trin ca nhiu ngnh v lnh vc sn
xut khỏc. Chỳ trng nõng cao hm lng
khoa hc-cụng ngh ca sn phm hng hoỏ
v dch v.
i mi mnh m hn na c ch qun
lớ kinh t nhm to lp mụi trng kinh t-
xó hi theo hng va to iu kin,
khuyn khớch, va rng buc cỏc doanh

nghip thuc mi thnh phn kinh t u t
vo nghiờn cu i mi cụng ngh, ỏp dng
cụng ngh sn xut sch v thõn thin vi
mụi trng, i mi v nõng cao tớnh cnh
tranh ca sn phm trờn th trng trong
nc v ngoi nc. Thỏo g cỏc khú khn
khai thụng v m rng th trng khoa
hc v cụng ngh.
c. Chớnh sỏch phỏt trin kinh t-thng mi
Thay i mụ hỡnh v cụng ngh sn xut,
mụ hỡnh tiờu dựng theo hng sch hn v
thõn thin vi mụi trng, da trờn c s
s dng tit kim cỏc ngun ti nguyờn
khụng tỏi to li c, gim ti a cht
thi c hi v khú phõn hu, duy trỡ li
sng ca cỏ nhõn v xó hi hi ho v gn
gi vi thiờn nhiờn.
Cn cú chớnh sỏch v bin phỏp c th
hng dn phng thc tiờu dựng hp lớ,
nht l cỏc chớnh sỏch, bin phỏp ti chớnh
khuyn khớch tiờu dựng thõn thin vi mụi
trng. p dng mt s cụng c kinh t nh
thu tiờu dựng iu chnh nhng hnh vi
tiờu dựng khụng hp lớ gõy hi cho mụi trng.
Thc hin quỏ trỡnh cụng nghip hoỏ
sch, ngha l ngay t u phi quy hoch
s phỏt trin cụng nghip gn vi c cu
ngnh ngh, cụng ngh, thit b bo m
nguyờn tc thõn thin vi mụi trng; tớch
cc ngn nga v x lớ ụ nhim cụng nghip,

xõy dng nn cụng nghip xanh.


nghiên cứu - trao đổi
40 tạp chí luật học số 8/2010

Phỏt trin nụng nghip v nụng thụn bn
vng. Trong khi phỏt trin sn xut ngy
cng nhiu hng hoỏ theo yờu cu ca th
trng, phi bo m v sinh, an ton thc
phm, bo tn v phỏt trin c cỏc ngun
ti nguyờn: t, nc, khụng khớ, rng v a
dng sinh hc.
Trong quỏ trỡnh hi nhp kinh t quc t,
bờn cnh nhng tỏc ng tớch cc, thng
mi cng lm gia tng nguy c phỏ v tớnh
bn vng ca s phỏt trin. y mnh xut
khu ng ngha vi gia tng khai thỏc ti
nguyờn. Nu khụng bo v, tỏi to ng thi
tng bc chuyn sang ch bin tinh hn cỏc
ngun nguyờn vt liu thỡ ngun ti nguyờn
thiờn nhiờn s nhanh chúng b cn kit, mụi
trng b suy thoỏi. Vic nhp khu hng
hoỏ cha nhng cht c hi, khú phõn hu
cng lm tng khi lng cht thi. Vic
nhp khu vt t, thit b c v lc hu
khụng nhng l tỏc nhõn gõy ra ụ nhim mụi
trng m cũn cn tr vic nõng cao nng
sut lao ng v hiu qu sn xut, kinh
doanh, gõy tỏc hi ti sc kho cng ng.

Do ú, cn chuyn nn kinh t t khai thỏc
v s dng ti nguyờn di dng thụ sang
ch bin tinh; chuyn dn c cu hng xut
khu t nhng sn phm thụ sang dng cỏc
sn phm ch bin tinh v dch v.
2. Cỏc gii phỏp v phỏp lut
Cỏc gii phỏp v chớnh sỏch phỏt trin
nờu trờn s khụng th thc hin c nu
thiu cỏc gii phỏp v phỏp lut.
Th nht, nghiờn cu son tho v
ban hnh cỏc quy nh phỏp lut v cỏc bin
phỏp mụi trng theo hng sau:
a) Phự hp vi cỏc quy nh ca WTO
v phỏp lut thng mi quc t núi chung.
Vic son tho v ban hnh cỏc quy nh
phỏp lut v cỏc bin phỏp mụi trng phi
phự hp vi cỏc quy nh ca WTO v phỏp
lut thng mi quc t núi chung. Vn
t ra l: vic ỏp dng cỏc bin phỏp mụi
trng (di hỡnh thc cỏc quy nh v k
thut, tiờu chun v cỏc quy nh khỏc)
mc no thỡ b coi l ro cn i vi
thng mi quc t. Theo phỏp lut thng
mi quc t hin hnh, cỏc thnh viờn WTO
cú th t do ban hnh cỏc quy nh phỏp lut
nhm mc tiờu bo v mụi trng nhng
phi tuõn th nguyờn tc khụng phõn bit i
x trong vic son tho, thụng qua, ỏp dng
cỏc quy nh k thut, tiờu chun v nguyờn
tc minh bch.

Bờn cnh ú, on 31 (iii) Tuyờn b
Doha (2001) yờu cu cỏc thnh viờn WTO
phi m phỏn v vic gim hoc loi b
thu quan v cỏc hng ro phi thu quan i
vi hng hoỏ v dch v liờn quan n mụi
trng. Tuy nhiờn, vn th no l hng
hoỏ liờn quan n mụi trng cũn ang
trong quỏ trỡnh tranh lun. iu ú ngha l
trong tng lai, cỏc nh lp phỏp cn chỳ ý
n yờu cu ca on 31(iii) nờu trờn.
b) Phi mang tớnh bao quỏt, ton din;
c) Tớnh n nng lc ca Vit Nam v
cỏc nc ang phỏt trin núi chung trong
vic thc thi cỏc bin phỏp mụi trng.
Theo Nguyờn tc 11 ca Tuyờn b Rio
v mụi trng v phỏt trin (1992), cỏc tiờu
chun mụi trng, cỏc mc tiờu v u tiờn
phỏt trin cn phn ỏnh bi cnh mụi trng
v phỏt trin c thự ca quc gia. Trong


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 8/2010 41

thc tin ca mt s nc, nht l cỏc nc
ang phỏt trin, cỏc tiờu chun mụi trng
c t ra cú th khụng phự hp v khụng
m bo chi phớ kinh t v xó hi. Cỏc doanh
nghip va v nh (SMEs) thng b tỏc
ng v vn ny.

d) ỏp ng cỏc mc tiờu chớnh sỏch
chớnh ỏng ca Vit Nam vi t cỏch l
nc nhp khu.
Thc tin thng mi quc t cho thy:
nm 1982, mt s nc ang phỏt trin th
hin s lo ngi v vic cỏc sn phm b cm
cỏc nc phỏt trin vỡ lớ do nguy him i
vi mụi trng, sc kho hoc an ton, tip
tc c xut khu sang cỏc nc ang phỏt
trin. Ti Hi ngh b trng nm 1982 ca
GATT 1947, cỏc bờn kớ kt quyt nh xem
xột cỏc bin phỏp cn thit kim soỏt vic
xut khu DPGs, theo ú tt c cỏc bờn kớ
kt u phi thụng bỏo cho GATT v DPGs.
Trờn thc t, h thng thụng bỏo ny ó
khụng thnh cụng. Nm 1989, GATT 1947
thnh lp Nhúm cụng tỏc v xut khu cỏc
hng hoỏ v cỏc cht nguy him khỏc b cm
trong nc (Working Group on the Export
of Domestically Prohibited Goods and Other
Hazardous Substances).
ỏp ng cỏc mc tiờu chớnh sỏch
chớnh ỏng ca Vit Nam vi t cỏch l
nc nhp khu, cn quy nh vic cm nhp
khu cỏc DPGs. lm c iu ny cn
tng cng nng lc k thut giỏm sỏt v
trong trng hp cn thit, phi kim soỏt
c hng nhp khu DPGs.
Kinh nghim gii quyt cỏc v tranh
chp v nhp khu ph liu v hng hoỏ gõy

ụ nhim mụi trng nc ta trong nhng
nm qua cho thy mt trong nhng bt cp
ln nht l cỏc chớnh sỏch bo v mụi
trng vch ra quỏ tng quỏt nhng cỏc
quy nh phỏp lut li khụng chi tit
iu chnh cỏc quan h phỏt sinh trong tỡnh
hung c th; tip n l vn thiu nng
lc k thut thm nh, giỏm sỏt. Do ú,
vic hon thin cỏc quy nh v cm nhp
khu, hn ch nhp khu nhng hng hoỏ
gõy hi i vi mụi trng; cm cho phộp
hoc hn ch tin hnh cỏc dch v gõy tỏc
ng bt li cho mụi trng l vic lm cp
bỏch hin nay.
) Lm gim bt cỏc tỏc ng thng
mi tiờu cc.
Mt trong cỏc chớnh sỏch mụi trng liờn
quan n thng mi l chớnh sỏch tr cp.
Chớnh sỏch tr cp cú th gõy tỏc ng tớch
cc hoc tiờu cc i vi mụi trng. Trong
lnh vc nụng nghip v nng lng, chớnh
sỏch tr cp thng b coi l bin phỏp búp
mộo thng mi nhng trong mt s trng
hp khỏc li b coi l nguyờn nhõn gõy suy
thoỏi mụi trng. Cỏc nh bo v mụi trng
gi ý rng cỏc quy tc thng mi cn mm
do hn na khi quy nh v tr cp
khuyn khớch cỏc hot ng hoc cụng ngh
gõy tỏc ng cú li cho mụi trng.
Th hai, nghiờn cu vic ban hnh v

hon thin cỏc quy nh phỏp lut v vic s
dng cỏc cụng c kinh t qun lớ mụi
trng, nh: nhón sinh thỏi, quy trỡnh v
phng phỏp sn xut (PPMs), cỏc iu kin
v úng gúi bao bỡ, thu v phớ mụi trng,
thu tiờu dựng


nghiên cứu - trao đổi
42 tạp chí luật học số 8/2010

- Núi chung, cỏc thnh viờn WTO nht
trớ rng cỏc h thng nhón mụi trng t
nguyn, cú s tham gia rng rói, da trờn
yu t th trng v minh bch l cỏc cụng
c kinh t hu hiu thụng tin cho ngi
tiờu dựng v cỏc sn phm thõn thin vi
mụi trng. Tuy nhiờn, cỏc h thng nhón
mụi trng cú th b lm dng bo h th
trng ni a. Do ú, cỏc h thng nhón
mụi trng ny phi khụng mang tớnh phõn
bit i x v khụng to thnh cỏc ro cn
khụng cn thit hoc cỏc hn ch trỏ hỡnh i
vi thng mi quc t.
- Mt vn c bit gai gúc trong cuc
tranh lun v nhón sinh thỏi l vic s dng
cỏc tiờu chun gn lin vi PPMs. Cỏc
thnh viờn WTO nht trớ rng trong phm vi
cỏc quyn ca mỡnh theo quy nh ca
WTO, c phộp a ra cỏc tiờu chun v

cỏch sn xut sn phm, nu phng phỏp
sn xut chỳng li du hiu trờn thnh
phm (vớ d: vic trng bụng s dng thuc
tr sõu, do ú cú d lng thuc tr sõu
trờn sn phm bụng).
- Mt s nc ban hnh chớnh sỏch v
úng gúi bao bỡ, s dng li, tỏi ch hoc
hy vt liu úng gúi. Chớnh sỏch ny cú th
lm tng chi phớ cho nh xut khu, ging
nh ro cn thng mi tim tng v to ra
s phõn bit i x, k c trng hp cỏc
iu kin ging nhau c ỏp dng cho c
sn phm ni a ln sn phm nhp khu. vớ
d: g c s dng úng gúi bao bỡ
nhiu nc chõu nhng li khụng c coi
l sn phm cú th tỏi ch chõu u.
- Thu v phớ mụi trng ngy cng
c s dng nhiu cỏc nc thnh viờn
WTO theo ui cỏc mc tiờu chớnh sỏch
mụi trng quc gia. i vi Vit Nam, cn
quan tõm nghiờn cu mt s cụng c nh:
thu s dng cỏc thnh phn mụi trng;
tip tc thc hin thu phớ bo v mụi trng
i vi khớ thi, ting n, sõn bay, nh ga,
bn cng; nhón sinh thỏi; giy phộp x
thi cht gõy ụ nhim.
(1)
Theo kinh nghim
ca Hoa K, kim soỏt lng khớ SO
2

phỏt thi ra khụng khớ, o lut v khụng
khớ sch (Clean Air Act) ó c ban hnh
nm 1970, trong ú ỏp dng phng phỏp
cp quota ụ nhim v to th trng mua
bỏn quota ụ nhim nhm gim bt s can
thip ca Chớnh ph vo hot ng ca
doanh nghip.
(2)

- Bờn cnh ú, cn nghiờn cu vic ỏp
dng mt s cụng c kinh t khỏc, nh thu
tiờu dựng iu chnh nhng hnh vi tiờu
dựng khụng hp lớ gõy hi cho mụi trng v
phỏt trin bn vng.
Th ba, hon thin cỏc quy nh phỏp
lut v gii quyt tranh chp thng mi liờn
quan n mụi trng
a) Trc ht, cn hon thin cỏc quy
nh phỏp lut v gii quyt tranh chp
thng mi núi chung; tip n l hon thin
cỏc quy nh phỏp lut v mụi trng mt
cỏch ng b (v phỏt trin nụng nghip; h
thng qun lớ v bo v ti nguyờn t ai,
ti nguyờn nc, cỏc ging cõy trng, vt
nuụi, cỏc ngun ti nguyờn thiờn nhiờn khỏc
s dng trong nụng, lõm, ng nghip; cỏc
phng phỏp canh tỏc tiờn tin v vn bo
v mụi trng nụng nghip, nụng thụn, ):
Lut bo v mụi trng; Lut t ai; Lut

khoỏng sn; Lut du khớ; Lut hng hi;


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 8/2010 43

Lut thy sn; Lut bo v v phỏt trin
rng; cỏc quy nh v quy trỡnh k thut v
s dng, bo v v qun lớ ngun nc; cỏc
quy nh v ỏnh giỏ tỏc ng mụi trng;
v bo tn a dng sinh hc; cỏc quy nh v
bi thng thit hi, x lớ vi phm hnh
chớnh v hỡnh s
Gii phỏp ny (hon thin khuụn kh
phỏp lut v hot ng thng mi v gii
quyt tranh chp thng mi quc t liờn
quan n mụi trng) l gii phỏp cn bn
gúp phn x lớ tranh chp thng mi quc
t trong nc liờn quan n mụi trng,
bo v quyn li quc gia vi t cỏch nc
nhp khu v cỏc doanh nghip Vit Nam
trờn th trng ni a.
b) Tớch cc tham gia xõy dng phỏp lut
thng mi quc t liờn quan n mụi
trng, nhm bo v li ớch thng mi v
mụi trng ca Vit Nam trong cỏc tranh
chp thng mi nc ngoi v trong
khuụn kh WTO.
Khi kt thỳc Vũng m phỏn Uruguay
nm 1994, cỏc vn mụi trng liờn quan

n thng mi quc t mt ln na li c
chỳ ý cựng vi vai trũ ca WTO trong lnh
vc thng mi quc t v mụi trng. Cn
khng nh rng WTO khụng phi l t chc
bo v mụi trng. Thm quyn ca WTO
trong lnh vc thng mi quc t v mụi
trng c gii hn cỏc chớnh sỏch
thng mi v cỏc khớa cnh thng mi ca
chớnh sỏch mụi trng m nú gõy tỏc ng
ln i vi thng mi. Khi quan tõm n
mi quan h gia thng mi quc t v mụi
trng, cỏc thnh viờn WTO khụng t ra
vn theo ú chớnh bn thõn WTO cú th
gii quyt c cỏc vn mụi trng. Tuy
nhiờn, cỏc chớnh sỏch thng mi quc t v
bo v mụi trng cú th b sung cho nhau.
Vic bo v mụi trng s bo tn ngun ti
nguyờn thiờn nhiờn phc v cho tng trng
kinh t v t do hoỏ thng mi dn ti tng
trng kinh t cng cn phi bo v mụi
trng tng xng. Do ú, vai trũ ca WTO
l tip tc thỳc y t do hoỏ thng mi,
ng thi bo m rng mt mt cỏc thnh
viờn khụng s dng chớnh sỏch mụi trng
nh ro cn i vi thng mi quc t, mt
khỏc cỏc quy tc thng mi quc t khụng
lm cn tr vic bo v mụi trng trong
nc. m bo hi ho hn gia cỏc quy tc
thng mi ton cu v chớnh sỏch bo v
mụi trng l yu t quan trng ca chin

lc ton cu v ngn chn suy thoỏi mụi
trng tip din.
Thc t cho thy h thng phỏp lut ca
WTO cha thc s hon ho. Nhng bt cp
v vn mi quan h gia thng mi quc
t v mụi trng cn phi c sa i
bo v quyn li ca cỏc nc ang phỏt
trin núi chung v Vit Nam núi riờng./.

(1). Nguyn Hng Thnh & Dng Thanh An, Cụng
c kinh t trong qun lớ mụi trng - Thc trng v
gii phỏp hon thin, Ti liu Hi tho ỏnh giỏ
thc trng ỏp dng cỏc cụng c kinh t trong qun lớ
mụi trng Vit Nam hin nay - Gii phỏp hon
thin, B t phỏp (Vin khoa hc phỏp lớ), ngy
23/3/2005.
(2). Nguyn Vn Cng, S dng quota phỏt thi
kim soỏt ụ nhim mụi trng - Kinh nghim Hoa K,
Ti liu Hi tho ỏnh giỏ thc trng ỏp dng cỏc
cụng c kinh t trong qun lớ mụi trng Vit Nam
hin nay - Gii phỏp hon thin, B t phỏp (Vin
khoa hc phỏp lớ), ngy 23/3/2005.