Tóm tắt: Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp của tỉnh Viêng Chăn, nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào.

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

ĐNG CHĂN NĂN THA

CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP
CỦA TỈNH VIÊNG CHĂN, NƢỚC CỘNG HÕA
DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO

TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NGÀNH: KINH TẾ CHÍNH TRỊ
MÃ SỐ: 931 01 02

Hà Nội - 2023


Cơng trình đƣợc hồn thành tại
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS, TS. Nguyễn Khắc Thanh

Phản biện 1:……………………………………………….
Phản biện 2:……………………………………………….
Phản biện 3:………………………………………………

Luận án sẽ đƣợc bảo vệ trƣớc Hội đồng chấm luận án
cấp Học viện họp tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
Vào hồi...... giờ....... ngày...... tháng...... năm 20.....

Có thể tìm hiểu luận án tại Thƣ viện Quốc gia và
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh

1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong các ngành kinh tế, nông nghiệp là một ngành sản
xuất vật chất cơ bản cung cấp nhiều loại sản phẩm thiết yếu
cho đời sống xã hội, đồng thời cung cấp nguồn nhân lực và tạo
nên tích lũy ban đầu cho sự nghiệp phát triển của mỗi quốc gia.
Các nước trên thế giới cũng phải dựa vào sản xuất nông nghiệp
để tạo nguồn lương thực, thực phẩm cần thiết để nuôi sống dân
tộc mình và tạo nền tảng cho các ngành, các hoạt động kinh tế
khác phát triển. Do đó, nhiều quốc gia trên thế giới có những
chiến lược, chính sách khác nhau nhằm phát huy lợi thế của sản
xuất nông nghiệp.
Lào là một quốc gia nằm ở khu vực Đông Nam Á với
nhiều điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế nông nghiệp. Từ
năm 1986 đến nay, Đảng Nhân dân Cách mạng Lào tiến hành đổi
mới toàn diện đất nước, trong đó khởi đầu là đổi mới tư duy phát
triển kinh tế. Một trong những vấn đề quan trọng của sự đổi mới
đó là chuyển nền kinh tế tự nhiên và nửa tự nhiên sang sản xuất
hàng hóa theo cơ chế thị trường, mở rộng ra bên ngồi, coi phát
triển nơng nghiệp là mặt trận hàng đầu và là cơ sở để phát triển
kinh tế đất nước.
Trong giai đoạn hiện nay, phát triển kinh tế nông nghiệp
Lào đang được tiến hành trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng
với cả nhiều thời cơ và thách thức. So với các nước trong khu vực
Đơng Nam Á, q trình chuyển từ nền kinh tế tự nhiên và nửa tự
nhiên sang nền kinh tế hàng hóa của Lào gặp nhiều khó khăn vì
bình qn diện tích đất nơng nghiệp thấp, cây trồng, vật ni nói

chung đều xếp vào loại trung bình thấp. Do vậy, việc đẩy nhanh
chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp là yêu cầu khách quan để
tận dụng nguồn lực quốc gia. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông
nghiệp một mặt cho phép khai thác có hiệu quả tiềm năng và
nguồn lực sẵn có để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội; mặt khác
để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của quá trình hội nhập quốc tế.


2

Viêng Chăn là một trong những tỉnh có diện tích lớn, nằm
ở miền trung Tây Bắc của nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào,
có vị trí chiến lược về kinh tế - xã hội và có tiềm năng để phát
triển nông nghiệp. Trên cơ sở đường lối đổi mới của Đảng, tỉnh
Viêng Chăn đã tập trung vốn đầu tư vào phát triển nơng nghiệp và
lâm nghiệp, khuyến khích các thành phần kinh tế kể cả của nhà
nước và tư nhân tham gia vào xây dựng cơ sở hạ tầng để thúc đẩy
sản xuất của nơng dân bằng nhiều hình thức khác nhau. Nhờ đó,
các ngành nghề sản xuất hàng hóa nơng nghiệp từng bước phát
triển ở một số địa phương của tỉnh Viêng Chăn, đời sống của
nhân dân đã được cải thiện đáng kể. Những kết quả đạt được
trong sản xuất nông nghiệp, xây dựng và phát triển nông thôn trên
địa bàn tỉnh Viêng Chăn trong thời gian qua đã làm thay đổi căn
bản bộ mặt nông thôn, tạo động lực mới của sự phát triển toàn
diện về kinh tế - xã hội của tỉnh.
Tuy nhiên, mặc dù kinh tế nông nghiệp chiếm tỷ lệ lớn
trong nền kinh tế của tỉnh, nhưng trình độ phát triển của lực
lượng sản xuất trong nơng nghiệp cịn thấp, phương thức canh
tác cịn lạc hậu, cơ cấu kinh tế mang tính tự cung tự cấp là chủ
yếu. Nếu so với các tỉnh khác và cả nước thì quá trình chuyển

dịch cơ cấu kinh tế nơng nghiệp của tỉnh Viêng Chăn cịn chậm,
nhiều tiềm năng, thế mạnh về kinh tế nông nghiệp của địa
phương chưa được khai thác đầy đủ và có hiệu quả. Điều đó
khiến cho nền kinh tế nói chung và kinh tế nơng nghiệp của
Viêng Chăn nói riêng chưa tưng xứng với tiềm năng, vị thế sẵn
có cũng như chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển của tỉnh cũng
như của đất nước. Do đó, để mở rộng sản xuất, thúc đẩy kinh tế
nông nghiệp phát triển, nâng cao hơn nữa đời sống của nông dân
cần phải đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế nơng nghiệp mới
có thể thúc đẩy chuyển dịch kinh tế tự nhiên và nửa tự nhiên
sang kinh tế thị trường được. Ngoài ra, trong bối cảnh cần phải
đẩy mạnh sản xuất hàng hóa nơng nghiệp trên quy mô lớn, thúc
đẩy xuất khẩu các mặt hàng nông sản vốn là thế mạnh của tỉnh
Viêng Chăn, yêu cầu cấp thiết đang đặt ra cho phát triển kinh tế


3

nông nghiệp của tỉnh Viêng Chăn trong giai đoạn hiện nay là
cần phải đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế nơng nghiệp. Vì
những lý do đó, tác giả lựa chọn vấn đề “Chuyển dịch cơ cấu
kinh tế nông nghiệp của tỉnh Viêng Chăn, nước Cộng hòa
Dân chủ Nhân dân Lào” làm đề tài luận án tiến sĩ, chuyên
ngành Kinh tế chính trị học.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về
chuyển dịch cơ cấu kinh tế nơng nghiệp, luận án phân tích thực
trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở tỉnh Viêng Chăn,
nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào trong thời gian qua; từ đó

đưa ra những yêu cầu, giải pháp đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu
kinh tế nông nghiệp của tỉnh Viêng Chăn, nước Cộng hòa dân chủ
nhân dân Lào trong thời gian tới.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để thực hiện được mục đích nghiên cứu trên, đề tài xác
định cần phải giải quyết những nhiệm vụ sau:
- Tổng quan những cơng trình nghiên cứu liên quan đến
chuyển dịch cơ cấu kinh tế nơng nghiệp nói chung và chuyển
dịch cơ cấu kinh tế nơng nghiệp ở nước Cộng hịa Dân chủ
nhân dân Lào nói riêng; từ đó chỉ ra những vấn đề luận án cần
tiếp tục nghiên cứu và làm sáng tỏ thêm.
- Làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về chuyển
dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở tỉnh Viêng Chăn, nước Cộng
hòa Dân chủ nhân dân Lào.
- Phân tích, đánh giá thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh
tế nông nghiệp ở tỉnh Viêng Chăn, nước Cộng hòa Dân chủ nhân
dân Lào và nguyên nhân của sự chuyển dịch đó.
- Chỉ ra yêu cầu và đề xuất giải pháp đẩy chuyển dịch
cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở tỉnh Viêng Chăn, nước Cộng hòa
Dân chủ nhân dân Lào trong thời gian tới.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu


4

Đối tượng nghiên cứu của luận án là quá trình chuyển
dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Viêng Chăn,
nước Cộng hòa Dân chủ nhân dân Lào.
3.2. Phạm vi nghiên cứu

- Phạm vi không gian: Luận án tập trung nghiên cứu quá
trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp trên địa bàn tỉnh
Viêng Chăn, nước Cộng hịa Dân chủ nhân dân Lào; có sự
tham khảo kinh nghiệm một số tỉnh của Lào và các nước trong
khu vực để làm căn cứ đối sánh.
- Pham vi thời gian: Luận án nghiên cứu quá trình
chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp trong thời gian gần đây
(tập trung vào giai đoạn từ năm 2015 đến năm 2020) và đề xuất
giải pháp đến năm 2030.
4. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu
4.1. Cơ sở lý luận
Cơ sở lý luận của luận án này là lý luận của chủ nghĩa
Mác-Lênin, các quan điểm, đường lối chính sách của Đảng Nhân
dân Cách mạng Lào về phát triển kinh tế, trong đó có chuyển dịch
cơ cấu kinh tế; đồng thời kế thừa có chọn lọc những tài liệu
nghiên cứu thứ cấp có liên quan đến đề tài luận án.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
Luận án dựa trên phương pháp nghiên cứu chủ yếu của
chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử như
phân tích, tổng hợp, khái quát hóa, trừu tượng hóa đồng thời kết
hợp với phương pháp lôgic - lịch sử, phương pháp tổng kết kinh
nghiệm, thống kê...
5. Những đóng góp mới của luận án
5.1. Đóng góp về lý luận
- Luận án góp phần làm sáng tỏ thêm những vấn đề lý
luận về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nơng nghiệp khái niệm, nội
dung, vai trị...
- Luận án xây dựng khung lý thuyết để đánh giá quá trình
chuyển dịch cơ cấu kinh tế của các địa phương cấp tỉnh ở nước
Cộng hòa Dân chủ nhân dân Lào.

5

5.2. Đóng góp về thực tiễn
- Luận án góp phần làm rõ thực trạng chuyển dịch cơ cấu
kinh tế nông nghiệp của tỉnh Viêng Chăn, nước Cộng hòa Dân
chủ nhân dân Lào.
- Đề xuất những quan điểm, giải pháp nhằm đẩy mạnh
chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp của tỉnh Viêng Chăn.
Một số giải pháp có thể có ý nghĩa tham khảo đối với một số tỉnh
của nước Cộng hòa Dân chủ nhân dân Lào.
6. Bố cục của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham
khảo, nội dung chính của luận án được kết cấu gồm 4 chương.


6

Chƣơng 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN
ĐỀ TÀI CỦA LUẬN ÁN
1.1. NHỮNG CƠNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ
VIỆT NAM LIÊN QUAN ĐẾN VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ CHUYỂN DỊCH
CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

Ở Việt Nam, có nhiều cơng trình nghiên cứu như sách,
báo, đề tài khoa học các cấp, luận văn, luận án về chuyển dịch cơ
cấu kinh tế nông nghiệp. Tiêu biểu như: Đề tài nghiên cứu khoa
học: “Nghiên cứu luận cứ khoa học để chuyển dịch cơ cấu kinh tế

nông nghiệp, nông thôn theo hướng cơng nghiệp hóa, hiện đại
hóa” của tác giả Lê Quốc Doanh (chủ nhiệm) (2006); đề tài: “Các
yếu tố tác động đến q trình chuyển dịch cơ cấu nơng thôn Việt
Nam” của Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương (năm
2015); bền vững ở Việt Nam” của tác giả Ngô Thái Hà (2015);
Luận án tiến sĩ kinh tế “Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông
nghiệp theo hướng phát triển bền vững ở tỉnh Nghệ An” của
tác giả Lê Bá Tâm với cơng trình (năm 2016)...; bài viết
“Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở Việt Nam” của các
tác giả Nguyễn Thị Mai Hương và Bùi Thị Sen (năm 2020)...
Những cơng trình khoa học trên đã cung cấp cơ sở lý
luận, những nghiên cứu thực tiễn về chuyển dịch cơ cấu kinh tế
nông nghiệp ở Việt Nam cũng như một số địa phương trên cả
nước. Các cơng trình đều kh ng định cần thiết phải chuyển
dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng hiện đại; những
yêu cầu và nội dung của chuyển dịch cơ cấu kinh tế nơng
nghiệp.
1.2. NHỮNG CƠNG TRÌNH NGHIÊN CỨU VỀ CHUYỂN
DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP Ở CỘNG HÕA DÂN CHỦ
NHÂN DÂN LÀO

Thời gian qua, cũng có một số cơng trình nghiên cứu bàn
đến vấn đề phát triển nơng nghiệp nói chung và chuyển dịch cơ
cấu kinh tế nông nghiệp của nước Cộng hịa Dân chủ nhân dân
Lào nói riêng. Tiêu biểu là những cơng trình nghiên cứu như:


7

Luận án Tiến sĩ “Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nơng nghiệp theo

hướng sản xuất hàng hóa ở tỉnh Salavan, nước Cộng hòa Dân chủ
Nhân dân Lào” của tác giả Bunlot Chănthachon (năm 2009); luận
án tiến sĩ kinh tế “Vai trị của nhà nước đối với phát triển nơng
nghiệp hàng hóa ở Cộng hịa Dân chủ Nhân dân Lào” của tác giả
Phansay Phengkhammay (năm 2014)…
Có thể nhận thấy, cũng có khá nhiều cơng trình nghiên
cứu bàn về phát triển kinh tế nơng nghiệp ở Lào nói chung và
chuyển dịch cơ cấu kinh tế nói riêng dưới những góc độ khác
nhau. Đây chính là tài liệu có ý nghĩa tham khảo quan trọng đối
với tác giả luận án trong việc phân tích những vấn đề thực tiễn về
chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở tỉnh Viêng Chăn.
1.3. KHÁI QUÁT NHỮNG KẾT QUẢ ĐÃ ĐẠT ĐƢỢC CỦA
CÁC CƠNG TRÌNH TỔNG QUAN VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ LUẬN ÁN
CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU, LÀM SÁNG TỎ THÊM

1.3.1. Khái quát kết quả của những cơng trình
nghiên cứu đƣợc tổng quan
Thứ nhất, các cơng trình nghiên cứu đã trình bày những
vấn đề lý luận về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp như
khái niệm, tầm quan trọng, nội dung của chuyển dịch cơ cấu
kinh tế; phân tích những khó khăn và thách thức của các nước
đang phát triển như Lào, Việt Nam gặp phải khi thực hiện
chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp.
Thứ hai, từ việc phân tích thực trạng chuyển dịch cơ
cấu kinh tế nông nghiệp ở Việt Nam và Lào, các tác giả đã chỉ
ra rằng việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp cần được
xem xét sản xuất nơng ngiệp hàng hóa trong chuỗi sẩn xuất,
phân phối, trong sự phân công và phối hợp giữa nông nghiệp
với công nghiệp và thương mại-dịch vụ.
Thứ ba, các cơng trình cũng chỉ ra những giải pháp cơ bản

để thúc đẩy nhanh việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp.
Những giải pháp đó có ý nghĩa tham khảo đối với tác giả luận án
khi nghiên cứu, đề xuất các giải phải thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu
kinh tế nông nghiệp ở tỉnh Viêng Chăn, nước Cộng hòa Dân chủ
Nhân dân Lào.


8

Thứ tư, một số cơng trình nghiên cứu thực tiễn chuyển
dịch cơ cấu kinh tế ở một số tỉnh của Việt Nam như Thái Nguyên,
Gia Lai, Vĩnh Phúc, thành phố Hồ Chí Minh… Những cơng trình
này có ý nghĩa tham khảo với tác giả luận án khi phân tích, đánh
giá thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp của tỉnh
Viêng Chăn, nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào.
1.3.2. Một số vấn đề luận án tiếp tục nghiên cứu, làm
sáng tỏ thêm
Thứ nhất, tiếp tục làm rõ những vấn đề lý luận và thực
tiễn về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nơng nghiệp ở nước Cộng hịa
Dân chủ Nhân dân Lào trong giai đoạn hiện nay như nội hàm khái
niệm, nội dung, vai trò của chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông
nghiệp, những yếu tố tác động.
Thứ hai, sử dụng khung lý luận để phân tích thực trạng
chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp của tỉnh Viêng Chăn trên
cơ sở làm rõ những đặc điểm, những yếu tố tác động đến chuyển
dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp của tỉnh, từ đó làm rõ những vấn
đề đặt ra từ thực trạng chuyển dịch đó.
Thứ ba, đề ra những yêu cầu, chỉ ra những phương hướng
và đề xuất những giải pháp cơ bản nhằm thúc đẩy chuyển dịch cơ
cấu kinh tế nông nghiệp của tỉnh Viêng Chăn đến năm 2030.

Những yêu cầu, giải pháp được đưa ra có ý nghĩa khoa học nhất
định đối với việc hoạch định chủ trương, chính sách cho các nhà
quản lý của tỉnh Viêng Chăn trong việc đẩy mạnh chuyển dịch cơ
cấu kinh tế nông nghiệp trong thời gian tới.
Như vậy, luận án khơng chỉ là sự kế thừa có chọn lọc kết
quả nghiên cứu của những cơng trình đã được cơng bố trước đó
mà cịn là sự tìm tịi, nỗ lực của bản thân nghiên cứu sinh trong
việc áp dụng những vấn đề lý luận chung và tham khảo kinh
nghiệm của một số tỉnh trong việc giải quyết những vấn đề thực
tiễn đang đặt ra rất cấp bách ở địa phương - vấn đề chuyển dịch
cơ cấu kinh tế nông nghiệp.


9

Chƣơng 2
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHUYỂN DỊCH
CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP Ở TỈNH VIÊNG CHĂN,
NƢỚC CỘNG HÕA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO
2.1. CƠ CẤU KINH TẾ VÀ CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

2.1.1. Cơ cấu kinh tế - khái niệm, đặc trƣng, nội dung
Theo cách tiếp cận của luận án, cơ cấu là tổng thể các yếu
tố có mối liên hệ và tác động qua lại lẫn nhau cả về số lượng và
chất lượng nhằm làm cho sự vật không ngừng vận động và phát
triển.
Cơ cấu kinh tế có những đặc trưng cơ bản như sau:
Thứ nhất, cơ cấu kinh tế mang tính khách quan, luôn luôn
phản ánh và chịu sự tác động của qui luật khách quan. Thông qua
nhận thức của các qui luật khách quan, có thể phân tích, đánh giá

xu hướng phát triển khác nhau hay những mâu thuẫn của cơ cấu
kinh tế,…
Thứ hai, cơ cấu kinh tế mang tính lịch sử. Cơ cấu kinh tế
khơng phải là bất biến mà nó có thể thay đổi. Nó chỉ phù hợp ở
giai đoạn lịch sử này mà không phù hợp với những giai đoạn lịch
sử khác.
Thứ ba, cơ cấu kinh tế luôn luôn vận động và phát triển
càng ngày càng hợp lý, hoàn thiện và đạt hiệu quả cao hơn gắn
với trình độ phát triển khơng ngừng của lực lượng sản xuất và
trình độ phân công lao động xã hội ngày càng cao hơn.
Thứ tư, cơ cấu kinh tế luôn luôn vận động theo hướng
ngày càng tăng cường mở rộng sự hợp tác phân công lao động
trong nước và quốc tế, gắn với xu thế tồn cầu hóa và sự phát
triển của khoa học và công nghệ hiện đại.
Nội dung của cơ cấu kinh tế về cơ bản bao gồm: cơ cấu
kinh tế ngành (xét dưới góc độ phân cơng lao động xã hội theo
ngành); cơ cấu kinh tế lãnh thổ (xét dưới góc độ phân cơng lao
động xã hội theo vùng lãnh thổ) và cơ cấu thành phần kinh tế (xét
dưới góc độ phân cơng theo quan hệ sở hữu). Ngồi ra, cơ cấu


10

kinh tế cịn có thể được xét dưới những góc độ khác nhau, nhưng
nội dung trên đây là cách tiếp cận được chấp nhận phổ biến nhất.
2.1.2. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế - khái niệm, nội
dung và các nguyên tắc
Theo cách tiếp cận của luận án, chuyển dịch cơ cấu kinh tế
là sự thay đổi cơ cấu kinh tế từ trạng thái này sang trạng thái
khác cho phù hợp với môi trường phát triển trong từng giai đoạn

nhất định.
Chuyển dịch cơ cấu kinh tế tuân theo những nguyên tắc
cơ bản sau:
Một là, chuyển dịch cơ cấu kinh tế phải phù hợp với sự
phát triển của sức sản xuất và quan hệ sản xuất, phải đảm bảo kết
quả trước mắt và lâu dài, giữa hiệu quả cục bộ và hiệu quả tồn
bộ, đem lại lợi ích cho nhiều người và cho xã hội, đảm bảo tăng
cường tính tự chủ của nền kinh tế và an ninh quốc gia.
Hai là, chuyển dịch cơ cấu kinh tế phải đáp ứng được
yêu cầu ngày càng tăng về qui mô, chất lượng, khả năng cạnh
tranh và phát triển bền vững dựa trên cơ sở sử dụng có hiệu quả
các lợi thế so sánh, hội nhập nền kinh tế thế giới, những tiến bộ
khoa học, kỹ thuật, công nghệ...
Ba là, chuyển dịch cơ cấu kinh tế có thể diễn ra một cách
tuần tự hoặc có thể diễn ra một cách đột biến hay nhảy vọt.
2.2. CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP VÀ CHUYỂN
DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NƠNG NGHIỆP

2.2.1. Cơ cấu kinh tế nơng nghiệp - khái niệm, kết cấu,
đặc trƣng
Theo quan điểm của tác giả luận án, cơ cấu kinh tế nông
nghiệp là tổng thể các mối quan hệ, các yếu tố hợp thành nền nông
nghiệp theo các quan hệ tỷ lệ nhất định và có sự tác động lẫn nhau
gắn với các điều kiện lịch sử cụ thể (điều kiện tự nhiên, trình độ cơng
nghệ, trình độ phân cơng lao động, trình độ tổ chức quản lý…) nhằm
thực hiện có hiệu quả những mục tiêu đã xác định.
Cơ cấu kinh tế nông nghiệp bao gồm nhiều bộ phận hợp
thành, trong đó có các loại cơ bản như sau:

11

Thứ nhất, cơ cấu ngành - biểu hiện ở mối quan hệ tỉ lệ
giữa các phân ngành (trồng trọt, chăn ni) và từng phân ngành
đó lại được phân chia thành nhiều phân ngành nhỏ nữa. Cơ sở của
cơ cấu ngành là sự phân công lao động xã hội.
Thứ hai, cơ cấu vùng lãnh thổ - thể hiện sự phân chia trên
các vùng lãnh thổ nhất định. Việc xác định cơ cấu vùng lãnh thổ
cần quan tâm trước hết đến thị trường, nhất là thị trường “đầu ra”,
sau đó là điều kiện riêng của từng vùng, nhằm tìm kiếm những lợi
thế trong sản xuất kinh doanh, đáp ứng nhu cầu thị trường.
Thứ ba, cơ cấu thành phần kinh tế - là một nội dung quan
trọng trong cơ cấu kinh tế nói chung và cơ cấu kinh tế nơng
nghiệp nói riêng. Đặc trưng và việc sử dụng các thành phần kinh
tế trong thời kỳ quá độ thể hiên trong lĩnh vực nông nghiệp.
Cơ cấu kinh tế nơng nghiệp có những đặc trưng như sau:
Một là, cơ cấu nông nghiệp luôn biến động theo thời gian
và không gian cho phù hợp với những điều kiện cụ thể và những
yêu cầu trong từng thời kỳ khác nhau.
Hai là, cơ cấu kinh tế nông nghiệp mang tính khách quan
và được hình thành do sự phát triển của lực lượng sản xuất và
phân công lao động xã hội.
Ba là, cơ cấu kinh tế nông nghiệp mang tính lịch sử - cụ
thể. Cơ cấu nơng nghiệp khơng phải là yếu tố bất biến mà luôn
biến đổi để phù hợp với những điều kiện kinh tế - xã hội, với sự
phát triển của khoa học - kỹ thuật, công nghệ, với những yêu cầu
nhất định của xã hội…
Bốn là, cơ cấu nông nghiệp là một hệ thống mở có mối
quan hệ tác động qua lại với hệ thống khác và mối quan hệ càng
được mở rộng trong quá trình phân cơng và hợp tác lao động.

2.2.2. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp - khái
niệm, đặc điểm, vai trò
Theo cách tiếp cận của luận án, chuyển dịch cơ cấu kinh
tế nông nghiệp là việc thay đổi tỉ lệ của các ngành sản xuất vật
chất, dịch vụ trong kinh tế nông nghiệp và các mối quan hệ của
các bộ phận cấu thành kinh tế nơng nghiệp; đó là sự biến đổi


12

làm phá vỡ cơ cấu cũ để tạo ra cơ cấu kinh tế nông nghiệp mới
ổn định, cân đối hơn, phù hợp với sự tiến bộ của khoa học,
công nghệ, nhu cầu thị trường nhằm sử dụng có hiệu quả mọi
nguồn lực của đất nước.
Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nơng nghiệp có các đặc
điểm như tính khách quan, tính lịch sử - xã hội nhất định, luôn
luôn vận động và phát triển gắn với sự phát triển của lực lượng
sản xuất và phân công lao động xã hội, chuyển dịch từ thấp đến
cao, từ đơn giản đến phức tạp.
Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nơng nghiệp có những vai trò
cơ bản như sau:
Một là, chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp cho phép
khai thác tốt tiềm năng thế mạnh, phát huy lợi thế so sánh của
từng vùng từ đó tăng năng suất lao động.
Hai là, chuyển dich cơ cấu kinh tế nơng nghiệp góp phần
tạo điều kiện cho cơng nghiệp, dịch vụ phát triển, từ đó hình thành
cơ cấu kinh tế công-nông nghiệp - dịch vụ hiện đại.
Ba là, chuyển dich cơ cấu kinh tế nơng nghiệp góp phần
làm thu hẹp khoảng cách giữa thành thị và nông thôn, giải quyết
việc làm, nâng cao đời sống của người dân.

Bốn là, chuyển dich cơ cấu kinh tế nông nghiệp góp phần
biến nơng thơn trở thành một địa bàn hấp dẫn đầu tư, tạo điều
kiện hấp dẫn cho mọi người dân tiếp cận với những thành tựu
khoa học - công nghệ.
2.3. NỘI DUNG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG
NGHIỆP, NHỮNG YẾU TỐ TÁC ĐỘNG VÀ TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ
MỨC ĐỘ CHUYỂN DỊCH

2.3.1. Nội dung của chuyển dịch cơ cấu kinh tế
nông nghiệp
Nội dung chủ yếu của chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong
nội bộ ngành nông nghiệp được thể hiện như sau:
Thứ nhất, chuyển dịch cơ cấu tiểu ngành nông nghiệp
(trồng trọt và chăn nuôi).
Thứ hai, chuyển dịch cơ cấu tiểu ngành lâm nghiệp theo
hướng tăng cường bảo tồn và phát triển rừng tự nhiên, tích cực


13

trồng rừng, khai thác tài nguyên rừng hợp lý đi đôi với phát triển
công nghệ chế biến lâm sản.
Thứ ba, chuyển dịch cơ cấu tiểu ngành thủy sản theo
các nội dung chủ yếu là tăng cường nuôi trồng thủy sản, đánh
bắt hải sản xa bờ và phát triển công nghệ chế biến thuỷ hải sản.
2.3.2. Những yếu tố tác động đến chuyển dịch cơ
cấu kinh tế nơng nghiệp
Có rất nhiều yều tố tác động đến chuyển dịch cơ cấu kinh
tế nơng nghiệp, trong đó có thể kể đến những yếu tố cơ bản như
điều kiện địa lý - tự nhiên; điều kiện kinh tế - xã hội (nguồn lao

động), vốn và thị trường, cơ sở vật chất - kỹ thuật - cơng nghệ;
yếu tố chính trị, văn hố…
2.4. KINH NGHIỆM TRONG NƢỚC, QUỐC TẾ TRONG
CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

- Kinh nghiệm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nơng nghiệp
tỉnh Chăm Pa Sắc nước Cộng hịa Dân chủ Nhân dân Lào
- Kinh nghiệm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp
của tỉnh Nỏng Khai nước Thái Lan
- Kinh nghiệm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp
của tỉnh Nghệ An, Việt Nam
Trên cơ sở phân tích cơ sở lý luận về chuyển dịch cơ cấu
kinh tế nông nghiệp và cơ sở thực tiễn của các nước có điều kiện
tương đồng cũng như có mơ hình phát triển phù hợp với tỉnh
Viêng Chăn, có thể rút ra một số bài học kinh nghiệm sau đây.
Một là, trong điều kiện, điểm xuất phát là một tỉnh nơng
nghiệp thì việc xác định đúng vai trị của nơng nghiệp trong chiến
lược phát triển kinh tế - xã hội và chuyển dịch cơ cấu kinh tế từng
thời kỳ và có hệ thống chính sách phù hợp để phát triển nông
nghiệp là yêu cầu tất yếu khách quan.
Hai là, cần xây dựng chiến lược và thực hiện các chính
sách đồng bộ chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp cho cấp
quốc gia và cho từng vùng. Chiến lược phát triển nông nghiệp
hướng vào thị trường trong nước bằng cách đa dạng hóa sản xuất
sẽ thúc đẩy nhanh việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp.


14

Ba là, q trình cơng nghiệp hóa và đơ thị hóa ảnh hưởng

rất lớn, tùy theo đến việc phát triển thị trường nông sản và sự
chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp. Cần quan tâm đến chiến
lược riêng cho phát triển nông nghiệp đô thị.
Bốn là, thị trường nông thơn chưa hồn chỉnh, thiếu cơ sở
hạ tầng và thể chế thị trường là nguyên nhân chính cản trở việc
chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp.
Năm là, phát triển vốn xã hội thông qua đầu tư vào con
người và đào tạo lao động là các yếu tố then chốt thúc đẩy chuyển
dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp.
Sáu là, yếu tố tác động đến quá trình chuyển dịch cơ cấu
kinh tế nói chung và cơ cấu kinh tế nơng nghiệp nói riêng. Ngồi
ra cịn các yếu tố kinh tế - xã hội khác nữa như vấn đề phân phối
thu nhập, các giá trị truyền thống, những tác động bất thường từ
bên ngoài hay bên trong của nền kinh tế.
Chƣơng 3
THỰC TRẠNG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNGNGHIỆP
CỦA TỈNH VIÊNG CHĂN, NƢỚC CỘNG HÕA DÂN CHỦ
NHÂN DÂN LÀO TRONG GIAI ĐOẠN 2015-2020
3.1. ĐIỀU KIỆN ĐỊA LÝ - TỰ NHIÊN, ĐIỀU KIỆN KINH TẾ - XÃ
HỘI CỦA TỈNH VIÊNG CHĂN LIÊN QUAN ĐẾN CHUYỂN DỊCH
CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

Điều kiện địa lý tự nhiên, điều kiện kinh tế, xã hội,
chính trị, văn hóa, tập qn của tỉnh Viêng Chăn có tác động
đến việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở tỉnh Viêng
Chăn như sau:
Về những thuận lợi, đặc điểm của khí hậu thời tiết tỉnh
Viêng Chăn là lượng mưa lớn, là điều kiện thuận lợi để có thể
đa dạng các loại cây trồng, vật nuôi, thâm canh tăng vụ, nâng
cao năng suất cây trồng. Nguồn tài nguyên thiên nhiên khá dồi

dào về đất đai, rừng, sông và khống sản. Bên cạnh đó, Viêng
Chăn là tỉnh có nguồn lao động nơng nghiệp dồi dào, được tỉnh
có nhiều chính sách đầu tư phát triển nông nghiệp...


15

Về những khó khăn, tỉnh Viêng Chăn nằm ở mền Trung
của Lào, địa hình hiểm trở, phức tạp, diện tích miền núi rộng,
sơng núi dốc, các yếu tố khí hậu khắc nghiệt; đặc biệt là hạn hán,
bão lụt, gió nóng, lốc xốy, thời tiết khí hậu diễn biến thất thường.
3.2. Q TRÌNH CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NƠNG
NGHIỆP CỦA TỈNH VIÊNG CHĂN GIAI ĐOẠN 2015-2020

3.2.1. Tình hình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông
nghiệp trong ngành của tỉnh Viêng Chăn
* Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo ngành
trồng trọt của tỉnh Viêng Chăn
Ngành trồng trọt là một ngành quan trọng trong cơ cấu
nông nghiệp, trong những năm qua ngành trồng trọt có bước phát
triển về diện tích, năng lực, chất lượng và hiệu quả. Thời gian
qua, cơ cấu ngành trồng trọt tỉnh Viêng Chăn chuyển dịch rõ nét
trong đó ngơ và cao su là hai đối có sự chuyển dịch mạnh mẽ cả
về diện tích và giá trị nhờ có sự đầu tư thâm canh với trình độ cao
từ phía nhà đầu tư nước ngồi, họ cung cấp quy trình sản xuất
khép kín từ giống, phân bón, vật tư nông nghiệp đến bao tiêu sản
phẩm, người nông dân chỉ tham gia lao động theo hướng dẫn của
cán bộ kỹ thuật. Vì vậy năng suất và chất lượng và sản phẩm
không ngường tăng lên.
* Chuyển dịch cơ cấu trong ngành chăn ni của tỉnh

Viêng Chăn
Chăn ni có hướng phát triển nhanh, bao gồm cả chăn
nuôi đại gia súc, tiểu gia súc và gia cầm để lấy thịt. Trong ngành
chăn nuôi, cơ cấu vật nuôi cũng chuyển dịch theo hướng sản xuât
xã hội. Nhưng loại có gia trị cao, dễ chăm sóc, có điều kiện phát
triển tập trung theo hướng cơng nghiệp thì phát triển nhanh cả về
năng suất và sản lượng ngược lại thì phát triển chậm.
* Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo ngành
thủy sản của tỉnh Viêng Chăn
Chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành thủy sản đang diễn ra
theo hướng giảm dần tỉ trọng phân ngành đánh bắt, tăng dần tỉ
trọng phân ngành nuôi trồng nhưng sự chuyển dịch này khá chậm.


16

Điều đó chứng tỏ ngành thủy sản của tỉnh Viêng Chăn chủ yếu
dựa vào đánh bắt những nguồn lợi thủy hải sản sẵn có.
3.2.2. Thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông
nghiệp theo vùng của tỉnh Viêng Chăn
Do vị trí địa lý, nên địa hình của tỉnh Viêng Chăn phân
thành vùng trung du, vùng núi và vùng đồng bằng. Ban đầu, vùng
đồng bằng phát triển mạnh nhất ở cả 3 lĩnh vực (trồng trọt, chăn
nuôi, thủy sản). Sau 5 năm (2015-2020) sự chuyển dịch có xu
hướng thay đổi, vùng trung du vươn lên đứng đầu giá trị sản xuất
toàn ngành, lĩnh vực trồng trọt vùng trung du đã vươn lên đứng
đầu và phát triển mạnh nhất, sau đó đến vùng núi và cuối cùng là
vùng trung du.
3.2.3. Thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông
nghiệp theo thành phần kinh tế trong nông nghiệp ở tỉnh

Viêng Chăn
Kinh tế nông nghiệp ở tỉnh Viêng Chăn hiện có 3 thành
phần kinh tế. Đó là kinh tế cá thể, kinh tế tư nhân và kinh tế có
vốn đầu tư nước ngài. Trong giai đoạn 2016-2020, thành phần
kinh tế có vốn đầu tư nước ngồi mới có sự tham gia sâu rộng và
tác động đến sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở tỉnh
Viêng Chăn rõ nét.
3.3. ĐÁNH GIÁ QUÁ TRÌNH CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH
TẾ NÔNG NGHIỆP CỦA TỈNH VIÊNG CHĂN GIAI ĐOẠN 2015-2020

3.3.1. Những thành tựu đã đạt đƣợc của q trình
chuyển dịch cơ cấu kinh tế nơng nghiệp ở tỉnh Viêng Chăn
trong giai đoạn 2015-2020 và nguyên nhân
Thứ nhất, thúc đẩy sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế giữa
ngành trồng trọt và chăn nuôi theo hướng ngày càng hợp lý hơn.
Đó là ngành trồng trọt chuyển dịch theo hướng thâm canh, tăng
giá trị sản xuất, nhưng giảm tỷ trọng, cịn chăn ni, thủy sản và
lâm nghiệp có xu hướng tăng dần cả về giá trị sản xuất và tỷ trọng
trong cơ cấu giá trị của ngành nông nghiệp.
Thứ hai, thúc đẩy sự phân công lao động trong nội bộ
ngành nông nghiệp. Trong nội bộ ngành nông nghiệp đã có sự


17

phân công lao động theo hướng lao động trong ngành trồng cây
lương thực giảm, lao động ở ngành trồng cây cơng nghiệp, chăn
ni nghề thủ cơng có xu hướng tăng, chăn ni đã trở thành một
trong những ngành chính của nông nghiệp.
Thứ ba, cơ cấu các thành phần kinh tế bước đầu đã hình

thành và phát triển phù hợp với quy luật kinh tế khách quan, đúng
theo định hướng của Đảng và chính sách của Nhà nước.
Thứ tư, chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp đã tác
động trực tiếp đến chương trình đảm bảo lương thực, thực phẩm
là những chương trình kinh tế lớn của Lào nói chung và tỉnh
Viêng Chăn nói riêng.
Thứ năm, q trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông
nghiệp của tỉnh Viêng Chăn cũng đã góp phần đáng kể trong việc
hạn chế nạn phá rừng làm nương rẫy bảo vệ môi trường sinh thái
cũng là một thành tựu của quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế
nông nghiệp của tỉnh Viêng Chăn.
3.3.2. Những hạn chế trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế
nông nghiệp ở tỉnh Viêng Chăn giai đoạn 2015-2020 và
nguyên nhân
Bên cạnh những kết quả đã đạt được, quá trình chuyển
dịch cơ cấu kinh tế nơng nghiệp của tỉnh Viêng Chăn những năm
qua cịn một số hạn chế như sau:
Thứ nhất, việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp
diễn ra chậm, cơ cấu nông - lâm nghiệp tốc độ và chất lượng tăng
trưởng chưa vững chắc, hạn chế trong việc phát huy yếu tố nội
lực, kinh tế hàng hóa quy mơ cịn nhỏ bé, việc huy động các thành
phần kinh tế tham giá đầu tư cịn khó khăn.
Thứ hai, tỉnh Viêng Chăn là tỉnh miền núi thuận lợi cho
phát triển chăn nuôi gia súc nhưng hàng năm tốc độ tăng bình
qn cịn chậm, tiềm năng này vẫn chưa được khai thác; chưa
hình thành tiểu vùng chun mơn hóa của tỉnh, sản xuất của các
vùng và tiểu vùng rất phân tán.
Thứ ba, nhìn chung nơng nghiệp của tỉnh Viêng Chăn cịn
phụ thuộc nhiều vào điều kiện tự nhiên, ruộng đất còn manh mún,

18

nhỏ lẻ. Cơ sở hạ tầng còn hạn chế, đặc biệt cơ sở hạ tầng phục vụ
cho sản xuất nông nghiệp cịn thiếu, mức độ đầu tư chưa thỏa
đáng, tính tốn thiết kế tưới tiêu hiệu quả cịn thấp.
Thứ tư, các sản phẩm nông nghiệp chủ yếu sản phẩm thô,
dẫn tới vào thời vụ thì ế thừa, trái vụ lại thiếu hụt, mặt khác khơng
có khả năng cạnh tranh; cơng nghệ bảo quản và chế biến sau thu
hoạch còn ở trình độ thấp.
Thứ năm, trình độ cán bộ quản lý, nhất là lĩnh vực kinh tế
nông nghiệp nông thôn nhiều hạn chế, dẫn đến tình trạng khi thực
hiện các chương trình kinh tế trọng tâm về nơng nghiệp.
3.3.3. Những vấn đề đặt ra từ thực trạng chuyển dịch
cơ cấu kinh tế nông nghiệp của tỉnh Viêng Chăn giai đoạn
2015 - 2020
Một là, sự khuyến khích về vốn cịn nhiều hạn chế phần
lớn là sử dụng nguồn vốn của nhà nước, nhà nước đảm bảo giá cả
một số lọ hàng nông sản mà quan trọng cho đời sống của nhân
dân. Hai là, chất lượng của chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông
nghiệp chưa được định hướng đúng vào nhu cầu của các thị
trường tiêu thụ; tăng trưởng nông nghiệp vẫn dựa vào mở rộng
diện tích và sử dụng tài nguyên, sức lao động cơ bắp là chính,
hàm lượng khoa học cơng nghệ trong sản phẩm thấp, kém bền
vững về môi trường. Ba là, mối liên kết giữa quy hoạch nông
nghiệp với quy hoạch công nghiệp chế biến, quy hoạch dịch vụ và
chính sách hỗ trợ lỏng lẻo; liên kết sản xuất nơng nghiệp giữa các
tỉnh và trong từng tỉnh cịn kém. Bốn là, kỹ năng chuyên môn của
lao động nông nghiệp hạn chế, phần lớn chưa được đào tạo nghề
nông nên kiến thức sản xuất hàng hóa yếu, khả năng tiếp nhận

cơng nghệ sản xuất mới thấp. Năm là, q trình chuyển dịch diễn
ra còn chậm, chưa tương xứng với tiềm năng, vị thế sẵn có của
tỉnh Viêng Chăn cả về điều kiện địa lý tự nhiên, nguồn lực, cơ
chế, chính sách…