Kỹ năng đọc hiệu quả pot


















 !!
Din àn tho lun k nng mm K nng c hiu qu


2

""

Phn 1 – Li nói u 3
Phn 2 – c sách hiu qu 4
I. c sách và nhng tác dng 4
1. c sách giúp tng cng kh nng giao tip 5

2. c sách giúp rèn luyn nng lc tng tng, liên tng, sáng to 5
3. c sách giúp rèn luyn nng lc ngôn ng 6
4. c sách giúp sng tt trong xã hi và làm ngi 7
II. Các yu t nh hng n tc  c 8
1. Yu t ch quan 8
2. Yu t khách quan 8
III. Gii thiu mt vài phng pháp c sách 9
1. Mt s phng pháp c thông thng: 9
2. Phng pháp Skimming reading 11
3. Phng pháp c ngc 12
4. Phng pháp c Multilines 14
5. Phng pháp PhotoRead 14
6. Phng pháp c SQ3R 21
IV. Nhng iu nên bit khi c sách 23
1. Vài li khuyên khi c sách 23
2. Mi quy tc vàng  c sách hiu qu 24
3. Vài “tiu xo” c sách 26
Phn 3 – Nhng câu chuyn v vic c sách 27
I. Bác H c sách th nào? 27
II. Tn mn v chuyn c sách 29
III. “Lp trình” vic c sách 33
IV. c sách là mt rèn luyn trí nh và t duy 34
V. Bàn v nim vui và ni bun ca vic c sách 43
V. Nhng con s xung quanh vic c sách 46
Phn 4 – Tài liu tham kho 48
#$%&
'()*+,#%-./0%1
Din àn tho lun k nng mm K nng c hiu qu

3


Phn 1
Li nói u
Din àn tho lun k nng mm (www.kynangmem.com) xin chào các bn!
Trong sut thi gian k t khi thành lp, din àn KNM ã nhn c s
tham gia cng nh ng h nhit tình ca rt nhiu c dân mng. Các thành viên
ca din àn KNM ã óng góp rt nhiu nhng bài vit, chia s rt nhiu
nhng tri nghim cuc sng nhm chia xây dng mt kho k nng giúp ích cho
vic phát trin ca gii tr Vit nói riêng và ca ngi Vit nói chung.
ó là nhng k nng c, k nng vit, k nng thuyt trình, k nng t
chc… và rt nhiu các k nng cn thit.
ây là mt trong s ít ebook nói v k nng c sách hiu qu - mt trong
nhng k nng quan trng trong vic tip nhn vn kin thc vô tn ca nhân
loi. Ebook này không có ý inh s tr thành mt tài liu chu!n dành cho mi
ngi nhng nó là s tp hp ca rt nhiu các bài vit, các tài liu v k nng
c. Ebook này s giúp các bn d dàng h"n trong vic tra cu, tìm hiu và hc
h#i k nng c.
Ni dung ebook trình bày xoay quay nhng ph"ng pháp c, nhng iu
cn bit khi c mt cun sách và c nhng câu chuyn v cái s c ca con
ngi. Xin nh$c li, bn cht ca nhng dòng vit di ây u là s tp hp t
các bài vit c ánh giá cao trên nhiu wedsite và din àn nên có th có d%
bn. Khi biên son, chúng tôi ã rt c g$ng trình bày ni dung mt cách mch
lc, có t chc  tin cho vic tham kho ca các bn.
Ebook này cng chính là ebook àu tiên, là công sc ca KNM. Chúng tôi
mun nó tr nên thc s hu ích vi các bn. Vì th hãy g&i nhng góp ý v
cho chúng tôi theo %a ch' email: ho(c bn có th
óng góp ý kin trc tip trên din àn tho lun k nng mm
www.kynangmem.com.

Xin chân thành cm "n!
Din àn tho lun k nng mm K nng c hiu qu


4

Phn 2
c sách hiu qu

I. c sách và nhng tác dng
c sách là công vic cng là nhu cu không th thiu ca ngi i hc.
Vic c sách có th c thc hin bàn hc, góc th vin hay mt n"i nào
ó nu bn có thi gian rnh và có hng thú c. Không phi n bây gi chúng
ta mi b$t u c sách, vic c sách phi din ra t khi chúng ta bit n sách
v và trng hc. Th nhng quá trình c sách có din ra thng xuyên hay
không tùy thuc hoàn cnh riêng ca m)i ngi, và kt qu c sách cng
không ging nhau.
Ngi c hin nay có xu hng ch' thu h*p phm vi c g$n lin vi
chuyên môn ca mình, iu ó giúp cho nhng hiu bit chuyên môn sâu s$c
h"n. Th nhng, s rt tt nu vic c sách c m rng h"n n các phm vi
liên i, ho(c nhng phm vi t ng chng không có gì liên quan n chuyên
môn nhng thc ra nó có nhiu tác ng n công vic và cuc sng sau này.
Có ngi còn phân chia rch ròi ra 2 loi sách  c: mt loi ch' c 
bit, nh i khái và không cn ghi chép; mt loi khác có liên quan mt thit
n chuyên môn hay vì mt nhu cu nào ó, ngi c cn vit li nhng ý
chính, ghi li tóm t$t ni dung, d+n chng ho(c v thành nhng s" , cho d
n$m. Nh vy, vô hình trung, loi sách u ngi ta có th c mi lúc mi
n"i: trên xe buýt, phòng ch, trên tàu h#a, tàu in ngm, thm chí nhà v
sinh ; loi sách th hai phi c c bên bàn sách, giy bút, trong không gian
yên t-nh ít ngi t. tp.

Trong thc t, tác d.ng ca vic c sách không ch d ng li  ch tip thu
kin th!c mà c sách còn là mt bin pháp  hoàn thin mi m(t ca con
ngi. Vi ý ngh-a này, các loi sách vn hóa hc, vn ch"ng, l%ch s&, trit hc
không ch' là nhng loi sách thun chuyên môn mà ã tr thành sách chung cho
Din àn tho lun k nng mm K nng c hiu qu


5

mi ngi, cho xã hi. Nhng cái li ca chuyn c sách ã quá rõ ràng, thit
ngh- không cn nh$c li. Bên cnh vic c sách  tip thu tri thc, vic c
sách ôi khi còn rèn luyn cho bn nhng k- nng, tình cm và thói quen hu
ích mà ôi khi bn không nhn ra.

1. c sách giúp tng cng kh nng giao tip
Bn có bao gi thy ngi ngùng khi ng trc ám ông? Bn có bao gi
run l!y b!y không bit din t ý mình nh th nào trc mi ngi? Bn có
bao gi nói vòng vo mt vn  và c g$ng gii thích mà ngi khác v+n không
sao hiu ni?
c sách thc cht là mt quá trình giao tip, khi ó tác gi quyn sách và
bn là nhng nhân vt tham gia giao tip. Ch' có iu quá trình giao tip này
din ra 1 chiu, nhng vn  tác gi nói n i sâu vào trí não và hình thành t
duy bn th nhng nhng suy ngh- ca bn tác gi không h bit c nu
bn không vit th hay gi in thoi phn h,i. Quá trình giao tip này giúp các
bn hiu vn , bit cách trình bày vn  theo chiu hng trin khai hay khái
quát hp lý, cách lý lun hay dùng d+n chng chng minh cho mt lun im
nào ó. c sách mt thi gian lâu, bn s bit trình bày vn  mt cách khúc
chit, mch lc, suông s, có u có a gn gàng d hiu.
Không ch' vy, nh loi hình giao tip (c bit này, bn s tinh t h"n khi
cm nhn, phán oán nhng cm xúc, thái  ca ngi khác. Hình thành

nhng phn x và s nhy cm, linh hot cn thit  x& lý vn . Ch/ng hn,
bn bit nói bng ng iu th nào, khi nào nói khi nào ngng, khi nào (t câu
h#i kh"i gi, khi nào pha trò to cm hng mi ngi tham gia giao tip

2. c sách giúp rèn luyn nng lc tng tng, liên tng, sáng to
Sách c vit bng h thng ngôn ng, c. th là các ch vit c ni kt
liên t.c vi nhau to thành câu, dòng, on, bài T ng c dùng luôn có
ngh-a, và nét ngh-a ó li c quy chiu vào các s vt t"ng ng trong cuc
Din àn tho lun k nng mm K nng c hiu qu


6

sng. Thí d. nói n 't-nh vt' chúng ta ngh- n mt lot các , dùng hay cây
trái c (t trong trng thái yên t-nh, nói n 'qu o' chúng ta ngh- n tp
hp nhng im to nên mt con ng khép kín dành cho s chuyn ng ca
mt thc th nào ó, ho(c nói n 'hoa mai' chúng ta ngh- n loi hoa nhiu
cánh, n vào mùa xuân, *p và mi ngi thích th ng thc Nh vy, quá
trình c sách thc cht cng là mt quá trình quan sát các s vt và hin tng
trong cuc sng thc mà ch vit c quy c tng trng thông qua quá trình
t ng tng, liên t ng.
R,i cng có khi s liên t ng ny sinh khi bn so sánh nhng vn  ã
c c trong sách này và sách khác, trong quan im ca ngi này ngi
khác, cái ging và khác nhau, ti sao li có ging và khác nh vy Trí t ng
tng phong phú, suy ngh- c(n k, kt hp vi nhng ng lc khám phá tìm
tòi s giúp bn hình thành nng lc sáng to, ngh- ra cái mi, tìm ra cái mi và
t ó làm ra cái mi.
Không có c sách, ngi ta khó có th thc hin c iu ó.

3. c sách giúp rèn luyn nng lc ngôn ng

Bn thng vit sai chính t và rt ngi vit vì s mi ngi chc. Bn hay
vit nhng câu không úng ng pháp ting Vit, ho(c nhng câu c.t, câu què
không  các thành phn chính. Cng có th bn s& d.ng nhng t ng không
hp vi i tng bn mun  cp. Ho(c bn có vn t vng quá ít, không 
 huy ng ra trình bày sáng t# mt vn . Thm chí bn không hiu rt nhiu
t ng trong ting Vit có ngh-a là gì vì bn cha h nghe qua
Vic c sách là bin pháp hu hiu nht giúp bn kh$c ph.c nhng sai sót
ó trong vic s& d.ng ngôn ng. Bn c mt cun sách vn ch"ng thy tác
gi dùng nhng t ng rt hay  miêu t bu tri trong nhng trng thái khác
nhau. Bn s thy nhng câu vn b$t u bng ch ng hay v% ng, b$t u bng
ng t ho(c tính t mà v+n úng cu trúc ng pháp ting Vit. Bn bit cách
dùng nhng t ng chuyn tip 'nh vy', '"ng nhiên' mt cách khéo léo uyn
Din àn tho lun k nng mm K nng c hiu qu


7

chuyn  din t vn . Bn cng s b$t g(p nhng hình thc vit úng ca
nhng t ng mà bn phân vân l0ng l không bit vit th nào
Và chính quá trình c sách lâu dài, s tp trung và tinh ý s giúp bn hình
thành nhng k- nng ngôn ng ó.

4. c sách giúp sng tt trong xã hi và làm ngi
c sách và sng tt là hai vic xem ra ch/ng n nhp gì vi nhau nhng
thc cht có s tác ng qua li rt ln.
Ai cng bit, ngi bit suy ngh- phi trái, bit lý l là nhng ngi không
sng tùy tin. Mi li nói, suy ngh- và vic làm ca h luôn hng ti cái hay,
cái *p; hng ti li ích bn thân trong mi quan h vi li ích chung ca
nhng ngi xung quanh. Cách sng ó là món trang sc quý giá nht mà m)i
ngi t trang b% cho mình thông qua hc vn, c. th là t vic c sách.

c sách th d.c th thao giúp chúng ta bit rèn luyn sc kh#e do dai bn
b- h"n. c sách trit hc, chúng ta nhn ra nhng quy lut và nhng din bin
ý thc h trong cuc sng, t ó hình thành cách nhìn và cách ngh- ca bn
thân. c sách vt lý chúng ta hiu bit v quy lut vn ng ca th gii t
nhiên h"n, t ó ng d.ng vào cuc sng. c sách vn hc  hình thành cm
xúc, thái  hp lý trc mi cnh ng, cuc i; xây dng i sng hài hòa,
nhân vn, có chiu sâu Tóm li, sách em n cho con ngi mt cuc sng
tt *p, hòa hp gia bn thân vi cng ,ng, môi trng xung quanh, xã hi
và c nhân loi.
D- nhiên, nhng iu c trình bày phía trên không phi là tt c nhng li
ích mang li ca vic c sách. Chúng ta còn có th thy, ngi c nhiu sách
có kin thc sâu rng, hi t. nhiu nng lc, li nói có c" s và có uy tín nên
c mi ngi l$ng nghe, xem trng Nhng ai cng bit, c sách trc tiên
là  giúp mình càng tt h"n.


Din àn tho lun k nng mm K nng c hiu qu


8

II. Các yu t nh hng n tc  c
1. Yu t ch quan
iu quan trng nht  c hiu qu có l là thái . Cn phi gi mt thái
 lc quan và t tin là mình có th làm c và làm d dàng. Scott Bonstein
dùng câu: "It's easy, and I like it"  t nói vi mình trc khi c. Bn có th
nói: "chuyn nh# nh con th# b# vào gi#"
T th ng,i và môi trng c: cn to cho mình mt môi trng tht thoi
mái, gn gàng. Ng,i ngay ng$n trên gh, hai chân (t th/ng th$n trên sàn, th/ng
lng. Ánh sáng cn phi . Nu mùa ông ng,i c sách trong chn thì thôi

r,i, sáng ra nhiu khi thy quyn sách li thi qun queo nm góc nào ó. Sách
cn c (t th/ng trên bàn

2. Yu t khách quan
Tc  c cng ph. thuc vào ngôn ng và th loi sách
Thc ra c nhanh cng ã c nghiên cu nhiu nhng không phi c
ph"ng pháp ca nc ngoài là có th áp d.ng c Vit Nam, tôi xin ch' ra
vài ví d.:
- Vi ting Anh, cách t duy và cách vit ca sách nc ngoài là kiu trc
tip (direct), tc là i vào vn  mt cách tun t. Nu ai hc vit lun ting
Anh chu!n mc cng thy cách vit ca h là t các ý ln chia thành các ý nh#
h"n liên tip, vì vy, nhiu khi c mt on bn ch' cn c câu m  là ã
gn nh n$m c ni dung, phn bên trong ch' là i sâu v chi tit.
- Vi ting Vit và vn hóa Á ông, kiu t duy li kiu vòng vèo, do vy
khi c ta cng cha th hiu ý tác gi nói gì, nhiu khi câu quan trng li nm
ch) rt khó tìm.
- Vi ting Nht/ Trung: h là ch tng hình, do vy vic s& d.ng k thut
 nâng tc  c cng rt thun li. Do m$t ta nhn dng hình nh nhanh và
Din àn tho lun k nng mm K nng c hiu qu


9

tt h"n ch vit, khi c ch tng hình cng kích thích óc t ng tng, t duy
nhanh h"n.
- Ph. thuc nhiu vào cách vit sách:
+ Truyn: c rt nhanh vì chúng ta quy chiu, t ng tng d dàng và
nhanh chóng sng trong ng cnh ca câu chuyn.
+ Sách t hc: c cng rt nhanh, các sách teach yourself ca nc ngoài
mà d%ch ra ting Vit thì ta c mt bui cng c vài cun.

+ Sách giáo khoa, trit hc, lý lun: không th c nhanh, vì m)i câu ch
thng c nghin ng+m k, có khi ta c mt câu mà phi rt lâu mi hiu
ht ngh-a c.

III. Gii thiu mt vài phng pháp c sách
1. Mt s phng pháp c thông thng:
Thc ra, vic luyn cho mình 1 ph"ng pháp c có th còn ph. thuc nhiu
yu t, có nhng ngi rt d dàng c nhanh, có ngi mun c nhanh thì
qu là mt khó khn cc ln.
Vic c sách nhanh có nhiu ph"ng pháp nhng có l cách c này thuc
loi dân dã, d tip thu.
u tiên là cách c sách vn hc, truyn c, tiu thuyt dùng  gii trí:
- c nhng th ch'  gii trí thì ko cn quá c g$ng c hiu, chúng ta có
th c qua, lt tht nhanh, s có nhng n tng lu vào u chúng ta. Khi có
on này hay, ho(c on nào ko hiu, ko liên kt c vi nhau chúng ta có th
c li on ó ho(c c li c truyn. Chúng ta có th c tng on 1 lúc, và
có th b# qua nhng ch) ko quan trng, din t dài dòng, kiu nh nhng ch) t
hình dáng con ngi, hay là m(c gì, thích n gì cái ó ko quan trng ti ni
dung cho l$m.
Din àn tho lun k nng mm K nng c hiu qu


10

Thc ra nói cái này h"i tha, b i nu ã là c gii trí thì thng ko quan
tâm n kt qu, mà dù có quan tâm thì ch' là nh c bao nhiêu, ho(c cng là
r)i thi gian, ko cn thit phi c nhanh.
- Cách c tài liu tham kho, sách khoa hc:
u tiên c lt qua 1 ln, có th  ý nhng ch) cn lu ý. Ln c này ko
yêu cu phi hiu, nhng yêu cu là ko c b# qua 1 dòng nào c, nhng v+n

phi c tht nhanh, lt qua m$t thui, lu li c gì ko quan trng
c li ln 2, c chm, soát các ý, liên kt li các ý, t gii quyt nhng gì
mình thy còn khúc m$c, giai on này nên gch li nhng ý chính, cn lu ý.
c ln 3: li c tht nhanh, xem li xem mình ã thu nhp c gì, có gì
còn th$c m$c thì nên (t mt du chm h#i to ùng ó và i h#i.
Có mt iu các bn nên lu ý khi c sách, ó là nên quan tâm ti m.c l.c
và li nói u. Có mt thói quen ca tôi là dù c quyn sách nào, thm chí là
t in tôi cng c li nói u trc, ch' là phn gii thiu sách, nhng nó có ý
ngh-a rt ln: mt s sách thì li nói u là  gii thiu tóm t$t ni dung và
gii thiu các t vit t$t, mt s sách thì ch' là gii thiu ngu,n gc ca cun
sách. Nhng dù th nào i chng na thì li nói u thng gây thin cm cho
ngi c v cun sách, do ó nu có th c ht li nói u thì thng rt có
cm tình vi quyn sách, iu ó giúp chúng ta có tâm lý c h"n.
- Cách c tht nhanh khi kim tra bài: gi m.c l.c, tìm tên bài cn tìm,
gi vào bài ó, gi ra các ch"ng, c m)i on trong bài vài ba ch là có th
tìm ra on mình cn tìm.

Mt ph"ng pháp khác cng có nhiu im chung vi ph"ng pháp trên.
Thng thì trong m)i quyn sách 20% s trang sách s cha 80% ni dung
c quyn sách. Khoa hc ã chng minh là mt ngi bình thng hiu sut c
cao nht t c là xp x' 80% ni dung. Chúng ta u là nhng ngi bình
thng.
c ít nht 2 ln/quyn sách (trung bình 300 trang).
Din àn tho lun k nng mm K nng c hiu qu


11

Ln mt không phi là c mà là l.c li quyn sách  tìm kim 20% s
trang sách cha 80% ni dung (tc là vào khong 50 - 60 trang). Mt khong 2

ting cho ln th nht.
Ln hai, ta mang nhng trang ó ra c và hiu rõ ràng thêm.

Rõ ràng, nhng cách c trên ây ang c rt nhiu ngi áp d.ng. Tuy
nhiên, hiu qu ca nó mang li thì cn phi xem xét. Vy, các ph"ng pháp
c khác có hiu qu h"n không? Chúng ta hãy cùng tìm hiu phn sau…

2. Phng pháp Skimming reading
c là mt k nng quan trng trong. c hiu qu giúp hc viên thu thp
c nhiu thông tin cn thit và có t duy tng quan v mt vn . Trong tt
c các bài kim tra u có mt phn kim tra các k nng c. Skimming (k
nng c lt, c nhanh) là mt trong nhng k nng quan trng và rt hu ích
trong nhiu trng hp.
u tiên, b"ng cách c lt nhanh qua on vn, ngi c s# có c
cái nhìn tng quát v ni dung, vn phong và c$u trúc ca bài vn ó.
Skimming cho phép hc viên n$m c ý chính trong bài mt cách nhanh
chóng vì skimming có ngh-a là nhìn lt nhanh qua bài c  bit xem bài ó
vit v cái gì. Bn hãy nói cho hc viên bit cách c nhanh, c lt và mt s
m*o nh#  c nhanh mà v+n b$t c úng ý chính.
Th! hai, c lt  nm bt c quan im ca tác gi v v$n , ch
im c  cp trong bài c:
K nng skimming rt hu ích khi bn mun t duy sâu h"n trong nhng bài
c bng cách tìm ra quan im ca tác gi mt cách nhanh chóng. iu này rt
quan trng vì c không ch'  ly thông tin mà còn  bit xem quan im ca
tác gi v vn  mà h nêu ra: ,ng tình, phn i hay trung lp.
Din àn tho lun k nng mm K nng c hiu qu


12

Khi c nhanh  tìm ra quan im ca tác gi, ta không cn phi c tt c
tng t, tng ch mà ch' c mt vài t quan trng thôi. Nhng t ó có th là
danh t, ng t ho(c tính t, thm chí c các t ni.
Ta không cn i vào c chi tit tt c các t trong câu, mà ch' cn c qua
nhng t c gch chân cng có th hiu c tác gi này không thích nó.

Cui cùng, c lt  nm c lô-gíc trình bày ca bài.
ôi khi chúng ta cn bit ngay cu trúc ca mt bài vn ho(c mt cun sách
mà không cn phi c c mt on vn hay mt bài dài lê thê. K nng
skimming s rt hu ích trong trng hp này. Ta cn n$m b$t c nhng t
nào, du hiu nào nên chú ý ti  tìm ra lô-gíc trình bày ca bài. ó là các
marking words (t du hiu) nh: because (vì), firstly (u tiên), secondly (th
hai), finally (cui cùng), but (nhng), then (sau ó), includes (bao g,m) và
nhng t ch' thi gian khác, v.v. Nhng t này s giúp cho ngi c nhanh
chóng nhn ra on vn c trình bày theo cách nào: listing (lit kê),
comparison-contrast (so sánh-i lp), time-order (theo th t thi gian), và
cause-effect (nguyên nhân-kt qu).
Bn thy y, k nng skimming rt quan trng vì vy hãy c g$ng thành
tho nu bn cm thy nó phù hp vi mình.

3. Phng pháp c ngc
PP c ngc s giúp bn tit kim mt khong thi gian kha khá vi
ph"ng pháp c kiu c, c tng dòng mt, tuy nhiên khi bn mi tp thì s
g(p khá nhiu khó khn do:
+ Chúng ta t bé c dy là c c t u n cui, lin mch, c sai hay
không hiu thì thì quay li. Vô tình ta ã to ra mt li mòn trong não v cách
c, g(p bt c tài liu nào cng có thói quen nh vy.
Din àn tho lun k nng mm K nng c hiu qu

13

+ Ph"ng pháp c này i ngc li vi truyn thng ó nên yêu cu kh
nng ghi nh ng$n hn ln (theo tng c.m t mt) và tng hp, hiu thông tin
cao.
Bình thng khi c ta thng theo hng sau:
>>>>>>>>>>>>>> (c)
<<<<<<<<<<<<<< (a m$t v)
>>>>>>>>>>>>>> (c)
….
Vi cách c truyn thng nh trên, ta mt i h/n mt khong thi gian
dùng cho vic a m$t v. Nhng khi ã luyn c nó thì kh nng c hiu
ca bn s c ci thin rõ rt.
Ni dung c bn ca phng pháp c ngc:
Trc khi c:
- Chu!n b% tinh thn: Nh$m m$t, th sâu hít dài, relax vài giây.
- Xác %nh m.c ích: Gi qua vài trang sách, xem cun sách ó nói cái gì,
mình cn iu gì t cun sách ó. Ta có th c phn m.c l.c, tóm t$t các
ch"ng…  n$m b$t cu trúc ca nó . Quan trng nht là xác %nh xem "tác gi
mun nói gì vi mình?” Và “Mình cn nhng gì?"
Cách c ngc
- Dòng 1: c tin >>>>>>>>>>>>>
Theo l t nhiên thì phn # s là phn ta nh nht, vì va c xong… còn
phn da cam là phn ã b% "nht" i khi ta c sang phn #.
- Dòng 2: c lùi <<<<<<<<<<<<<<
T"ng t nh vy cho dòng 2, phn bn nh h"n c li là phn sau - có th
ko liên quan gì n phn # dòng 1.
Nhng khi bn c n phn u dòng 2 (da cam) - phn ni tip phn #
dòng 1 thì lp tc trí não bn s to ra mt s kt ni gia # 1 và da cam 2 làm
cho bn có n tng lâu h"n vi 2 phn này.

C nh vy, các dòng s kt ni vi nhau theo kiu b$c cu.
Din àn tho lun k nng mm K nng c hiu qu


14

Ta có th tit kim c mt khong thi gian nh#  a m$t, chuyn phn
nng lng ó vào não  phân tích cái b% "c ngc" kia .
ây là mt ph"ng pháp khó. Nu nó làm bn thích thú, ti sao chúng ta
không th& luyn tp? “Có công mài s$t, có ngày nên kim”…

4. Phng pháp c Multilines
Thng thì khi chúng ta nhìn mt hình v trên giy, chúng ta s nhìn các nét
ca hình ch không nhìn phn giy tr$ng xung quanh. Vì vây, m$t ca bn ch'
tp trung vào phn nh#. Và khi c sách bn cng s theo li ó, ch' nhìn vào
các ch, kh nng bao quát tài liu rt hn ch…  m rng kh nng bao quát
ca m$t, kh nng tng hp, hiu ca não thì c 2 dòng là mt ph"ng pháp
tp luyn khá thú v%.
Ni dung ca nó "n gin ch' là: Bn c g$ng nhìn vào khong tr$ng gia 2
dòng, và tìm cách hiu c 2 dòng (trên và di)
ây là mt ph"ng pháp òi h#i s tng quát rt cao ,ng thi mun thành
công bn phi hiu c vn phong và i ý ca tác gi mun nói ti.
Có th kt hp ph"ng pháp này vi ph"ng pháp c ngc. Tc  c
ca bn s tng lên rt rt nhiu ln y!

5. Phng pháp PhotoRead
a. Mt s hiu bit cn bn
Nh các bn ã bit - não trái ca chúng ta m nhim phn ngôn ng, ch
vit khi c sách theo các ph"ng pháp truyn thng yêu cu s tp trung cao
 khá ln  n$m b$t c ht thông tin - và khi bn càng c g$ng tng tc 

c lên, thì não càng mt m#i ,ng thi kh nng hiu s gim xung theo thi
gian.
Ph"ng pháp PhotoRead s khin cho c 2 phn não b ca bn hot ng,
lu chuyn thông tin mt cách nhun nhuyn. S chia s công vic gia 2 phn
não trong ph"ng pháp PhotoRead s giúp bn không phi c tng ch mt
Din àn tho lun k nng mm K nng c hiu qu


15

na, mà toàn b thông tin trang sách s c "photo" vào bán cu não phi,
phn m nhim t duy v hình nh.
b. Mt s lu ý
Và vic bn có thành công vi ph"ng pháp này hay không, chính là bn có
hc c cách  "inview" – liên kt nhng trang thông tin c photo.
Yêu cu ca ph"ng pháp: Bn ch' cn là ngi bình thng, không cn quá
cao siêu nhng bn cng khó có th thành công c nu bn:
+ Không kiên trì luyn tp - th& nghim.
+ Không tin vào "nng khiu tim tàng" ca bn, cng nh bn thân ph"ng
pháp này.
+ Quá nôn nóng thc hin, b# qua các bc cn bn.
+ Luyn tp trong trng thái cng th/ng, stress.
c. Tng quan v các bc
Prepare – Preview – Photoread – Inview – RapidRead
i. Prepare: a c" th v trng thái tt nht  c.
- a c" th vào trng thái ngh' ng"i th giãn, quên i mi phin mui lo âu
trong cuc sng, cng nh s lo l$ng v vic photoread này có em li hiu qu
thc s hay ko.
*  th giãn, bn có th làm theo các cách sau:
a/Tangerine Technique: Trc khi c, t ng tng tay trái bn có mt qu

quýt, bn có th cm giác c nó, s thy nó, ng&i thy mùi ca nó hãy
t ng tng bn tung nó lên, và dùng tay phi b$t ly, li tung lên tip tung
hng 2-3 ln thì nh* nhàng (t qu quýt t ng tng ó lên u và…
B$t u c…
b/T ng tng: bn ang ng,i âu ó và nhìn chính bn ang c sách ho(c
ang có 1 chú v*t u trên u bn trong lúc bn c sách.
c/Trc khi c, nên nhe rng ci mt cái
( hiu c c" s ca các cách làm tm gi là "quái d%" bên trên các bn
có th tham kho trong các tài liu chuyên v PhotoReading)
Din àn tho lun k nng mm K nng c hiu qu


16

R,i, gi thì (t câu h#i:
+ Bn c tài liu này nhm m.c tiêu gì?
+ Tài liu này có quan trng vi bn nh th nào?
+ Bn mun hiu và nh bao nhiêu % nhng tri thc mà tài liu mang li?
+ Bn mun dành bao nhiu thi gian  c và hiu nó cng nh th#a mãn
m.c tiêu bn  ra?
Ta có th phân b thi gian cho công tác chu!n b% nh sau:
30 giây: Lt nhanh bìa sách, m.c l.c, li gii thiu > rút ra c m.c tiêu
c sách ca bn
2 – 3 phút  sách trc m(t, nh$m m$t xác %nh m.c tiêu bng cách tr li
các câu h#i.
1-2 phút th giãn, th sâu hít dài, làm vài ng tác cho tâm trí thoi mái và
b$t u sang bc 2…
ii. Preview: Khám phá, tìm hiu c$u trúc tài liu
M.c ích là hiu cu trúc, các t vng s& d.ng trong tài liu cn c và
quyt %nh xem bn s i sâu tìm hiu phn nào ca tài liu.

a/ Kho sát tài liu
- Chú ý n m.c l.c, ta , li gii thiu, nm sn xut, nhà xut bn, tên
tác gi
- Các ch) in nghiêng, in m,chú thích, , th% minh ha, nhng câu h#i,
phn tóm t$t ca tài liu
C g$ng hiu c ý , ca tác gi cng nh mch vit ca tài liu.
* Lu ý không nên dành quá nhiu thi gian cho phn này:
+ Bài báo ng$n: ti a 30 giây.
+ Bài báo dài: ti a 3 phút.
+ 1 quyn sách: ti a 5 phút.



Din àn tho lun k nng mm K nng c hiu qu


17

b/ Ghi chú t vng
Công vic này giúp não bn ghi nh li các t vng quan trng, và khi bn
photoread nó s t tìm kim, kt ni các t vng này thành mt mch chính
giúp bn có nhng n tng mnh m v tài liu.
+ Các t vng quan trng thng c in nghiêng, in m, và tn s xut
hin rt nhiu. Bn có th lt th& 20 trang sách, nhng t nào gây n tng vi
bn nhiu nht thì ó là t ta cn.
+  ghi chú, các bn có th dùng ph"ng pháp Bn , t duy ca Tony
Buzan.
Khuyn ngh%: ghi chú càng ng$n gn càng tt.
- Nên ghi chú trong u 5-10 t i vi 1 bài báo.
- Vit ra giy 20-25 t vi 1 cun sách.

(thi gian dành cho vic nay` khong 2-5 phút)
c/ Quyt %nh xem phn nào khin bn quan tâm nht trong tài liu? phn
nào bn s i sâu? phn nào bn thy ko cn thit?
Mt s li thng mc phi khi PREVIEW.
- on vn hay quá, khin bn c nó quá k iu này s làm mt i tính
cht ca PREVIEW.
- Thi gian PREVIEW > 8 phút ^^

iii. Photoread: Photo nhng trang thông tin vào não
- Trc khi PHOTO READ 1n 2 3t 456t th 789n, 2 thông tin 2 bc
trc thm :;o <=32>9o 1n. ?9y ng,i mt @Ach <5Bi CAi nht :;2chu!n 1%2D-nh
hi tuyt chiêu (nu c <5E2tt nht @Ac 1n nên tp my 1;i yoga ho(c F532
công 2<o ng lc cho <=32>9o 5Bt ng
- Sau ây vi mt @Ach c 5B;n <B;n mi @56ng ta G2nhân ôi, nhân ba,
nhân bn… tc 2c @a 1n hin thi. Hn @I2tin rng @56ng ta @I2th2c
nhiu JKng ch2@Lng mt D6c không? Tôi xin kh/ng %nh vi 1n D;2@I2(cha k2
Din àn tho lun k nng mm K nng c hiu qu


18

@I2khi @Kn c c luôn @2trang GAch @Lng mt D6c y ch) nu 1n c trang
GAch theo 5;ng Jc. ?9y tp 1;i tp >;y :;21n G2thy rng tôi >Ii 6ng:
Tng tng gia trang &'ch ()*mt ng th+ng2F2t2trên xung, 1n
G2a m$t >5*2>5;ng >5En theo ng th/ng >;y (nh tôi 92>Ii 2trên r,i y,
<52D#ng m$t ra, không >5En C;2>5En, không c C;2c ^^), lt chm t2trên
xung, D;m sao 2@m nhn c 4 7Ic giy. ME2m$t 1n 5B;n <B;n th 789n
nên tm >5En @a 1n G2c m 2rng h"n, c53nh :E2th21n >5En thy c
nhiu ch2h"n.
Tuy nhiên @5'2>5En nh th2>;y thôi <5E2@Kn cha , 1n @Kn 45i tt c

ting ,)i trong u na. Tôi G2 78i <53ch =N2 h"n v2 iu >;y: Khi 1n c
thm, trong u 1n G245At ra mt ting >Ii Anh vn tng ch2mt ( iu >;y
Oy ra D;2 :E2 2 trng 5c 1n 92 c Jy nh th), @I2 th2 1n không 2 P2
nhng khi ting >Ii I2ct lên <5E2thanh quan 2c25ng @a 1n @ng h"i rung
lên, nh th21n ang chu!n 1%2c <5;nh ting vy. 2t$t c @Ai ting >;y
i vi nhng ngi mi 5c QR2D;2F5I2khn nhng mt khi 92t$t c r,i <5E2
tc 2c @a 1n G2tng n mc Ang kinh >7c. 2t$t c ting >Ii trong
u, 1n 59y c >5*2>5;ng nh tôi 92>Ii, ng c2g$ng c D;m 7E2:E2@;ng c2
c 1n @;ng không c c nhiu, ,ng thi trong D6c c 1n @I2th2m to
( tc D;245At âm <5;nh ting y) t2nm xung mt : nm…bn… ba… hai…
mt… ho(c D;2a…e…i…o…u. C2nh th2l(p i l(p Di. Vic c to >;y G2D;m
cho thanh QRn @a 1n không t2 ng 45At âm ting >Ii trong u, hay >Ii
@Ach F5Ac D;2ta ang c ch2>9o b2không cho >I2t2ng Anh vn… Mt ln
na, nh2rng 45i ht sc <5Bi CAi, không c gng Sp, a m$t t2trên
xung dui :;2@m nhn c 4 7Ic giy (ho(c 1n @ng @I2th2t ng tng 4
7Ic giy <o <5;nh ch2X, 59y >5En :;o gia @Ai ch2X >;y). Hn 59y Ap J.ng
ph"ng 45Ap >;y cho tt @2 nhng bc c, bao g,m PREVIEW, PHOTO
READ, INVIEW, RAPID READ…
-2T2bc th23 >;y, bây gi2@56ng ta G2i sâu h"n :;o chi tit @a quyn
GAch. Tuy nhiên, i :;o chi tit <5E2@5'2nên i :;o nhng ch)2>;o tht cn thit,
Din àn tho lun k nng mm K nng c hiu qu


19

nu không cn <5E2ng c. U.c tiêu @a bc >;y D;2>5En c tt @2m(t ch2
(nh2D;2 không c 1#2GIt bt FE2 th2 7E), ,ng thi ghi ra giy tt @2 nhng
thông tin cn thit ( @53nh OAc D;2 Mind Map I). Trong khi c, 59y không
ngng (t câu 5#i :;2<=2li @56ng, nu @I2nhng câu 5#i 1n cha <=2li c
59y <m 2y, ng QRA2lo l$ng v2@56ng, @56ng ta G2OSt n @56ng 2bc

INVIEW.
- Thêm mt s2lu P, I2D;2c2g$ng @5'2nên PHOTO READ 1-2 ln thôi (tt
nhiên D;2trong <=ng <5Ai <5Bi CAi r,i), tp dn 1n G2quen :;2G2v" :St c
hu ht thông tin cn thit. Sau khi 925B;n tt vic c, 1n 92sVn G;ng 2
sang bc k2tip – INVIEW.

iv. Inview: Kt ni nhng trang thông tin ã np
-2U.c tiêu @a bc >;y D;2<Em mi liên h2gia @Ac phn @a cun GAch C;2
1n ang c, t2I2<Em kim thêm nhng thông tin cn thit 2<=2li nhng
câu 5#i @Kn 1#2>7#2trên kia.
- u tiên 59y PREVIEW quyn GAch Di mt ln na. Hn nh2 @Ai 1n
MIND MAP C;21n ang D;m ch, gi259y liên kt @Ac phn Di vi nhau. 2
cho =N2=;ng h"n, tôi xin a ra mt :32J.: ch/ng 5n 1n ang c mt cun
GAch D%ch s&2ch/ng 5n, ch"ng 1 @I2ta 2D;2“WEnh 5Enh Vit Nam sau chin
tranh TG th21”, ch"ng 2 @I2ta 2D;2“Cuc @Ach Cng 78i 45Ing dân tc
Vit Nam”, vy mi liên kt gia 2 ch"ng >;y D;27E? Câu <=2li tht "n 78n,
2ch"ng 1 ta bit rng VN 1%2tng cng 1Ic lt, C;292@I21Ic lt <5E245i @I2
u tranh, I2@53nh D;2D32do d+n n “Cuc @Ach Cng 78i 45Ing dân tc” 2
ch"ng 2, @ng không F5I2l$m 45i không?
- Liên kt @Ac phn c r,i <5E21n 59y <Em thêm nhng thông tin cn thit
2<=2li nhng câu 5#i @Kn 1#2>7#2( nht D;2trong GAch 78Ao khoa, nhiu khi @I2
nhng câu 5#i 45i c sang nhng 1;i sau mi <=2li c), sau I259y 5B;n
thin 1n MIND MAP @a 1n, cn thay i nhng 7E259y thay i (nu thy
1n MIND MAP @2xu QRA2<5E2@I2th2:2Di mt 1n mi –2@;ng d2>5En.
Din àn tho lun k nng mm K nng c hiu qu


20

Vy D;2@56ng ta 92xong phn INVIEW, @5'2@Kn mt bc cui @Lng na

thôi, I2D;2RAPID READ (hay 7i D;2REVIEW cho ng$n 7n @ng c).

v. RapidRead: Scan mt lt t u n cui tài liu
- ây D;2bc cui @Lng, C.c 3ch @a bc >;y D;2ghim ch(t Ci th21n 92
c :;o <=32>9o. Trc tiên 59y c Di quyn GAch mt ln na t2u n cui.
Trong D6c c 1n @I2th2thay i tc 2c; vi nhng ch)2c r,i <5E259y lt
qua @Kn nhng ch)2cha thông tin mi <5E2h9y c chm Di (nhng nên nh292
c D;2@5'2c 1 ln thôi, không quay Di âu y). Nu 1n v+n @Kn @I2nhng
ch)2cha hiu C;2không c Di <5E21n G2không bao gi25B;n tt vic c (hay
>Ii cho hoa C-2D;2nghiên cu v;2tip nhn thông tin .
- 2@I2th2nh2c nhng 7E2CEnh 92c, 1n cn 45i xem Di 1n MIND
MAP (ho(c D;21n ghi @5Sp @a 1n) theo th2t2thi gian sau:
12>7;y sau khi c
1 tun sau khi c
12<5Ang sau khi c
6 <5Ang sau khi c
1 nm sau khi c
… X5#i cn xem Di na, nh2k l$m r,i!

Tng kt
- Ph"ng 45Ap c nhanh : m$t lt >5*2>5;ng Jc t2trên xung (@m nhn
c 4 7Ic giy). T$t ting >Ii trong u bng @Ach <52D#ng ngi, 45At âm
<5;nh ting khi c (5,4,3,2,1 – a,e,i,o,u).
-2YAc bc c: PREPARE, PREVIEW, PHOTO READ, INVIEW, RAPID
READ (REVIEW).
- 2tng tc 2c, 1n @ng nên tp tng tc  lt trang
- Vy D;2phn này 92kt <56c, @56c @Ac 1n @I2th2<5;nh <5o c F-2nng
>;y :;2v"n lên 5;ng top trong Ci D-nh vc!
Din àn tho lun k nng mm K nng c hiu qu

21

6. Phng pháp c SQ3R
Survey – Question – Read – Review – Recite.
a. Survey
• Tiêu ,  m.c chính và ph.
• Chú thích di hình nh, và , th%
• Xem li câu h#i, ho(c các hng d+n c ca giáo viên.
• Xem on u và cui
• Xem phn tóm t$t.
Khi ang kho sát, hãy (t nhng câu h#i sau:

b. Question
• Bin tiêu  thành câu h#i
• c các câu h#i cui bài
• Nh li nhng gì giáo s nói khi giao bài cho bn
• Mình ã bit gì v vn  này r,i?
Lu ý:
Nu cn hãy vit ra và suy ng+m.

c. Read
• Tìm câu tr li choc ác câu h#i ã nêu
• Tr li các câu h#i u và cui ch"ng
• c li chú thích di tiêu , biu ,, hình minh ho…
• Chú ý tt c các t in m hay in nghiên
• Hc các hng d+n v biu ,
• c chm li khi g(p on khó
• Dng li  c k- nhng ch) khó hiu
• c tng phn mt và ghi nh khi kt thúc mt phn.

Ghi nh sau khi c ht mt phn

Din àn tho lun k nng mm K nng c hiu qu


22

d. Review
• (t câu h#i v nhng gì mi c. Ho(c tóm t$t bng li ca riêng mình .
• Ghi chú thông tin t bài c, din t thông tin ó bng li ca mình.
• Gch di ý quan trng
• Dùng ph"ng pháp hc thuc hiu qu nht cho mình. M*o: bn càng
dùng nhiu giác quan khi hc, thì càng nh nhanh và nh lâu.
Hc công hiu gp ba: Nhìn, nói, nghe
Hc công hiu gp t: Nhìn, nói, nghe, vit
Dò li bài, mt quá trình lâu dà

e. Recite
• Ngày 1: (t ra nhng câu h#i cho ý chính bn ã ghi chú
• Ngày 2: c li  "kt thân" vi nhng khái nim quan trng. Che phn
thông tin, c câu h#i và c tr li t trí nh ca mình. Dùng các bin pháp ghi
nh hu d.ng. Làm nhng th nh. (flashcard), ho(c các công c. hc bài t"ng
t.
• Ngày 3, 4, 5: Luân phiên hc bng flashcard, và t nhng bài ghi chú
• Cui tun:
Dùng sách hc, làm mt bn bii ni dung, trong ó lit kê toàn b tiêu ,
 m.c chính ph Làm mt bn , thông tin. Tp nh li và nói to bài hc
trong lúc nhìn vào bn , thông tin.
Thng xuyên l(p li bc trên. c vy, bn s ko cn nh,i nhét khi kZ
thi n.

Din àn tho lun k nng mm K nng c hiu qu


23

IV. Nhng iu nên bit khi c sách
1. Vài li khuyên khi c sách
Là sinh viên bc i hc và cao hc, ôi khi bn cm thy có quá nhiu tài
liu và sách giáo khoa phi c trong khi qu thi gian thì eo h*p. S tin b
trong hc tp ca bn ph. thuc rt nhiu vào kh nng “tiêu th.” ht s tài liu
này. Sau ây là mt s gi ý hu ích giúp bn nâng cao k nng c bài ca
mình, nhanh và hiu qu

To s tp trung cho chính mình bng cách xem lt qua bài c trc khi
bn tht s ng,i c tng ch:
Xem ta  bài c, các tiêu  ln nh#, nhng ch) ánh du, in nghiêng
ho(c in m.
Xem qua nhng hình v hay minh ha, , th% hay biu ,.
Xem qua toàn b bài c bng cách c on u và on cui, lt nhanh
qua nhng câu u ca tng on trong bài (trng hp sách giáo khoa v kinh
t thng có phn tóm t$t cui m)i ch"ng cùng nhng thut ng quan
trng).
Gp sách li và t h#i: ý chính ca bài là gì, vn phong ra sao và m.c ích
ca tác gi là gì?
Tr li c nhng câu h#i này s phn nào giúp các bn có c mt ý

t ng khái quát v ni dung bài c, t ó d tp trung h"n và bài c s tr
nên d nh h"n.

Không c thành ting vì kiu c này s khin bn c chm. C g$ng
xem vic c sách nh th ang ng$m mt cnh *p, hình dung mt ý t ng
bao quát trong tâm trí thay vì chú ý n tng viên á di chân.

Din àn tho lun k nng mm K nng c hiu qu


24

c theo ý. Các nghiên cu cho thy khi c, m$t chúng ta luôn dng sau
nhng câu ch trong mt dòng. S ln dng ca ngi c chm nhiu h"n so
vi ngi c nhanh. Dng nhiu ln không ch' làm cho ta c chm mà còn
cn tr kh nng n$m b$t vn , do ý ngh-a thng i theo c câu hay c.m t
thay vì tng ch mt. Hãy c c theo nhng nhóm t, (c bit c ht nhng
câu hoàn ch'nh và nhng câu có tính b ngh-a.

Không nên c mt câu nhiu ln. ây là thói quen ca ngi c kém.
Thói quen “nhai li” này thng làm tng gp ôi ho(c gp ba thi gian c và
cng không ci thin mc  thông t. Tt nht là c tp trung ngay t ln u
tiên, ó là lý do ti sao chúng ta có gi ý th nht.

Thay i tc  c nh"m thích !ng vi  khó và cách vit trong bài c.
Ngi c kém luôn có tc  c chm. Ngi c hiu qu thng c nhanh
phn d và chm li phn khó. Trong mt bài c có ôi ch) chúng ta phi
c c!n thn h"n nhng ch) khác. Có nhng iu c vit ra không phi 
c thoáng. Vi nhng tài liu pháp lý hay các bài vit khó thì cn phi c
chm. Nhng tài liu d h"n nh kinh t hay báo chí thì ta có th c nhanh.

Cui cùng, bn nên bin nhng gi ý này thành thói quen m)i khi c sách.

2. Mi quy tc vàng  c sách hiu qu
Lê Nguyên Khôi - Theo Tp chí Sách
- Quy t$c 1: c không lùi li. Dù bài v khoa hc k thut khó n âu
cng ch' c mt ln. Không c chuyn ng m$t tr li. Ch' khi ã c
xong và suy ngh- v nhng iu ã c, mi có th c li bài nu nh tht cn
thit.
- Quy t$c 2: c và hiu thông tin theo khi thut toán tích hp. Phi thng
xuyên nh ni dung ca tng khi. Trong quá trình c, hãy tìm cách tr li
nhng câu h#i tiêu chu!n  ra cho m)i khi ca thut toán.
Din àn tho lun k nng mm K nng c hiu qu


25

- Quy t$c 3: c không phát thành ting. c mà phát âm là k thù ca vic
c nhanh. Hãy thc hin các bài tp và gõ nh%p  nh%n phát âm. Khi thy tc
 c b% gim cn phi luyn li.
- Quy t$c 4: Chuyn ng m$t theo chiu th/ng ng khi c. Khi c, m$t
di chuyn theo chiu th/ng ng t trên xung di, theo dòng t ng tng i
t gia trang giy. Hãy tp phát trin thói quen nhìn ngoi vi. Hãy c báo có
ct h*p, r,i c sách, s" b vch ng gia trang bng bút chì. Phn u c
mt trang ch' trong 10 – 15 giây, c hiu c ni dung chung. TuZ mc 
thành th.c trong vic di chuyn m$t mà chuyn sang c hiu c trang sách ch'
trong 30 giây.
- Quy t$c 5: Tp trung t t ng tht cao  khi c. Tp trung là cht xúc tác
ca quá trình c. c nhanh li càng òi h#i tp trung trí não vi cng  cao
h"n  t duy và n$m b$t vn  nhanh h"n.
- Quy t$c 6: Hiu nhng iu ã c trong quá trình c. Khi c cn làm rõ

các t khoá, các im ta suy lý, tc là các im ta  hiu bài và nhn thc
vn . Nh rng khi c là quá trình tìm kim và x& lý ý t ng và ý ngh-a.
- Quy t$c 7: Áp d.ng các cách nh ch yu trong khi c. M.c ích ca vic
c  nh. Nh cái gì tuZ theo m.c ích c cn thit ca mình và ch' nên nh
nhng gì hiu c. Không cn nh tng câu, tng ch nhng phi nh ý t ng
và ý , ca tác gi cun sách.
- Quy t$c 8: c vi tc  bin i. Bit c vi các tc  khác nhau cng
rt quan trng. Có ch) ch' cn c lt qua, song có trang thì nên c chm li
 hiu c thc cht vn . Hãy bit chn cách c cn thit, úng lúc và
úng ch).
- Quy t$c 9: Phi thng xuyên luyn tp, cng c không ngng thói quen
c.
- Quy t$c 10: (t tiêu chu!n c m)i ngày 2 t báo, 1 t tp chí và khong
50 n 70 trang sách.