Bài giảng Di truyền y học: Chương 5 - Phạm Thị Phương

DI TRUYỀN Y HỌC
Mã học phần: KC211043

Giáo viên: Phạm Thị Phương
Bộ môn: Sinh học
Khoa: Khoa học Tự nhiên và Công nghệ
1


CHƯƠNG 5. DI TRUYỀN CỦA MỘT SỐ NHĨM
TÍNH TRẠNG ĐA ALLELE, ĐA GENE
1. Cơ sở di truyền các nhóm máu ở người

2. Cơ sở di truyền của hệ thống kháng
nguyên bạch cầu ở người

3. Cơ sở di truyền của các kháng thể ở người


1. Sự di truyền các nhóm máu ở người

Một số loại antigen trên tế bào hồng cầu

Antigen trên bề mặt các tế bào hồng cầu:
- Có thể là đường hoặc protein
- Quyết định nhóm máu.
- Ảnh hưởng tới an tồn truyền máu.


1. Sự di truyền các nhóm máu ở người
Di truyền nhóm máu ABO

Các kiểu nhóm máu
Kháng nguyên A

Kháng nguyên A

Anti B
Nhóm máu A: Tế bào hồng cầu có kháng nguyên A
trên bề mặt, trong huyết thanh chứa anti B.

Kháng nguyên B
Nhóm máu AB: Tế bào hồng cầu có KN A và KN B
trên bề mặt, trong huyết thanh khơng có kháng thể

Kháng nguyên B

Anti A
Nhóm máu B: Tế bào hồng cầu có kháng nguyên B
trên bề mặt, trong huyết thanh chứa anti A.

Anti A

Anti B

Nhóm máu O: Tế bào hồng cầu khơng có kháng
ngun trên bề mặt, trong huyết thanh chứa anti A
và anti B.


Hiện tượng ngưng kết hồng cầu

Nhóm máu A
của người cho

Kháng thể kháng
B của người nhận
có nhóm máu A

Khơng
liên kết

Khơng thấy vón cục
Truyền máu thành cơng

(a) Khơng kết dính

Nhóm máu A
của người cho

(b) Bị kết dính

Kháng thể kháng A
của người nhận
có nhóm máu B

Liên kết

Thấy vón cục
Bị tan huyết
Truyền máu khơng thành công

Sơ đồ truyền máu


Di truyền nhóm máu ABO

Kiểu gene
IA IA
IA IO
IB IB
IB IO
IA IB
IO IO

Kiểu hình
(nhóm máu)

Locus ABO:

A

9q34.1- q34.2
Size: >18 kb, 7 exon

B

Pro: Glycosyltransferase

AB
O

Allele IO khác IA tại vị trí codon 261: bị mất guanine của exon 6 →
mất hoạt tính enzyme
Allele IA khác IB khác nhau chủ yếu ở vị trí codon 266, 268 → tính
đặc hiệu của glycosyltransferase mã hóa cho antigen A hay B


Di truyền nhóm máu ABO

- Sự phân bố của 4 loại
nhóm máu hệ ABO khác
nhau ở các chủng tộc
người trên thế giới
- Tính phổ biến của các
nhóm máu: O → A → B
→ AB


Locus H (gene FUT1): 19q13.3 (Sz: 3 exon, >5kb)


Nhóm máu O bình thường và
nhóm máu O Bombay
Nhóm máu O
bình thường

Nhóm máu O
Bombay

Kháng ngun

H

-

Kháng thể

Anti A, Anti B

Anti H

H-IOIO

hh IAhh IBhh IAIB
hh IOIO

Kiểu gen


Sơ đồ di truyền nhóm
máu của một gia đình

Sơ đồ truyền máu


Locus Se (FUT2)
Có kháng nguyên A trên bề mặt hồng cầu và trong dịch tiết

Có kháng nguyên A trên bề mặt hồng cầu nhưng khơng có trong
dịch tiết

Có kháng ngun B trên bề mặt hồng cầu và trong dịch tiết
Có kháng nguyên B trên bề mặt hồng cầu nhưng không có trong
dịch tiết
Có kháng nguyên A và B trên bề mặt hồng cầu và trong dịch tiết
Có kháng nguyên A và B trên bề mặt hồng cầu nhưng khơng có
trong dịch tiết


Di truyền nhóm máu Rh (1p36-p34)

D
d

Các gene mã hóa cho antigen của nhóm máu
Rh có tính đa hình (polymorphic)
D

d

C
c

d
c

D

C

E
e

D

c
e

C

e
E

d
e

e

Gene RHD → protein RhD, antigen D
Gene RHCE → protein RhCE, antigen CcEe)

C
E
E


Di truyền nhóm máu Rh (1p36-p34)

Tổ chức các gene Rh

Di truyền nhóm máu Rh (1p36-p34)

Trao đổi chéo khơng cân có thể tạo ra sự đa dạng trong
biểu hiện nhóm máu Rh


Di truyền nhóm máu Rh (1p36-p34)

Sản phẩm của các gene Rh


Di truyền nhóm máu Rh (1p36-p34)

Sản phẩm của các gene Rh


Di truyền nhóm máu Rh


2. Sự di truyền của hệ thống MHC ở người

Phức hệ hịa hợp mơ chính - MHC (The major
histocompatibility complex): 6p21.3
Các protein của phức hợp hịa hợp mơ chính (MHC) hiện
diện trên bề mặt của tất các tế bào có nhân.

Có tính đa hình cao nhưng giống nhau ở trên một cá thể

2. Sự di truyền của hệ thống MHC ở người

Sự phân bố của các nhóm gene trong hệ thống MHC


2. Sự di truyền của hệ thống MHC ở người

Phân tử MHC nhóm I (HLA-A, -B, -C, etc)

- Thành phần của lớp màng
sinh chất ở hầu hết tất cả
các tế bào
- Cần cho việc trình diện các
peptide kháng nguyên nội
sinh cho các tế bào T độc
(Tc).


2. Sự di truyền của hệ thống MHC ở người
Phân tử MHC nhóm II (HLA-DP, -DQ, -DR)

- Có

mặt

trên

Macrophage, tế bào B.
- Cần cho việc trình diện

các

peptide

kháng

nguyên ngoại sinh cho
các tế bào T hỗ trợ (Th).


2. Sự di truyền của hệ thống MHC ở người

Các gene MHC nhóm III
- Gene quy định cho các bổ thể
- Gene quy định tổng hợp hormone tuyến thượng
thận
- ……..


2. Sự di truyền của hệ thống MHC ở người
Sự kế thừa của các MHC đơn bội


Sự biểu hiện của các allele MHC là
đồng trội
Cả hiện tượng polymorphism và
polygeny góp phần vào sự đa dạng
của các phân tử MHC đều được biểu
hiện trên một cá thể