Skkn phối hợp giữa việc học theo dự án với phương pháp đặt và giải quyết vấn đề trong bài 32 công nghệ gen

1

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HỐ

PHỊNG GD&ĐT CẨM THỦY
SỞ GIÁO DỤC VÀ
ĐÀO TẠO THANH HỐ
***********

PHỊNG GD&ĐT CẨM THỦY
***********

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

TÊN ĐỀ TÀI:
PHỐI HỢP GIỮA VIỆC HỌC THEO DỰ ÁN VỚI
TÊNVÀ
ĐỀ GIẢI
TÀI: QUYẾT VẤN ĐÊ
PHƯƠNG PHÁP ĐẶT
NÂNG
CAO Ý
THỨC
BẢO VỆ
MÔI GEN
TRƯỜNG
TRONG
BÀI
32 : CÔNG
NGHỆ

THÔNG QUA PHẦN: "LÂM NGHIỆP"
MÔN CÔNG NGHỆ LỚP 7

Người
Thị Hoa
Trang
Người thực
thựchiện:
hiện: Đinh
Cao Thị
Chức
Giáo viên
viên
Chức vụ:
vụ: Giáo
Đơn
Đơn vị
vị công
côngtác:
tác: Trường
TrườngTHCS
THCSCẩm
CẩmLong
Long
SKKN thuộc lĩnh vực (môn): Sinh học

SKKN thuộc lĩnh vực (môn): Công nghệ

skkn

2
Mục lục
Nội dung
1. Mở đầu
1. 1. Lí do chọn đề tài.
1.2. Mục đích nghiên cứu.
1.3. Đối tượng nghiên cứu.
1.4. Phương pháp nghiên cứu.
1.5. Những điểm mới của SKKN
2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm
2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm.
2.2 Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
2.3 Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề.
2.4 Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo
dục, với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường.
3. Kết luận, kiến nghị
3.1. Kết luận.
3.2. Kiến nghị.

skkn

Trang
1
1
2
2
3
3
3

3
4
6
20
20
21
22


3
1. Mở đầu
1.1. Lí do chọn đề tài:
Ngày nay, khoa học cơng nghệ phát triển nhanh, cần có con người thông
minh, năng động sáng tạo, tự học, tự nghiên cứu để đáp ứng yêu cầu của sự phát
triển nhanh, sự đa dạng của xã hội. Chính vì lẽ đó trong những năm gần đây đã
có nhiều chương trình nghiên cứu và ứng dụng các biện pháp khác nhau nhằm
đổi mới và nâng cao hiệu quả giáo dục. Hiệu quả của mỗi tiết học đạt được phụ
thuộc rất nhiều yếu tố, trong đó đóng góp khơng nhỏ là việc xác định được
phương pháp dạy học phù hợp với nội dung bài. Thế nhưng khơng có phương
pháp nào là tồn năng cho mỗi tiết học nên việc phối kết hợp linh hoạt các
phương pháp là một việc làm rất cần thiết.
Tình hình thực tế hiện nay cho thấy đa số các em học sinh còn ngại học,
chưa thực sự cố gắng và dành nhiều thời gian cho việc học, đối với môn sinh
học 9 ở trường THCS là mơn học có nhiều nội dung phức tạp, trìu tượng bởi nó
liên quan nhiều đến kiến thức di truyền vì vậy khi các em tiếp cận cũng gặp
nhiều khó khăn điều đó khiến cho các em ngại học, thời gian đầu khi mới vào
lớp qua kiểm tra bài cũ tôi thấy tỉ lệ các em học sinh thuộc bài rất ít, đa phần khi
gọi lên bảng các em thường trả lời “ Thưa Cô em chưa học ạ!” khiến cho tôi rất
buồn và cũng trăn chở lắm.
Tôi nghĩ, đối với học sinh lớp 9, việc giúp học sinh phát huy tính tích cực,

chủ động, sáng tạo và rèn luyện thói quen khả năng tự học, tinh thần hợp tác, kĩ
năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn cũng đóng vai trị rất quan trọng bởi
những kĩ năng này sẽ giúp ích các em khi các em tiếp tục học lên THPT, cao
đẳng, đại học… nơi mà phương pháp dạy học của họ rất chú trọng tới các kĩ
năng đó.
Bài “ Cơng nghệ gen” có nội dung dạy rất phù hợp với hình thức dạy học
theo dự án vì nội dung bài lại mang tính thời sự rất hấp dẫn đối với học sinh. Ở
bài này, giáo viên nên hướng cho học sinh tự lĩnh hội kiến thức thông qua tổ
chức hoạt động cho các em và để học sinh tự trao đổi lẫn nhau, trao đổi với giáo
viên và giáo viên dẫn dắt học sinh tìm hiểu bài học.
Tất cả những lý do trên đã thôi thúc và tôi cũng đã mạnh dạn đưa ra một
giải pháp nhằm giúp các em học sinh của mình tích cực hơn, có ý thức tổ chức
kỷ luật, nâng cao kỹ năng giao tiếp trước đám đông với giải pháp “ Phối hợp
giữa việc học theo dự án với phương pháp đặt và giải quyết vấn đề” trong bài
32: Cơng nghệ gen
1.2. Mục đích nghiên cứu:
Thấy được hiệu quả của việc kết hợp linh hoạt giữa các phương pháp dạy
học theo hướng đổi mới nhằm giúp học sinh phát huy tính tích cực, chủ động,
sáng tạo và rèn luyện thói quen khả năng tự học, tinh thần hợp tác, kĩ năng vận
dụng kiến thức vào thực tiễn.
Trong các phương pháp dạy học tích cực thì dạy học bằng tình huống là
phương pháp có nhiều ưu điểm, lợi thế. Phương pháp dạy học bằng tình huống
giúp cho học sinh, sinh viên tránh được tình trạng học tập thụ động, giúp cho

skkn


4
người học ln có sự suy nghĩ, tư duy độc lập, sáng tạo, có cả chiều rộng và độ
sâu khi muốn hiểu biết và giải quyết vấn đề nào đó.

1.3. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của dự án này nội dung các bước tiến hành việc kết
hợp giữa dự án với phương pháp đặt và giải quyết vấn đề, các em học sinh lớp
9A của trường do cô giáo giảng dạy.
1.4. Phương pháp nghiên cứu.
Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết: tìm hiểu các yếu tố lí
thuyết về vấn đề học theo dự án, phương pháp đặt và giải quyết vấn đề.
PP điều tra khảo sát thực tế, thu thập thơng tin: tìm hiểu các yếu tố tác
động, nguyên nhân và kết quả của việc học theo dự án, phương pháp đặt và giải
quyết vấn đề. Khảo sát thực tế về tình hình tiếp thu kiến thức của các em học
sinh thông qua nội dung của mỗi bài học. Từ đó giúp học sinh phát huy tính tích
cực, chủ động, sáng tạo và rèn luyện thói quen khả năng tự học, tinh thần hợp
tác, kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn thông qua tổ chức cho các em thực
hiện và trình bày dự án của mình. Giúp học sinh nắm kiến thức thơng qua hệ
thống câu hỏi mà giáo viên và học sinh dùng để vấn đáp nhằm giải quyết những
vấn đề trong tiết học.
Phương pháp dạy học tích cực xem học sinh vừa là đối tượng, vừa là chủ
thể của quá trình giáo dục và dạy học. Trong đó, các dạng hoạt động khác thườn
làm thay đổi đối tượng là khách thể, hoạt động học tập làm cho chính chủ thể
hoạt động thay đổi. Bằng hoạt động học tập, mỗi học sinh tự hình thành và phát
triển nhân cách cho mình. Đã có thời kì người ta chưa đặt đúng vị trí của học
sinh trong quá trình học tập, nay cần phải trả lại đúng vị trí phải có của nó. Phát
huy tính tích cực chủ động, khơi dậy tiềm năng sáng tạo của mỗi cá nhân học
sinhkhoong chỉ có ý nghĩa ngay trong quá trình học tập ở nhà trường mà cịn
chuẩn bị cho các em đóng góp có hiệu quả vào sự nghiệp xây dựng đất nước sau
này. Dĩ nhiên việc đề cao vai trị tích cực chủ động của học sinh khơng phủ nhận
hoặc hạ thấp vai trị chủ đạo của, quyết định chất lượng hiệu quả dạy học của
giáo viên. Giáo dục nhà trường khác với các hình thức giáo dục khác ở chỗ nó
được tiến hành có kế hoạch dưới sự chỉ đạo của giáo viên.
2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm

2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm
Thế nào là dạy học theo dự án?
Dạy học theo dự án là một trong các hình thức tổ chức dạy học theo
hướng tích cực đổi mới mà ở đó người học đóng vai trị trung tâm, là chủ thể của
hoạt động để tạo ra “sản phẩm học”. Dự án chính là những tình huống mà giáo
viên là người đặt ra còn học sinh là người giải quyết các vấn đề trong tình huống
đó. Giáo viên đưa ra chủ đề với những gợi ý hấp dẫn kích thích học sinh tham
gia. Người học tự lựa chọn nội dung, tiểu chủ đề, tự đặt ra vấn đề cần nghiên
cứu, xác định rõ mục tiêu, chủ động lập kế hoạch… để giải quyết vấn đề và tạo
ra sản phẩm của bài học.
Đối với những bài học thiết kế theo dự án thì giáo viên phải tìm tịi nhiều
cách khác nhau nhằm thu hút được sự chú ý, tạo sự thích thú và lơi cuốn được

skkn


5
mọi đối tượng học sinh. Trong việc tổ chức hướng dẫn nội dung bài học thì chủ
yếu là sử dụng biện pháp học tập theo nhóm với hình thưc khăn trải bàn, mỗi
một học sinh tự thu thập thông tin có liên quan và theo sự chỉ định sau đó đóng
góp lại chung với cả nhóm để tạo ra kết quả làm việc của nhóm mình.
Phương pháp dạy học này giúp phát triển kiến thức và các kỹ năng liên
quan thơng qua những nhiệm vụ mang tính gợi mở, khuyến khích học sinh tìm
tịi, hiện thực hố những kiến thức đã học trong quá trình thực hiện và tạo ra
những sản phẩm của chính mình.
Thế nào là dạy học đặt và giải quyết vấn đề?
Là phương pháp trong đó giáo viên tạo ra những tình huống có vấn đề
thơng qua những câu hỏi để học sinh trả lời hoặc học sinh có thể tranh luận với
nhau hoặc với giáo viên, qua đó học sinh lĩnh hội được nội dung bài học. Theo
phương pháp này, nội dung kiến thức cần truyền thụ không phải thể hiện qua lời

giảng của người dạy mà được thực hiện bởi hệ thống câu trả lời của người học
dưới sự gợi mở bởi các câu hỏi do người dạy đề xuất.
Mục đích của phương pháp này là nâng cao chất lượng của giờ học bằng
cách tăng cường hình thức hỏi – đáp, đàm thọai giữa giáo viên và học sinh, giữa
học sinh với học sinh, rèn cho học sinh bản lĩnh tự tin, khả năng diễn đạt một
vấn đề trước tập thể.
Sự hợp lí trong việc phối kết hợp giữa dạy học dự án và dạy học đặt và
giải quyết vấn đề.
Theo phương pháp dạy học dự án, học sinh sẽ thực hiện dự án của mình
dựa trên nội dung dự án mà giáo viên cung cấp. Với kiến thức về môn học, sự
hỗ trợ và sách giáo khoa, các học sinh làm việc theo nhóm để cùng nhau hịan
thành cơng việc và đưa ra một sản phẩm của nhóm. Cách làm này sẽ rèn luyện
được kỹ năng làm việc theo nhóm, phát huy sự sáng tạo, tự chủ của học sinh.
Tuy nhiên, nếu không trực tiếp khai thác cụ thể lại kiến thức học sinh, giáo viên
sẽ đánh giá khơng chính xác về khả năng lĩnh hội kiến thức của học sinh. Vì
vậy, tạo ra họat động đàm thoại giữa học sinh với học sinh, giữa giáo viên với
học sinh sẽ giúp giáo viên đánh giá chính xác khả năng lĩnh hội kiến thức của
học sinh sau khi làm xong dự án, đồng thời sẽ gỡ rối cho các em những kiến
thức sâu và khó mà các em chưa rõ.
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm:
Qua quá trình gần gũi với học sinh, tơi nhận thấy các em cịn rất mơ hồ về
mặt ứng dụng thực tế của công nghệ sinh học, các em thậm chí khơng biết học
cơng nghệ sinh học sau này sẽ làm gì. Vì vậy, tôi muốn thông qua bài học này
phần nào giúp các em hiểu được ứng dụng rộng lớn của công nghệ sinh họccông nghệ của thế kỉ XXI để các em có định hướng đúng đắn về nghề nghiệp
của mình trong tương lai.
Phần lớn đối tượng học sinh ở trường chúng tơi nói chung và các em học
sinh lớp 9 nói riêng thường có hồn cảnh ở với ơng bà, cha mẹ đi làm ăn xa vì thế
việc đơn đốc con cái học tập cũng gặp nhiều khó khăn. Bên cạnh đó bản thân các
em cịn tồn tại nhiều hạn chế như: Tính tự giác của học sinh cịn thấp, tinh thần tự
học chưa cao, lười phát biểu, chưa mạnh dạn, tự tin trong học tập, vẫn theo xu

skkn


6
hướng học thụ động, các em khơng tích cực, khơng chủ động trong việc chuẩn bị,
tìm hiểu, khai thác kiến thức mơn học trong các tiết học, vì vậy tơi đã sử dụng phối
hợp giữa học theo dự án và việc sử dụng phương pháp đặt và giải quyết vấn đề để
tổ chức họat động làm cho lớp học sôi nổi hơn tạo tâm lí thoải mái cho học sinh.
Chính vì thế học sinh rất nhiệt tình tham gia, việc tiếp thu và lĩnh hội kiến thức
có hiệu quả hơn.
Từ những điểm và những cơ sở trên tôi đã tiến hành điều tra cơ bản Tôi
chọn lớp 9A năm học 2021- 2022, của trường làm thí điểm.
Kết quả khảo sát 25 em học sinh như sau :
- 62% học sinh chưa tích cực, ngồi ỳ và phụ thuộc chủ yếu vào nội dung của sgk
- 13 % học sinh chưa có kỹ năng cơ bản về mơn học.
- 25 % học sinh có hứng thú học tập mơn sinh học.
* Kết quả khảo sát thực trạng vấn đề:
Qua khảo sát chất lượng đầu năm học 2021-2022 đạt kết quả như sau :
Lớp

Sĩ Số

9A

25

Loại giỏi
SL
1

%
4

Loại Khá

Loại TB

SL
4

SL
13

%
16

Loại Yếu
%
52

SL
6

%
24

Nhìn vào kết quả khảo sát này ta thấy chất lượng học tập của học sinh
chưa cao, bản thân tôi đã phối hợp giữa việc học theo dự án với phương pháp
đặt và giải quyết vấn đề trong bài 32 “ Công nghệ gen”.

Kết quả là : Trong quá trình học tập, học sinh đã tìm hiểu các kiến thức có
liên quan đến bài học trước khi học bài mới,khai thác triệt để các kiến thức,làm
việc tích cực,chủ động trong tiết học. Từ đó học sinh cảm thấy u thích bộ mơn
sinh học nên kết quả học tập cao hơn so với trước khi chưa áp dụng phương
pháp dạy học này.
2.3. Các sáng kiến kinh nghiệm hoặc các giải pháp đã sử dụng để giải
quyết vấn đề
2.3.1 Hướng dẫn học sinh xác định và tìm hiểu kiến thức có liên quan
đến bài hoc.
Trong bài học: phối hợp giữa việc học theo dự án với phương pháp đặt
và giải quyết vấn đề trong bài 32 “ Công nghệ gen” . Các em học sinh đều cần
phải tìm hiểu, thu thập những kiến thức và nội dung liên quan đến bài học, cần
làm rõ từng phần nhỏ để có thể hồn thành dự án của nhóm mình.
* Kiến thức học theo dự án:
Học theo dự án đó là việc học mà người học đóng vai trị chính,chủ động
tìm tịi,thảo luận và bàn bạc với nhau để có thể tạo ra một kết quả tốt dưới sự
hướng dẫn,chỉ bảo của giáo viên.
* Kiến thức đặt và giải quyết vấn đề:
Việc dạy học đặt và giải quyết vấn đề là cách học mà giáo viên đặt ra các
tình huống có vấn đề,các câu hỏi giả định liên quan đến nội dung bài học còn
học sinh là người tự giác,tích cực,hăng hái,chủ động trả lời và giải quyết các
tình huống có vấn đề mà cơ giáo đưa ra. Mỗi tình huống có vấn đề đều nhằm
kích thích sự tư duy của học sinh.

skkn


7
2.3.2 Xây dựng kế hoạch phối hợp giữa việc học theo dự án với phương
pháp đặt và giải quyết vấn đề.

Việc áp dụng phương pháp dạy học theo dự án cần thực hiện theo các bước
chi tiết, mỗi bước sẽ có nhiệm vụ của giáo viên, nhiệm vụ của học sinh.
*Bước 1: Chuẩn bị
Ở bước này, cần:
+ Xây dựng ý tưởng buổi học, ý tưởng kiến thức
+ Chọn chủ đề và các chủ đề nhỏ.
+ Xây dựng nhiệm vụ học tập.
Hoạt động của giáo viên ở bước chuẩn bị:
+ Giáo viên phải là người lên các câu hỏi liên quan tới nội dung học và gần với
sự hiểu biết của các em học sinh.
+ Chuẩn bị các dụng cụ, tài liệu để thực hiện dự án
+ Lên các nhiệm vụ cho học sinh, cách thức tiến hành của học sinh để giải quyết
được vấn đề.
+ Xây dựng dự án nhằm xác định ai cần học, ý tưởng ra sao.
Hoạt động của các học sinh
+ Học sinh phải cùng giáo viên thống nhất các tiêu chí để đánh giá.
+ Học sinh phải làm việc cá nhân và nhóm để hồn thành dự án
+ Dự kiến các vật liệu, phương pháp hay kinh phí thực hiện cơng việc
Bước 2: Thực hiện dự án
Hoạt động của các giáo viên
+ Hướng dẫn và luôn theo sát việc thực hiện của các học sinh, đánh giá kết quả
thực hiện.
+ Chuẩn bị các điều kiện, vật dụng cho các em thực hiện dự án.
Hoạt động của học sinh trong phương pháp dạy học theo dự án
+ Các trưởng nhóm có nhiệm vụ phân cơng cơng việc cho các thành viên để
hoàn thành dự án
+ Thu thập và xử lý các thông tin nhằm đem lại kết quả.
+ Tìm nguồn thơng tin, nhờ giúp đỡ từ giáo viên
+ Lập báo cáo và hoàn thiện sản phẩm báo cáo.
+ Liên tục báo cáo cho giáo viên tình hình để có phương án thay thế nếu cần.

Bước 3: Kết thúc dự án
Học sinh và giáo viên chuẩn bị các tài liệu, sản phẩm, điều kiện cho buổi
báo cáo. Theo dõi lại quá trình thực hiện sản phẩm của học sinh. Các học sinh
cần tiến hành giới thiệu, thuyết trình cho sản phẩm của mình. Đánh giá các sản
phẩm của các nhóm khác.
Trong q trình các nhóm trình bày và nhận xét thì giáo viên sẽ thâu tóm
ý kiến của các em và sau đó giáo viên giải đáp thắc mắc, chốt kiến thức để học
sinh nắm được, từ đó các em lĩnh hội kiến thức của bài học.
Cuối cùng để củng cố kiến thức cho các em học sinh, giáo viên có thể
đưa ra một bài kiểm tra khảo sát nhanh để các em làm thật ngiêm túc và thông
qua đó có thể nhận xét, so sánh với nhóm lớp khác và rút ra kết luận.

skkn


8

Hình ảnh: Giáo viên xây dựng mơ hình chung về bài học theo dự án
2.3.3 Dựa trên nội dung bài học chia thành các dự án nhỏ và nhiệm vụ cụ thể
cho mỗi dự án đó ( Giới thiệu trước và hướng dẫn các em chuẩn bị cho tiết
học tới)
VÍ DỤ : BÀI 32: CÔNG NGHỆ GEN.
Dựa trên nội dung bài, theo chuẩn kiến thức kĩ năng mục tiêu, yên cầu cụ
thể về kiến thức của bài, giáo viên chia bài thành 3 dự án nhỏ tương ứng nội
dung như SGK.
Giáo viên sẽ chia thành 3 nhóm. Các nhóm sẽ bốc thăm trước 1 tiết để
nhận nội dung dự án sẽ làm. Các nhóm cử ra nhóm trưởng. Nhóm trưởng sẽ lên
kế hoạch chung cho tồn nhóm. Mỗi học sinh sẽ khơng phải tự soạn tồn nội
dung bài như thường lệ mà các em trong nhóm sẽ học cùng nhau để hồn thành
dự án của cả nhóm.Cấu trúc mỗi dự án gồm ba phần chính: Giới thiệu, nội dung

và kết luận. Cấu trúc mỗi dự án được học sinh xây dựng dựa vào mục tiêu của
dự án, dựa vào việc thực hiện trả lời nội dung các câu hỏi mà giáo viên cung cấp
trên cở sở bám sát sách giáo khoa, sách tham khảo và thông tin trên internet. Đối
với những dự án mang nhiều tính ứng dụng giáo viên khuyến khích học sinh
thu thập những ứng dụng mới nhất và giáo viên có thể cung cấp địa chỉ giúp các
em khai thác thông tin.
* Dự án 1: Khái niệm kĩ thuật gen và công nghệ gen.
Mục tiêu: HS hiểu được các khái niệm cơ bản như: kĩ thuật gen là gì?
Cơng nghệ gen là gì? Trình bày được các khâu của kĩ thuật gen .
Hệ thống câu hỏi cô giáo chuẩn bị cho dự án 1 như sau:
1. Người ta sử dụng kĩ thuật gen nhằm mục đích gì?
2. Kĩ thuật gen gồm những khâu chủ yếu nào?
3. Kĩ thuật chuyển gen là gì?

skkn


9
4. Thế nào là công nghệ gen?
5. ADN tái tổ hợp được tạo ra như thế nào?
6. Một phân tử ADN nhỏ có khả năng giúp đưa gen cần chuyển vào tế bào nhận
được gọi là gì?
7. Thể truyền là gì?
8. Để tạo ra cùng 1 loại “đầu dính”, người ta thường sử dụng enzim nào?
9. Để gắn các đoạn ADN với nhau tạo ADN tái tổ hợp người ta sử dụng enzim
nào?
10. Sinh vật chuyển gen là gì?
11. Mục đích của việc sử dung kĩ thuật gen là gì ??
* Dự án 2: Ứng dụng của công nghệ gen.
Mục tiêu : Nêu được các thành tựu trong các lĩnh vực tạo ra các chủng vi

sinh vật mới, tạo giống cây trồng, vật nuôi biến đổi gen .
Hệ thống câu hỏi của dự án 2 như sau:
1. Làm thế nào sản xuất nhanh Insulin, điều trị cho bệnh nhân bị tiểu đường ?
2.Trong công nghệ sản xuất Insulin điều trị bệnh tiểu đường nhờ vi khuẩn E.
coli, thì tế bào cho và tế bào nhận là tế bào nào?
3. Kể tên các thành tựu chuyển gen ở vi sinh vật?
4. Kĩ thuật chuyển gen ở thực vật có vai trị gì?
5. Kể tên các thành tựu chuyển gen ở thực vật?
6. Kể tên các thành tựu chuyển gen ở động vật?
* Dự án 3 : Khái niệm công nghệ sinh học
Mục tiêu: HS hiểu được khái niệm: Công nghệ sinh học là gì và các lĩnh
vực của cơng nghệ sinh học hiện đại, vai trò của từng lĩnh vực trong sản xuất và
đời sống
Hệ thống câu hỏi cho dự án 3 như sau:
1. Cơng nghệ sinh học là gì ?
2. Kể tên các lĩnh vực của cơng nghệ sinh học ?
3. Lấy ví dụ cụ thể về các lĩnh vực của công nghệ sinh học ?
4. Cơng nghệ sinh học có vai trị gì trong sản xuất và đời sống ?
5. Giải thích được tại sao công nghệ sinh học là hướng ưu tiên đầu tư và phát
triển trên thế giới và ở Việt Nam.
2.3.4 Tiến trình tổ chức thực hiện cho buổi học theo dự án
* Thuyết trình và biện luận của học sinh cho từng dự án (30 phút)
Sản phẩm của dự án sẽ được thể hiện trên bảng nhóm và sẽ trình bày
trước lớp. Vào tiết học, giáo viên sẽ cho lần lượt các nhóm lên trình bày sản
phẩm. Việc thành viên nào trong nhóm sẽ trình bày giáo viên dùng hình thức
bốc thăm trong tổ để đại diện nhóm lên trình bày sản phẩm của cả nhóm. Thời
gian tối đa cho mỗi nhóm trình bày là 8 đến 10 phút tùy thuộc vào nội dung của
dự án.

skkn

10

Hình ảnh: Các nhóm lên nộp và trình bày dự án của mình
Dự án 1: Tìm hiểu khái niệm kĩ thuật gen và công nghệ gen.
Giới Thiệu.
Công nghệ gen là một lĩnh vực nghiên cứu thuộc công nghệ sinh học. Được xem
như công nghệ của thế kỉ XXI .
Nội dung:
Kĩ thuật gen là tập hợp các phương pháp tác động lên ADN cho phép
chuyển gen từ cá thể của một loài sang cá thể của loài khác.
Kĩ thuật gen gồm 3 khâu chủ yếu :
+ Khâu 1 : Tách ADN NST của tế bào cho và tách phân tử ADN dùng làm thể
truyền từ vi khuẩn hoặc virut
+ Khâu 2 : Tạo ADN tái tổ hợp : ADN của tế bào cho và phân tử ADN làm thể
truyền được cắt ở vị trí xác định nhờ các enzim cắt chuyên biệt để tạo ra cùng
một loại đầu dính. Sau đó dùng enzim nối để gắn chúng tạo ADN tái tổ hợp.
+ Khâu 3 : Chuyển ADN tái tổ hợp vào tế bào nhận, tạo điều kiện cho gen đã
ghép được biểu hiện.

Sơ đồ: kĩ thuật gen

skkn


11
Cơng nghệ gen là ngành kĩ thuật về quy trình ứng dụng kĩ thuật gen để tạo
ra các sản phẩm sinh học, tạo ra các giống cây trồng và động vật biến đổi gen.
Kết luận

Dựa trên những bước cơ bản trên của kỹ thuật gen, công nghệ gen đã
được ứng dụng rất rộng rãi để tạo ra các giống biến đổi gen

Hình ảnh: Nhóm 1 lên trình bày dự án
Dự án 2: Trình bày các ứng dụng của cơng nghệ gen trong tạo giống
biến đổi gen.
Giới thiệu.
Dựa trên kỹ thuật gen đã có rất nhiều ứng dụng thực tiễn trong việc tạo
sinh vật biến đổi gen trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt trong công tác tạo giống cây
trồng và vật nuôi.
Nội dung.
+ Tạo ra các chủng vi sinh vật mới.

skkn


12
Công nghệ gen được ứng dụng để tạo ra các dịng vi khuẩn mang gen
khác lồi như:
- Vi khuẩn mang gen tổng hợp Insulin của người.
- Tạo vi sinh vật biến đổi gen có khả năng phân hủy rác thải, dầu loang.
- Vi khuẩn mang gen từ xạ khuẩn để nâng cao hiệu quả sản xuất các chất kháng
sinh.

Một số vi sinh vật biến đổi gen
+ Ở thực vật.
Có nhiều phương pháp để tạo sinh vật biến đổi gen ở thực vật. Nhưng 2 phương
pháp phổ biến được sử dụng là: dùng súng bắn gen và sử dụng một loại vi
khuẩn để đưa gen mong muốn vào bộ gen của thực vật. Một số thành tựu:
- Các nhà khoa học đã tạo được giống lúa “ gạo vàng “ có khả năng tổng hợp bcarotene trong hạt

- Chuyển gen từ một giống đậu Pháp vào tế bào cây lúa làm tăng sắt trong gạo.
- Tạo giống cà chua có gen chín chậm, gen kháng nấm.
- Tạo giống ngơ có gen kháng sâu bệnh cho năng suất cao.

Hình ảnh: Một số thực vật biến đổi gen. (nguồn: Internet)
+ Ở động vật
Thành tựu chuyển gen vào động vật còn rất hạn chế. Một số thành tựu:
- Lợn mang gen sinh trưởng của bò để tăng hiệu quả tiêu thụ thức ăn, giảm hàm
lượng mỡ
- Chuyển gen xác định mùi sữa ở người vào tế bào phơi bị cái làm cho sữa bị
có mùi sữa người

skkn


13
- Cá hồi và cá chép được chuyển tổng hợp hoocmôn sinh trưởng và gen chịu
lạnh từ cá Bắc Cực.
- Chuyển tổng hợp hoocmôn sinh trưởng ở người vào cá trạch
- Chuột nhắt có gen hoocmơn sinh trưởng của chuột cống

Cá phát sáng , Chuột chạy nhanh

Mèo phát sáng
Gà siêu nạc
Hình ảnh: Một số động vật biến đổi gen (nguồn: Internet)
Kết luận.
Cơng nghệ gen đã góp phần tạo ra các sinh vật biến đổi gen có những đặc
tính q hiếm có lợi cho con người. Sản phẩm sinh học của sinh vật biến đổi gen
nói chung phục vụ tốt hơn cho đời sống của con người cả về số lượng và chất

lượng.
Ứng dụng của công nghệ gen rất rộng lớn, bao gồm rất nhiều lĩnh vực như
chăn nuôi, trồng trọt, trong y học và cả trong xử lí mơi trường.

skkn


14

Hình ảnh: Nhóm 2 lên trình bày dự án và nhóm 1 nhận xét
Dự án 3: Tìm hiểu khái niệm công nghệ sinh học
Giới Thiệu.
Hiện nay, trên thế giới và Việt nam, công nghệ sinh học được coi là
hướng ưu tiên đầu tư và phát triển.
Nội dung.
Công nghệ sinh học là một ngành công nghệ sử dụng các tế bào sống và
các quá trình sinh học để tạo ra các sản phẩm sinh học cần thiết cho con người .
Công nghệ sinh học gồm các lĩnh vực :
- Công nghệ lên men để sản xuất các chế phẩm vi sinh dùng rong chăn nuôi,
trồng trọt và bảo quản.
- Công nghệ tế bào thực vật và động vật.
- Công nghệ chuyển nhân và phôi
- Công nghệ sinh học xử lý môi trường
- Công nghệ enzim/prôtêin để sản xuất axit amin, chế tạo các chất cmr ứng sinh
học và thuốc phát hiện chất độc
- Công nghệ gen là công nghệ cao và là công nghệ quyết định sự thành công của
cuộc cách mạng sinh học
- Công nghệ sinh học y - dược .
Kết luận.
-Dựa trên những bước cơ bản trên của kỹ thuật gen, công nghệ gen đã được ứng

dụng rất rộng rãi để tạo ra các giống biến đổi gen.

skkn


15

Hình ảnh: Một số chế phẩm vi sinh dùng trong chăn nuôi, trồng trọt (nguồn:
Internet)

Ủ rơm bằng chế phẩm sinh học

Trồng rau sạch nhờ công nghệ sinh học

Hinh ảnh: Công nghệ sinh học, y dược(nguồn: Internet)

skkn


16

Hình ảnh : Cơng nghệ sinh học sản xuất axit amin (nguồn: Internet)
Để đánh giá được khả năng hiểu bài và buộc học sinh phải nắm bắt kiến
thức toàn bài khi tham gia thực hiện dự án, tránh việc mỗi nhóm chỉ đi sâu vào
phần kiến thức của dự án mà khơng dành thời gian cho nội dung của nhóm khác,
ngoài việc yêu cầu đưa ra được sản phẩm của dự án, giáo viên giao cho mỗi
nhóm soạn một số câu hỏi liên quan tới nội dung kiến thức ở dự án của nhóm
khác. Các câu hỏi này sẽ nộp trước cho giáo viên, giáo viên sẽ xem xét mức độ
phù hợp của các câu hỏi. Sau đó, giáo viên chỉnh sửa và hoàn thiện hệ thống câu
hỏi ngắn của cả toàn bài. Hệ thống câu hỏi này được giáo viên sử dụng trong

họat động vấn đáp.
Sau khi mỗi nhóm trình bày xong, giáo viên u cầu các nhóm cịn lại đưa
ra nhận xét và nêu lên những nội dung cần bổ sung, chỉnh sửa hay bỏ đi những
nội dung khơng cần thiết (nếu có). Trong q trình nhận xét, các nhóm sẽ vấn
đáp, đàm thoại dựa trên bộ khung câu hỏi mà giáo viên đã gợi ý. Để tránh hiện
tượng một số thành viên ở các nhóm có thói quen ỉ lại, trong q trình vấn đáp,
giáo viên có thể yêu cầu bất cứ thành viên nào trong nhóm trả lời câu hỏi tuỳ
thuộc vào mức độ dễ hay khó của câu hỏi. Giáo viên hướng dẫn học sinh đánh
giá lẫn nhau dựa trên một số tiêu chí cơ bản.

skkn


17

Hình ảnh: Các nhóm vấn đáp lẫn nhau trong trình bày dự án
*Phần nhận xét chốt kiến thức của giáo viên.(8 phút)
Sau khi học sinh đã trình bày về các dự án và những ý kiến của từng
nhóm thì giáo viên sẽ tổng hợp và đưa ra nhận xét chung nhất, giáo viên chiếu
lên ti vi cho các nhóm xem về dự án mà cô giáo đã chuẩn bị để các nhóm có thể
so sánh và sau đó giáo viên chốt lại kiến thức cho học sinh, cũng là những nội
dung trọng tâm của bài học. Cuối cùng giáo viên yêu cầu học sinh làm bài kiểm
tra khảo sát chất lượng trong thời gian 7 phút.
*Phần kiểm tra củng cố kiến thức bài học (7 phút)
ĐỀ KIỂM TRA (7 phút)
I.Trắc nghiệm: (5 điểm) Chọn phương án trả lời đúng nhất
1.Các lĩnh vực của công nghệ sinh học bao gồm:
A.Công nghệ lên men, công nghệ tế bào, công nghệ gen
B.Công nghệ enzim, cơng nghệ sinh học xử lí mơi trường
C.Cơng nghệ chuyển nhân và chuyển phôi…

D.Cả A, B và C
2.Khái niệm nào sau đây về kĩ thuật gen là đúng?
A.Kĩ thuật gen là tập hợp những phương pháp tác động có định hướng lên
AND cho phép chuyển gen từ một cá thể của một loài sang cá thể của một loài
khác
B.Kĩ thuật gen là công nghệ gen được ứng dụng trong thực tế
C.Kĩ thuật gen là kĩ thuật cho phép chuyển một đoạn AND chứa một gen hoặc
một cụm gen từ té bào cho sang té bào nhận
D.Cả B và C
3.Ứng dụng của kĩ thuật gen là
A.Tạo các chủng vi sinh vật mới

skkn


18
B.Tạo giống cây trồng biến đổi gen
C.Tạo động vật biến đổi genĐ
D.Cả A, B và C
4.Mục đích của việc sử dụng kĩ thuật gen là
A.Sử dụng những kiểu gen tốt, ổn định để làm giống trong sản xuất
B.Để chuyển đoạn AND mang một hoặc một cụm gen từ tế bào của loài cho
sang tế bào của loài nhận
C.Tập trung các gen trội có lợi vào những cơ thể dùng làm giống
D.Cả A và B
5.Kĩ thuật gen gồm những khâu nào?
A.Tách AND NST của tế bào cho và tách phân tử ADN dùng làm thể truyền từ
vi khuẩn hoặc virut
B.Tách AND tái tổ hợp (ADN lai) của tế bào cho và phân tử ADN làm thể
truyền (nhờ enzim cắt) và lập tức ghép ADN của tế bào cho vào AND của thể

truyền (nhờ enzim nối)
C.Chuyển AND tái tổ hợp vào tế bào nhận, tạo điều kiện cho gen ghép thể hiện
A.Cả A, B và C.
Có thể khái qt tồn bộ diễn biến họat động như sau
II.Tự luận (5 điểm)
Câu 1: Kỹ thuật gen là gì? Trình bày các khâu của kỹ thuật gen ?
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục,
với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường:
Chương trình sinh học lớp 9, phần di truyền học rất khó, kiến thức mang
tính logic và trừu tượng cao, đôi khi các em cảm thấy áp lực. Vì vậy, ở những
bài mang tính ứng dụng thực tiễn cao, giáo viên tổ chức cho học sinh tham gia
theo hình thức học này giúp các em tháo bỏ được những áp lực giúp học sinh tự
tin hơn và say mê với môn học hơn.
Với cách này, giáo viên đã giúp học sinh tự chủ từ khâu lĩnh hội kíến
thức đến khâu tháo gỡ những khó khăn, giúp học sinh phát huy tích cực, tự giác,
chủ động, sáng tạo, rèn luyện thói quen và khả năng tự học, tinh thần hợp tác, kĩ
năng vận dụng kiến thức vào những tình huống khác nhau trong học tập và trong
thực tiễn; tạo niềm tin, niềm vui, hứng thú trong học tập.
Ví dụ: ở phần báo cáo kết quả của dự án 1, sau khi dại diện nhóm trình
bày xong, đã có rất nhiều những nhận xét, thắc mắc mà các nhóm khác nêu lên,
như: ở phần tạo ADN tái tổ hợp quá sơ sài, cần nói rõ hơn về một số nội dung
như: Thể truyền là gì? Tại sao ADN của tế bào cho và phân tử ADN làm thể
truyền được cắt ở vị trí xác định nhờ một loại enzim chuyên biệt?
Hay ở phần dự án 2, các em đã đưa ra những thắc mắc như: Làm thế nào
để tạo ra chủng vi sinh vật E. co li mang gen mã hố hoocmon insulin ở người?
Ở Dự án 3, có học sinh thắc mắc: tại sao công nghệ gen lại quyết định sự
thành công của cuộc cách mạng sinh học .
Giáo viên giúp học sinh giải quyết được những thắc mắc cùng với việc
giúp các em biết khai thác thông tin một cách cơ động và xúc tích từ kiến thức
diễn thuyết của sách giáo khoa, người học biết định hướng kiến thức và cách

skkn


19
học bài để khắc sâu được kiến thức tạo cơ sở cho những kiến thức mà các em sẽ
được học ở bậc cao hơn.
Tạo cho học sinh niềm say mê khoa học, thích khám phá tìm tịi và theo
kịp với sự phát triển nhanh của khoa học, với sự bùng nổ về thơng tin.
Qua bài học ngịai đánh giá được về mặt kiến thức, giáo viên còn đánh
giá được cả về kĩ năng của học sinh từ đó điều chỉnh việc học của học sinh và
việc dạy học của giáo viên.

Hình ảnh : Học sinh lớp 9A tích cực trong giờ học theo dự án

skkn


20
Thực nghiệm đối chiếu giữa 2 lớp 9A, 9B phản ánh phần nào trong kết
quả làm bài kiểm tra khảo sát chất lượng (7 phút) :
+ Lớp 9A, dạy theo tổ chức dự án kết hợp với đặt và giải quyết vấn đề,
kết quả khảo sát, tỉ lệ học sinh dưới trung bình ở lớp 9A : 13,8%

Hình ảnh : Bài kiểm tra nhanh của lớp 9A
+ Lớp 9B, không dạy theo phương pháp trên, kết quả khảo sát tỉ lệ học
sinh dưới trung bình: 38,2%.

skkn

21

Hình ảnh : Bài kiểm tra nhanh lớp 9B
Thơng thường những bài dạy theo dự án mang tính ứng dụng cao nên khi
đề ra dự án giáo viên phải nêu yêu cầu rõ ràng và phạm vi của đề tài, tránh
trường hợp các em đi quá sâu vào kĩ thuật hoặc quá rộng. Giáo viên phải cân
nhắc thời gian cụ thể và rõ ràng cho từng họat động để hạn chế tối đa việc cháy
giáo án.
Ngoài nắm rõ nội dung bài, giáo viên cần sọan một giáo án điện tử thể
hiện toàn bộ nội dung của bài. Ở những nội dung học sinh chưa hoàn thiện, giáo
viên sẽ sử dụng giáo án của mình để hướng dẫn cách trình bày nội dung của
phần đó cho học sinh hoặc sử dụng những hình động để giải thích rõ hơn cho
các em về cơ chế, về diễn biến cụ thể của một quá trình và giáo viên cũng có thể
đưa ra một sơ đồ câm và yêu cầu học sinh vận dụng kiến thức giải thích sơ đồ
đó.
Kết quả qua bài kiểm tra tổ chức cho học sinh ở lớp 9A năm học: 20212022 qua thử nghiệm phối hợp giữa việc học theo dự án với phương pháp đặt và
giải quyết vấn đề trong bài 32 “ Công nghệ gen ”
Kết quả cụ thể như sau:
Qua khảo sát chất lượng đầu năm học 2021-2022 đạt kết quả như sau :
Lớp

Sĩ Số

9A

25

Loại giỏi
SL

1

%
4

Loại Khá

Loại TB

SL
4

SL
13

%
16

Loại Yếu
%
52

SL
6

%
24

Sau khi áp dụng SKKN
Kết quả xếp loại học lực

Lớp

Sĩ Số

Loại giỏi
SL

%

Loại Khá
SL

skkn

%

Loại TB
SL

%

Loại Yếu
SL

%


22
9A

25

6

24

10

40

9

36

0

0

Từ kết quả trên cho thấy đề tài Phối hợp giữa việc học theo dự án với
phương pháp đặt và giải quyết vấn đề trong bài 32 “ Công nghệ gen ” đã phần
nào giúp các em học sinh phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong
hoạt động học, khơi dậy sự tự tin, mạnh dạn trong giao tiếp từ đó tinh thần học tập
của các em ngày càng được nâng cao, góp phần tăng khả năng lĩnh hội kiến thức
mới qua mỗi bài học.
Từ đó chất lượng học tập của học sinh lớp 9A cao hơn hẳn so với khi chưa
thực nghiệm. Điều này cho thấy hiệu quả của đề tài là hồn tồn có cơ sở thực tiễn,
có thể áp dụng tốt trong q trình dạy học môn sinh học tại trường THCS.
3. Kết luận, kiến nghị
3.1. Kết luận
Qua cách dạy này, kết quả đạt được phản ánh ở nhiều phía nhưng quan

trọng hơn cả là các em có ý thức học tập cao hơn, có niềm đam mê thực sự với
mơn học. Điều mà khi nói về sự học và phương pháp dạy học, thầy Lê Văn
Hoành, giáo viên trường THPT chuyên Lam Sơn (Thanh Hóa) có nóí : "muốn
học sinh tiếp thu được bài học và có một tư duy sáng tạo, người thầy phải thổi
cho các em một niềm đam mê, niềm đam mê thực sự vào mơn học”.
Với kinh nghiệm cịn hạn chế, đối tượng học sinh có nhiều điểm khác nhau
về năng lực nhận thức, cách suy nghĩ, việc giáo viên học hỏi, tìm tịi và thay đổi
các phương pháp dạy học là rất cần thiết. Để đạt được mục tiêu của việc đổi mới
phương pháp dạy học do Bộ trưởng Bộ giáo dục đào tạo đã nêu, tôi nghĩ: Việc
xem xét cụ thể nội dung mỗi bài dạy để chọn ra phương pháp dạy phù hợp là
điều tiên quyết. Phương pháp lựa chọn đó khơng nhất thiết là phương pháp hiện
đại mà có thể kết hợp các phương pháp khác nhau, kết hợp giữa phương pháp
truyền thống lẫn hiện đại.
3.2. Kiến nghị:
* Đối với phòng giáo dục và sở giáo dục:
Đề nghị tổ chức kịp thời những sửa đổi, bổ sung của Bộ giáo dục để giáo
viên kịp thời được nắm bắt.
Gửi những SKKN hay đặc săc của các môn học về các trường để giáo viên
có thể học tập, trau dồi thêm kiên thức chuyên môn.
*Đối với nhà trường.
Đối với các trường có mơn tự chọn cho học sinh, nhà trường có thể xếp
đan xen cho mơn sinh học một số tiết để giáo viên có thể tổ chức các tiết học
theo kiểu dạy học dự án. Bởi qua tiết học này, khơng những giúp học sinh đạt
được mục đích dạy và học mà cịn mang tính chất hướng nghiệp, rèn luyện kĩ
năng, mở rộng tầm hiểu biết cho các em.
Trên đây là kết quả nghiên cứu và thực nghiệm bước đầu của đề tài SKKN
“ Phối hợp giữa việc học theo dự án với phương pháp đặt và giải quyết vấn đề
” trong bài 32 : Công nghệ gen rất mong được sự ủng hộ đóng góp ý kiến của
Hội đồng khoa học nhà trường, ban lãnh đạo chuyên môn và các đồng nghiệp để
đề tài từng bước được hoàn thiện và áp dụng có hiệu quả hơn.

skkn


23
Tôi xin trân thành cảm ơn!
Cẩm Thủy, Ngày 25 tháng 02 năm 2022.
XÁC NHẬN
CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ
Hiệu Trưởng

Tôi xin cam đoan đây là SKKN
của bản thân, không copy nội dung của
người khác.
Người viết
Đinh Thị Trang

skkn


24
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
TT
Tài liệu tham khảo
1
Sách giáo khoa, sách giáo viên sinh học lớp
9
2
Đề kiểm tra theo chuẩn kiến thức, kĩ năng
sinh học 9

3
Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kỹ
năng sinh học 9.
4
Nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng
5
Dạy và học tích cực ( một số phương pháp
và kỹ thuật dạy học )- Bộ GD – ĐT
6
Bài giảng lí luận luận dạy học – TS Ngơ Thu
Dung.
7

Một số tài tiệu khác: Nguồn khai thác trên
Internet.

skkn

Nhà xuất bản, chủ biên
NXB Giáo dục
Việt Nam
NXB Giáo dục
Việt Nam
NXB Giáo dục
Việt Nam
NXB Đại học sư phạm
NXB Đại học sư phạm
2010
Đại học Quốc gia Hà
Nội 2005.

25

DANH MỤC
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN KINH
NGHIỆM NGÀNH GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN, TỈNH VÀ CÁC
CẤP CAO HƠN XẾP LOẠI TỪ C TRỞ LÊN
Họ và tên tác giả: Đinh Thị Trang
Chức vụ và đơn vị công tác: Trường THCS Cẩm Long
Cấp đánh
giá xếp loại

TT

Tên đề tài SKKN

1.

“ Phối hợp giữa việc học
theo dự án với phương pháp
đặt và giải quyết vấn đề ”
trong bài 32 : Công nghệ gen

(Ngành GD
cấp huyện,
Tỉnh...)

Cấp huyện

Kết quả
đánh giá
xếp loại
(A, B,
hoặc C)
Loại B

----------------------------------------------------

skkn

Năm học
đánh giá
xếp loại
Năm học
2021-2022