Bảo tồn và sử dụng tài nguyên di truyền thực vật của việt nam trong hợp tác khu vực và quốc tế potx

BẢO TỒN VÀ SỬ DỤNG TÀI NGUYÊN DI TRUYỀN THỰC VẬT
CỦA VIỆT NAM TRONG HỢP TÁC KHU VỰC VÀ QUỐC TẾ
guyễn Tiến Hưng, guyễn Thị Quyên,
guyễn Thị Sen

SUMMARY
Conservation and use of plant genetic resources of Vietnam
in regional and international collaboration
Plant Genetic Resources for food and agriculture are crucial in feeding the world
population. They are raw material that farmers and plant breeders use to improve the
quality and productivity of crops. The sustainable conservation and use of plant genetic
resources in an important component to ensure global food security. All nationals are
interdependent on plant genetic resources and therefore, need to work together on this
issue.
A Global Plan of Action (GPA) was developed to provide a frame work and guide for
the conservation and sustainable utilization of plant genetic resources of all species with
potential for food and agriculture (PGRFA). The Plan was adopted by 150 member
nations.
Vietnam to join the GPA for the conservation and sustainable utilization of plant
genetic resources from 2004, through activity of the project : “ational Information
Sharing Mechanism for Monitoring the Implementation of GPA-PGRFA” (ISM-GPA).
Vietnam's a Web page have been placed on the internet as
Some activities in the project have been organism as workshop, training for new
stakeholders, publishing for “Introduction for local gene sources”, “Plant Genetic
Resources” TV program….
Hope that GPA will help Vietnam to share information and experience for intensify
conservation and sustainable utilization of plant genetic resources activities.
Keywords: conservation, GPA-PGRFA
Tạp chí khoa học và công nghệ nông nghiệp Việt Nam
2
I. ĐặT VấN Đề

Ngun ti nguyờn di truyn thc vt (TNDTTV) quc gia úng vai trũ rt quan trng
i vi sn xut nụng nghip theo hng a dng húa, hin i húa. Do c im sinh thỏi
vựng, min m mi nc cú nhng khỏc bit v s phong phỳ, a dng ngun ti nguyờn
ny. Trong xu th hi nhp quc t, s hp tỏc chia s thụng tin kinh nghim v trao i
ngun gen s gúp phn khai thỏc cú hiu qu tim nng ngun gen bn a cng nh nhp
ni hoc lai to c nhiu cỏc ging mi, a vo c cu cõy trng, thỳc Ny phỏt trin
sn xut nụng nghip ca mi nc. c bit i vi cỏc nc chõu , thiờn nhiờn ban
tng cho khu vc ny ngun TN DTTV khỏ phong phỳ. lm tt vic bo tn v s dng
cú hiu qu, bn vng ngun ti nguyờn ny thỡ vn hp tỏc khu vc v quc t l thc
s cn thit, gúp phn thc hin mc tiờu an ninh lng thc m Hi tho k thut quc t
v ti nguyờn di truyn thc vt ln th IV ó ra, nhm phn u gim lng dõn s úi
nghốo xung cũn mt na vo nm 2015.
II. Kế HOạCH HN H ĐộN G TON CầU Về BảO TồN V Sử DụN G BềN VữN G TI
N GUYÊN DI TRUYềN THựC VậT Vì MụC TIÊU N ÔN G LƯƠN G (GPA-PGRFA)
Ti Hi tho k thut quc t v ti nguyờn di truyn thc vt, ln th IV, c t
chc ti Leipzig vo thỏng 6 nm 1996, cú 150 nc tham gia, trong ú cú 37 nc n
t chõu -Thỏi Bỡnh Dng v Vit N am l mt thnh viờn ca nhúm ny. i din ca
cỏc nc ti hi ngh u nhn thc c tớnh cht khụng biờn gii v phõn b thc vt
v s phc tp ca vic bo tn ti nguyờn di truyn thc vt nờn ó thng nht K
hoch hnh ng ton cu (GPA) bo tn v s dng bn vng ti nguyờn di truyn
thc vt vỡ mc tiờu nụng lng (GPA-PGRFA). iu mong mun ca k hoch l
hng ti xõy dng mt h thng hu hiu v bo tn v s dng ti nguyờn di truyn
thc vt lm c s vng chc cho vic gii quyt vn an ninh lng thc ton cu.
t c nhng iu ny, hi ngh cng nhn mnh s cn thit phi Ny mnh hp tỏc,
iu phi, lp k hoch, tng cng nng lc cho nhng ni cn thit, v chia s li ớch
cú c t vic s dng ti nguyờn di truyn thc vt gia cỏc quc gia mt cỏch cụng
bng.
Hi ngh cng thng nht vic thit lp mt khung chng trỡnh cho K hoch hnh
ng ton cu, trong ú T chc N ụng - Lng th gii (FAO) úng vai trũ chớnh phi
hp vi Chớnh ph mi nc thnh viờn cú trỏch nhim t chc thc hin m bo cỏc

nguyờn tc chung. ng thi cng nhn mnh phi Ny mnh v giỏm sỏt v hiu qu ca
quỏ trỡnh thc thi k hoch i vi s phi hp ton cu cng nh trin khai thc hin ti
mi quc gia.
trin khai K hoch hnh ng, FAO ó a ra nh hng thit lp mt mng
li thụng tin thng nht ca cỏc bờn liờn quan gi l "C ch chia s thụng tin quc gia
nhm giỏm sỏt vic thc thi k hoch hnh ng ton cu v bo tn v s dng bn vng
ti nguyờn di truyn thc vt phc v mc tiờu lng nụng" (N ISM-GPAFA). N i dung
ca nú l cung cp thụng tin quc gia v tng cng nng lc v s sp xp cỏc lnh vc
hnh ng u tiờn cho bo tn v s dng bn vng ti nguyờn di truyn thc vt cỏc
Tạp chí khoa học và công nghệ nông nghiệp Việt Nam
3
cp quc gia, khu vc v th gii. C s d liu N ISM-GPAFA ca tng quc gia
c a lờn website, mi thnh viờn v nhng ai quan tõm cú th truy cp trờn internet.
C s d liu N ISM-GPAFA t cỏc nc rt cú ớch cho tng quc gia riờng l cng nh
cỏc t chc quan tõm n vn ny. Cỏc thnh viờn cú th chia s thụng tin v cỏc t
chc quan tõm cú th tip cn thụng tin d dng. Hot ng theo hng ny, FAO vi s
hu thun ca cỏc nh ti tr ó h tr 50 quc gia trờn th gii thnh lp N ISM-GPAFA.
Trong hai nm 2007-2008, FAO ỏnh giỏ nhúm nc chõu tham gia thit lp C
ch chia s thụng tin quc gia giỏm sỏt vic thc thi k hoch hnh ng ton cu v
bo tn v s dng bn vng ti nguyờn di truyn thc vt phc v mc tiờu lng nụng"
(N ISM-GPAFA) cũn nhiu hn ch, c bit mt s nc thnh viờn cũn cha cú k
hoch hnh ng. Do vy, nõng cao cht lng thụng tin v Ny mnh vic chia s
ngun thụng tin ny, FAO ó thit lp D ỏn Tng cng nng lc v hp tỏc khu vc
Ny mnh bo tn v s dng bn vng TN DTTV chõu . N húm nc tham gia
gm: n , Bng la ột, Campuchia, Lo, Malaisia, Pakistan, Philippin, Srilanca, Thỏi
lan v Vit N am. Mc tiờu ca D ỏn nhm nõng cp c s d liu song ng Anh-Ting
bn a ca cỏc nc ó cú N ISM-GPAFA v thit lp mi cho cỏc nc cha cú nh
Campuchia v Lo
Mi n lc ca FAO v cng ng cỏc nc thnh viờn cng l nhm phn u
t c kt qu mong i vi mt mng li h thng d liu rng khp th gii núi

chung v khu vc núi riờng chia s thụng tin, tng cng liờn kt, hp tỏc gia cỏc
nc v cỏc bờn tham gia trong ni b tng quc gia bng n lc chung bo tn v s
dng bn vng ti nguyờn di truyn thc vt cho phỏt trin nụng nghip bn vng trong
vựng v ton cu.
III. MộT Số KếT QUả BƯớC ĐầU CủA VIệT N AM TRON G VIệC TRIểN KHAI Kế
HOạCH HN H ĐộN G TON CầU Về BảO TồN V KHAI THáC Sử DụN G TI
N GUYÊN DI TRUYềN THựC VậT
Thc hin K hoch hnh ng ton cu (GPA) bo tn v s dng bn vng ti
nguyờn di truyn thc vt vỡ mc tiờu nụng lng (GPA-PGRFA). Trong khuụn kh hp
tỏc cp Chớnh ph, ngy 30 thỏng 8 nm 2002, Th trng B N ụng nghip v Phỏt trin
nụng thụn Bựi Bỏ Bng, i din cho phớa Vit N am ó ký vi FAO v tha thun Thc
hin GPA-PGRFA khu vc chõu -Thỏi Bỡnh Dng.
N gy 11 thỏng 5 nm 2004, Vin Khoa hc K thut N ụng nghip Vit N am l n
v chi trỏch nhim trc B N ụng nghip v Phỏt trin nụng thụn v cỏc hot ng liờn
quan n ti nguyờn di truyn thc vt quc gia ó ký vi vn phũng khu vc chõu -
Thỏi Bỡnh Dng ca FAO v tha thun thit lp C ch chia s thụng tin quc gia i
vi vic thc hin v giỏm sỏt k hoch hnh ng ton cu bo tn v s dng bn
vng ngun ti nguyờn di truyn thc vt, phc v mc tiờu lng nụng Vit N am
(N ISM-GPFA.VN ) thụng qua mt D ỏn trin khai.
Hot ng chớnh ca D ỏn ny l thit lp mt c s d liu song ng Vit - Anh
chia s thụng tin vi cỏc thnh viờn trong mng li v cỏc vn ti nguyờn di truyn
T¹p chÝ khoa häc vµ c«ng nghÖ n«ng nghiÖp ViÖt Nam
4
thc vt bng trang website ca Vit N am trên mng Internet. Sau hai năm thc hin,
năm 2006 d án kt thúc. Kt qu là ã thit lp ưc mt cơ s d liu v vic thc hin
GPAFA ti Vit N am  tham gia vi các nưc thành viên. Thông qua nhng d liu ca
các thành viên trong mng lưi giúp cho vic ánh giá ưc nhng mt tích cc và hn
ch i vi công tác bo tn và s dng bn vng ngun tài nguyên di truyn thc vt ca
th gii nói chung và Vit N am nói riêng. ng thi cơ s d liu ưc thit lp thông qua
d án cũng cho thy ưc nhng nét khái quát v ngun tài nguyên di truyn thc vt ca

Vit nam. Trang web v cơ s d liu ca Vit N am có a ch
http://www
.pgrfa.org/gpa/vn.
Tip tc thc hin ni dung trên, năm 2009, Phó Giám c Vin Khoa hc N ông
nghip Vit N am Vũ Mnh Hi ký vi FAO tha thun thc hin d án “Tăng cưng
năng lc và hp tác khu vc  Ny mnh bo tn và s dng bn vng TN DTTV  châu
Á”, hp phn Vit N am. B môn D liu thông tin tài nguyên thc vt thuc Trung tâm
Tài nguyên thc vt là ơn v ưc giao thc hin hp phn này.
D án ưc s h tr v k thut và mt phn kinh phí t FAO, ã cp nht và nâng
cp mt bưc cơ s d liu song ng Vit-Anh trên N ISM-GPFA.VN . c bit ang ch
trương tin ti vic bo tn thông qua thông qua khai thác s dng nên ã kt np thêm
các hi viên có chc năng trin khai tham gia vào mng lưi, gm 26 ơn v, cá nhân (S
nông nghip, phòng nông nghip, nông dân gii…).  giai on này cơ s d liu ưc
cp nht b sung là: Danh sách ngun gen ang bo tn, vùng sinh thái nơi chúng sinh
trưng phát trin, mc  s dng…Các  tài, D án v bo tn và khai thác ngun gen
di truyn thc vt trong giai on 2006-2010. Ý kin ca các hi viên trong mng lưi v
cơ hi và thách thc i vi quá trình thc hin bo tn và khai thác ngun gen di truyn
thc vt cũ và mi…
Song song vi trin khai v chuyên môn, d án còn tin hành mt s hot ng ph
bin, tuyên truyn nâng cao nhn thc cng ng v bo tn và khai thác ngun tài
nguyên di truyn thc vt như: T chc Hi tho “Hưng ti năm quc t v a dng
sinh hc”. Biên tp xut bn sách ”Gii thiu ngun gen a phương” bng song ng
Vit-Anh. Xây dng ni dung tuyên truyn trên kênh ph bin kin thc khoa hc k
thuât VTV2 v “Hot ng bo tn tài nguyên di truyn thc vt  Vit N am”…
IV. KÕT LUËN
Trong bi cnh hi nhp toàn cu hin nay thì vic chia s thông tin  Ny mnh hp
tác khu vc trên cơ s tôn trng ch quyn quc gia và các bên u có li là thc s cn
thit, c bit i vi lĩnh vc bo tn khai thác và s dng tài nguyên di truyn thc vt,
phc v mc tiêu an ninh lương thc quc gia, khu vc và th gii. Mc dù còn gp
nhiu khó khăn v cơ s vt cht, trang thit b và ngun nhân lc nhưng chúng ta ã t

ưc nhng kt qu bưc u áng ghi nhn v cơ s d liu tài nguyên di truyn thc
vt, có th hòa nhp vi cng ng th gii  chia s thông tin kinh nghim. Thit lp cơ
ch chia s thông tin vi cng ng quc t giúp cho chúng ta nhìn nhn vn  và ánh
gia tim năng ca t nưc mt cách khách quan, làm cơ s cho vic xây dng nh
T¹p chÝ khoa häc vµ c«ng nghÖ n«ng nghiÖp ViÖt Nam
5
hưng chin lưc và k hoch hành ng sát vi thc tin, góp phn bo tn khai thác và
s dng ngun tài nguyên này hiu qu và bn vng.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. The conservation and sustainable utilization of Plant genetic resources for food and
agriculture, The Global Plan of Action, The state of the World report, New Delhi,
28/7/1997.
2. Training of trainers on The National Information Sharing Mechanism Global Plan of
Action (NISM-GPA)
gười phản biện:
TS. Nguyễn Văn Vấn