(Luận văn thạc sĩ) Quản lý nhà nước đối với đội ngũ giảng viên đại học từ thực tiễn Trường Đại học Hà Nội

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

LÊ THỊ BÍCH LIÊN

QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN
ĐẠI HỌC TỪ THỰC TIỄN TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI, 2018


VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

LÊ THỊ BÍCH LIÊN

QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN
ĐẠI HỌC TỪ THỰC TIỄN TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÀ NỘI
Ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính
Mã số: 60 38 01 02

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS NGUYỄN MINH MẪN

HÀ NỘI, 2018

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tơi. Các
kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nghiên
cứu nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận băn đảm bảo tính
chính xác, tin cậy và trung thực.
Người cam đoan

LÊ THỊ BÍCH LIÊN


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC
ĐỐI VỚI ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN ĐẠI HỌC ............................................ 8
1.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của quản lý nhà nước đối với đội ngũ
giảng viên các trường đại học ........................................................................... 8
1.2. Nội dung quản lý nhà nước đối với đội ngũ giảng viên đại học ................... 12
1.3. Phương pháp quản lý nhà nước đối với đội ngũ giảng viên đại học ............ 23
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI ĐỘI
NGŨ GIẢNG VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÀ NỘI ................................. 27
2.1. Khái quát về Trường Đại học Hà Nội và đội ngũ giảng viên Trường Đại
học Hà Nội ...................................................................................................... 27
2.2. Thực trạng quản lý nhà nước đối với đội ngũ giảng viên Trường Đại học
Hà Nội ............................................................................................................. 30
2.3. Đánh giá việc thực hiện quản lý nhà nước đối với đội ngũ giảng viên tại
Trường Đại học Hà Nội................................................................................... 55
CHƯƠNG 3. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN
LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN CÁC TRƯỜNG
ĐẠI HỌC ....................................................................................................... 63
3.1. Các định hướng hoàn thiện quản lý nhà nước đối với đội ngũ giảng viên

các trường đại học ........................................................................................... 63
3.2. Các giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước đối với đội ngũ giảng viên các
trường đại học ................................................................................................. 68
KẾT LUẬN .................................................................................................... 76
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 78


DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1. Thống kê số lượng giảng viên 2014 – 2017 .................................. 31
Bảng 2.2. Thống kê số lượng tuyển dụng giảng viên .................................... 39
Bảng 2.3. Thống kê số lượng cán bộ được cử đi đào tạo, bồi dưỡng ............. 44
Bảng 2.4. Thống kê số lượt cán bộ, giảng viên được cử đi học sau đại học ở
trong nước và nước ngoài được tiếp nhận khi về nước .................................. 44
Bảng 2.5. Đơn giá thanh toán vượt giờ ........................................................... 54


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đào tạo, bồi dưỡng, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng
nhu cầu phát triển mới của đất nước trong bối cảnh tồn cầu hóa, hội nhập
quốc tế ln được Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm. Nghị quyết số 29NQ/TW “Về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng u cầu
cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” đã được Hội nghị Trung ương 8 (khóa
XI) xác định “Xây dựng quy hoạch, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ nhà
giáo và cán bộ quản lý giáo dục gắn với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội,
bảo đảm an ninh, quốc phòng và hội nhập quốc tế. Thực hiện chuẩn hóa đội
ngũ nhà giáo theo từng cấp học và trình độ đào tạo. Giảng viên cao đẳng, đại
học có trình độ từ thạc sĩ trở lên và phải được đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ
sư phạm. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp phải qua đào tạo về nghiệp vụ
quản lý… Đối với giáo dục đại học và đào tạo nghề nghiệp, Nhà nước tập

trung đầu tư xây dựng một số trường đại học, ngành đào tạo trọng điểm,
trường đại học sư phạm. Thực hiện cơ chế đặt hàng trên cơ sở hệ thống định
mức kinh tế - kỹ thuật, tiêu chuẩn chất lượng của một số loại hình dịch vụ đào
tạo (khơng phân biệt loại hình cơ sở đào tạo), bảo đảm chi trả tương ứng với
chất lượng, phù hợp với ngành nghề và trình độ đào tạo. Minh bạch hóa các
hoạt động liên danh, liên kết đào tạo, sử dụng nguồn lực công; bảo đảm sự
hài hịa giữa các lợi ích với tích lũy tái đầu tư”[6].
Nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên các trường đại học, cao đẳng
luôn được các quốc gia trên thế giới và Việt Nam quan tâm, chú trọng, coi
đây là nguồn lực quyết định đến chất lượng giáo dục, đáp ứng những nhu cầu
mới của đất nước. Thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước,
các trường đại học nói chung và trường Đại học Hà Nội nói riêng đã tập trung
mọi nguồn lực để xây dựng và phát triển đội ngũ giảng viên. Chính vì vậy,
1


chất lượng đội ngũ giảng viên không ngừng phát triển về trình độ chun
mơn, nghiệp vụ, kỹ năng sư phạm, trình độ tin học, đạo đức nghề nghiệp...
Đội ngũ giảng viên có trình độ trên đại học chiếm tỷ lệ đáng kể trong tổng số
giảng viên của trường.
Tuy nhiên, trước những địi hỏi của sự nghiệp cơng nghiệp hóa, hiện
đại hóa đất nước, nhu cầu học tập của người dân và yêu cầu hội nhập quốc tế
trong giai đoạn mới, đội ngũ giảng viên các trường đại học vẫn còn nhiều hạn
chế. Cơ cấu đội ngũ giảng viên không đồng đều giữa các ngành, các lĩnh vực;
trình độ giảng viên khơng đồng đều, cịn thiếu về số lượng, yếu về chun
mơn nghiệp vụ… Trong khi đó, việc quản lý nhà nước, cơ chế, chính sách
phát triển đội ngũ giảng viên chưa đầy đủ, đồng bộ, còn chồng chéo; việc quy
hoạch tổng thể phát triển đội ngũ giảng viên đại học trong quy hoạch và kế
hoạch phát triển của ngành và của cả nước còn thiếu. Xuất phát từ những lý
do nêu trên, tôi chọn đề tài: “Quản lý nhà nước đối với đội ngũ giảng viên

đại học từ thực tiễn Trường Đại học Hà Nội” làm đề tài luận văn thạc sĩ
chuyên ngành Luật hiến pháp và luật hành chính.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Để có được nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng sự phát triển của xã
hội cần phải có đội ngũ nhân lực nắm chắc nghiệp vụ, trình độ chun mơn
cao, sẵn sàng thích ứng với sự biến đổi cũng như ứng dụng sự tiến bộ của
khoa học kỹ thuật trong công tác giảng dạy. Phát triển đội ngũ giảng viên các
trường đại học nói chung và quản lý nhà nước về đội ngũ giảng viên các
trường đại học là một vấn đề rất quan trọng, vì vậy đã có nhiều cơng trình
khoa học nghiên cứu về vấn đề này.
Lê Thị Nga (2015), Quản lý nhà nước về phát triển đội ngũ giảng viên
đại học cơng lập trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh, Luận văn thạc sỹ
chun ngành Quản lý hành chính cơng. Luận văn đã nghiên cứu các vấn đề
lý luận, pháp lý, thực trạng và đề xuất một số giải pháp liên quan tới phát triển
2


đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập trên địa bàn hành phố Hồ Chí
Minh. Tuy nhiên, luận văn chỉ dừng lại ở việc liệt kê, tổng hợp các quy định,
các văn bản pháp lý liên quan tới đội ngũ giảng viên nói chung và phát triển
đội ngũ giảng viên nói riêng, đồng thời chưa phân tích sâu các nguyên nhân,
sự cần thiết phải ban hành các quy định để điều chỉnh các nội dung quản lý
nhà nước về đội ngũ giảng viên. Hơn nữa, luận văn chỉ mới nghiên cứu
chuyên sâu về một mảng đó là “quản lý nhà nước về phát triển đội ngũ giảng
viên” mà chưa nghiên cứu tổng thể tất cả nội dung quản lý nhà nước về đội
ngũ giảng viên theo các quy định của pháp luật.
Nguyễn Thị Phương Nhung (2017), Phát triển đội ngũ giảng viên bậc
đại học trên địa bàn tỉnh Phú Yên, Luận văn thạc sỹ chuyên ngành Quản lý
công, Học viện Hành chính Quốc gia.
Bạch Tú Anh (2010), Tăng cường quản lý nhà nước đội ngũ giảng viên

các trường đại học công lập trên địa bàn thành phố Hà Nội, Luận văn thạc sỹ
chuyên ngành Quản lý hành chính cơng, Học viện Hành chính.
Nguyễn Thị Lan Hương (2010), Quản lý nhà nước về giáo dục đại học
từ thực tiễn tại Thành phố Hồ Chí Minh, luận văn Thạc sỹ Hành chính cơng,
Học viện Hành chính.
Nguyễn Thị Thu Hương (2012), Xây dựng đội ngũ giảng viên trong trường
đại học – Thực trạng và giải pháp, Tạp chí Khoa học ĐHQG Hà Nội, Luật học 28.
Cơng trình nghiên cứu đã phân tích thực trạng đội ngũ giảng viên các trường đại
học hiện nay. Cơng trình nghiên cứu này đã đề xuất các giải pháp nhằm đảm bảo
sự phát triển cần đối, hài hịa về cơ cấu, số lượng, trình độ chun mơn và các kỹ
năng cần có của đội ngũ giảng viên các trường đại học. Các giải pháp được đề
xuất trên nhiều phương diện từ phương diện thể chế, về tiêu chuẩn, chế độ chính
sách.

3


Nguyễn Thị Thu Trang (2012), Quản lý nhà nước về phát triển đội
ngũ giảng viên các trường cao đẳng công lập trên địa bàn Thành phố Hà Nội,
luận văn thạc sỹ Hành chính cơng, Học viện Hành chính.
Lê Thị Huyền Trang (2014), Quản lý nhà nước đối với đội ngũ giảng
viên các trường đại học công lập tại Thành phố Hồ Chí Minh từ thực tiễn đại
học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, Luận văn thạc sỹ chuyên ngành Quản
lý công. Tác giả đã nghiên cứu các cơ sở lý luận, pháp lý liên quan tới quản lý
nhà nước đối vối đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập. Thực tế tổ
chức, quản lý đối với đội ngũ giảng viên các trường thành viên thuộc Đại học
Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh. Đồng thời đề xuất các giải pháp gắn với
đặc thù là một đại học vùng, có chức năng, vị trí quan trọng trong hệ thống
các trường đại học trên tồn quốc nói chung và khu vực Miền Nam nói riêng.
Vũ Quang Tuyên (2014), Quản lý nhà nước đối với giảng viên các

trường đại học trực thuộc Bộ y tế, luận văn thạc sỹ chuyên ngành Luật hiến
pháp và luật hành chính, Học viện Khoa học xã hội. Luận văn đã nghiên cứu
có hệ thống cơ sở lý luận về đội ngũ, đội ngũ giảng viên trực thuộc Bộ y tế và
thực trạng công tác quản lý đội ngũ giảng viên các trường đại học trực thuộc
Bộ y tế, từ đó luận văn đã đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao công tác
quản lý đội ngũ giảng viên các trường trực thuộc Bộ y tế nói riêng.
Nguyễn Thị Thanh Nga (2007), Quản lý hoạt động giảng dạy và nghiên
cứu khoa học của giảng viên trường đại học sự phạm kỹ thuật Thành phố Hồ
Chí Minh, Luận văn thạc sỹ Quản lý giáo dục, Đại học sư phạm Thành phố
Hồ Chí Minh.
Triệu Thị Hải Anh (2017), Xây dựng đội ngũ giảng viên của Trường
Đại học Nội vụ Hà Nội, Luận văn thạc sỹ Quản lý công. Luận văn đã nghiên
cứu thực trạng công tác xây dựng và phát triển đội ngũ giảng viên của Trường
Đại học Nội vụ từ đó luận văn đã đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao
chất lượng giảng viên của trường nói riêng. Ngồi ra luận văn chưa đưa ra
4


được thực trạng thực hiện công tác quản lý nhà nước đối với đội ngũ giảng
viên đại học nói chung.
Hầu hết các cơng trình nghiên cứu trong thời gian qua đều khẳng định
vai trò quan trọng của đội ngũ giảng viên các trường đại học và sự cần thiết
phải quản lý nhà nước về đội ngũ giảng viên các trường đại học, biện pháp
liên quan tới phát triển đội ngũ giảng viên, cơ sở lý luận, pháp lý liên quan tới
quản lý nhà nước đối với đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập; thực
trạng và đề xuất một số giải pháp liên quan tới phát triển đội ngũ giảng viên
các trường đại học công lập trên địa bàn nghiên cứu. Tuy nhiên, các cơng
trình chủ yếu mới chỉ tiếp cận ở từng nội dung riêng lẻ trong tổng thể các nội
dung quản lý nhà nước về đội ngũ giảng viên như giải pháp phát triển, nâng
cao chất lượng đội ngũ giảng viên các trường đại học; công tác tuyển dụng,

đánh giá giảng viên đại học…Có rất ít cơng trình nghiên cứu tổng thể liên
quan đến quản lý nhà nước về đội ngũ giảng viên các trường đại học. Riêng
đối với Trường Đại học Hà Nội thì chưa có cơng trình nghiên cứu nào. Với
mục đích nâng cao vai trò của quản lý nhà nước đối với đội ngũ giảng viên để
phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học nói chung và Trường Đại học
Hà Nội nói riêng đạt chuẩn về chất lượng. Phân tích, đánh giá công tác quản
lý giảng viên (quy hoạch, tuyển dụng, sử dụng, đào tạo bồi dưỡng, chế độ
chính sách, kiểm tra đánh giá) các trường đại học từ đó đề xuất những định
hướng, giải pháp tăng cường công tác quản lý đối với đội ngũ giảng viên.
Việc lựa chọn đề tài của luận văn là phù hợp và đảm bảo khơng có sự trùng
lặp.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn
3.1. Mục đích nghiên cứu của luận văn
Trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý nhà
nước đối với đội ngũ giảng viên các trường đại học nói chung và Trường Đại
học Hà Nội nói riêng, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm thực hiện tốt công tác
5


quản lý nhà nước đối với giảng viên các trường đại học, góp phần nâng cao
chất lượng đào tạo nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp cơng nghiệp hóa – hiện
đại hóa đất nước.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn
Làm sáng tỏ khái niệm, đặc điểm, nội dung, vai trò của quản lý nhà
nước đối với đội ngũ giảng viên đại học.
- Đánh giá thực trạng về hoạt động quản lý nhà nước đối với giảng viên
Trường Đại học Hà Nội, phân tích, làm sáng tỏ những thành tựu và hạn chế.
- Đề xuất các giải pháp nhằm thực hiện tốt hơn hoạt động quản lý nhà
nước đối với giảng viên các trường đại học nói chung và Trường Đại học Hà
Nội nói riêng.

4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu là hoạt động quản lý nhà nước đối với giảng viên
Trường Đại học Hà Nội.
Phạm vi nghiên cứu về không gian: Trường Đại học Hà Nội.
Thời gian nghiên cứu về thời gian: từ năm 2014 đến năm 2017.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Đề tài dựa trên phương pháp luận là chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ
nghĩa duy vật lịch sử. Luận văn còn sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ
thể như: phương pháp phân tích và tổng hợp, phương pháp thống kê, mô tả…
Chương 1: Luận văn sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp để đưa
ra các khái niệm về giảng viên, giảng viên đại học, quản lý, quản lý nhà nước
đối với đội ngũ giảng viên đại học. Đồng thời, khái quát nội dung của quản lý
nhà nước đối với đội ngũ giảng viên đại học.
Chương 2: Sử dụng phương pháp thu thập số liệu, tài liệu, tổng hợp,
phân tích, đánh giá thực trạng quản lý nhà nước đối với đội ngũ giảng viên
Trường Đại học Hà Nội.

6


Chương 3: Sử dụng phương pháp phân tích, đánh giá, tổng hợp để rút
ra những giải pháp góp phần tăng cường công tác quản lý nhà nước đối với
đội ngũ giảng viên đại học nói chung và Trường Đại học Hà Nội nói riêng.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
Về lý luận, làm rõ thêm một số vấn đề lý luận về quản lý đội ngũ giảng
viên nói chung và quản lý đội ngũ giảng viên Trường Đại học Hà Nội nói
riêng.
Về thực tiễn, đề tài có giá trị tham khảo đối với các nhà hoạch định chính
sách trong quản lý nhà nước đối với giảng viên đại học. Luận văn cịn có thể sử
dụng làm tài liệu cung cấp cho việc nghiên cứu về hoạt động quản lý nhà nước

về giáo dục nói chung và đội ngũ giảng viên đại học nói riêng trong thời gian
tới. Luận văn cũng sẽ là tài liệu tham khảo, nghiên cứu cụ thể cho công tác
quản lý đội ngũ giảng viên trực tiếp tại trường trong phạm vi nghiên cứu.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, danh mục tài liệu tham khảo,
phụ lục tham khảo, luận văn gồm 3 chương.
Chương 1: Một số vấn đề lý luận về quản lý nhà nước đối với đội ngũ
giảng viên đại học
Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nước đối với đội ngũ giảng viên
Trường Đại học Hà Nội
Chương 3: Định hướng và giải pháp tăng cường quản lý nhà nước đối
với đội ngũ giảng viên các trường đại học

7


CHƯƠNG 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC
ĐỐI VỚI ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN ĐẠI HỌC
1.1. Khái niệm, vai trò của quản lý nhà nước đối với đội ngũ giảng
viên các trường đại học
1.1.1. Khái niệm giảng viên, đội ngũ giảng viên đại học và quản lý
nhà nước
Khái niệm giảng viên
Theo Điều 54 Luật Giáo dục đại học quy định: “Giảng viên trong cơ sở
giáo dục đại học là người có nhân thân rõ ràng; có phẩm chất, đạo đức tốt; có
sức khỏe theo yêu cầu nghề nghiệp; đạt trình độ về chun mơn, nghiệp vụ
quy định tại điểm e khoản 1 Điều 77 của Luật giáo dục; Chức danh của giảng
viên bao gồm trợ giảng, giảng viên, giảng viên chính, phó giáo sư, giáo sư;
Trình đợ chuẩn của chức danh giảng viên giảng dạy trình độ đại học là thạc sĩ

trở lên. Trường hợp đặc biệt ở một số ngành chuyên môn đặc thù do Bộ
trưởng Bộ giáo dục và đào tạo quy định”[32].
Theo Điều 70, khoản 3 Luật Viên chức năm 2005 quy định: “Nhà giáo
giảng dạy ở cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông, giáo dục nghề
nghiệp gọi là giáo viên; ở cơ sở giáo dục đại học gọi là giảng viên. Như vậy
theo quy định này giảng viên là “nhà giáo” giảng dạy tại các trường đại
học”[33].
Theo Luật Viên chức: Giảng viên đại học là viên chức chuyên môn
đảm nhiệm việc giảng dạy và đào tạo, nghiên cứu khoa học ở bậc đại học, sau
đại học thuộc một chuyên ngành đào tạo của trường đại học (viên chức tuyển
dụng theo vị trí việc làm, làm việc tại đơn vị sự nghiệp công lập theo chế độ
hợp đồng làm việc, hưởng lương từ quỹ lương của đơn vị sự nghiệp công lập
theo quy định của pháp luật). “Giảng viên là một cán bộ khoa học, nắm vững
các phương pháp khoa học về giảng dạy và giáo dục, biết sử dụng thành thạo
8


các phương tiện kỹ thuật trong giảng dạy, thường xuyên rèn luyện để nâng
cao nghiệp vụ giảng dạy của mình, tham gia tích cực vào nghiên cứu khoa
học và đời sống xã hội” [48, tr.173].
Như vậy, có thể hiểu giảng viên là người trực tiếp làm công tác giảng
dạy ở bậc đại học, sau đại học và là người có nhân thân rõ ràng, có phẩm chất
đạo đức tốt, có sức khỏe; có năng lực, kỹ năng chuẩn về chuyên môn, nghiệp
vụ, đảm nhiệm công tác giảng dạy, nghiên cứu khoa học và các hoạt động
khác thuộc một chuyên ngành đào tạo của trường đại học. Chức danh của
giảng viên bao gờm trợ giảng, giảng viên, giảng viên chính, phó giáo sư, giáo
sư; trình độ chuẩn của chức danh giảng viên giảng dạy trình độ đại học là thạc
sĩ trở lên.
Khái niệm đội ngũ giảng viên đại học
Có nhiều cách hiểu khác nhau về đội ngũ. Đội ngũ là “Tập thể người

trong một tổ chức có quy củ” [27]. Theo đại từ điển Tiếng Việt, “đội ngũ là tổ
chức gồm nhiều người tập hợp lại thành một lực lượng; "Đội ngũ là tập hợp
một số đơng người có cùng chức năng hoặc nghề nghiệp" [45].
Có thể hiểu một cách khái qt, đội ngũ là một tập hợp số đơng người
có thể cùng nghề nghiệp hoặc khác nghề nghiệp, được tổ chức thành một lực
lượng có cùng chung mục đích, chức năng. Họ làm việc và gắn bó với nhau
về lợi ích vật chất hay tinh thần.
Đội ngũ giảng viên là tập hợp các giảng viên thực hiện nhiệm vụ giảng
dạy và giáo dục sinh viên, học viên trong các cơ sở giáo dục đại học của hệ
thống giáo dục quốc dân. Những giảng viên này làm việc theo chương trình
mơn học và kế hoạch giáo dục của nhà trường, gắn bó với nhau thơng qua lợi
ích về vật chất và tinh thần, đồng thời quan hệ mật thiết với các thành viên
khác của cơ sở giáo dục đại học để thực hiện hoạt động và chia sẻ lợi ích theo
đúng pháp luật và thể chế xã hội. Đội ngũ giảng viên phải có đủ phẩm chất và
năng lực đáp ứng các yêu cầu đối với giảng viên được quy định trong Luật
9


giáo dục đại học, Điều lệ trường đại học.
Đội ngũ giảng viên đại học ở Việt Nam bao gồm những người đủ tiêu
chuẩn giảng viên, không phân biệt quốc tịch, được ký hợp đồng dạy học từ
bậc đại học trở lên, tổ chức thành một đội ngũ, thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ
đào tạo, nghiên cứu khoa học, quản lý… theo kế hoạch. Họ làm việc, gắn bó
với nhau thơng qua môi trường giáo dục, được hưởng quyền lợi về vật chất,
tinh thần trong khn khổ chính sách, pháp luật của Nhà nước.
Quản lý nhà nước đối với giảng viên các trường đại học
Quản lý là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý lên đối tượng quản
lý nhằm chỉ huy, điều hành, hướng dẫn các quá trình xã hội và hành vi của cá
nhân nhằm hướng tới đạt được các mục tiêu đề ra trong một thời gian nhất
định với các chi phí tối thiểu về sức lao động và tài chính. Quản lý bao gồm

các yếu tố: Chủ thể quản lý (cá nhân, tổ chức); khách thể quản lý (đối tượng
tiếp nhận tác động của chủ thể quản lý); mục tiêu quản lý (là cái đích cần phải
đạt tới tại một thời điểm nhất định do chủ thể quản lý đề ra).
Quản lý nhà nước xuất hiện cùng với sự xuất hiện của các nhà nước,
quản lý nhà nước với tính chất là loại hoạt động quản lý xã hội. Hoạt động
quản lý nhà nước được thực hiện bởi hệ thống các cơ quan hành chính nhà
nước để thi hành pháp luật trên cơ sở hoạt động chấp hành - điều hành thực
hiện quá trình quản lý, tổ chức và vận hành các mặt của đời sống xã hội.
Có rất nhiều cách hiểu khác nhau về quản lý nhà nước. Quản lý nhà
nước tiếp cận với nghĩa rộng nhất bao gồm toàn bộ các hoạt động: hoạt động
lập pháp của cơ quan lập pháp, hoạt động hành chính (chấp hành và điều
hành) của hệ thống hành pháp và hoạt động tư pháp của hệ thống tư pháp.
Hay, Quản lý nhà nước là sự chỉ huy, điều hành xã hội để thực thi quyền lực
nhà nước; là tổng thể về thể chế, về tổ chức và cán bộ của bộ máy nhà nước
có trách nhiệm quản lý công việc hàng ngày của nhà nước, do các cơ quan
nhà nước (lập pháp, hành pháp và tư pháp) có tư cách pháp nhân cơng pháp
10


(công quyền) tiến hành bằng các văn bản quy phạm pháp luật để thực hiện các
chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn mà nhà nước đã giao cho trong việc tổ
chức và điều chỉnh các quan hệ xã hội và hành vi của công dân”[48].
Theo sách “1200 thuật ngữ pháp lý Việt Nam”: “Quản lý nhà nước là
sự tác động có tổ chức và điều chỉnh bằng quyền lực nhà nước đối với các quá
trình xã hội và hành vi hoạt động của con người do hệ thống cơ quan nhà
nước từ Trung ương đến cơ sở tiến hành dựa trên cơ sở pháp luật để thực hiện
luật pháp nhà nước. Quản lý nhà nước là hoạt động của nhà nước trên các lĩnh
vực lập pháp, hành pháp và tư pháp, nhằm thực hiện chức năng đối nội và đối
ngoại của nhà nước” [34].
Như vậy, từ một số khái niệm nêu trên, chúng ta có thể thấy rằng, quản

lý nhà nước là sự tác động, điều chỉnh các hoạt động của cá nhân và toàn bộ
hành vi xã hội của các cơ quan, tổ chức nhà nước, các cá nhân được nhà nước
ủy quyền bằng hệ thống pháp luật để thực thi quyền lực nhà nước, nhằm đạt
được mục tiêu nhất định của quản lý nhà nước và xã hội. Mục tiêu của quản
lý nhà nước phải phù hợp với mục tiêu phát triển của xã hội. Đây chính là ý
nghĩa, giá trị của quản lý nhà nước.
Chủ thể của quản lý nhà nước là các cơ quan Nhà nước, cán bộ và cơng
chức có thẩm quyền trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ được giao. Những
chủ thể này tổ chức thực hiện quyền lực nhà nước về lập pháp và hành pháp
theo luật định. Đối tượng của quản lý nhà nước bao gồm các cá nhân, tổ chức
sinh sống và hoạt động trong phạm vi lãnh thổ quốc gia; các nguồn tài nguyên
thiên nhiên và xã hội được khai thác sử dụng vào quá trình cung cấp các sản
phẩm theo nhu cầu xã hội.
Quản lý nhà nước đối với đội ngũ giảng viên các trường đại học là sự
tác động, điều chỉnh của các cơ quan quản lý nhà nước lên các hoạt động của
đội ngũ giảng viên làm việc tại các trường đại học thông qua hệ thống pháp
luật quy định về các quyền, nghĩa vụ, các chế độ chính sách liên quan nhằm
11


đảm bảo sự phát triển ổn định của đội ngũ giảng viên nhằm phục vụ tốt nhất
cho sự nghiệp giáo dục và đào tạo.
1.1.2. Vai trò quản lý nhà nước trong quản lý đội ngũ giảng viên
Đội ngũ giảng viên là chủ thể, nhân tố quyết định đến chất lượng giáo
dục, đào tạo và nghiên cứu khoa học, dịch vụ và phát triển của trường đại học.
Vai trò của giảng viên được thể hiện ở việc góp phần nâng cao dân trí, bồi
dưỡng nhân tài cho đất nước, tạo ra lớp trí thức tài năng thơng qua việc truyền
đạt những kiến thức tiên tiến của văn minh nhân loại; tạo ra nguồn nhân lực
có chất lượng cao để góp phần xây dựng đất nước, nâng cao nội lực của quốc
gia tạo nên vị trí của đất nước trên trường quốc tế. Chính vì vậy, quản lý nhà

nước nói chung và quản lý nhà nước đối với đội ngũ giảng viên đại học nói
riêng có vai trị hết sức quan trọng. Đó là cơ sở để đảm bảo thực hiện đầy đủ,
có hiệu quả các chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật, chiến lược của
Nhà nước về giáo dục, giáo dục đại học và đội ngũ những người làm công tác
giáo dục. Chính các cơ sở pháp lý, nội dung, phương thức, công cụ quản lý sẽ
quyết định đến hiệu lực, hiệu quả của quá trình quản lý nhà nước đối với đội
ngũ giảng viên các trường đại học qua đó tạo sự thống nhất trong việc quản
lý. Chính các cơ sở pháp lý, nội dung, phương thức, công cụ quản lý sẽ quyết
định đến hiệu lực, hiệu quả của quá trình quản lý nhà nước đối với đội ngũ
giảng viên đại học. Vì vậy, quản lý nhà nước đối với đội ngũ giảng viên đại
học là hết sức cần thiết, nhất là trong bối cảnh phát triển mới của đất nước.
Quản lý nhà nước đối với đội ngũ giảng viên đại học là sự tác động có
tổ chức và có sự điều chỉnh bằng quyền lực nhà nước đối với hoạt động của
đội ngũ giảng viên đại học do các cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục tiến
hành để thực hiện chức năng, nhiệm vụ do Nhà nước trao quyền nhằm phát
triển sự nghiệp giáo dục của đất nước. Điều 69, Luật Giáo dục đại học đã quy
định cụ thể về các cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục đại học:
“1. Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về giáo dục đại học.
12


2. Bộ Giáo dục và Đào tạo chịu trách nhiệm trước Chính phủ thực hiện
quản lý nhà nước về giáo dục đại học.
3. Bộ, cơ quan ngang bộ phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo thực
hiện quản lý nhà nước về giáo dục đại học theo thẩm quyền.
4. Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của
mình thực hiện quản lý nhà nước về giáo dục đại học theo phân cấp của
Chính phủ; kiểm tra việc chấp hành pháp luật về giáo dục của các cơ sở
giáo dục đại học trên địa bàn; thực hiện xã hội hoá giáo dục đại học; bảo
đảm đáp ứng yêu cầu mở rộng quy mô, nâng cao chất lượng và hiệu quả

giáo dục đại học tại địa phương”.
Nhà nước thực hiện việc quản lý đối với đội ngũ giảng viên thông
qua việc ban hành pháp luật và chính sách nhằm tạo ra các khn mẫu xử
sự chung và các biện pháp chế tài xử lý các hành vi vi phạm pháp luật, phát
triển và đào tạo đội ngũ giảng viên, có các chính sách hỗ trợ giảng viên
trong hoạt động nghề nghiệp. Quản lý nhà nước có vai trò quan trọng trong
việc tạo hành lang pháp lý, tạo điều kiện, môi trường làm việc tốt nhất và
khuyến khích đội ngũ giảng viên đại học phát triển bền vững và hiệu quả
Với mục tiêu: “Đến năm 2020, nền giáo dục nước ta được đổi mới căn
bản và toàn diện theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa
và hội nhập quốc tế; chất lượng giáo dục được nâng cao một cách toàn diện,
gồm: giáo dục đạo đức, kỹ năng sống, năng lực sáng tạo, năng lực thực hành,
năng lực ngoại ngữ và tin học; đáp ứng nhu cầu nhân lực, nhất là nhân lực
chất lượng cao phục vụ sự nghiệp cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và
xây dựng nền kinh tế tri thức; đảm bảo công bằng xã hội trong giáo dục và cơ
hội học tập suốt đời cho mỗi người dân, từng bước hình thành xã hội học tập”
[38], việc quản lý nhà nước nhằm hướng tới mục tiêu đảm bảo sự hài hòa,
hợp lý về số lượng, chất lượng, cơ cấu đội ngũ giảng viên đại học, từ đó đảm

13


bảo việc thực hiện nhiệm vụ chính trị của tồn ngành giáo dục mà Đảng và
Nhà nước đã giao phó là nhiệm vụ hết sức cần thiết và quan trọng.
1.2. Nội dung quản lý nhà nước đối với đội ngũ giảng viên các
trường đại học
Nội dung của quản lý nhà nước được chia thành các nhóm chủ yếu: quy
hoạch; thu hút, tuyển dụng; sử dụng; đánh giá; đào tạo, bồi dưỡng; kiểm tra,
đánh giá; đãi ngộ, tôn vinh giảng viên.
1.2.1. Quản lý công tác xây dựng kế hoạch, quy hoạch giảng viên

Xây dựng kế hoạch, quy hoạch giảng viên là nội dung quản lý quan
trọng nhất nhằm xây dựng đội ngũ giảng viên có số lượng và chất lượng đáp
ứng được yêu cầu và có nguồn dự trữ dồi dào cho sự phát triển đào tạo, bồi
dưỡng nguồn nhân lực. Ngày 22 tháng 7 năm 2011, Thủ tướng Chính phủ ban
hành Quyết định số 1216/QĐ-TTg về việc phê duyệt quy hoạch phát triển
nhân lực Việt Nam giai đoạn 2011-2020, mục tiêu cụ thể nêu rõ: “Xây dựng
được đội ngũ giáo viên có chất lượng cao để đào tạo nhân lực có trình độ cho
đất nước”; “Đến năm 2020, số giáo viên, giảng viên bậc trung cấp chuyên
nghiệp khoảng 48 nghìn người, trong đó, khoảng 38,5% có trình độ thạc sỹ
trở lên; số giáo viên, giảng viên bậc cao đẳng khoảng 44,2 nghìn người, trong
đó tỷ lệ giáo viên, giảng viên có trình độ tiến sĩ khoảng 8,0%; số giáo viên,
giảng viên bậc đại học khoảng 75,8 nghìn người, trong đó số giáo viên, giảng
viên có trình độ tiến sĩ khoảng 30,0%”[43]. Quyết định này cũng nêu rõ: “Các
bộ, ngành tổ chức triển khai xây dựng và thực hiện Quy hoạch phát triển nhân
lực của mình phù hợp với Quy hoạch phát triển nhân lực quốc gia và yêu cầu
phát triển của ngành”[43]. Thực hiện Quyết định của Thủ tướng Chính phủ,
Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Quyết định số 6639/QĐ-BGDĐT ngày
29 tháng 12 năm 2011 về việc phê duyệt quy hoạch phát triển nguồn nhân lực
ngành giáo dục giai đoạn 2011-2020 đã khẳng định tầm quan trọng của quy
hoạch, phát triển đội ngũ giảng viên, đó là: “việc quy hoạch nhân lực đội ngũ
14


giáo viên và cán bộ quản lý trong ngành giáo dục là một nhiệm vụ cấp thiết,
góp phần quan trọng nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục, thực hiện thắng
lợi Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2010-2020 của đất
nước”[5].
Quy hoạch cán bộ là quá trình thực hiện đồng bộ các chủ trương, biện
pháp để đào tạo nguồn, xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức nhất là cán bộ
lãnh đạo quản lý nhằm đảm bảo yêu cầu nhiệm vụ chính trị trong thời gian

nhất định. Quy hoạch giảng viên là sự chuẩn bị nguồn giảng viên đảm bảo
chất lượng, đủ số lượng, đồng bộ về cơ cấu tổ chức nhằm phục vụ tốt nhất
cho quá trình xây dựng và phát triển của nhà trường trong từng giai đoạn. Quy
hoạch đội ngũ giảng viên được thể hiện cụ thể theo những tiêu chí sau:
Quy hoạch về số lượng, trên cơ sở dự báo về quy mơ, lộ trình đào tạo
của nhà nước để quy hoạch số lượng giảng viên, đảm bảo vệ lệ giảng viên/
sinh viên theo các tiêu chí đảm bảo chất lượng để giảng viên hồn thành được
nhiệm vụ giảng dạy và có điều kiện thời gian dành cho các hoạt động nghiên
cứu khoa học, tự học, tự nghiên cứu để nâng cao năng lực chuyên môn,
nghiệp vụ.
Quy hoạch về cơ cấu, trên cơ sở những dự báo về nhu cầu của từng
ngành nghề đào tạo, chính sách hưu trí, ln chuyển cơng tác... để xây dựng
quy hoạch, tạo ra sự đồng bộ và cân đối cơ cấu đội ngũ giảng viên trong nhà
trường, tránh sự hụt hẫng về đội ngũ.
Quy hoạch về chất lượng, căn cứ theo chuẩn năng lực và định hướng
chiến lược phát triển của nhà trường để quy hoạch chất lượng đội ngũ giảng
viên đảm bảo có đủ trình độ, năng lực, phẩm chất để hoàn thành tốt chức
năng, nhiệm vụ, đáp ứng được mục tiêu chiến lược của nhà trường.
Việc quy hoạch đội ngũ giảng viên phải đảm bảo tính định hướng chiến
lược, phù hợp với chiến lược phát triển của nhà trường; đảm bảo tính thống
nhất trong công tác quy hoạch từ cấp bộ môn đến khoa và cấp trường; cách
15