(Luận văn thạc sĩ) Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm về ma túy trên địa bàn Quận 7, Thành phố Hồ Chí Minh

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

Trần Thị Thu Trang

NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN CỦA TÌNH HÌNH
TỘI PHẠM VỀ MA TÚY TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN 7,
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2018


VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

Trần Thị Thu Trang

NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN CỦA TÌNH HÌNH
TỘI PHẠM VỀ MA TÚY TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN 7,
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Chuyên ngành: Tội phạm học và phòng ngừa tội phạm
Mã số: 8.38.01.05

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC

PGS.TS. TRẦN VĂN LUYỆN

HÀ NỘI - 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tơi. Kết quả
nghiên cứu được trình bày trong luận văn chưa từng được cơng bố trong bất kỳ
cơng trình khoa học nào khác. Các số liệu, trích dẫn được sử dụng trong luận văn
đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực, có dẫn chiếu, tham chiếu đầy đủ
nguồn theo quy định của một cơng trình khoa học. Tơi xin chịu trách nhiệm về nội
dung cơng trình nghiên cứu của mình./.
Tác giả luận văn

TRẦN THỊ THU TRANG


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1
Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU
KIỆN CỦA TÌNH HÌNH TỘI PHẠM VỀ MA TÚY ............................................. 9
1.1. Khái niệm và ý nghĩa việc nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện của tình
hình tội phạm về ma túy ......................................................................................... 9
1.2. Phân loại nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội tình hình tội phạm về
ma túy ................................................................................................................... 13
1.3. Cơ chế tác động của nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm về ma
túy ......................................................................................................................... 15
1.4. Mối quan hệ giữa nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm về ma
túy với tình hình tội phạm về ma túy với nhân thân người phạm tội về ma túy và
với phịng ngừa tình hình tội này .......................................................................... 17

Chương 2 :TÌNH HÌNH LIÊN QUAN VÀ THỰC TRẠNG NGUYÊN NHÂN
VÀ ĐIỀU KIỆN CỦA TÌNH HÌNH TỘI PHẠM VỀ MA TÚY TRÊN ĐỊA
BÀN QUẬN 7........................................................................................................... 20
2.1 Tình hình có liên quan đến ngun nhân và điều kiện của tình hình tội phạm
về ma túy trên địa bàn Quận 7, Thành phố Hồ Chí Minh .................................... 20
2.2. Thực trạng tình hình tội phạm về ma túy trên địa bàn Quận 7, Thành phố Hồ
Chí Minh. .............................................................................................................. 22
2.3. Thực trạng nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm về ma túy trên
địa bàn Quận 7, Thành phố Hồ Chí Minh ............................................................ 27
Chương 3: DỰ BÁO VÀ CÁC GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC NGUYÊN NHÂN
VÀ ĐIỀU KIỆN CỦA TÌNH HÌNH TỘI PHẠM VỀ MA TÚY TRÊN ĐỊA
BÀN QUẬN 7, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH .................................................... 44
3.1. Dự báo tình hình tội phạm về ma túy trên địa bàn Quận 7 trong thời gian tới44
3.2. Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm về ma túy trên địa bàn
Quận 7 và vấn đề tăng cường nhận thức về chúng ............................................... 48
3.3. Giải pháp khắc phục nguyên nhân và điều kiện, tăng cường công tác phòng
ngừa tội phạm về ma túy trên địa bàn Quận 7, Thành phố Hồ Chí Minh ............ 52
KẾT LUẬN .............................................................................................................. 66
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BLHS

: Bộ luật hình sự

BLTTHS

: Bộ luật tố tụng hình sự

CAND

: Cơng an nhân dân

TAND

: Tòa án nhân dân

VKSND

: Viện kiểm sát nhân dân


DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1. Mức độ t ng quan của tình hình tội phạm nói chung và tội phạm về ma
túy trên địa àn uận 7, Thành phố Hồ Ch Minh
Bảng 2.2. Cơ cấu từng loại tội phạm về ma túy trong mối quan hệ với các tội phạm
về ma túy trên địa àn Thành phố Hồ Ch Minh
Bảng 2.3. Di n iến tình hình tội phạm về ma túy trên địa àn
Hồ Ch Minh giai đoạn 2 13 – 2 17 So sánh định gốc
Bảng 2.4. Cơ cấu theo trình độ học vấn người phạm tội
Bảng 2.5. Cơ cấu theo nghề nghiệp của ị cáo
Bảng 2.6. Cơ cấu theo độ tu i của ị cáo
Bảng 2.7. Cơ cấu theo giới t nh của ị cáo
Bảng 2.8. Cơ cấu theo đ c điểm tiền án, tiền sự của ị cáo
Bảng 2.9. Cơ cấu theo chế tài đã áp dụng

uận 7, Thành phố

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Quận 7 thuộc địa phận Thành phố Hồ Chí Minh, được tách ra từ Huyện Nhà
Bè vào năm 1997. Quận 7 có diện t ch 36 km2, dân số 31 .178 người, được chia
thành 1

phường: Bình Thuận, Phú Mỹ, Phú Thuận, Tân Hưng, Tân Kiểng, Tân

Phong, Tân Phú, Tân Quy, Tân Thuận Đông, Tân Thuận Tây. Nằm ở cửa ngõ phía
Nam của Thành phố Hồ Chí Minh. Quận 7 được biết đến như là một đơ thị mới với
định hình phát triển là một đơ thị văn minh quy tụ nhiều cơng trình quan trọng về
khoa học, giáo dục, thương mại, y tế đ c biệt với hàng loạt các điểm vui chơi giải
tr , khu trung tâm thương mại mua sắm sầm uất đang là điểm thu hút n i bật đối với
cư dân Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng và cư dân cả nước nói chung. Đồng thời,
Quận 7 cịn được bao bọc bởi hệ thống sơng ngịi nên có vị trí chiến lược trong khai
thác giao thơng thuỷ và đường bộ. Với những giá trị đó, Quận 7 có điều kiện thu hút
đầu tư trong và ngoài nước. Khu chế xuất Tân Thuận trên địa bàn quận là một trong
những khu chế xuất lớn và hiệu quả nhất của Thành phố Hồ Chí Minh. Hiện nay
trên địa bàn Quận 7 đã và đang hình thành một số khu đơ thị mới như khu đô thị
Phú Mỹ Hưng, khu đô thị Cityland Riverside, khu đô thị Nam Phú Villas, khu đô thị
Him Lam - Kênh Tẻ...
C ng như nhiều địa phương khác, c ng với sự phát triển kinh tế - xã hội,
Quận 7 c ng phải đối m t với nhiều hiện tượng tiêu cực, như: Sự phân hóa giàu
nghèo; sự xâm nhập văn hóa độc hại, lối sống thực dụng, tệ nạn xã hội,… làm cho
tình hình an ninh trật tự hết sức phức tạp; công tác giáo dục cảm hóa các đối tượng
nghiện, sau cai nghiện cịn buông lỏng, vấn đề giải quyết việc làm cho người sau cai
nghiện tại địa phương, công tác quản lý thanh niên nhập cư hay người khơng có
việc làm chỉ mang tính hình thức. Các cấp chính quyền chưa tạo được những sân
chơi lành mạnh cho thanh niên địa phương và thanh niên nhập cư ở các Khu công

nghiệp, Khu chế xuất… Do đó, tệ nạn nghiện ma túy, các tội phạm về ma túy ngày
càng gia tăng và trở thành vấn đề nan giải của địa phương. Theo số liệu thống kê
của cơng an Thành phố Hồ Chí Minh, đến cuối năm 2 13: Số đối tượng nghiện ma
1


túy trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh là 9.

người, thì đến cuối năm 2 17, số

đối tượng nghiện ma túy là 21.716 người tăng 241% so với năm 2 13). Trong đó
số người nghiện ma túy trên địa bàn Quận 7 là 8

người tăng 34% so với cuối

năm 2 13).
Tệ nạn ma tuý đã trở thành thảm họa chung của toàn nhân loại, gây tác hại
nhiều m t về kinh tế, ã hội, sức khỏe, đạo đức. Ma tuý đang làm gia tăng tội phạm,
là cầu nối lan truyền căn ệnh thế kỷ HIV

IDS phát triển. Hậu quả mà loại tội

phạm này gây ra là vô c ng to lớn. Nó đã tác động tiêu cực đến ã hội, đã gây tâm
lý hoang mang, ức úc trong quần chúng nhân dân, ảnh hưởng ấu đến trật tự ã
hội, kéo theo các hành vi tiêu cực và hành vi phạm pháp luật khác. Ch nh vì tác hại
c ng như t nh nguy hiểm của tệ nạn ma túy, đ c iệt là của tội phạm về ma túy ở
nước ta nên Đảng, Nhà nước đã ban hành nhiều đường lối, ch nh sách nhằm ngăn
ch n, đ y l i hiện tượng tiêu cực này như: Chỉ thị số 48 CT TW ngày 22 1 2 1
của Bộ ch nh trị về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với cơng tác phịng,
chống tội phạm trong tình hình mới”,

uyết định số 623 2 12

Đ-TTg ngày

14 4 2 16 của Thủ tướng Ch nh phủ về phê duyệt Chương trình quốc gia phịng
chống tội phạm giai đoạn 2 16 – 2 25 và định hướng đến năm 2 3 , uyết định số
1

1 2 11

Đ-TTg ngày 27 6 2 11 của Thủ tướng Ch nh phủ về phê duyệt chiến

lược quốc gia phịng, chống và kiểm sốt ma túy ở Việt Nam đến năm 2 2 và định
hướng đến năm 2 3 và

uyết định số 424 2 17

Đ-TTg ngày 7 4 2 17 của Thủ

tướng Ch nh phủ về phê duyệt chương trình phịng, chống ma túy đến năm 2 2 …
Nhà nước c ng an hành, sửa đ i

sung các quy định của pháp luật về phòng

chống và kiểm soát ma túy làm cơ sở để đấu tranh với hiện tượng tiêu cực này.
Thực hiện các văn ản chỉ đạo của Đảng, Ch nh phủ, các cấp ủy đảng và
chính quyền Thành phố Hồ Chí Minh nói chung, chính quyền Quận 7 nói riêng đã
đề ra nhiều kế hoạch chỉ đạo, tập trung lực lượng, áp dụng nhiều biện pháp phòng,
chống tội phạm như: Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh an hành Chương trình

hành động số 49/CTr/TU ngày 08/4/2009 về thực hiện chỉ thị số 21-CT/TW của Bộ
chính trị về tiếp tục tăng cường, chỉ đạo cơng tác phịng, chống và kiểm sốt ma túy
2


trong tình hình mới, Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh 2 12 an hành Kế
hoạch số 3937/KH-UBND ngày 09/8/2012 t chức thực hiện chiến lược quốc gia,
phòng chống và kiểm soát ma túy đến năm 2 2 và định hướng đến năm 2 3 trên
địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh,

uyết định số 2222

Đ-UBND ngày 14/5/2015

về việc ban hành kế hoạch triển khai, thực hiện công tác phịng, chống, kiểm sốt và
cai nghiện ma túy trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh,
1 2 13

Đ-UBND ngày 8 3/2013 về ban hành quy định về quản lý người sau cai

nghiện tại nơi cư trú trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh và
3841

uyết định Số
uyết định số

Đ-UBND ngày 4/8/2015 về ban hành kế hoạch triển khai thực hiện phong

trào "tình nguyện viên giúp đỡ người nghiện ma túy cai nghiện và hòa nhập cộng
đồng"… đạt được những kết quả quan trọng. Tuy nhiên, tình hình thực tế chưa đáp

ứng được u cầu phịng ngừa tội phạm này. Vì thế, hiện tượng tiêu cực ph biến
này cần phải được nghiên cứu cơ ản và chuyên sâu theo hướng tập trung phịng
ngừa tội phạm. Điều này có nghĩa rằng việc đề ra và tiến hành các biện pháp phịng
ngừa tình hình các tội phạm về ma túy trên địa bàn Quận 7 - Thành phố Hồ Chí
Minh khơng chỉ là vấn đề kinh nghiệm chủ nghĩa, mà phải được tạo dựng trên cơ sở
nhận thức rõ về tình hình tội phạm, về ngun nhân và điều kiện của nó.
Phịng ngừa tội phạm là mục đ ch của tội phạm học và nó chỉ có thể đạt hiệu
quả cao khi phịng ngừa tội phạm được thiết lập trên cơ sở đã làm rõ được ản thân
tình hình tội phạm và ác định được nguyên nhân và điều kiện của hiện tượng tiêu
cực này. Như vậy, để đạt hiệu quả cao trong phịng ngừa tình hình tội phạm này
điều quan trọng là phải làm rõ được nguyên nhân và điều kiện của hiện thực đó một
cách tồn diện và hệ thống nhằm làm cơ sở thực tế cho việc hoạch định, đề ra các
iện pháp phòng ngừa đối với tội phạm này một cách hiệu quả nhất. Thực tế hiện
nay c ng chưa có cơng trình khoa học nào đi sâu nghiên cứu phòng ngừa tội phạm
về ma túy trên địa àn uận 7 Thành phố Hồ Ch Minh.
Vì vậy, tác giả chọn đề tài “Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội
phạm về ma túy trên địa bàn Quận 7, Thành phố Hồ Chí Minh” làm luận văn
thạc sĩ là cần thiết.
3


2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Để có cơ sở lý luận cho việc thực hiện đề tài, tác giả đã tìm hiểu các cơng
trình khoa học liên quan đến đề tài này được nghiên cứu sau đây:
- Giáo trình “Tội phạm học” của GS.TS. Võ Khánh Vinh, NXB Công an
nhân dân, tái bản năm 2 11 và năm 2 13;
- “Tội phạm học, Luật Hình sự, Luật Tố tụng Hình sự Việt Nam” NXB Chính
trị quốc gia, 1994;
- “Tội phạm học Việt Nam-Một số vấn đề lý luận và thực tiễn” của Viện Nhà
nước và Pháp luật, N

. C ND, năm 2

;

- “Tội phạm học hiện đại và phòng ngừa tội phạm” của GS.TS. Nguy n
Xuân Yêm, NXB Công an nhân dân, 2001;
- “Một số vấn đề lý luận về tình hình tội phạm ở Việt Nam” của PGS.TS.
Phạm Văn Tỉnh, Nxb. Cơng an nhân dân, 2007;
- Giáo trình “Tội phạm học” của Học viện Cảnh sát nhân dân, Nxb. Cơng an
nhân dân, 2013;
- “ Đấu tranh với tình hình tội chống người thi hành cơng vụ ở nước ta hiện
nay, một mơ hình nghiên cứu tội phạm học chuyên ngành”, Phạm Văn Tỉnh, Đào
Bá Sơn, N . C ND, 2 1 ;
- Luận án tiến sĩ: “Tội phạm về ma túy, thực trạng, nguyên nhân và giải
pháp” của tác giả V

uang Minh năm 2

5;

- Luận án tiến sĩ luật học: “Phòng ngừa các tội tàng trữ, vận chuyển, mua bán
trái phép ho c chiếm đoạt chất ma túy trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh hiện
nay” của tác giả Nguy n Huỳnh Bảo Khánh, Trường Đại học Luật Thành phố Hồ
Chí Minh năm 2 15;
- Sách chuyên khảo: “Hiểm họa ma túy và cuộc chiến mới” của Phó giáo sư
tiến sĩ Nguy n Xuân Yêm và Tiến sĩ Trần Văn Luyện, Nhà xuất bản Công an nhân
dân Hà Nội năm 2

2;

4


- Luận văn thạc sĩ luật học: “Đấu tranh phòng chống tội mua bán trái phép
chất ma túy trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh”, của tác giả Đồn Thị Ngọc Hà,
Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh năm 2

7;

- Luận văn thạc sĩ luật học: “Đấu tranh phòng, chống tội tàng trữ, vận
chuyển, mua bán trái phép chất ma túy trên địa bàn thành phố Cần Thơ”, của tác
giả Nguy n Thúy Hằng (Học viện khoa học xã hội thuộc Viện Hàn lâm khoa học xã
hội Việt Nam) năm 2 1 ;
- Đề tài khoa học cấp bộ: “Hoạt động phòng chống tội phạm về ma túy tại
các cơ sở kinh doanh nhạy cảm trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh - Thực trạng
và giải pháp”, của tác giả Trần Dân, Trường Cao đẳng CSND II năm 2 1 ;
- Luận văn thạc sĩ luật học: “Tội tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép
chất ma túy trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh: Tình hình, ngun nhân và giải
pháp phịng, chống”, của tác giả Đ ng Thị Huệ (Học viện khoa học xã hội thuộc
Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam) năm 2 13;
- Luận văn thạc sĩ luật học: “Đấu tranh phòng, chống ma túy trên địa bàn
quận Hai Bà Trưng, Thành phố Hà Nội”, của tác giả Trần Thị Minh (Học viện khoa
học xã hội thuộc Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam) năm 2 1 ;
- Luận văn thạc sĩ luật học: “Đấu tranh phòng, chống các tội phạm về ma túy
trên địa bàn quận Lê Chân, Thành phố Hải Phòng”, của tác giả Đào Thị Huệ (Học
viện khoa học xã hội thuộc Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam) năm 2 12;
- Luận văn thạc sĩ luật học: “Tội tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép
chất ma túy trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh: Tình hình, ngun nhân và giải pháp phịng
ngừa”, của tác giả Nguy n Thị Quế (Học viện khoa học xã hội thuộc Viện Hàn lâm

khoa học xã hội Việt Nam năm 2014;
Tuy nhiên các đề tài trên nghiên cứu ở nhiều địa phương khác nhau, đối
tượng, phạm vi và thời gian khác nhau đều được tác giả tham khảo, xem xét. Cho
đến nay chưa có cơng trình khoa học nào nghiên cứu về nguyên nhân và điều kiện
của tình hình tội phạm về ma túy trên địa bàn Quận 7, Thành phố Hồ Chí Minh. Vì
vậy, việc nghiên cứu “Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm về ma túy
5


trên địa bàn Quận 7, Thành phố Hồ Chí Minh”, từ đó đề ra giải pháp tăng cường
phịng ngừa tình hình tội phạm về ma túy trên địa bàn quận là rất cần thiết.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Đề tài đi sâu nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm về
ma túy trên địa bàn Quận 7 để làm sáng tỏ các yếu tố tác động làm phát sinh tình
hình tội phạm về ma túy trên địa bàn quận như một chỉnh thể, một hiện tượng xã
hội tiêu cực. Từ đó, đưa ra các giải pháp khắc phục các nguyên nhân và điều kiện
của hiện tượng tiêu cực này, nhằm góp phần nâng cao hiệu quả phịng ngừa tình
hình tội phạm về ma túy trong thời gian tới trên địa bàn Quận 7, Thành phố Hồ Chí
Minh.
3.2. Nhiệm vụ của luận văn
Để đạt được mục đ ch nghiên cứu, Luận văn tập trung giải quyết những
nhiệm vụ sau:
Một là, phân tích những vấn đề lý luận về nguyên nhân và điều kiện của tình
hình tội phạm về ma túy
Hai là, phân t ch thực trạng tình hình tội phạm về ma túy trên địa àn

uận

7, Thành phố Hồ Ch Minh

Ba là, phân tích thực trạng nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm
về ma túy trên địa bàn Quận 7, Thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2 13 đến năm
2017. Dự báo tình hình tội phạm về ma túy trên địa bàn Quận 7, Thành phố Hồ Chí
Minh trong những năm tới
Bốn là, đề xuất các biện pháp tăng cường phịng ngừa tình hình tội phạm về
ma túy trên địa bàn Quận 7, Thành phố Hồ Chí Minh.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực ti n nguyên nhân và điều
kiện của tình hình tội phạm về ma túy trên địa bàn Quận 7, Thành phố Hồ Chí
Minh. Luận văn lấy các quan điểm khoa học được nêu trong tội phạm học, thực ti n
6


nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm về ma túy trên địa bàn Quận 7,
Thành phố Hồ Chí Minh để nghiên cứu các vấn đề thuộc nội dung nghiên cứu.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Về nội dung: Nghiên cứu tình hình tội phạm về ma túy và nguyên nhân, điều
kiện của tình hình tội phạm về ma túy trên địa àn

uận 7, Thành phố Hồ Ch

Minh.
Về không gian nghiên cứu: Địa bàn Quận 7, Thành phố Hồ Chí Minh.
Về thời gian: Luận văn thu thập số liệu thống kê trong 05 năm từ năm 2 13
đến năm 2 17 và nghiên cứu khoảng 100 bản án hình sự sơ th m của TAND Quận
7, Thành phố Hồ Chí Minh.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Đề tài luận văn được nghiên cứu dựa trên phương pháp luận của Chủ nghĩa
Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ Ch Minh c ng như hệ thống các quan điểm của Đảng

cộng sản Việt Nam và của Nhà nước Việt Nam về tội phạm và phịng ngừa tình
hình tội phạm.
Đề tài luận văn còn được nghiên cứu trên cơ sở t ng thể áp dụng các phương
pháp nghiên cứu cụ thể như: Phương pháp phân t ch và t ng hợp; phương pháp quy
nạp và di n dịch; phương pháp mô tả; so sánh; lịch sử; thống kê; hệ thống; nghiên
cứu hồ sơ, phương pháp chuyên gia và các phương pháp chuyên iệt khác của tội
phạm học.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
6.1. Ý nghĩa về mặt khoa học
Luận văn nghiên cứu hệ thống lý luận về nguyên nhân và điều kiện của tình
hình tội phạm, áp dụng lý luận đó để khảo sát về thực ti n nguyên nhân và điều kiện
của tình hình tội phạm cụ thể trên địa àn

uận 7, Thành phố Hồ Ch Minh. Kết

quả nghiên cứu của luận văn góp phần làm phong phú thêm lý luận về nguyên nhân
và điều kiện của tình hình tội phạm, luận văn là tài liệu tham khảo cho công tác
giảng dạy và nghiên cứu tội phạm học.
6.2. Ý nghĩa về mặt thực tiễn
7


Kết quả nghiên cứu của luận văn có giá trị như một tài liệu giúp cơ quan
chức năng trong hoạt động phịng ngừa tội phạm nói chung và phịng ngừa tội phạm
về ma túy trên địa bàn Quận 7, Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung
của luận văn được cơ cấu thành 3 chương gồm:
Chương 1: Những vấn đề lý luận về nguyên nhân và điều kiện của tình hình
tội phạm về ma túy.

Chương 2: Tình hình liên quan và thực trạng nguyên nhân và điều kiện của
tình hình tội phạm về ma túy trên địa bàn Quận 7, Thành phố Hồ Chí Minh.
Chương 3: Dự báo và các giải pháp khắc phục nguyên nhân và điều kiện của
tình hình tội phạm về ma túy trên địa bàn Quận 7, Thành phố Hồ Chí Minh.

8


Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN
CỦA TÌNH HÌNH TỘI PHẠM VỀ MA TÚY
1.1. Khái niệm và ý nghĩa việc nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện của
tình hình tội phạm về ma túy
1.1.1. Khái niệm nguyên nhân và điều kiện của tình tình hình tội phạm về
ma túy
GS.TS. Võ Khánh Vinh khẳng định rằng, “Nguyên nhân và điều kiện của
tình hình tội phạm được hiểu là hệ thống các hiện tượng xã hội tiêu cực trong hình
thái kinh tế - xã hội tương ứng quyết định sự ra đời của tình hình tội phạm như là
hậu quả của mình” và “Các nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm tạo
thành một hệ thống gồm nhiều bộ phận cấu thành nó”.[46, tr. 87-88]
Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm khơng phải là một hiện
tượng ã hội đơn lẻ mà gồm nhiều ộ phận cấu thành tạo thành hệ thống. Tư tưởng
trên thể hiện bản chất nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm nói chung.
Tuy nhiên, để phục vụ việc giải quyết các nhiệm vụ của đề tài, quan điểm trên cần
phải được áp dụng vào trường hợp cụ thể của đề tài, tức là tìm ra nguyên nhân và
điều kiện của tình hình tội phạm về ma túy trên địa bàn Quận 7, Thành phố Hồ Chí
Minh.
Về nguyên nhân, theo quan điểm của Chủ nghĩa Mác – Lênin thì đó là phạm
trù chỉ sự tác động qua lại giữa các m t của một sự vật, một hiện tượng ho c giữa
các sự vật, các hiện tượng với nhau gây ra một sự biến đ i nhất định gọi là kết quả.

Như vậy, về bản chất nguyên nhân không phải là hiện tượng hay sự vật đơn lẻ nào
đó mà nguyên nhân chỉ có thể là sự tác động qua lại của những yếu tố, khơng có sự
tác động qua lại thì khơng có ngun nhân.
Để ngun nhân sinh ra kết quả nào đó như tình hình tội phạm về ma túy
trên địa bàn Quận 7, Thành phố Hồ Chí Minh chẳng hạn, thì q trình tương tác
phải di n ra trong một điều kiện nhất định. Điều này có nghĩa rằng, điều kiện tuy
khơng sản sinh ra kết quả, song tạo thuận lợi, hỗ trợ, thúc đ y sự tương tác sinh ra
9


kết quả. Về bản chất, điều kiện là những sự kiện, hiện tượng, tình huống, hồn cảnh
nhất định.
Sự tác động qua lại đó, trong điều kiện hồn cảnh đó phải sinh ra kết quả đó tình hình tội phạm về ma túy. Ở đây, chúng ta gọi là nguyên nhân và điều kiện của
tình hình tội phạm về ma túy.
ua nghiên cứu các lý luận nêu trên, có thể đưa ra các kết luận:
Thứ nhất, nguyên nhân của tình hình tội phạm về ma túy phải là sự tác động
qua lại giữa các yếu tố tiêu cực thuộc môi trường sống và các yếu tố tâm - sinh lý xã hội tiêu cực thuộc cá nhân con người trong những hồn cảnh, tình huống nhất
định đã dẫn tới việc thực hiện một hành vi nguy hiểm cho xã hội mà pháp luật hình
sự đã quy định là tội phạm về ma túy.
Thứ hai, nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm về ma túy là hai
phạm trù khác nhau, giữ vai trò khác nhau trong việc sinh ra kết quả - tình hình tội
phạm về ma túy. Tuy nhiên, trong lĩnh vực ã hội nói chung và tội phạm học nói
riêng, sự phân iệt giữa nguyên nhân và điều kiện chỉ mang t nh chất tương đối. Bởi
vì, “nguyên nhân” là sự tác động qua lại, cho nên “điều kiện” không thể không tham
gia vào sự tương tác này. Thực tế cơng tác đấu tranh và phịng ngừa tội phạm về ma
túy lại ln ln địi hỏi phải loại trừ cả hai.
Với cách nhìn nhận như vậy, có thể đưa ra khái niệm về nguyên nhân và điều
kiện của tình hình tội phạm về ma túy như sau: Nguyên nhân và điều kiện của tình
hình tội phạm về ma túy là sự tác động qua lại giữa các yếu tố tiêu cực của môi
trường sống với các yếu tố tâm – sinh lý tiêu cực thuộc cá nhân con người, trong

những tình huống, hồn cảnh nhất định làm phát sinh các hành vi nguy hiểm cho xã
hội mà Luật hình sự quy định là tội phạm về ma túy
1.1.2. Ý nghĩa của việc nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện của tình
hình tội phạm về ma túy
Phịng ngừa tình hình tội phạm là mục đ ch quan trọng nhất của tội phạm
học. Tuy nhiên, nghiên cứu việc phòng ngừa tội phạm phải uất phát từ kết quả
nghiên cứu các đối tượng khác của tội phạm học. Trong đó, nguyên nhân và điều
10


kiện của tình hình tội phạm ln được ác định là đối tượng đóng vai trị quan
trọng. Điều này có nghĩa rằng, thông qua nghiên cứu làm rõ nguyên nhân và điều
kiện của tình hình tội phạm sẽ tạo thuận lợi nghiên cứu, nhận thức các đối tượng
nghiên cứu khác của tội phạm học. Vì vậy, vấn đề nguyên nhân và điều kiện của
tình hình tội phạm nói chung và nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm về
ma túy nói riêng được nghiên cứu một cách tồn diện, sâu sắc sẽ mang lại nhiều ý
nghĩa quan trọng cả về lý luận và thực ti n. Trong phạm vi luận văn này, tác giả xin
đề cập đến việc nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm về ma
túy có các ý nghĩa ch nh sau:
Thứ nhất, góp phần nhận thức sâu sắc hơn, rõ nét hơn về “ ức tranh” tình
hình tội phạm về ma túy.
Tình hình tội phạm là nội dung cơ ản, đầu tiên thuộc đối tượng nghiên cứu
của tội phạm học, đó là hiện tượng tâm - sinh lý – xã hội tiêu cực, vừa mang tính
lịch sử và lịch sử cụ thể, vừa mang tính pháp lý hình sự với hạt nhân là tính giai
cấp, được biểu hiện thơng qua t ng thể các hành vi phạm tội cùng các chủ thể đã
thực hiện các hành vi đó trong một đơn vị thời gian và không gian nhất định [29, tr.
107]. Nghiên cứu làm rõ tình hình tội phạm ch nh là thiết lập cơ sở để nghiên cứu
các đối tượng khác của tội phạm học như: Nguyên nhân và điều kiện của tình hình
tội phạm, quy luật phát sinh, vận động và tiêu vong của tội phạm, tình hình tội
phạm... Ở chiều ngược lại, khi nghiên cứu, làm rõ ngun nhân và điều kiện của

tình hình tội phạm nói chung, nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm về
ma túy nói riêng sẽ giúp hiểu sâu sắc hơn về tình hình tội phạm về ma túy, lý giải
được mối quan hệ giữa tình hình tội phạm về ma túy với các nhân tố và sự tác động
qua lại giữa các nhân tố trong việc làm phát sinh ra tình hình tội phạm.
Thứ hai, giúp hiểu rõ hơn các yếu tố thuộc nhân thân người phạm tội về ma
túy, xem xét, nhìn nhận những yếu tố này trong sự tác động qua lại với các yếu tố
khác thuộc mơi trường sống và hồn cảnh làm phát sinh tình hình tội phạm này.
Trong tội phạm học, nghiên cứu nhân thân người phạm tội có ý nghĩa trong
việc đề ra giải pháp phòng ngừa tội phạm phù hợp. Tuy nhiên, để đề ra các giải
11


pháp phịng ngừa tình hình tội phạm về ma túy dựa trên các nghiên cứu về nhân
thân người phạm tội cần phải xem xét các yếu tố thuộc nhân thân trong sự tác động
qua lại với các yếu tố thuộc mơi trường sống và hồn cảnh làm phát sinh tình hình
tội phạm về ma túy. Có nghĩa rằng, m c dù nghiên cứu nhân thân người phạm tội về
ma túy có ý nghĩa, giá trị thiết thực cho việc ác định nguyên nhân và điều kiện của
tình hình tội phạm về ma túy nhưng ngược lại, chỉ khi xem xét các yếu tố thuộc
nhân thân người phạm tội về ma túy trong sự tác động qua lại với các yếu tố khác
thuộc nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm về ma túy thì chúng ta mới
nhận thức đúng đắn, sâu sắc hơn về nhân thân người phạm tội về ma túy c ng như
phát huy được ý nghĩa nghiên cứu của nó – làm cơ sở đề ra giải pháp phịng ngừa
tình hình tội phạm về ma túy một cách phù hợp.
Thứ a, nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm về ma
túy góp phần hồn thiện lý luận của ch nh vần đề nguyên nhân và điều kiện của tình
hình tội phạm.
Việc nghiên cứu, làm rõ nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm về
ma túy nói chung và ngun nhân và điều kiện của tình hình tội phạm về ma túy
trên địa bàn Quận 7, Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng sẽ góp phần làm rõ, minh
họa phong phú cho các lý luận về nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm.

Đây là mối liên hệ giữa “cái riêng”- nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội
phạm về ma túy nói chung và ngun nhân và điều kiện của tình hình tội phạm về
ma túy trên địa bàn Quận 7, Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng và “cái chung” nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm.
Thứ tư, phục vụ đắc lực cho nghiên cứu, đề ra các dự báo tình hình tội phạm
về ma túy và kế hoạch hóa hoạt động phịng ngừa tình hình tội phạm này.
Dự báo tình hình tội phạm được hiểu là việc tiến hành nghiên cứu, phân tích
tình hình tội phạm và đưa ra những phán đoán khoa học về khả năng tồn tại, di n
biến của tình hình tội phạm sẽ di n ra trong tương lai, trong những khoảng thời gian
và không gian nhất định nhằm đề ra các giải pháp chủ động phòng chống tội phạm
một cách hiệu quả [37, tr. 360]. Chỉ khi nhận thức đầy đủ nguyên nhân và điều kiện
12


của tình hình tội phạm về ma túy mới làm sáng tỏ các yếu tố thuộc các căn cứ của
dự áo, đưa ra những dự báo tiệm cận di n biến thực tế tình hình tội phạm về ma
túy trong tương lai.
1.2. Phân loại nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội tình hình tội
phạm về ma túy
Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm về ma túy là sự tác động
qua lại giữa các yếu tố tiêu cực của môi trường sống với các yếu tố tâm – sinh lý
tiêu cực thuộc cá nhân con người, trong những tình huống, hồn cảnh nhất định làm
phát sinh các hành vi nguy hiểm cho xã hội mà Luật hình sự quy định là tội phạm
về ma túy. Như vậy, có thể khẳng định rằng, nguyên nhân và điều kiện của tình
hình tội phạm về ma túy rất đa dạng phong phú. Để thuận lợi có việc nhận thức
chúng về m t khoa học và m t thực ti n thì cần phải phân loại chúng.
Việc phân loại nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm về ma túy
c ng dựa trên lý luận về nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm. Tùy vào
cách tiếp cận vấn đề mà ta có thể phân loại nguyên nhân và điều kiện của tình hình
tội phạm về ma túy thành các nhóm khác nhau. Dựa vào lý luận về nguyên nhân và
điều kiện của tình hình tội phạm, có thể chia nguyên nhân và điều kiện của tình hình

tội phạm về ma túy thành các nhóm sau:
- Căn cứ vào nguồn gốc xuất hiện, có thể chia nguyên nhân và điều kiện của
tình hình tội phạm về ma túy thành:
+ Nguyên nhân và điều kiện bắt nguồn từ môi trường sống là t ng hợp các
nhân tố tiêu cực được hình thành từ mơi trường sống của cá nhân có thể tác động,
ảnh hưởng đến cá nhân ở mức độ nhất định, từ đó làm phát sinh tội phạm về ma túy.
Ví dụ như các nhân tố: mơi trường gia đình khơng hồn thiện, mơi trường sống
xung quanh có nhiều tệ nạn xã hội, trường học…
+ Nguyên nhân và điều kiện xuất phát từ ph a người phạm tội là t ng hợp
những nhân tố tiêu cực thuộc về nhân thân người phạm tội có thể tác động, ảnh
hưởng đến việc phát sinh tội phạm về ma túy của người phạm tội. Những nhân tố

13


tiêu cực này có thể là dấu hiệu thuộc về sinh học, tâm lý, xã hội – nghề nghiệp, quá
trình hình thành nhân cách iến dạng của người phạm tội.
- Căn cứ vào mức độ tác động của nguyên nhân và điều kiện trong việc làm
phát sinh tình hình tội phạm về ma túy, có thể phân chia thành:
+ Nguyên nhân và điều kiện chủ yếu làm phát sinh tình hình tội phạm về ma
túy là những nhân tố đóng vai trò chủ chốt trong việc làm phát sinh tội phạm về ma
túy và những nhân tố này chiếm tỷ lệ đáng kể trong t ng số các nhân tố làm phát
sinh tội phạm về ma túy.
+ Nguyên nhân và điều kiện thứ yếu làm phát sinh tình hình tội phạm về ma
túy là những nhân tố đóng vai trị hạn chế và chiếm tỷ lệ không đáng kể trong t ng
số các nhân tố làm phát sinh tội phạm về ma túy.
- Theo bản chất của nguyên nhân và điều kiện làm phát sinh tình hình tội
phạm về ma túy có thể chia thành:
+ Nguyên nhân và điều kiện khách quan: là những hồn cảnh khơng phụ
thuộc vào ý chí và ý thức của con người phạm tội nhưng lại là cơ sở cho người

phạm tội về ma túy thực hiện hành vi của mình.
+ Nguyên nhân và điều kiện chủ quan: là nguyên nhân và điều điện xuất hiện
và tác động phụ thuộc vào ý thức của con người phạm tội làm phát sinh ho c thúc
đ y tình hình tội phạm về ma túy.
- Căn cứ vào nội dung, các nguyên nhân và điều kiện tình hình tội phạm về
ma túy được chia thành:
+ Nguyên nhân và điều kiện kinh tế - xã hội. Đây là những nhân tố thuộc về
lĩnh vực kinh tế - xã hội có thể tác động làm phát sinh tội phạm về ma túy như là
thất nghiệp, đói nghèo, q trình đơ thị hóa và cơng nghiệp hóa…
+ Ngun nhân và điều kiện văn hóa, giáo dục: Đây là những nhân tố hạn
chế trong quá trình quản lý, triển khai thực hiện ch nh sách, chương trình về văn
hóa, giáo dục có thể tác động ảnh hưởng làm phát sinh tội phạm về ma túy. Ví dụ
như nhà trường chưa quản lý nghiêm giờ giấc của học sinh, nhiều em trốn học đi lêu
l ng; hay chưa chú trọng đưa giáo dục giới t nh vào trong chương trình, ho c đề cao
14