Vai Trò Của Viện Kiểm Sát Nhân Dân Trong Giải Quyết Vụ Án Hành Chính – Từ Thực Tiễn Thành Phố Hà Nội 6832776.Pdf
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (775.79 KB, 60 trang )
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
TRẦN HẢI LINH
VAI TRß CủA VIệN KIểM SáT NHÂN DÂN
TRONG GIảI QUYếT Vụ áN HµNH CHÝNH Tõ THùC TIƠN THµNH PHè Hµ NéI
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
HÀ NỘI - 2019
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
TRẦN HẢI LINH
VAI TRß CủA VIệN KIểM SáT NHÂN DÂN
TRONG GIảI QUYếT Vụ áN HµNH CHÝNH Tõ THùC TIƠN THµNH PHè Hµ NéI
Chun ngành: Luật hiến pháp và luật hành chính
Mã số: 8380101.02
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ MINH HÀ
HÀ NỘI - 2019
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của
riêng tơi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được cơng bố trong
bất kỳ cơng trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong
Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tơi đã
hồn thành tất cả các mơn học và đã thanh tốn tất cả các nghĩa vụ
tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội.
Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để
tơi có thể bảo vệ Luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
NGƯỜI CAM ĐOAN
Trần Hải Linh
MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các từ viết tắt
Danh mục các bảng
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VAI TRÒ CỦA VIỆN KIỂM SÁT
NHÂN DÂN TRONG GIẢI QUYẾT VỤ ÁN HÀNH CHÍNH ............ 7
1.1.
Một số khái niệm cơ bản .................................................................... 7
1.1.1. Khái niệm về vụ án hành chính ............................................................ 7
1.1.2. Khái niệm giải quyết vụ án hành chính ................................................ 9
1.1.3. Khái niệm về vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong giải quyết
vụ án hành chính ................................................................................ 11
1.2.
Khái quát cơ sở pháp lý về vai trò của Viện kiểm sát trong
giải quyết vụ án hành chính ............................................................ 13
1.2.1. Cơ sở pháp lý theo Hiến pháp 2013 ................................................... 13
1.2.2.
Cơ sở pháp lý theo luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014 ......... 15
1.2.3. Cơ sở pháp lý theo luật tố tụng hành chính 2015............................... 16
1.3.
Những đảm bảo cho Viện kiểm sát nhân dân thực hiện vai
trò trong giải quyết vụ án hành chính ............................................ 19
1.3.1. Vai trị của Viện kiểm sát nhân dân phải được cụ thể hóa trong
luật Tố tụng hành chính ...................................................................... 19
1.3.2. Năng lực của Kiểm sát viên, Kiểm tra viên thực hiện nhiệm vụ
và quyền hạn trong việc giải quyết vụ án hành chính ........................ 22
1.3.3. Tạo ra điều kiện thuận lợi để Viện kiểm sát có thể thực hiện tốt
vai trị của mình trong giải quyết vụ án hành chính ........................... 24
1.3.4.
Việc tuân thủ pháp luật của các chủ thể tham gia tố tụng hành chính ........ 26
Tiểu kết Chƣơng 1 ......................................................................................... 29
CHƢƠNG 2: THỰC TIỄN THỰC HIỆN VAI TRÒ CỦA VIỆN KIỂM
SÁT NHÂN DÂN TRONG GIẢI QUYẾT VỤ ÁN HÀNH
CHÍNH TẠI THÀNH PHỐ HÀ NỘI..........................................................30
2.1.
Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong pháp luật Tố tụng
hành chính ........................................................................................ 30
2.1.1. Giai đoạn khởi kiện, thụ lý vụ án hành chính .................................... 30
2.1.2. Giai đoạn đối thoại và chuẩn bị xét xử vụ án hành chính .................. 34
2.1.3. Giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ....................................... 38
2.1.4. Giai đoạn xét xử phúc thẩm vụ án hành chính ................................... 46
2.2.
Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân Thành phố Hà Nội trong
giải quyết vụ án hành chính ............................................................ 53
2.2.1. Đặc điểm về tình hình kinh tế - xã hội của thành phố Hà Nội ........... 53
2.2.2. Đánh giá thực tiễn việc thực hiện vai trò của Viện kiểm sát nhân
dân Thành phố Hà Nội trong giải quyết vụ án hành chính ................ 58
2.3.
Đánh giá vai trị của Viện kiểm sát nhân dân Thành phố Hà
Nội trong giải quyết vụ án hành chính ........................................... 67
2.3.1. Ưu điểm và nguyên nhân ................................................................... 67
2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân gây ra hạn chế ............................................ 73
Tiểu kết Chƣơng 2 ......................................................................................... 79
CHƢƠNG 3: QUAN ĐIỂM VÀ KIẾN NGHỊ BẢO ĐẢM VAI TRÒ
CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TRONG GIẢI QUYẾT
VỤ ÁN HÀNH CHÍNH TẠI THANH PHỐ HÀ NỘI .................. 80
3.1.
Quan điểm để hoàn thiện vai trò của Viện kiểm sát trong giải
quyết vụ án hành chính.................................................................... 80
3.1.1. Quan điểm của Đảng về vai trị của Viện kiểm sát trong việc giải
quyết vụ án hành chính....................................................................... 80
3.1.2. Quan điểm bảo đảm vai trò của Viện kiếm sát nhân dân thành
phố Hà Nội trong giải quyết vụ án hành chính .................................. 82
3.2.
Kiến nghị đảm bảo vai trị của Viện kiểm sát trong giải quyết
vụ án hành chính .............................................................................. 86
3.2.1. Kiến nghị chung: hoàn thiện pháp luật về Tố tụng hành chính ......... 86
3.2.2. Kiến nghị cụ thể để bảo đảm vai trò của Viện kiểm sát nhân dân
Thành phố Hà Nội trong giải quyết vụ án hành chính ....................... 94
Tiểu kết Chƣơng 3 ....................................................................................... 101
KẾT LUẬN .................................................................................................. 102
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 104
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
STT Ký hiệu
Nguyên nghĩa
1
HVHC
Hành vi hành chính
2
KSND
Kiểm sát nhân dân
3
NXB
Nhà xuất bản
4
QĐHC
Quyết định hành chính
5
TAND
Tịa án nhân dân
6
TTHC
Tố tụng hành chính
7
UBND
Ủy ban nhân dân
DANH MỤC CÁC BẢNG
Số hiệu
Tên bảng
Bảng 2.1
Bảng số liệu so sánh tỷ lệ lượng án hành chính được
thụ lý và tỷ lệ lượng án hành chính được giải quyết tại
địa bàn thành phố Hà Nội so với cả nước từ năm 2011
- 2018
57
Tổng số thụ lý và số giải quyết theo thủ tục sơ thẩm
các vụ án hành chính tại thành phố Hà Nội từ năm
2010 đến 2018
59
Tổng số thụ lý và số giải quyết theo thủ tục phúc thẩm
các vụ án hành chính tại thành phố Hà Nội từ năm
2010 đến 2018
64
Bảng 2.2
Bảng 2.3
Trang
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Cơng cuộc xây dựng Nhà nước pháp quyền Xã hội Chủ nghĩa đã đặt ra
các yêu cầu cấp thiết đối với việc giải quyết khiếu kiện hành chính. Một trong
những khác biệt giữa Nhà nước pháp quyền với Nhà nước phong kiến trong
lịch sử thể hiện ở mối quan hệ giữa bộ máy công quyền và người dân. Trong
Nhà nước hiện đại, khi pháp luật được đặt ở vị trí thượng tơn thì mối quan hệ
giữa Nhà nước và công dân là mối quan hệ qua lại hai chiều thể hiện ở quyền
và nghĩa vụ giữa hai bên. Nhà nước cũng phải chịu trách nhiệm trước người
dân và luôn tiềm ẩn khả năng có thể bị cơng dân của mình khởi kiện ra Tòa án
nếu các chủ thể quản lý nhà nước gây ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp
của cơng dân. Tòa án, Viện kiểm sát là hai cơ quan được Hiến pháp trao sứ
mệnh bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của
cơng dân. Điều này được cụ thể hóa trong pháp luật tố tụng để giải quyết các
vụ án hành chính. Riêng đối với Viện kiểm sát là cơ quan có chức năng kiểm
sát hoạt động tư pháp thì sự đóng góp và thể hiện vai trị có mang tính đặc
thù, đặc biệt là trong việc giải quyết vụ án hành chính để đảm bảo về quyền
và lợi ích của các bên.
Cùng với tiến trình cải cách hành chính, thực hiện dân chủ thì tâm lý,
nhận thức của người dân càng ngày càng cởi mở hơn đối với các QĐHC,
HVHC. Pháp luật của nhà nước ta cũng mở ra các phương thức để tạo điều
kiện thuận lợi cho người dân có thể phản ứng lại một cách hợp pháp trước các
QĐHC, HVHC khi họ cho rằng các quyết định đó ảnh hưởng đến quyền và
lợi ích hợp pháp của mình. Việc lựa chọn phương thức khởi kiện QĐHC,
HVHC ra Tòa án và yêu cầu Tòa án giải quyết đang được người dân và các tổ
chức sử dụng ngày càng nhiều hơn.
1
Cùng với tâm lý nhận thức của người dân về các QĐHC, HVHC do cơ
quan hành chính nhà nước ban hành được dần nâng cao thì các tranh chấp
hành chính trở nên phức tạp hơn. Để đáp ứng việc được thực hiện quyền
khiếu nại của công dân đã được quy định cụ thể trong Hiến pháp. Quốc hội
ban hành luật TTHC năm 2010 nay được thay thế bằng luật TTHC 2015.
Để có thể thực hiện được nhiệm vụ bảo vệ công lý, bảo vệ pháp luật,
bảo vệ quyền con người, bảo vệ quyền cơng dân và bảo vệ lợi ích của nhà
nước thì vai trị của Viện kiểm sát đã được khẳng định trong pháp luật về luật
TTHC. Luật TTHC 2015 đã có nhiều sửa đổi bổ sung quan trọng so với luật
TTHC 2010, trong đó vai trị Kiểm sát các hoạt động tư pháp của Viện KSND
đã được thể hiện tập trung hơn trong việc giải quyết các vụ án hành chính,
thơng qua việc thực hiện chức năng của Viện kiểm sát.
Xuất phát từ đặc thù của thủ đô Hà Nội – Một trung tâm chính trị, kinh
tế, văn hóa và là một trong những đầu não về hành chính quan trọng bậc nhất
của cả nước, tác giả luật văn mong muốn đi sâu nghiên cứu để từ đó có những
đánh giá, và đưa ra những nhận định rõ ràng hơn về vai trò của Viện KSND
trong giải quyết vụ án hành chính trên địa bàn thành phố Hà Nội. Vì những lý
do trên, tác giả luận văn lựa chọn đề tài “Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân
trong giải quyết vụ án hành chính – Từ thực tiễn thành phố Hà Nội”, tác
giả luận văn hi vọng rằng kết quả nghiên cứu đề tài sẽ phần nào hồn thiện
pháp luật về TTHC, xác định rõ vai trị của Viện kiểm sát trong việc giải
quyết vụ án hành chính trên địa bàn thủ đơ Hà Nội, nhằm mục tiêu đáp ứng
yêu cầu của công cuộc cải cách tư pháp.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Từ trước khi ra đời Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án hành chính
đến thời điểm hiện tại khi Luật TTHC 2015 có hiệu lực thi hành được 3 năm,
đã có nhiều cơng trình nghiên cứu về giải quyết vụ án hành chính, Vai trị của
2
Viện KSND trong giải quyết vụ án hành chính như: Luận án, luận văn, sách
chuyên khảo, bài báo khoa học, v.v... Trong đó có thể nêu ra một số cơng
trình, bài viết sau:
- PTS. Đinh Văn Mậu và PTS. Phạm Hồng Thái, Tài phán hành chính
ở Việt Nam, NXB Thành phố Hồ Chí Minh, 1995;
- TS. Nguyễn Văn Thanh và LG. Đinh Văn Minh, Một số vấn đề về đổi
mới cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính ở Việt Nam, NXB Tư pháp, Hà
Nội, 2004;
- PGS. TS. Nguyễn Hoàng Anh, Hoạt động xét xử hành chính ở nước
ta, Tạp chí nghiên cứu lập pháp (1), 2016;
- GS. TS. Phạm Hồng Thái và TS. Nguyễn Thị Minh Hà, Luật hành
chính Việt Nam – NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, 2017;
- ThS. Lê Việt Sơn và Đoàn Thị Vĩnh Hà, Vai trò của Viện kiểm sát
nhân dân trong Tố tụng hành chính theo luật Tố tụng hành chính 2015. Tạp
chí Kiểm sát (3), 2016;
- NCS. ThS. Lê Văn Hảo, Những vấn đề cần chú ý khi Kiểm sát xét xử
sơ thẩm vụ án hành chính, Tạp chí kiểm sát (13), 2017;
- TS. Nguyễn Mạnh Hùng, Phân định thẩm quyền giải quyết khiếu nại
hành chính và thẩm quyền xét xử hành chính ở Việt Nam, Luận án Tiến Sỹ
luật học, trường đại học Luật Hà Nội, 2013;
Những cơng trình nói trên tập trung nghiên cứu ở khía cạnh có liên
quan tới những vấn đề chung về TTHC, thẩm quyền xét xử án hành chính của
Tịa án, cơ cấu tổ chức và hoạt động của Tịa hành chính... Tuy nhiên kể từ
khi Luật TTHC 2015 được thơng qua và có hiệu lực cho đến nay, có rất ít
nghiên cứu thực sự đi sâu vào vai trò của Viện kiểm sát trong giải quyết án
hành chính và đặc biệt là thơng qua thực tiễn tại thành phố Hà Nội. Luật
TTHC 2015 đã đặt ra rất nhiều vấn đề lý luận và thực tiễn nhất là trong bối
3
cảnh một địa bàn cụ thể khá phức tạp như thành phố Hà Nội, nơi mà hoạt
động xét xử án hành chính đang gặp nhiều vấn đề bất cập, vướng mắc trong
quá trình áp dụng pháp luật, đặt ra những thách thức cần phải quan tâm, giải
quyết kịp thời.
3. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu chung của đề tài là xác định vai trò của Viện KSND
trong giải quyết vụ án hành chính trên cơ sở thực tiễn ở thủ đô Hà Nội. Để thực
hiện được mục tiêu trên, tác giả luận văn chia ra các mục tiêu nhỏ như sau:
- Nghiên cứu về lý luận, pháp luật về vai trò của Viện kiểm sát trong
việc giải quyết vụ án hành chính.
- Phân tích và đánh giá thực trạng việc thực hiện vai trò của Viện
KSND trong giải quyết các vụ án hành chính từ thực tiễn tại địa bàn thành
phố Hà Nội.
- Đưa ra những kiến nghị hoặc giải pháp nhằm nâng cao vai trò của
Viện KSND trong giải quyết vụ án Hành chính của thành phố Hà Nội.
4. Đối tƣợng nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là những vấn đề về lý luận và pháp
luật TTHC, cụ thể là luật TTHC năm 2015, vì đây là luật hiện hành và đang
có hiệu lực pháp luật. Là cơ sở pháp lý về vai trò của Viện KSND trong giải
quyết vụ án hành chính.
Luận văn nghiên cứu thực tiễn việc giải quyết các vụ án hành chính của
Viện KSND thành phố Hà Nội.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Về mặt tố tụng: Tác giả luận văn nghiên cứu về vai trò của Viện KSND
bắt đầu từ giai đoạn nhận đơn đến giai đoạn xét xử phúc thẩm các vụ án hành
chính vì đây là những giai đoạn mang tính cơ bản và phổ biến nhất trong việc
giải quyết vụ án hành chính.
4
Về mặt không gian, luận văn nghiên cứu về vai trị của Viện KSND
trong giải quyết vụ án hành chính trên địa bàn thành phố Hà Nội.
Về mặt thời gian: luận văn nghiên cứu vào thời điểm bắt đầu từ khi luật
TTHC năm 2015 có hiệu lực pháp luật (từ ngày 01/7/2016) cho đến nay.
Việc xác định giới hạn và định hướng nghiên cứu này thực sự có ý
nghĩa thiết thực và phục vụ trực tiếp cho công tác kiểm sát án hành chính tại
địa phương nơi tác giả luận văn đang công tác.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Phương pháp luận: Luận văn sử dụng phương pháp duy vật biện chứng
của chủ nghĩa Mác – Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp
luật, quan điểm của Đảng cộng sản chỉ đạo về cải cách tư pháp, về tổ chức
hoạt động tư pháp, về giải quyết án hành chính.
Phương pháp nghiên cứu cụ thể là các phương pháp: phương pháp phân
tích, tổng hợp, thống kê, so sánh, phương pháp kết hợp giữa lý luận và thực
tiễn, phương pháp nghiên cứu thực tiễn, và phương pháp tham khảo ý kiến
chuyên gia. Đặc biệt là phương pháp nghiên cứu từ thực tiễn trên địa bàn
thành phố Hà Nội.
6. Tính mới và những đóng góp của đề tài
Luận văn là cơng trình tác giả nghiên cứu chun sâu về vai trị của
Viện KSND trong việc giải quyết vụ án hành chính qua thực tiễn tại Thành
phố Hà Nội.
- Luận văn luận giải về vai trị của Viện KSND trong cơng tác kiểm sát
việc giải quyết vụ án hành chính; những đảm bảo cho việc thực hiện vai trò
của Viện KSND trong cơng tác này;
Trên cơ sở phân tích vai trị của Viện KSND để thấy được những điểm
mới của Luật TTHC năm 2015 về tham gia TTHC, giải quyết vụ án hành
chính của Viện KSND, có đối chiếu với luật TTHC 2010; đánh giá thực trạng
5
pháp luật và thực tiễn thực hiện pháp luật về giải quyết vụ án hành chính trên
địa bàn Thành phố Hà Nội.
Luận văn đưa ra đề xuất, giải pháp để nâng cao hiệu quả vai trò của
Viện KSND trong giải quyết vụ án hành chính tại địa bàn Thành phố Hà Nội.
Luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo trong q trình
nghiên cứu hồn thiện các quy định của pháp luật về nhiệm vụ, quyền hạn của
Viện KSND trong giải quyết vụ án hành chính.
7. Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, cấu
trúc luận văn bao gồm những chương, mục sau:
Chương 1: Cơ sở lý luận về vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong
giải quyết vụ án hành chính.
Chương 2: Thực tiễn thực hiện vai trò của Viện kiểm sát nhân dân
trong giải quyết vụ án hành chính tại thành phố Hà Nội.
Chương 3: Quan điểm và kiến nghị bảo đảm Vai trò của Viện kiểm sát
nhân dân trong giải quyết vụ án hành chính tại thành phố Hà Nội.
6
Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VAI TRÒ CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN
TRONG GIẢI QUYẾT VỤ ÁN HÀNH CHÍNH
Trong chương này tác giả luận văn đưa ra một cái nhìn tổng quan nhất
về các khái niệm, cơ sở pháp lý từ các định nghĩa vụ án hành chính, giải quyết
vụ án hành chính, từ đó đưa ra đưa ra định nghĩa về Vai trò của Viện kiểm sát
nhân dân trong giải quyết vụ án hành chính. Khái quát cơ sở pháp lý về Vai
trò của Viện kiểm sát nhân dân trong giải quyết vụ án hành chính theo Hiến
pháp 2013, luật tổ chức viện KSND 2014, và luật TTHC 2015.
1.1. Một số khái niệm cơ bản
1.1.1. Khái niệm về vụ án hành chính
Theo cách hiểu cơ bản nhất từ từ điển Tiếng Việt thì “Vụ án” nghĩa là
“việc, sự việc không hay, rắc rối cần phải giải quyết”. [26, tr. 1130]. Cịn dưới
góc độ Luật học thì từ điển luật học định nghĩa vụ án là “Một vụ việc có dấu
hiệu trái pháp luật mang tính chất hình sự hoặc tranh chấp giữa các chủ thể
pháp luật được đưa ra Tòa án hoặc cơ quan trọng tài giải quyết…” [2, tr. 860]
Trong lĩnh vực quản lý hành chính nhà nước, sự khơng đồng nhất hoặc
mâu thuẫn về lợi ích giữa chủ thể quản lý với đối tượng quản lý thường dẫn
đến phát sinh các tranh chấp hành chính. Chủ thể quản lý trong quản lý hành
chính nhà nước chủ yếu là cơ quan hành chính nhà nước cịn đối tượng quản
lý là công dân, các tổ chức của công dân.
Như vậy vụ án hành chính có thể được hiểu như thế nào? Để có thể trả
lời được câu hỏi này, ta làm rõ vấn đề:
Quản lý hành chính nhà nước là hoạt động của cơ quan hành chính nhà
nước nhằm thực thi quyền hành pháp. Đây là một lĩnh vực có phạm vi rất
phức tạp, đa dạng và rất dễ phát sinh các tranh chấp. Trong quá trình các cơ
7
quan hành chính nhà nước điều hành các lĩnh vực của đời sống xã hội thì có
thể xảy ra các xung đột liên quan đến lợi ích của cơng dân, tổ chức, nhà nước,
hoặc xung đột về quan điểm áp dụng pháp luật. Đó là nguyên nhân dẫn đến
tranh chấp hành chính, thơng thường là tranh chấp giữa chủ thể quản lý hành
chính nhà nước với đối tượng quản lý hành chính nhà nước… Để giải quyết
các tranh chấp hành chính thì có hai phương thức:
Phương thức thứ nhất: cơng dân có quyền khiếu nại đến cơ quan hành
chính nhà nước và được giải quyết theo thủ tục hành chính (Theo luật khiếu
nại 2011).
Phương thức thứ hai: cơng dân có quyền khởi kiện tại Tòa án. Và việc
giải quyết tranh chấp sẽ do Tòa án thực hiện.
Vậy vụ án hành chính chỉ phát sinh khi có tranh chấp giữa chủ thể quản
lý hành chính nhà nước và đối tượng quản lý, khi các đối tượng quản lý khởi
kiện vụ án hành chính tại Tịa án theo quy định của pháp luật.
Việc cơng dân khởi kiện đến Tịa án, u cầu Tịa án giải quyết và được
Tịa án thụ lý thì khi đó tranh chấp hành chính trở thành vụ án hành chính.
Nội dung của vụ án hành chính là việc xung đột, mâu thuẫn về quyền
và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức bị ảnh hưởng bởi QĐHC, HVHC của
chủ thể quản lý hành chính nhà nước. Tịa án khi giải quyết vụ án hành chính
sẽ đánh giá tính hợp pháp của QĐHC, HVHC đó. Mục đích của việc này là để
bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các đối tượng quản lý hành chính nhà
nước trước các QĐHC, HVHC được cho là không đúng quy định của luật.
Trong khi đó, các chủ thể quản lý hành chính nhà nước lại có trách nhiệm bảo
đảm tính hợp pháp và sự phù hợp với lợi ích nhà nước của QĐHC, HVHC mà
các cơ quan này ban hành.
Theo Giáo trình Luật TTHC Việt Nam – Đại học Luật Hà Nội định
nghĩa: “Vụ án hành chính là vụ việc tranh chấp hành chính được Tồ án có
8
thẩm quyền thụ lí theo yêu cầu khởi kiện của cá nhân, tổ chức đối với
quyết định hành chính, hành vi hành chính để bảo vệ quyền và lợi ích hợp
pháp của họ” [3, tr. 217].
Cịn theo giáo trình Luật TTHC Việt Nam – Khoa Luật, Đại học Quốc
gia Hà Nội: vụ án hành chính là "Vụ việc tranh chấp hành chính được Tịa án
có thẩm quyền giải quyết theo yêu cầu khởi kiện hợp pháp của cá nhân, cơ
quan, tổ chức đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính. [4, tr. 250].
Như vậy, từ những phân tích và các định nghĩa đã đưa ra ở trên: vụ án
hành chính có thể được hiểu là một tranh chấp hành chính do cá nhân, tổ chức
khởi kiện yêu cầu Tịa án có thẩm quyền bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp
của mình và được Tịa án chấp nhận giải quyết.
Nói cách khác, vụ án hành chính là vụ án phát sinh khi cá nhân tổ chức
khởi kiện ra Tịa án và u cầu Tịa án xem xét tính hợp pháp của QĐHC,
HVHC của Cơ quan Nhà nước và được Tịa án có thẩm quyền thụ lý giải
quyết theo quy định của pháp luật.
1.1.2. Khái niệm giải quyết vụ án hành chính
“Giải quyết” là một từ ghép được định nghĩa trong từ điển tiếng việt là
“Làm cho khơng cịn thành vấn đề nữa” [27]. Vậy “giải quyết” có nghĩa là
làm sáng tỏ một việc gì đó và đưa ra những nhận định, phán quyết về vụ việc.
Từ đó có thể hiểu giải quyết vụ án nghĩa là làm sáng tỏ, đưa ra nhận định,
quyết định, đánh giá về vấn đề.
Trong một vụ án hành chính thì người khởi kiện là cơ quan, tổ chức, cá
nhân khởi kiện ra Tòa án hành chính và u câu Tịa án giải quyết về các
QĐHC, HVHC, quyết định kỷ luật buộc thôi việc, quyết định giải quyết khiếu
nại về quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh; danh sách cử tri bầu cử đại biểu
Quốc hội, danh sách cử tri bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân, danh sách cử
tri trưng cầu ý dân.
9
Người bị kiện là cơ quan, tổ chức, cá nhân đưa ra các QĐHC, HVHC,
quyết định kỷ luật buộc thôi việc, quyết định giải quyết khiếu nại về quyết
định xử lý vụ việc cạnh tranh, danh sách cử tri bị khởi kiện gây ảnh hưởng
đến quyền và lợi ích hợp pháp của người khởi kiện.
Như vậy giải quyết vụ án hành chính là làm sáng tỏ, đưa ra nhận định,
quyết định, đánh giá về một tranh chấp hành chính giữa cá nhân, cơ quan tổ
chức với chủ thể thực hiện quyền quản lý hành chính nhà nước, cụ thể là tranh
chấp giữa người khởi kiện và người bị kiện.
Vậy định nghĩa giải quyết vụ án hành chính là: việc cơ quan tiến hành
tố tụng, người tiến hành tố tụng xem xét các vấn đề bị khởi kiện theo thẩm
quyền của mình nhằm làm sáng tỏ, đưa ra những nhận định, quyết định, phán
quyết về một tranh chấp hành chính bị kiện.
Để giải quyết một vụ án hành chính thì cần phải trải qua rất nhiều giai
đoạn tố tụng khác nhau như: giai đoạn khởi kiện vụ án hành chính, giai đoạn
thụ lý vụ án hành chính, chuẩn bị xét xử, xét xử sơ thẩm, xét xử phúc thẩm…
Về thẩm quyền giải quyết vụ án hành chính:
Để đáp ứng ngày một đầy đủ hơn nhu cầu khiếu kiện hành chính trong
xã hội, thì quy định về thẩm quyền giải quyết tranh chấp hành chính ngày
càng được hồn thiện trong pháp luật về TTHC, từ đó, việc giải quyết tranh
chấp hành chính ngày càng khách quan hơn.
Theo tác giả Trần Mạnh Hùng, thẩm quyền xét xử vụ án hành chính
được hiểu là:
Việc Tòa án trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của
mình nhân danh quyền lực nhà nước tiến hành việc xem xét, đánh
giá và ra phán quyết về tính hợp pháp của các quyết định hành chính,
hành vi hành chính bị khởi kiện theo trình tự, thủ tục tố tụng do pháp
luật quy định nhằm bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của cơng dân, tổ
chức, góp phần nâng cao hiệu lực hành pháp [7, tr. 17 - 30].
10
Hiến Pháp 2013 quy định thẩm quyền xét xử các vụ án hành chính
được trao cho TAND theo thủ tục tố tụng hành chính, luật TTHC hiện hành
đã quy định cụ thể thẩm quyền xét xử vụ án hành chính tại điều 31 và 32.
TAND cấp tỉnh ngoài thẩm quyền xét xử sơ thẩm vụ án hành chính đã được
quy định tại điều 32 của luật này, thì cịn xét xử theo thủ tục phúc thẩm đối
với các vụ án hành chính thuộc thẩm quyền giải quyết của Tịa án cấp dưới bị
kháng cáo, kháng nghị.
1.1.3. Khái niệm về vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong giải
quyết vụ án hành chính
Theo giáo trình đào tạo nghiệp vụ Kiểm sát:
Kiểm sát việc giải quyết các vụ án hành chính là một trong những
hoạt động kiểm sát hoạt động tư pháp của Viện kiểm sát nhân dân
để kiểm sát tính hợp pháp của các hành vi, quyết định của cơ quan,
tổ chức, cá nhân trong việc giải quyết vụ án hành chính nhằm đảm
bảo việc giải quyết vụ án hành chính tuân thủ đúng quy định của
pháp luật [17, tr. 153].
Vai trò của Viện KSND trong giải quyết vụ án hành chính là sự tham
gia, đóng góp của Viện kiểm sát trong việc giải quyết vụ án hành chính để
góp phần bảo vệ công lý, bảo vệ nhà nước, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp
của cơng dân.
Chức năng kiểm sát hoạt động xét xử, trong đó có xét xử hành chính đã
được khẳng định trong Hiến pháp, luật tổ chức Viện KSND và luật TTHC.
Vụ án hành chính là loại án khá đặc biệt, tính chất đặc biệt của nó xuất
phát từ chủ thể bị kiện là cơ quan cơng quyền cịn người khởi kiện là người
chịu ảnh hưởng bởi QĐHC, HVHC của chính cơ quan cơng quyền do vậy
điều này đã hình thành ra một thế khơng bình đẳng giữa các bên tham gia
quan hệ TTHC. Bởi lẽ đó Vai trị của Viện KSND càng phải được tăng cường
11
để có thể tạo lập được sự cơng bằng giữa hai chủ thể là cơ quan công quyền
và công dân. Một bên là tổ chức, cá nhân khởi kiện họ là chủ thể yếu thế hơn
trong quan hệ pháp luật hành chính. Khi đó Viện KSND sẽ đứng ra để “bảo
vệ” sự “cân bằng” trong quan hệ pháp luật hành chính giữa hai chủ thể nói
trên. Thứ hai, Viện KSND là cơ quan kiểm sát hoạt động xét xử của TAND
trong việc giải quyết vụ án hành chính nhằm bảo đảm cho việc tuân thủ pháp
luật trong hoạt động của Tòa án, cũng như để bảo vệ đối tượng bị kiện trong
trường hợp người khởi kiện lợi dụng quyền khởi kiện của mình nhằm địi hỏi
những quyền và lợi ích khơng chính đáng.
Trong việc giải quyết vụ án hành chính, Viện kiểm sát có nhiệm vụ
theo sát đường hướng xét xử của Tòa án. Nếu xét thấy phán quyết của Tịa
án khơng bảo vệ được quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự, người có
nghĩa vụ liên quan trong vụ án hành chính thì quyết định đó sẽ bị Viện
KSND kháng nghị.
Tuy nhiên sự vật hiện tượng nào cũng tồn tại nhiều mặt để quan sát và
vai trò này của Viện kiểm sát cũng khơng nằm ngồi quy luật, một mặt: chức
năng Kiểm sát xét xử của Kiểm sát nhằm mục đích bảo đảm pháp chế và bảo
vệ quyền lợi của người dân, đặc biệt là những đối tượng chịu thiệt thòi trong
xã hội, việc xét xử của Tòa án cơng bằng khách quan, khơng thiên vị bất kì
chủ thể nào. Nhưng mặt khác nếu quyền này bị sử dụng sai mục đích thì nó sẽ
xảy ra nhiều hệ lụy vì thơng qua quyền kháng nghị, Viện kiểm sát có thể gây
áp lực trực tiếp đối với việc xét xử của Tòa án. Hơn nữa, những vấn đề mà
Viện kiểm sát đề xuất, thơng thường có ý nghĩa bắt buộc đối với các chủ thể
liên quan. Việc này gây ảnh hưởng trực tiếp đến nguyên tắc độc lập xét xử
của Tịa án trong giải quyết vụ án hành chính.
Từ những điều đã phân tích ở trên ta có thể thấy vai trò của Viện kiểm
sát gồm vai trò kiểm sát hoạt động giải quyết vụ án hành chính và là cơ quan
12
