Luận văn thạc sĩ: Quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm của giảng viên trường Đại học Khoa học Đại học Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

PHẠM TÙNG DƢƠNG

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC SƢ PHẠM
CỦA GIẢNG VIÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2014
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

PHẠM TÙNG DƢƠNG

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC SƢ PHẠM
CỦA GIẢNG VIÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60140114

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. TRẦN THỊ TỐ OANH

THÁI NGUYÊN - 2014
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan những số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là
trung thực chƣa hề đƣợc sử dụng và công bố ở bất kỳ một cơng trình nào khác.
Tơi xin cam đoan rằng các thơng tin trích dẫn văn đều đƣợc chỉ rõ nguồn gốc.
Thái Nguyên, ngày

tháng

Tác giả

Phạm Tùng Dƣơng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>
năm 2014


LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập nghiên cứu tại Trƣờng Đại học Sƣ phạm - Đại học
Thái Nguyên, em xin chân thành cảm ơn các thầy cô và cán bộ, chuyên viên các
phòng chức năng của Trƣờng Đại học Sƣ phạm - Đại học Thái Nguyên đã trực tiếp
giảng dạy, quan tâm tạo điều kiện giúp đỡ trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.
Quá trình nghiên cứu, khảo sát và triển khai đề tài: “Quản lý hoạt động bồi

dưỡng năng lực sư phạm của giảng viên trường Đại học Khoa học - Đại học Thái
Nguyên” em đã nhận đƣợc sự góp ý sâu sắc, chân thành của các Thầy cô trong Hội
đồng khoa học của Trƣờng Đại học Sƣ phạm. Đặc biệt em xin đƣợc bày tỏ lòng biết
ơn sâu sắc đến TS. Trần Thị Tố Oanh, ngƣời trực tiếp hƣớng dẫn luận văn đã tận
tình hƣớng dẫn giúp đỡ, góp ý để em hồn thành luận văn này.
Tôi xin đƣợc cảm ơn Ban giám Hiệu, cùng các cán bộ giảng viên và trƣờng
Đại học Khoa học - Đại học Thái Ngun và gia đình đã ln động viên, hỗ trợ, giúp
đỡ, tạo điều kiện thuận lợi nhất để tôi yên tâm học tập, nghiên cứu. Mặc dù cố gắng
rất nhiều trong việc nghiên cứu, song do thời gian và kinh nghiệm thực tiễn của bản
thân còn hạn chế, luận văn không tránh khỏi những khiếm khuyết. Tác giả rất mong
nhận đƣợc sự góp ý của các Thầy (Cô), các bạn đồng nghiệp và những ngƣời quan
tâm đến đề tài này để luận văn của tôi đƣợc hoàn chỉnh hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Thái Nguyên, ngày 14 tháng 04 năm 2014
HỌC VIÊN

Phạm Tùng Duơng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................................ i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................. ii
MỤC LỤC ..................................................................................................................... iii
DANH MỤC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT ...................................................................... iv
DANH MỤC BẢNG ....................................................................................................... v
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ ..................................................................................... vi

MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................. 2
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu ...................................................................... 2
4. Giả thuyết khoa học ............................................................................................... 2
5. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................... 3
6. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................................ 3
7. Phƣơng pháp nghiên cứu ....................................................................................... 3
8. Cấu trúc luận văn ................................................................................................... 4
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƢỠNG
NĂNG LỰC SƢ PHẠM CHO GIẢNG VIÊN ĐẠI HỌC ....................................... 5
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề.................................................................................. 5
1.1.1. Những nghiên cứu chủ yếu ở nƣớc ngoài ....................................................... 5
1.1.2. Những nghiên cứu ở Việt Nam ....................................................................... 6
1.2. Một số khái niệm công cụ .................................................................................. 6
1.2.1. Quản lý ............................................................................................................ 7
1.2.2. Quản lý giáo dục và quản lí trƣờng học ........................................................ 10
1.2.3. Bồi dƣỡng ...................................................................................................... 12
1.2.4. Năng lực sƣ phạm .......................................................................................... 14
1.2.5. Trƣờng đại học .............................................................................................. 18
1.2.6. Giảng viên đại học ......................................................................................... 19
1.3. Hoạt động bồi dƣỡng năng lực sƣ phạm cho giảng viên đại học ..................... 20
1.4. Nội dung quản lý hoạt động bồi dƣỡng năng lực sƣ phạm cho giảng viên
đại học .............................................................................................................. 21
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

1.4.1.Mục tiêu quản lý ............................................................................................. 21
1.4.2. Nội dung quản lý ........................................................................................... 22

1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến hiệu quả quản lý hoạt động bồi dƣỡng năng
lực sƣ phạm giảng viên đại học ....................................................................... 28
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1............................................................................................. 30

Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƢỠNG
NĂNG LỰC SƢ PHẠM CỦA GIẢNG VIÊN TRƢỜNG ĐHKH - ĐHTN ......... 31
2.1. Vài nét khái quát về trƣờng ĐHKH - ĐHTN ................................................... 31
2.1.1. Giới thiệu ....................................................................................................... 31
2.1.2. Qui mô đào tạo .............................................................................................. 33
2.1.3. Đội ngũ giảng viên ........................................................................................ 34
2.2. Hoạt động bồi dƣỡng NLSP ............................................................................. 39
2.3. Khảo sát thực trạng quản lý hoạt động bồi dƣỡng NLSP ................................ 41
2.3.1. Tổ chức khảo sát............................................................................................ 41
2.3.2. Kết quả khảo sát ............................................................................................ 42
2.3.3. Đánh giá kết quả ............................................................................................ 57
KẾT LUẬN CHƢƠNG 2............................................................................................. 60

Chƣơng 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƢỠNG NĂNG
LỰC SƢ PHẠM CỦA GIẢNG VIÊN TRƢỜNG ĐHKH - ĐHTN...................... 61
3.1. Một số nguyên tắc xây dựng biện pháp ............................................................ 61
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích ............................................................... 61
3.1.2. Nguyên tắc tính hệ thống............................................................................... 61
3.1.3. Ngun tắc tính tồn diện .............................................................................. 61
3.1.4. Nguyên tắc tính chất lƣợng ........................................................................... 61
3.1.5. Nguyên tắc tính hiệu quả ............................................................................... 62
3.2. Các biện pháp đề xuât ...................................................................................... 62
3.2.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giảng viên về tầm quan trọng của
hoạt động bồi dƣỡng NLSP cho giảng viên trƣờng ĐHKH - ĐHTN ................. 62
3.2.2. Phân loại đánh giá giảng viên để xác định nội dung bồi dƣỡng và thời
gian bồi dƣỡng phù hợp ................................................................................. 65

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

3.2.3. Xây dựng chƣơng trình, nội dung bồi dƣỡng NLSP cho giảng viên
trƣờng ĐHKH - ĐHTN theo hƣớng tích cực hóa ngƣời học......................... 66
3.2.4. Đầu tƣ về tài chính, cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động bồi dƣỡng
NLSP cho giảng viên trƣờng ĐHKH - ĐHTN .............................................. 68
3.2.5. Đa dạng hóa các hình thức và phƣơng pháp, tài liệu bồi dƣỡng NLSP
cho giảng viên ................................................................................................ 71
3.2.6. Xây dựng chế độ kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dƣỡng NLSP cho
giảng viên....................................................................................................... 76
3.2.7. Mối quan hệ giữa các biện pháp .................................................................... 78
3.3. Khảo sát về tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ............... 78
3.3.1. Mục đích khảo sát.......................................................................................... 78
3.3.2. Nội dung khảo sát .......................................................................................... 78
3.3.3. Đối tƣợng khảo sát ........................................................................................ 79
3.3.4. Phƣơng pháp khảo sát ................................................................................... 79
3.3.5. Kết quả khảo sát ............................................................................................ 79
KẾT LUẬN CHƢƠNG 3............................................................................................. 83

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................................. 84
1. Kết luận ............................................................................................................... 84
2. Kiến nghị ............................................................................................................. 85
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 87
PHỤ LỤC.......................................................................................................................

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

DANH MỤC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
Cơng nghiệp hóa - Hiện đại hóa

CNH - HĐH

Cán bộ quản lí

CBQL

Bồi dƣỡng

BD

Ban Giám Hiệu

BGH

Đại học Khoa học

ĐHKH

Đại học Thái Nguyên

ĐHTN

Nghiệp vụ sƣ phạm

NVSP

Năng lực sƣ phạm

NLSP

Giảng viên

GV

Giáo dục và đào tạo

GD & ĐT

Xã hội hóa giáo dục

XHHGD

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1. Thống kê số lƣợng và trình độ của đội ngũ giảng viên trƣờng ĐHKH ĐHTN năm học 2013 - 2014........................................................................ 34
Bảng 2.2. Thực trạng về NLSP của giảng viên trƣờng ĐHKH - ĐHTN ................... 37
Bảng 2.3. Thực trạng giảng viên ĐHKH - ĐHTN tham gia bồi dƣỡng NLSP .......... 39
Bảng 2.4. Nhận thức về vai trò bồi dƣỡng NLSP cho giảng viên .............................. 42
Bảng 2.5. Nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động bồi dƣỡng NLSP cho
giảng viên đại học ........................................................................................ 43
Bảng 2.6. Thực trạng hoạt động bồi dƣỡng NLSP cho giảng viên trƣờng ĐHKH - ĐHTN .. 44
Bảng 2.7. Đánh giá của cán bộ quản lý về sự cần thiết của nội dung chƣơng trình
bồi dƣỡng NLSP cho giảng viên ................................................................. 45

Bảng 2.8. Thực trạng quản lý xây dựng nội dung chƣơng trình bồi dƣỡng NLSP cho
giảng viên trƣờng ĐHKH - ĐHTN ................................................................ 47
Bảng 2.9. Thực trạng lập kế hoạch bồi dƣỡng NLSP cho giảng viên trƣờng ĐHKH - ĐHTN ... 49
Bảng 2.10. Thực trạng quản lý nội dung chƣơng trình bồi dƣỡng NLSP cho giảng
viên trƣờng ĐHKH - ĐHTN.......................................................................... 50
Bảng 2.11. Quản lý hình thức bồi dƣỡng NLSP cho giảng viên trƣờng ĐHKH - ĐHTN .... 51
Bảng 2.12. Thực trạng huy động các nguồn lực để bồi dƣỡng, Kiểm tra, đánh giá
kết quả bồi dƣỡng, Xây dựng đội ngũ báo cáo viên .................................... 53
Bảng 3.1. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ............. 79

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
Sơ đồ 1.1. Mơ hình về quản lý ...................................................................................... 8
Sơ đồ 1.2. Bản chất của quá trình quản lý .................................................................... 9
Sơ đồ 1.3 Nội dung quản lý hoạt động bồi dƣỡng giảng viên đại học ............................. 27
Sơ đồ 2.1. Cơ cấu tổ chức hành chính của trƣờng Đại học Khoa học - Đại học
Thái Nguyên ............................................................................................ 33
Biểu đồ 2.1. Thực trạng về hình thức đào tạo sƣ phạm của giảng viên trƣờng
ĐHKH - ĐHTN..................................................................................... 35
Biểu đồ 2.2. Thâm niên giảng dạy của các giảng viên trƣờng ĐHKH - ĐHTN ........ 36

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài

Trong điều kiện toàn cầu hóa hiện nay, nền kinh tế tri thức với đặc trƣng cốt
yếu quyết định sự thành bại của tất cả các quốc gia, dân tộc, các tổ chức, và mỗi cá
nhân… đã làm cho tất cả các quốc gia đặt chiến lƣợc con ngƣời lên những mục tiêu
hàng đầu, trong đó cực kỳ coi trọng đổi mới giáo dục và đào tạo, coi đó là chiến lƣợc
sống cịn trong chiến lƣợc phát triển của mình. Muốn biết một đất nƣớc phát triển hay
khơng, ngƣời ta đánh giá và nhìn vào nền giáo dục của nƣớc đó có bền vững và phát
triển ổn định hay không.
Giáo dục là động lực quan trọng thúc đẩy sự phát triển xã hội. Nhiệm vụ hàng
đầu của giáo dục hiện nay là nâng cao chất lƣợng giáo dục trong nhà trƣờng nhằm
phát triển toàn diện nhân cách con ngƣời. Luật giáo dục 2005 của nƣớc ta đã khẳng
định: “Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân
lực, bồi dƣỡng nhân tài”. Đó là con đƣờng cơ bản để CNH - HĐH đất nƣớc. Giáo
dục đại học là nhân tố giữ vai trị quan trọng góp phần quyết định tốc độ phát triển
kinh tế - xã hội, đào tạo nguồn nhân lực cho đất nƣớc.
Nghị quyết Hội nghị Trung ƣơng Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ 2 khóa
VIII cũng đã chỉ ra: “Giáo viên là nhân tố quyết định chất lƣợng giáo dục và đào tạo”.
Điều 70 Luật Giáo dục đã khẳng định: “...Nhà giáo phải có những tiêu chuẩn sau đây:
Có phẩm chất đạo đức tốt; có tƣ tƣởng tốt; đạt trình độ chuẩn, đƣợc đào tạo về
chuyên môn nghiệp vụ...”
Giáo viên là lực lƣợng biến các mục tiêu giáo dục thành hiện thực, giáo viên
giữ vai trò quyết định về chất lƣợng hiệu quả của giáo dục. Nhiều cơng trình nghiên
cứu cho thấy chất lƣợng giáo viên có ảnh hƣởng lớn nhất đến thành tích học tập của
học sinh (Ferguson, 1991); đến cải tiến phƣơng pháp học tập của học sinh (Green
wald, Heges, and Laine, 1996);
Xã hội phát triển đặt ra các tiêu chí về phẩm chất và năng lực của con ngƣời
đòi hỏi xã hội và nhà trƣờng phải dốc sức để tìm ra các giải pháp nâng cao chất lƣợng
dạy học và giáo dục. Trong những năm qua, sự nghiệp giáo dục đã có những bƣớc
phát triển mới, đạt đƣợc những kết quả đáng khích lệ trong việc mở rộng quy mơ,
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

tăng cơ hội tiếp cận giáo dục cho mọi ngƣời và chuẩn bị nguồn nhân lực cho cơng
nghiệp hố, hiện đại hoá đất nƣớc. Tuy nhiên, sự phát triển giáo dục của nƣớc ta còn
nhiều hạn chế, chất lƣợng GD & ĐT nhìn chung cịn thấp, cơng tác quản lí còn kém
hiệu quả, năng lực sƣ phạm của giảng viên còn nhiều hạn chế.
Trƣờng ĐHKH - ĐHTN với sứ mệnh đào tạo, bồi dƣỡng cán bộ có trình độ đại
học, sau đại học thuộc lĩnh vực khoa học cơ bản và ứng dụng đã góp phần nâng cao
chất lƣợng cuộc sống, phát triển bền vững xã hội, phục vụ sự nghiệp CNH - HĐH của
khu vực miền núi phía bắc và cả nƣớc. Trƣờng có đội ngũ giảng viên trẻ, có trình độ,
có nhiệt huyết... Song số giảng viên trực tiếp giảng dạy không đƣợc đào tạo từ trƣờng
sƣ phạm chiếm tỷ lệ khá cao. Do đó, có nhiều giảng viên có trình độ chun mơn tốt,
nhƣng chƣa đƣợc chú trọng về việc nâng cao năng lực sƣ phạm cho giảng viên nên
quá trình giảng dạy chƣa thực sự đạt đƣợc hiệu quả cao. Đứng trƣớc thực trạng đó,
việc quản lý hoạt động bồi dƣỡng năng lực sƣ phạm của giảng viên trƣờng ĐHKH ĐHTN là một giải pháp thiết thực nhằm nâng cao chất lƣợng giảng dạy của đội ngũ
giảng viên nói riêng và chất lƣợng GD & ĐT nói chung. Vì vậy, tơi chọn vấn đề
“Quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm của giảng viên Đại học Khoa học
- Đại học Thái Nguyên” làm đề tài nghiên cứu của mình.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động bồi dƣỡng năng lực sƣ phạm nhằm
nâng cao chất lƣợng và hiệu quả của hoạt động dạy học và giáo dục ở trƣờng ĐHKH
- ĐHTN, đáp ứng yêu cầu đổi mới thực tiễn giáo dục đại học hiện nay.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Công tác quản lý hoạt động bồi dƣỡng năng lực sƣ phạm của giảng viên
ĐHKH - ĐHTN.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý hoạt động bồi dƣỡng năng lực sƣ phạm của giảng viên
ĐHKH - ĐHTN.
4. Giả thuyết khoa học

Các biện pháp quản lý hoạt động bồi dƣỡng năng lực sƣ phạm của giảng viên
đại học nếu đƣợc xây dựng dựa vào việc phát huy vai trò của cán bộ quản lý cấp
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

khoa, tổ bộ mơn, của chính giảng viên đại học, dựa vào chính năng lực của giảng viên
thì các biện pháp này sẽ có hiệu quả.
5. Phạm vi nghiên cứu
Thực trạng quản lí hoạt động bồi dƣỡng năng lực sƣ phạm đƣợc giới hạn trong
trƣờng ĐHKH - ĐHTN và nhóm năng lực dạy học (thiết kế giáo án, tổ chức giờ dạy…)
Đối tƣợng khảo sát đƣợc giới hạn trên 19 cán bộ quản lý và 251 giảng viên
trƣờng ĐHKH - ĐHTN.
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
6.1. Xác định cơ sở lý luận về quản lý hoạt động bồi dƣỡng năng lực sƣ phạm của
giảng viên ở trƣờng Đại học.
6.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng quản lý hoạt động bồi dƣỡng năng lực sƣ phạm
của giảng viên trƣờng ĐHKH - ĐHTN.
6.3. Để xuất các biện pháp quản lý hoạt động bồi dƣỡng năng lực sƣ phạm của giảng
viên trƣờng ĐHKH - ĐHTN.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Phƣơng pháp phân tích, tổng hợp, khái quát hóa, hệ thống hóa các tài liệu lý
luận về quản lý giáo dục nói chung và lý luận về hoạt động bồi dƣỡng năng lực sƣ
phạm nói chung, kĩ năng dạy học của giảng viên nói riêng.
Phƣơng pháp lịch sử: Nghiên cứu lịch sử của vấn đề nghiên cứu, phát hiện và
khai thác những khía cạnh mà các cơng trình nghiên cứu trƣớc đây đã đề cập tới vấn
đề về quản lý nhà trƣờng, hoạt động bồi dƣỡng năng lực sƣ phạm nói chung, kĩ năng
dạy học nói riêng cho giảng viên, làm cơ sở khoa học cho việc tiến hành các hoạt
động nghiên cứu tiếp theo.

7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp phỏng vấn, đàm thoại
Trao đổi, trị chuyện với cán bộ quản lí, giảng viên nhằm tìm hiểu và thu thập
những thơng tin về quản lý hoạt động bồi dƣỡng kĩ năng dạy học của giảng viên
trƣờng ĐHKH - ĐHTN.
7.2.2. Phương pháp điều tra bằng ankét
Điều tra bằng bảng hỏi nhằm thu thập những thông tin về thực trạng quản lý
hoạt động bồi dƣỡng năng lực sƣ phạm của giảng viên trƣờng ĐHKH - ĐHTN. Từ đó
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

đề xuất các biện pháp phát quản lý hoạt động bồi dƣỡng năng lực sƣ phạm cho giảng
viên trong Trƣờng.
Quan sát hoạt động dạy học trên lớp và cơ sở vật chất nhà trƣờng, các mối quan
hệ trong nhà trƣờng để tìm hiểu thực trạng dạy học và kĩ năng dạy học của giảng viên.
Qua đó đánh giá kĩ năng dạy học của giảng viên trong trƣờng đạt đƣợc ở mức độ nào, từ
đó có những biện pháp đề xuất phù hợp
Nghiên cứu báo cáo tổng kết của nhà trƣờng về quá trình bồi dƣỡng năng lực
sƣ phạm của giảng viên đại học. Nghiên cứu về các chƣơng trình bồi dƣỡng, hình
thức bồi dƣỡng, thời gian bồi dƣỡng, đối tƣợng bồi dƣỡng, hiệu quả bồi dƣỡng …để
bổ sung thông tin về các vấn đề đã điều tra.
7.2.5. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia
Trao đổi với các chuyên gia có nhiều kinh nghiệm nhằm tiếp thu ý kiến của họ về
tính cần thiết, tầm quan trọng và tính khả thi của các biện pháp đề xuất để có những kết
luận chính xác và định hƣớng vận dụng các biện pháp đó vào trong thực tiễn.
7.3. Phương pháp bổ trợ
Để có những nhận xét khách quan về kết quả nghiên cứu, chúng tơi đã sử dụng
phƣơng pháp thống kê tốn học sau: trung bình cộng, tính tỉ lệ phần trăm.
8. Cấu trúc luận văn

Ngoài phần mục lục, mở đầu, danh mục tài liệu tham khảo và các phụ lục; cấu
trúc đề tài bao gồm 3 chƣơng nhƣ sau:
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động bồi dƣỡng năng lực sƣ phạm
của giảng viên trƣờng đại học
Chƣơng 2: Thực trạng về quản lý hoạt động bồi dƣỡng năng lực sƣ phạm của
giảng viên trƣờng ĐHKH - ĐHTN
Chƣơng 3: Biện pháp quản lý hoạt động bồi dƣỡng năng lực sƣ phạm của
giảng viên trƣờng ĐHKH - ĐHTN

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

Chƣơng 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƢỠNG
NĂNG LỰC SƢ PHẠM CỦA GIẢNG VIÊN ĐẠI HỌC
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Năng lực sƣ phạm là một năng lực nghề nghiệp quan trọng của ngƣời giảng
viên, giúp giảng viên có thể thực hiện có hiệu quả hoạt động GD & ĐT trong nhà
trƣờng. Hiệu quả của năng lực sƣ phạm phụ thuộc lớn vào kĩ năng nghề nghiệp của
họ. Vì vậy, việc bồi dƣỡng năng lực sƣ phạm của giảng viên đại học trong quá trình
đào tạo đã đƣợc nhiều nhà khoa học trong và ngoài nƣớc quan tâm nghiên cứu.
1.1.1. Những nghiên cứu chủ yếu ở nước ngoài
Nghiên cứu về năng lực con ngƣời trong các lĩnh vực hoạt động cụ thể đƣợc
chú ý vào những năm đầu của thế kỷ XIX, ví dụ F.Gantol với tác phẩm “Sự di truyền
của tài năng”. Trải qua một thời kỳ dài, vấn đề phát triển năng lực của con ngƣời đã
đƣợc nhiều nhà khoa học, nhiều ngành tập trung nghiên cứu.
Ở Mỹ và một số nƣớc khác, việc nghiên cứu vấn đề này đƣợc dựa trên cơ sở của
Tâm lí học hành vi và Tâm lí học chức năng. Theo đó năng lực sƣ phạm, mà chủ yếu

là kĩ năng dạy học đƣợc hình thành trong quá trình rèn luyện (J. Watson, A.Pojoux, F.
Skinner, J.B. Bigs và Tellfer (1987), K. Barry và L. King (1993)) [5].
Việc nghiên cứu vấn đề này cũng đƣợc chú trọng ở Liên Xô và các nƣớc Xã hội
chủ nghĩa Đông Âu trƣớc đây, mà trọng tâm là cấu trúc nhân cách nói chung và năng
lực sƣ phạm của ngƣời thầy giáo nói riêng, sự hình thành chúng trong quá trình đào tạo
và sự hồn thiện trong q trình hành nghề.
N.V. Cudomina với cơng trình “Hình thành các năng lực sư phạm”, đã xác định
các năng lực sƣ phạm cần có của ngƣời giáo viên, việc phát hiện và bồi dƣỡng các
năng khiếu sƣ phạm. O.A.Apđulinna trong “Bàn về kĩ năng sư phạm” đã phát triển vấn
đề kĩ năng sƣ phạm trở thành một hệ thống lí luận tƣơng đối hồn chỉnh. Tác giả phân
biệt hai nhóm kĩ năng sƣ phạm cơ bản, đó là kĩ năng chung và kĩ năng chuyên biệt cho
từng hoạt động. Tác giả cũng chỉ ra đƣợc nội dung của từng kĩ năng sƣ phạm cụ thể [2].

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

Trong tác phẩm “Những phẩm chất tâm lí của người giáo viên”, Ph. N. Gô - nô bôlin đã nêu ra những năng lực sƣ phạm mà ngƣời giáo viên cần phải có và cách thức rèn
luyện đề hình thành, phát triển và hồn thiện [17].
Trong cơng trình “Hình thành các kĩ năng, kĩ xảo sư phạm trong điều kiện giáo
dục đại học”, X.L.Kixegov và các cộng sự đã nêu ra hơn 100 kĩ năng, trong đó có 50
kĩ năng cơ bản và tối thiểu cần thiết cho hoạt động nghề nghiệp của ngƣời giáo viên.
Nghiên cứu cũng chỉ ra đƣợc con đƣờng và các giai đoạn của việc hình thành chúng.
1.1.2. Những nghiên cứu ở Việt Nam
Ở Việt Nam đã có nhiều tác phẩm nghiên cứu về năng lực của con ngƣời. Các
cơng trình nghiên cứu chủ yếu trên góc độ lý thuyết của Tâm lý học phát triển, Tâm
lý học đại cƣơng và có vận dụng vào hoạt động cụ thể nhƣ các kỹ năng, quy trình bồi
dƣỡng giáo viên. Có thể kể đến một số cơng trình nghiên cứu nhƣ sau:
Năm 1995, tác giả Nguyễn Hữu Dũng trong đề tài: “Hình thành kĩ năng sư
phạm cho giáo sinh sư phạm” đã xem xét vai trò của kỹ năng sƣ phạm và việc hình

thành trong quá trình đào tạo sinh viên sƣ phạm [12]. Năm 1996, tác giả đã giải quyết
tiếp một số vấn đề lí luận về hệ thống kĩ năng cần có của ngƣời giáo viên trong điều
kiện mới và vấn đề đổi mới quá trình đào tạo giáo viên để kịp thời đáp ứng nhu cầu
giáo dục của nƣớc nhà trong thời kì mới của sự phát triển kinh tế - xã hội [13].
Một số tác giả nhƣ Dƣơng Quang Bích với cơng trình nghiên cứu về “Nâng
cao chất lượng đào tạo giáo viên khoa học xã hội - nhân văn trong quân đội giai
đoạn hiện nay” [6], Nguyễn Xuân Thái với đề tài: “Tổ chức và quản lý công tác rèn
luyện NVSP cho giáo sinh trường Trung học Sư phạm Tỉnh Thanh Hóa” (Hà Nội,
1999) [40] cũng đã đề cập đến năng lực sƣ phạm của giáo viên và giáo sinh sƣ phạm.
Kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học, các tác giả nêu trên đều đƣợc chúng
tơi tìm hiểu, kế thừa. Tuy nhiên, chúng tơi nhận thấy những cơng trình đó, dù các tác
giả đều đề cao việc hình thành năng lực sƣ phạm nói chung, kỹ năng dạy học nói
riêng trong quá trình đào tạo và thu đƣợc những kết quả nhất định, song về phƣơng
diện lí luận cũng nhƣ về thực tiễn vẫn còn những vấn đề cần phát triển, hồn thiện.
Đặc biệt là chƣa có cơng trình nào nghiên cứu cụ thể và chuyên sâu về vấn đề bồi
dƣỡng NLSP cho giảng viên trƣờng ĐHKH - ĐHTN.
1.2. Một số khái niệm cơng cụ
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

1.2.1. Quản lý
Quản lý là một hoạt động đặc biệt bao trùm lên các mặt của đời sống xã hội, là
nhân tố khơng thể thiếu đƣợc trong q trình phát triển kinh tế xã hội của đất nƣớc.
Quản lý là một hoạt động thiết yếu đảm bảo sự phối hợp những nỗ lực cá nhân nhằm
đạt đƣợc các mục đích của nhóm. Mục tiêu của các nhà quản lý nhằm hình thành một
mơi trƣờng mà trong đó con ngƣời có thể đạt tới mục đích của nhóm với thời gian,
tiền bạc, vật chất và sự bất mãn cá nhân ít nhất.
Theo Từ điển Đại Bách khoa tồn thƣ Liên Xơ, 1977: Quản lý là chức năng
của hệ thống có tổ chức với bản chất khác nhau (xã hội, sinh vật, kỹ thuật), nó bảo

tồn cấu trúc xác định của chúng, duy trì chế độ hoạt động, thực hiện những chương
trình, mục đích hoạt động” [44]
Trong cuốn „„Quản lý nguồn nhân lực”, Paul Hersey và Kent Blanchard lại
coi „„Quản lý là một quá trình cùng làm việc giữa nhà quản lý và người bị quản lý
nhằm thông qua hoạt động của cá nhân, của nhóm, huy động các nguồn lực khác để
đạt mục tiêu của tổ chức” [37]
Các tác giả Nguyễn Quốc Chí, Nguyễn Thị Mỹ Lộc cho rằng: „„Quản lý là các
tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (Người quản lý) đến khách
thể quản lý (Người bị quản lý) - trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành và
đạt được mục đích của tổ chức”. [8, Tr.9].
Hà Thế Ngữ và Đặng Vũ Hoạt coi: „„Quản lý là một quá trình định hướng,
q trình có mục tiêu, quản lý một hệ thống nhằm đạt được những mục tiêu nhất
định” [33].
Tác giả Mai Hữu Khuê lại cho rằng: „„Hoạt động quản lý là một dạng hoạt
động đặc biệt của người lãnh đạo mang tính tổng hợp các loại lao động trí óc, liên
kết với bộ máy quản lý, hình thành một chỉnh thể thống nhất điều hòa phối hợp các
khâu và các cấp quản lý, làm sao cho hoạt động nhịp nhàng, đi đến hiệu quả” [30].
Các định nghĩa trên tuy khác nhau, nhƣng có một số điểm chung trong nhận
thức về quản lý nhƣ sau:
- Quản lý là hoạt động lao động điều khiển các hoạt động khác nhau của nhóm
hay tập thể.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

- Quản lý là một hệ thống xã hội trên nhiều phƣơng tiện. Quản lý có một cấu
trúc và vận hành trong một môi trƣờng nhất định. Trong cấu trúc đó, ba thành tố: mục
tiêu, chủ thể, khách thể quan hệ chặt chẽ với nhau tạo nên hoạt động của bộ máy.
Nhƣ vậy, về bản chất của hoạt động, quản lý là sự tác động có mục đích của
ngƣời quản lý (Chủ thể quản lý) đến ngƣời bị quản lý (Khách thể quản lý) nhằm đạt mục

đích chung. Bản chất đó có thể đƣợc thể hiện ở sơ đồ sau:
Sơ đồ 1.1. Mơ hình về quản lý

Chủ thể

Khách thể

quản lý

quản lý
Mục tiêu
quản lý

Nội dung

Cơng cụ,

quản lý

phƣơng pháp
quản lý

Nhìn vào sơ đồ trên, ta thấy:
- Chủ thể quản lý có thể là một cá nhân, một nhóm hay một tổ chức.
- Khách thể quản lý là những con ngƣời cụ thể và sự hình thành tự nhiên các
mối quan hệ giữa những con ngƣời, nhóm ngƣời...
- Cơng cụ quản lý là phƣơng tiện tác động của chủ thể quản lý tới khách thể
quản lý nhƣ: mệnh lệnh, quyết định, luật lệ, chính sách...
- Phƣơng pháp quản lý: là cách thức tác động của chủ thể tới khách thể quản lý.
- Nội dung quản lý: là một công việc, nhiệm vụ cần thực hiện.

Mục tiêu của tổ chức đƣợc xác định theo nhiều cách khác nhau, có thể do chủ
thể quản lý áp đặt hoặc do sự cam kết giữa chủ thể và khách thể quản lý.
Trên cơ sở tìm hiểu một số khái niệm về quản lý, chúng tôi cho rằng: „„Quản
lý là quá trình lập kế hoạch, tổ chức thực hiện lãnh đạo và kiểm tra cơng việc của

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

các thành viên thuộc hệ thống đơn vị và sử dụng các nguồn lực phù hợp để đạt
được mục tiêu đã định” .
Thông qua khái niệm, ta thấy bản chất quá trình quản lý đƣợc thể hiện dƣới sơ
đồ sau:
Sơ đồ 1.2. Bản chất của quá trình quản lý

Lập kế hoạch

Tổ chức

Kiểm tra

Lãnh đạo

Toàn bộ hoạt động quản lý đều đƣợc thực hiện thông qua các chức năng quản
lý. Nếu khơng xác định đƣợc các chức năng quản lý thì chủ thể quản lý không thể
điều hành đƣợc hệ thống quản lý.
* Chức năng lập kế hoạch: Đây là chức năng cơ bản nhất trong các chức năng
quản lý. Kế hoạch hóa bao gồm việc xây dựng mục tiêu, chƣơng trình hành động và
quyết định cách thức, phƣơng tiện cần thiết trong một thời gian nhất định của một hệ
thống quản lý để đạt đƣợc mục tiêu. Kế hoạch hóa giúp nhà quản lý có cái nhìn tổng

thể, tồn diện, từ đó thấy đƣợc hoạt động tƣơng tác giữa các bộ phận. Việc lập kế
hoạch cho phép lựa chọn những phƣơng án tối ƣu, tiết kiệm nguồn lực, tạo hiệu quả
hoạt động cho tồn bộ tổ chức và có khả năng ứng phó với sự thay đổi. Ngồi ra nó
cịn tạo điều kiện dễ dàng cho việc kiểm tra, đánh giá.
* Tổ chức thực hiện: là sự kết hợp hoạt động của các bộ phận sao cho chúng
liên kết với nhau trong một cơ cấu chặt chẽ, hợp lý tạo thành một hệ thống thống nhất
nhƣ một cơ thể sống. Tổ chức làm cho các chức năng khác của hoạt động quản lý
thực hiện có hiệu quả. Thành tựu của tổ chức phụ thuộc rất nhiều vào năng lực của
ngƣời quản lý. Bằng cách thiết lập một tổ chức hoạt động hữu hiệu, các nhà quản lý
có thể điều phối tốt hơn các nguồn nhân lực, vật lực.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

* Lãnh đạo (chỉ đạo) thực hiện: Đây là quá trình sử dụng quyền lực quản lý
để tác động đến đối tƣợng bị quản lý một cách có chủ đích nhằm phát huy hết tiềm
năng của họ hƣớng vào việc đạt mục tiêu chung. Lãnh đạo là chức năng thực hiện
năng lực của ngƣời quản lý. Việc lãnh đạo, chỉ đạo không chỉ bắt đầu sau khi lập kế
hoạch và cơ cấu tổ chức đã hồn tất mà nó hịa quyện và ảnh hƣởng đến hai chức
năng kia.
* Kiểm tra, đánh giá: Đây là chức năng quan trọng xuyên suốt q trình quản
lý. Mục đích của kiểm tra là đảm bảo các kế hoạch thành công, phát hiện kịp thời sai
lệch, tìm nguyên nhân và biện pháp điều chỉnh sai lệch nhằm làm cho toàn bộ hệ
thống đạt đƣợc các mục tiêu đã định. Kiểm tra là một quá trình bao gồm các bƣớc:
xây dựng các tiêu chuẩn, đo lƣờng việc thực hiện, đánh giá việc thực hiện kế hoạch
so với tiêu chuẩn...
1.2.2. Quản lý giáo dục và quản lí trường học
1.2.2.1. Quản lý giáo dục
Khái niệm quản lý giáo dục có nhiều cách hiểu và định nghĩa dƣới nhiều góc

độ khác nhau Phạm Viết Vƣợng đã viết “Mục đích cuối cùng của quản lý giáo dục là
tổ chức giáo dục có hiệu quả để đào tạo ra lớp thanh niên thông minh, sáng tạo,
năng động, tự chủ, biết sống và biết phấn đấu vì hạnh phúc của bản thân và xã hội”.
[47, Tr.206]
Nguyễn Ngọc Quang cho rằng “Quản lý giáo dục là hệ thống tác động có mục
đích, có kế hoạch hợp quy luật của chủ thể quản lý, nhằm làm cho hệ vận hành theo
đường lối và nguyên lý giáo dục của Đảng, thực hiện được các tính chất của nhà trường
xã hội chủ nghĩa Việt Nam, mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy học - giáo dục thế hệ
trẻ, đưa giáo dục tới mục tiêu dự kiến, tiến tới trạng thái mới về chất”. [39, Tr.35]
Theo tác giả Phạm Minh Hạc “Quản lý giáo dục là tổ chức các hoạt động dạy
- học thực hiện được các tính chất của nhà trường Việt Nam xã hội chủ nghĩa, quản
lý được giáo dục tức là cụ thể hóa đường lối giáo dục của Đảng và biến đường lối đó
thành hiện thực, đáp ứng nhu cầu của nhân dân, của đất nước” [19]
Cũng có thể định nghĩa: quản lý giáo dục thực chất là những tác động của chủ
thể quản lý vào quá trình giáo dục (đƣợc tiến hành bởi tập thể giáo viên và học sinh,
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>