Tải bản đầy đủ (.pdf) (24 trang)

Skkn một số biện pháp rèn luyện kĩ năng quan sát, thực hành, giao tiếp cho học sinh thông qua việc sử dụng các phương tiện dạy học trực quan, kết hợp học tập trải nghiệm trong môn sinh học

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (4.19 MB, 24 trang )

PHỊNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ABC
TRƯỜNG THCS
TỔ HĨA - SINH

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
MÔN SINH HỌC

“MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN LUYỆN KĨ NĂNG QUAN SÁT,
THỰC HÀNH, GIAO TIẾP CHO HỌC SINH THÔNG QUA
VIỆC SỬ DỤNG CÁC PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC TRỰC
QUAN, KẾT HỢP HỌC TẬP TRẢI NGHIỆM TRONG MÔN
SINH HỌC”

GV: ........................
NĂM 2019

skkn


MỤC LỤC – CẤU TRÚC SKKN
*****O*****
Mục lục

Trang

TÓM TẮT SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

I.

2


TÊN ĐỀ TÀI

3

II. PHẦN MỞ ĐẦU

3

1 - LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI

3

2 - MÔ TẢ NỘI DUNG

4

II – PHẦN NỘI DUNG

8

1 - NHỮNG GIẢI PHÁP CỦA SKKN

8

2 - KẾT QUẢ THU ĐƯỢC TỪ SKKN

12

3 - KHẢ NĂNG NHÂN RỘNG


13

III . KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

14

1 – KẾT LUẬN

14

2 – KIẾN NGHỊ

15

skkn


PHỊNG GD – ĐT BÌNH TÂN
TRƯỜNG THCS

CỘNG HỊA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
, ngày

tháng

năm 2019

TÓM TẮT SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Phần1 . Họ và tên: ..............

Chức vụ : Giáo viên
Nơi công tác: Trường THCS
Danh hiệu đề nghị xét duyệt sáng kiến: Chiến sĩ thi đua Tỉnh
Phần 2 . Tên sáng kiến kinh nghiệm.
“MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN LUYỆN KĨ NĂNG QUAN SÁT, THỰC HÀNH, GIAO
TIẾP CHO HỌC SINH THÔNG QUA VIỆC SỬ DỤNG CÁC PHƯƠNG TIỆN DẠY
HỌC TRỰC QUAN, KẾT HỢP HỌC TẬP TRẢI NGHIỆM TRONG MÔN
SINH HỌC”
Phần 3 . Thời gian và địa điểm thực hiện:
-Thời gian thực hiện trong năm học 2015 – 2016, 2016 – 2017, 2017 – 2018,
2018 -2019
-Địa điểm sáng kiến kinh nghiệm được thực hiện tại trường THCS
Phần 4. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI, MƠ TẢ NỘI DUNG:
- Thơng qua việc tìm hiểu các đặc điểm cấu tạo, mối quan hệ tác động lẫn nhau, sự
thích nghi với môi trường sống sẽ giúp học sinh ngày càng gần gũi với thiên nhiên, biết
bảo vệ thiên nhiên và thêm yêu cuộc sống, biết vận dụng sáng tạo các kiến thức, kĩ năng từ
môn học vào cuộc sống. Để đạt được những điều đó địi hỏi mỗi giáo viên phải có cách đổi
mới phương pháp dạy học phù hợp, tìm ra cách thức tổ chức hoạt động dạy học thật sự lơi
cuốn học sinh. Chính vì vậy qua nhiều năm giảng dạy bản thân được tập huấn chuyên môn
và tự học hỏi đã tiến hành nghiên cứu, đúc kết được một số kinh nghiệm trong công tác
dạy và học tại trường THCS , góp phần nâng cao chất lượng bộ môn, được sự yêu mến của
học sinh, các em ngày càng thích học giờ sinh học hơn
- Dạy học phải sử các phương tiện hỗ trợ để kích sự hứng thú cho học sinh như:
tranh ảnh, đoạn phim, mô hình và cả mẫu vật thật, hướng dẫn các em ứng dụng công nghệ
thông tin trong việc học tập rèn cho các em kĩ năng quan sát, trình bày.

skkn


- Hướng dẫn học sinh tạo sản phẩm học tập thông qua việc cho các em quan sát

thực tế như vẽ hình, làm mơ hình, thiết lập sơ đồ giúp các em khắc sâu kiến thức tại lớp và
vận dụng vào những việc cần thiết trong cuộc sống, rèn kĩ năng thực hành sáng tạo

- Tổ chức các hoạt động trải nghiệm tạo, tạo tình huống có vấn đề, tổ chức cho các
em nghiên cứu về môi trường, về đặc điểm của sinh vật để các em cảm thấy yêu thiên
nhiên, biết bảo vệ môi trường tự nhiên, rèn kĩ năng quan sát, thực hành, thu thập tư liệu.

- Tạo và chọn đề tài liên quan tới môn học cho các em nghiên cứu, trải nghiệm,
phỏng vấn các bạn hay người dân địa phương, thầy cô giáo trong nhà trường.. để tìm ra

skkn


kiến thức cần học. Giúp các em tự tin trình bày, báo cáo đề tài của nhóm nghiên cứu để
hình kĩ năng giao tiếp.

Phần 5 . GIẢI PHÁP CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM:
- Đối với giáo viên: Trong một bài dạy, nếu tận dụng hiệu quả việc sử dụng các
phương tiện trực quan, đổi mới phương pháp tổ chức dạy học thu hút học sinh, cho các
em tham quan học tập trải nghiệm và tạo các tình huống có vấn đề để các em tìm hiểu
giải quyết vấn đề sẽ giúp các em tiếp thu kiến thức rất nhanh, đồng thời rèn được nhiều
kĩ năng cần thiết trong cuộc sống.
- Đối với học sinh: tiếp thu tri thức một cách chủ động, khả năng tư duy cao và yêu
thiên nhiên, u thích mơn học, thích khám phá để tìm ra tri thức cho bản thân.
Phần 6. KẾT QUẢ THU ĐƯỢC TỪ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
- Trong năm học qua kết quả học tập của học sinh tăng lên. Lọai yếu kém khơng có.
. Kết quả khảo sát sự u thích mơn học
Tổng số hs khảo sát
u thích
Khơng thích

Năm học: 2015-2016

28hs ( 27.18%)

75hs( 72.82%)

48hs ( 33.33%)

96hs (66.67%)

78hs ( 63.41%)

45hs ( 36.59%)

103 học sinh
Năm học: 2016-2017
144 học sinh
Năm học: 2017-2018
123 học sinh
. Đặc biệt kết quả kiểm tra chất lượng cao hơn rất nhiều qua từng năm, cụ thể:
Năm học

Giỏi
SL

TL

khá
SL


(%)
2015-2016

TL

Trung bình
SL

(%)

TL

Yếu
SL

(%)

TL
(%)

85

22.5

177

35.6

201


40.4

34

6.8

105

20.6

190

37.3

191

37.5

23

4.5

Tởng sớ:497
2016-2017

skkn

kém
SL


TL
(%)


Tổng số: 509
2017-2018

163

29.7

226

41.2

156

28.4

4

0.73

189

33.9

227

40.8


141

25.3

0

0

Tổng số:549
2018-2019
Tổngsố:557
- Về chất lượng bộ môn ( thực dạy năm học 2018-2019 ) 100 % học sinh từ trung
bình trở lên (trong đó có trên 90% Khá, Giỏi), khơng có học sinh kém. Cụ thể:

Xếp Loại

Đầu Năm

Cuối năm

Sĩ số: 64

Sĩ số: 64

SL: Hs

Tỉ Lệ: %

SL: Hs


Tỉ Lệ %

Giỏi

12

18.8

26

40.6

Khá

27

42.2

32

50

Tb

20

31.2

6


9.4

Yếu

5

7.8

00

00

- Chất lượng bộ môn sinh 6-7 thực dạy năm học 2018-2019:

Đầu Năm khối 7

Cuối năm khối 7

Sĩ số: 61

Sĩ số: 59( chuyển 2)

Xếp Loại
SL: Hs

Tỉ Lệ: %

SL: Hs


Tỉ Lệ %

Giỏi

9

14.8

19

32.2

Khá

21

34.4

25

42.4

Tb

28

45.9

15


25.4

Yếu

3

4.9

0

0

Đầu Năm khối 6

Cuối năm khối 6

Sĩ số: 72

Sĩ số: 68( chuyển 4)

Xếp Loại
SL: Hs

Tỉ Lệ: %

SL: Hs

Tỉ Lệ %

Giỏi


11

12.3

21

30.9

Khá

23

31.9

29

42.6

Tb

30

41.7

18

26.5

Yếu

8
11.1
0
0
-Ngoài ra trong các cuộc thi thực hành thực hành thí nghiệm mơn sinh khối lớp 9
cấp huyện và tỉnh cịn đạt được nhiều kết quả cao như:

skkn


- Năm học: 2016-2017: Đạt 1 giải ba cấp huyện, Đồ dùng dạy học đạt giải nhất
cấp huyện – giải khuyến khích cấp tỉnh
- Năm học 2017-2018: Đạt 1 giải nhì và 1 giải ba huyện, 1 giải khuyến khích tỉnh
- Năm học 2018-2019:Đạt 2 giải ba cấp huyện, 1 giải khuyến khích cấp tỉnh
Phần 7. KHẢ NĂNG NHÂN RỘNG
- Giáo viên trong tổ bộ môn tiếp tục rút kinh nghiệm và áp dụng trong những năm
học tới.

- Qua việc áp dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề để dạy các quy luật di
truyền, tôi đã rút ra được cho mình nhiều kinh nghiệm và thấy SKKN này rất hữu dụng đối
với bản thân đó là giúp tơi hồn thành tốt bài dạy của mình, nâng cao được chất lượng của
bộ môn và trên hết là nhận thấy học sinh học bộ mơn này một cách tích cực, hứng thú .
- Tơi đã cố gắng hồn thiện phương pháp này để các giáo viên trong tổ chuyên môn
của trường áp dụng và nhận thấy trước mắt là học sinh hứng thú say mê và tích cực học
mơn sinh nhiều hơn trước. Từ đó kết quả, chất lượng bộ môn cũng được nâng lên.
- Phương pháp này cũng đã được nhiều giáo viên của các trường áp dụng ,nên khả
năng nhân rộng là rất cao và tôi sẽ cố gắng để học tập trao đổi kinh nghiệm về phương
pháp này, làm cho nó ngày một hồn thiện và tốt hơn.
Phần 8 . KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
- Trên cơ sở dạy học sử dụng phương tiện trực quan, kết hợp học tập trải nghiệm

giúp các em rèn các kĩ năng cần thiết vận dụng vào thực tiễn cuộc sống.
- Đổi mới phương pháp dạy học bằng việc cải tiến cách thức sử dụng phương tiện
trực quan, kết hợp học tập trải nghiệm trong giảng dạy môn sinh học đã giúp học sinh hiểu
sâu kiến thức và vận dụng tốt kiến thức, nhằm mục đích tăng tính tích cực học tập của học
sinh góp phần thực hiện nhiệm vụ cải cách giáo dục: Cải tiến phương pháp theo hướng
“Phát huy trí lực học sinh trong q trình học tập” phù hợp với xu thế phát triển của lí luận
dạy học hiện đại.
- Người thầy phải soạn kỹ bài, có suy nghĩ tìm tịi, chuẩn bị tốt các dụng cụ đồ dùng
dạy học cho bài giảng.
- Phải học tập, nghiên cứu nắm thật vững các kiến thức.
- Tìm thêm một số phương pháp hay về để hướng dẫn học sinh để kích thích sự tìm
tịi kiến thức mới, sự thích thú khi học môn sinh học, giúp các em ngày càng yêu thích học
và tạo ra nhiều sản phẩm học tập cho bản thân, rèn cho các em nhiều kĩ năng trong cuộc
sống.

, ngày

tháng năm 2019
Người thực hiện

..............

skkn


Tên đề tài
“MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN LUYỆN KĨ NĂNG QUAN SÁT, THỰC
HÀNH, GIAO TIẾP CHO HỌC SINH THÔNG QUA VIỆC SỬ DỤNG
CÁC PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC TRỰC QUAN, KẾT HỢP HỌC TẬP
TRẢI NGHIỆM TRONG MÔN SINH HỌC”

I. PHẦN MỞ ĐẦU
1- Lí do chọn đề tài:
1.1-

Cơ sở lý luận

Giáo dục từ lâu được xem là quốc sách hàng đầu. Đặc biệt trong những năm gần đây giáo
dục càng trở nên quan trọng. Ngày nay xã hội phát triển thì nhu cầu về nguồn nhân lực có tri thức,
có đạo đức càng cao, đòi hỏi chất lượng dạy - học cần được cải thiện và nâng cao để có được sản
phẩm con người phát triển tồn diện về trí tuệ, nhân cách, kiến thức và kĩ năng gắn liền với thực
tiễn cuộc sống là hết sức cần thiết.

skkn


Trước những yêu cầu của xã hội Việt Nam trên con đường hội nhập và phát triển thì việc
đổi mới phương pháp dạy học, tổ chức các hoạt động học tập sinh động, tạo sự yêu thích cho
người học là vô cũng quan trọng. Luật giáo dục Việt Nam 2005, điều 28.2 đã nêu rõ: “ Phương
pháp dạy học phổ thơng phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh, phù
hợp với đặc điểm từng lớp, bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc nhóm, rèn luyện kĩ
năng vận dụng kiến thức và thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập
cho học sinh.”
Sinh học là một mơn khoa học vừa mang tính lý thuyết vừa mang tính thực tiễn. Trên cở sỡ
phân tích các yếu tố cấu thành và ảnh hưởng của sinh vật đến mơi trường, đời sống con người.
Thơng qua việc tìm hiểu các đặc điểm cấu tạo, mối quan hệ tác động lẫn nhau, sự thích nghi với
mơi trường sống sẽ giúp học sinh ngày càng gần gũi với thiên nhiên, biết bảo vệ thiên nhiên và
thêm yêu cuộc sống, biết vận dụng sáng tạo các kiến thức, kĩ năng từ môn học vào cuộc sống. Để
đạt được những điều đó địi hỏi mỗi giáo viên phải có cách đổi mới phương pháp dạy học phù
hợp, tìm ra cách thức tổ chức hoạt động dạy học thật sự lôi cuốn học sinh. Chính vì vậy qua nhiều
năm giảng dạy bản thân được tập huấn chuyên môn và tự học hỏi đã tiến hành nghiên cứu, đúc kết

được một số kinh nghiệm trong cơng tác dạy và học tại trường THCS , góp phần nâng cao chất
lượng bộ môn, được sự yêu mến của học sinh, các em ngày càng thích học giờ sinh học hơn thông
qua sáng kiến kinh nghiệm “ Một số biện pháp rèn luyện kĩ năng quan sát, thực hành, giao tiếp
cho học sinh thông qua việc sử dụng các phương tiện dạy học trực quan, kết hợp học tập trải
nghiệm trong môn sinh học”

1.2- Cơ sở thực tiễn
Trường THCS rất nhiều năm đạt thành tích cao trong cơng tác dạy học, đặc biệt là
bộ môn sinh học. Trong nhiều năm giảng dạy tôi nhận thấy để học sinh thấy hứng thú học
tập và dễ ghi nhớ bài, các em có thể tự tạo ra sản phẩm học tập cho bản thân thì người giáo
viên ngồi việc trang bị các kiến thức cơ bản trong chương trình thì cần phải lồng ghép
thêm cho các em kiến thức về thực tế đời sống có liên quan tới mơn học, các hiện tượng tự
nhiên diễn ra xung quanh, hướng dẫn cho các em thực hành tạo sản phẩm thông qua việc
tổ chức trải nghiệm, tự tin trình bày kết quả học tập nghiên cứu của bản thân trước lớp để
giúp các em khắc sâu kiến thức một cách tích cực, chủ động, tự giác, không nhồi nhét, ép
buộc...và không tạo cảm giác nặng nề khi vào giờ học tạo điều kiện cho các em phát huy
các năng lực và kĩ năng của bản thân từ mơn học đó.
Thuận lợi:
Trong thời gian công tác tại trường tôi được ban giám hiệu tin tưởng và phân công
giảng dạy bộ môn sinh học ở tất cả các khối lớp 6,7,8,9 nên có nhiều thuận lợi trong việc
nắm bắt những yêu cầu mới của việc giảng dạy, thấy được cái nào học sinh cần và giáo
viên phải làm gì để phát triển kiến thức, năng lực, kĩ năng cho học sinh ở từng khối lớp để
sau này các em vận dụng được vào cuộc sống.
Các thầy cơ trong trường và tổ bộ mơn nhiệt tình giúp đỡ, đóng góp ý kiến rút ra
nhiều kinh nghiệm hay trong công tác giảng dạy. Được các em học trị hỗ trợ hết mình
trong q trình tơi tiến hành nghiên cứu, viết sáng kiến và dạy thực nghiệm.
Sự quan tâm, hỗ trợ của các cấp lãnh đạo, phòng giáo dục và người dân địa phương
tạo điều kiện cho tôi thực hiện các chuyên đề giảng dạy thực nghiệm đề tài nghiên cứu khi
cho các em tham gia trải nghiệm, tham quan tìm hiểu các địa điểm có liên quan đến bộ
mơn sinh học mà khơng tốn chi phí.


skkn


Khn viên Trường THCS khá rộng, có nhiều cây xanh, đặc biệt là có vườn sinh
học do tổ bộ mơn Hóa-Sinh thực hiện, giúp tơi thuận lợi trong việc tổ chức cho học sinh
tham gia quan sát, nghiên cứu về đặc điểm hình, thái sinh lý của sinh vật, giúp các em học
sinh “ thấy tận mắt, sờ tận tay” dễ dàng tiếp thu được kiến thức và ghi nhớ lâu.
Khó khăn:
Trước khi tiến hành nghiên cứu đề tài thì đa số học sinh khơng u thích mơn sinh
học, cảm thấy chán khi học vì chủ yếu là lý thuyết học bài, cụ thể thông qua kết quả khảo
sát như sau:
Tổng số hs khảo sát
u thích
Khơng thích
Năm học: 2015-2016
187hs ( 37.63%)
497 học sinh
Kết quả học tập khi chưa tiến hành giải pháp
Năm học
Giỏi
khá
Trung bình
SL

TL
(%)

SL


TL
(%)

SL

TL
(%)

310hs( 62.37%)

Yếu
SL

TL
(%)

kém
SL

TL
(%)

2015-2016
85
22.5 177 35.6 201
40.4 34
6.8
Tởng sớ:497
Khi dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, sáng tạo, rèn kĩ năng cho học sinh
đòi hỏi người giáo viên phải mất nhiều thời gian, phải thật sự đặt cái tâm nghề giáo vào

trong bài giảng để có thể tìm tịi, sáng tạo tìm ra nhiều cách tổ chức dạy học thu hút học
sinh, phải chuẩn bị các phương tiện, dụng cụ cho học sinh tự tạo sản phẩm học tập tại lớp
Việc tổ chức cho các em học trải nghiệm ngồi thiên nhiên thì người dạy phải có
cách quản lý lớp thật tốt, chọn thời gian, địa điểm học tập phù hợp. Ngồi ra khi cho các
nhóm quan sát học trải nghiệm thường trong 45 phút không kịp nên chủ yếu cho các em đi
trái buổi.
Ở trường có vườn sinh học tuy nhiên vẫn chưa đa dạng về loại cây.

2. Mơ tả nội dung:
2.1 - Mục đích nghiên cứu:
Tôi nghiên cứu đề tài: “ Một số biện pháp rèn luyện kĩ năng quan sát, thực hành, giao
tiếp cho học sinh thông qua việc sử dụng các phương tiện dạy học trực quan, kết hợp học tập
trải nghiệm trong mơn sinh học ” nhằm các mục đích sau:

+ Góp phần nâng cao chất lượng dạy và học ở trường THCS
+ Góp phần phổ biến một số phương pháp mới trong việc dạy học rèn kĩ năng sống
cho học sinh THCS
+ Nhằm rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho bản thân.
+ Rèn cho học sinh kĩ năng quan sát, thực hành, kĩ năng giao tiếp đạt kết quả cao.
+ Giúp học sinh nắm vững các kiến thức, kĩ năng và vận dụng đuợc vào cuộc sống
2.2 - Phạm vi – đối tượng nghiên cứu:
- Các đặc điểm hình thái, sinh lý của sinh vật, các hiện tượng xung quanh đời sống
sinh vật có ảnh hưởng đến con người

skkn


- Các tiết thực hành trong chương trình sinh học bậc THCS
- Đối tượng là học sinh khối 6,7,8, 9 trường THCS
2.3 – Phương pháp nghiên cứu:

- Nhóm phương pháp trực quan
- Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tế: Thí nghiệm, học tập trải nghiệm, giao
tiếp, điều tra lấy ý kiến, tạo sản phẩm
- Nhóm phương pháp hỗ trợ: thực hành, thống kê, vẽ hình, thảo luận, báo cáo
2.4 – Nội dung nghiên cứu
- Dạy học phải sử các phương tiện hỗ trợ để kích sự hứng thú cho học sinh như:
tranh ảnh, đoạn phim, mơ hình và cả mẫu vật thật, hướng dẫn các em ứng dụng công nghệ
thông tin trong việc học tập rèn cho các em kĩ năng quan sát, trình bày.

- Hướng dẫn học sinh tạo sản phẩm học tập thông qua việc cho các em quan sát
thực tế như vẽ hình, làm mơ hình, thiết lập sơ đồ giúp các em khắc sâu kiến thức tại lớp và
vận dụng vào những việc cần thiết trong cuộc sống, rèn kĩ năng thực hành sáng tạo

skkn


- Tổ chức các hoạt động trải nghiệm, tạo tình huống có vấn đề, tổ chức cho các em
nghiên cứu về môi trường, về đặc điểm của sinh vật để các em cảm thấy yêu thiên nhiên,
biết bảo vệ môi trường tự nhiên, rèn kĩ năng quan sát, thực hành, thu thập tư liệu.

skkn


- Tạo và chọn đề tài liên quan tới môn học cho các em nghiên cứu, trải nghiệm,
phỏng vấn các bạn hay người dân địa phương, thầy cô giáo trong nhà trường.. để tìm ra
kiến thức cần học. Giúp các em tự tin trình bài, báo cáo đề tài của nhóm nghiên cứu để
hình kĩ năng giao tiếp.

skkn



- Qua khảo sát bằng phiếu thăm dò ý kiến học sinh khi học môn sinh học từ năm
học 2015-2016 và bắt đầu thực hiện đề tài trên từ năm 2016-2017 cho đến năm học hiện tại
2018-2019 thu được kết quả như sau:
Tổng số hs khảo sát

u thích

Khơng thích

Năm học: 2015-2016
497 học sinh
Năm học: 2016-2017
509 học sinh
Năm học: 2017-2018
549 học sinh
Năm học: 2018-2019
557 học sinh

187hs ( 37.63%)

310hs( 62.37%)

211hs ( 41.45%)

298hs (58.55%)

357hs (65.03%)

192hs (34.97%)


496hs (89.05%)

61hs(10.95%)

II. NỘI DUNG
1. Giải pháp của sáng kiến kinh nghiệm:
1.1. Thực trạng thực hiện giải pháp:

- Đối với học sinh: Học sinh tiếp thu tri thức một cách thụ động, không được học
tập trong hoạt động và bằng hoạt động của mình thì thường khơng hiểu rõ bản chất của
vấn đề và dễ quên. Học sinh chỉ nghe thầy thơng báo kiến thức dưới dạng có sẵn thì dễ
có cảm giác nhàm chán và như vậy khơng kích hoạt động trí tuệ của học sinh, dẫn đến
học sinh lười tư duy.
- Đối với giáo viên: Trong một bài dạy, nếu khơng biết tạo ra những tình huống có
vấn đề, khơng sử dụng các phương tiện trực quan, không tổ chức các hoạt động thu hút sự
quan tâm của học sinh thì giáo viên phải nói nhiều khơng kiểm sốt được việc học của học
sinh do đó hiệu quả giờ dạy không cao

skkn


- Thực tế nhiều giáo viên cho rằng dạy học chỉ cần giảng thật nhiều, cung cấp thật
nhiều nội dung trong một bài sẽ giúp học sinh có nhiều kiến thức là hồn tồn sai. Nếu
giáo viên khơng tạo được sự hứng thú, vui vẻ, thích khám phá tìm hiểu thì những kiến thức
đó đối với các em là nhồi nhét, các em sẽ xin ra chán và không chú ý
- Từ tình hình trên bản thân tơi đã có một số giải pháp để nâng cao chất lượng giảng
dạy, giúp các em u thích mơn học hơn thơng qua việc nghiên cứu và thực hiện sáng
kiến: “ Một số biện pháp rèn luyện kĩ năng quan sát, thực hành, giao tiếp cho học sinh thông
qua việc sử dụng các phương tiện dạy học trực quan, kết hợp học tập trải nghiệm trong môn

sinh học ” . Thông qua các ví dụ minh họa sau :
1.2 .Ví dụ minh họa:

Ví dụ 1: Dạy bài: ĐẶC ĐIỂM BÊN NGOÀI CỦA LÁ
Trong sách giáo khoa lớp 6 trang 11..
- Giáo viên (ngoài việc sử dụng mẫu vật thật trên lớp) thì có thể tổ chức cho học trải
nghiệm, quan sát các loài thực vật tại khung viên trường ( nếu có vườn sinh học càng tốt )
hoặc có thể tìm địa điểm gần trường, nhà dân có vườn cây để các em tiến hành quan sát.
Tạo cho các em sự thích thú, kích thích muốn tìm hiểu ngay tri thức, gần gủi thiên nhiên
và biết thêm được nhiều kiến thức từ các lồi thực vật quan sát được
- Giáo viên chia nhóm và hướng dẫn các em đến địa điểm cần quan sát và chịu trách nhiệm
giám sát, quản lý để đảm bảo sự an toàn tiệc đối cho học sinh.
- Chuẩn bị thật kĩ phiếu học tập để đảm bảo đầy đủ các nội dung, yêu cầu mà giáo viên
muốn cung cấp cho các em.
- Hướng dẫn các em cách ghi thơng tin mẫu vật mình quan sát được thơng qua các biểu
mẫu GV chuẩn bị trước cho các nhóm như:
Trường THCS
Lớp:………
Điểm trật tự
( 2điểm)

PHIẾU HỌC TẬP

Nhóm:….

Tên bài:………………………………………….
Điểm tường
Điểm trả lời câu
Điểm an tồn,
trình ( 3 điểm )

hỏi (3 điểm)
nghiêm túc
( 2 điểm )

Tổng điểm

1. Địa điểm:………………………………………………………..
2. Thời gian:……………………………………………………….
3. Nội dung tiến hành:
STT

TÊN SV

NƠI SỐNG

ĐẶC ĐIỂM HÌNH
THÁI

1
2
3
4

4. Câu hỏi
?- Lá có bao nhiêu bộ phận? kể tên?

skkn

Ý NGHĨA THÍCH
NGHI


GHI
CHÚ


?- Em có nhận xét gì về kích thước và hình dạng các loại lá mà em quan sát được ?
?- Mặt dưới của lá và mặt trên lá có gì khác biệt? Sự khác nhau đó có ý nghĩa gì ?
?- …

- Xác định địa điểm quan sát
- Tên thực vật quan sát được
- Các đặc điểm ghi nhận từ phiếu học tập do GV chuẩn bị
- Có thể cho học sinh thu thập một số mẫu để các em tiến hành ép khô làm sản phẩm học
tập cho bản thân hoặc có thể cho các em vẽ hình để dễ khắc sâu kiến thức...
- Giáo viên hướng dẫn và tạo điều kiện cho các em sáng tạo về buổi học trải nghiệm bằng
việc làm bài thu hoạch để báo cáo hoặc sản phẩm học tập của nhóm


dụ
2:

Dạybài:NGUN PHÂN – GIẢM PHÂN ( Sinh học 9 trang 24-27 )

skkn


- Giáo viên ngoài việc sử dụng các phương pháp trực quan, đặt vấn đề đặc thù của bài để
hướng dẫn học sinh tiếp thu tri thức thì trong bài giáo viên có thể chuẩn bị các vật dụng
như: bìa cứng, giấy A4, giấy bitits...
- Hướng dẫn các em cắt, dán các nhiễm sắc thể, hình tế bào và ghi chú thích

- Yêu cầu học sinh chuẩn bị bút kẻ, thước, kéo, bút chì, keo dán để hướng dẫn các em tạo
các sản phẩm trực quan, giúp các em dễ nắm kiến thức và nhớ bài lâu, đồng thời rèn cho
các em kĩ năng thực hành và làm việc nhóm.
( sản phẩm của học sinh tham khảo )

Hoặc: khi dạy bài liên quan tới đặc điểm cấu tạo của một bộ phận nào đó, giáo viên cũng
sử dụng phương pháp tích hợp liên mơn giữa sinh học và mỹ thuật để hướng dẫn các em
vẽ hình và ghi chú thích các bộ phận sẽ giúp các em dễ hiểu bài, khắc sâu kiến thức lại rèn
cho các em kĩ năng vẽ, kĩ năng năng phân tích và hoạt động nhóm

Ví dụ 3 :Dạy bài: Thực hành: Tìm hiểu sự ơ
nhiễm môi trường ở địa phương
Sinh học 9 sgk trang 170
- Giáo viên lên kế
hoạch tổ chức cho học
sinh học trải nghiệm

skkn


môi trường thực tế ở địa phương phải được sự đồng ý của cấp lãnh đạo và gia đình học
sinh
-Giáo viên phải liên hệ, tìm địa điểm trước và cho học sinh chọn địa điểm nào gần nơi
sống của các em. Sau đó sắp xếp thời gian cụ thể để tiến hành tổ chức cho học sinh tham
gia học tập. ( Có thể tổ chức cho các em quan sát thực tế tại trường học )
- Chia nhóm, lập danh sách và số điện thoại cụ thể từng học sinh. Liên hệ với gia đình học
sinh thơng báo thời gian cụ thể của buổi học.
- Chuẩn bị đầy đủ các dụng cụ cần thiết cho buổi học tập
- Hướng dẫn học sinh sử dụng công nghệ thông tin để hỗ trợ cho buổi học
- Hướng dẫn học sinh soạn một số câu hỏi liên quan đến nội dung bài học

- Yêu cầu khi quan sát các em phải ghi thời gian, địa điểm cụ thể và ghi lại các hình ảnh về
môi trường nơi các em tiến hành quan sát
- Hướng dẫn cho các em đặt câu hỏi đối với người dân địa phương nơi các em quan sát
( hoặc nếu ngại thì thành viên trong nhóm có thể đóng vai trị là người dân để các bạn
nhóm mình phỏng vấn ) và ghi hình lại buổi phỏng vấn đó để thấy được nguyên nhân của
việc ô nhiễm môi trường và hướng khắc phục.
- Sau khi quan sát, ghi lại hình ảnh, giáo viên tập trung các nhóm lại và hướng dẫn các
nhóm lập bài báo cáo thơng qua các minh chứng thu thập được trong buổi học.
- Hỗ trợ học sinh sử dụng cơng nghệ thơng tin, trình chiếu bài báo cáo của nhóm trước lớp.
Mỗi nhóm sẽ cử đại điện lên báo cáo và các nhóm cịn lại có thể đặt các câu hỏi trong phần
báo cáo trên để có cơ hội ghi điểm thêm cho nhóm mình.
- Vì thời gian 45 phút sẽ khơng đủ để tổ chức cho các em hoàn thành tốt buổi học trải
nghiệm trên nên giáo viên có thể linh động bằng nhiều cách sau:
+ Có thể cho các em học trái buổi, bằng cách chia nhóm nhỏ và sắp xếp thời gian để
các nhóm đăng ký ngày học có giáo viên theo cùng để dễ quản lý và an tồn.
+ Hoặc có thể hướng dẫn các em các bước trên lớp, sau đó yêu cầu các em về nhà,
ngay nơi sống của mình để quan sát, ghi nhận và phỏng vấn, sau đó tổng hợp lại các bạn
trong nhóm để làm báo cáo.
- Khi tổ chức cho các em được buổi học trên vừa giúp các em mạnh dạn, tự tin hơn, thấy
được tình trạng ơ nhiễm mơi trường hiện tại mà có ý thức hơn trong việc bảo vệ mơi
trường, biết thu gom rác để đúng nơi qui định và biết dọn vệ sinh chung cho mơi trường
xanh, sạch, đẹp. Ngồi ra còn rèn cho các em kĩ năng hoạt động nhóm, kĩ năng quan sát và
sau các buổi làm báo cáo bằng việc ứng dụng cơng nghệ thơng tin thì các em sẽ có thêm
nhiều kĩ năng, đặc biệt là được đóng vai trị là một phóng viên để phóng vấn mọi người,
hình thành cho các em kĩ năng giao tiếp.
( Một số hình ảnh trong bài báo cáo của học sinh )

skkn



2.Kết quả thu được từ sáng kiến :
Sau một thời gian giảng dạy, dự giờ lớp bạn, tôi đã chọn 2 lớp với kết quả học tập
qua bài kiểm tra 1 tiết :
Lớp đối chứng 9A1: Dạy theo phương pháp truyền thống
Lớp thực nghiệm 9A2: Dạy học có sự kết hợp các phương tiện trực quan, tổ chức
hoạt động dạy học thực hành, trải nghiệm…
Qua thời gian dạy một học kì đa số các em lớp 9a2 đều thích học theo những cách thức của
sáng kiến liệt kê bên trên. Đặc biệt là tất cả học sinh lớp 9a1 đều đồng thuận yêu cầu tôi
dạy theo các phương pháp này để giúp các em vừa dễ dàng tiếp thu kiến thức vừa rèn được
nhiều kĩ năng cho cuộc sống.
Sau đây là bảng thống kê kết quả điểm bài kiểm tra sau tiết dạy :
Chất lượng giảng dạy 2 lớp:
0->2
2,1->4,9
5->6,4
6,5->7,9
8->10
Trên TB( 5->10)

Lớp
số SL % SL % SL % SL % SL %
SL
%
9A1 31 2 6.5 5 16.1 11 35.5 9 29
4 12.9
24
77.4
9A2 33 0
0
0

0
13 39.4 10 30.3 10 30.3
33
100

skkn


. Kết quả khảo sát sự u thích mơn học
Tổng số hs khảo sát

u thích

Khơng thích

Năm học: 2015-2016
497 học sinh
Năm học: 2016-2017
509 học sinh
Năm học: 2017-2018
549 học sinh
Năm học: 2018-2019
557 học sinh

187hs ( 37.63%)

310hs( 62.37%)

211hs ( 41.45%)


298hs (58.55%)

357hs (65.03%)

192hs (34.97%)

496hs (89.05%)

61hs(10.95%)

 Đặc biệt kết quả kiểm tra chất lượng cao hơn rất nhiều qua từng năm, cụ thể:
Năm học
Giỏi
khá
Trung bình
Yếu
kém

2015-2016
Tởng số:497
2016-2017
Tổng số: 509
2017-2018
Tổng số:549
2018-2019
Tổngsố:557

SL

TL

(%)

SL

TL
(%)

SL

TL
(%)

SL

TL
(%)

85

22.5

177

35.6

201

40.4

34


6.8

105

20.6

190

37.3

191

37.5

23

4.5

163

29.7

226

41.2

156

28.4


4

0.73

189

33.9

227

40.8

141

25.3

0

0

SL

TL
(%)

- Về chất lượng bộ môn ( sinh 9 ) của cá nhân 100 % học sinh từ trung bình trở lên
(trong đó có trên 90% Khá, Giỏi), khơng có học sinh kém. Cụ thể:
Xếp Loại


Đầu Năm

Cuối năm

Sĩ số: 64

Sĩ số: 64

SL: Hs

Tỉ Lệ: %

SL: Hs

Tỉ Lệ %

Giỏi

12

18.8

26

40.6

Khá

27


42.2

32

50

Tb

20

31.2

6

9.4

Yếu

5

7.8

00

00

- Chất lượng bộ môn sinh 6-7 thực dạy năm học 2018-2019:

Đầu Năm khối 7


skkn

Cuối năm khối 7


Xếp Loại

Sĩ số: 61

Sĩ số: 59( chuyển 2)

SL: Hs

Tỉ Lệ: %

SL: Hs

Tỉ Lệ %

Giỏi

9

14.8

19

32.2

Khá


21

34.4

25

42.4

Tb

28

45.9

15

25.4

Yếu

3

4.9

0

0

Đầu Năm khối 6


Cuối năm khối 6

Sĩ số: 72

Sĩ số: 68( chuyển 4)

Xếp Loại
SL: Hs

Tỉ Lệ: %

SL: Hs

Tỉ Lệ %

Giỏi

11

12.3

21

30.9

Khá

23


31.9

29

42.6

Tb

30

41.7

18

26.5

Yếu

8

11.1

0

0

-Ngoài ra trong các cuộc thi thực hành thực hành thí nghiệm mơn sinh khối lớp 9
cấp huyện và tỉnh còn đạt được nhiều kết quả cao như:
- Năm học: 2015-2016: Đạt 2 giải ba cấp tỉnh
- Năm học: 2016-2017: Đạt 1 giải ba cấp huyện, Đồ dùng dạy học đạt giải nhất cấp

huyện và giải khuyến khích cấp tỉnh
- Năm học 2017-2018: Đạt 1 giải nhì và 1 giải ba huyện, 1 giải khuyến khích cấp tỉnh
- Năm học 2018-2019:Đạt 2 giải ba cấp huyện, 1 giải khuyến khích cấp tỉnh
Qua đây ta có thể nhận xét rằng:
1. Lớp thực nghiệm:
Lớp học nghiêm túc, học sinh rất hứng thú học bộ mơn. Có đến 50% số lượng học
sinh phát biểu xây dựng bài. Lớp hoàn thành được rất nhiều sản phẩm học tập vừa phục vụ
cho bản thân, vừa là nguồn tư liệu rất có ích cho các lớp sau. Chất lượng học tập của lớp
ngày càng tốt, nhiều học sinh khối 9 khi tiếp cận việc học tập theo hướng đổi mới trên nên
rất thích học mơn sinh và có dự định thi tuyển vào lớp 10 chuyên sinh để được tìm hiểu
kiến thức sinh học nhiều hơn.
2. Lớp đối chứng:
Ở lớp đối chứng lớp học cũng rất nghiêm túc bởi lẽ đó là bản chất vốn có của học
sinh trường THCS . Tuy nhiên vì giáo viên làm việc nhiều hơn học sinh nên chưa tạo được
hứng thú học tập cho học sinh. Từ đó tạo nên khơng khí lớp học chưa thật sơi nổi. Tỉ lệ
học sinh phát biểu xây dựng bài cũng ít hơn so với lớp thực nghiệm. Học sinh chưa thật tỏ
ý u thích bộ mơn, u thích giờ học. Phương pháp giải thích minh họa chưa rèn luyện
được cho học sinh kĩ năng tư duy sáng tạo, kĩ năng quan sát, giao tiếp và tự tạo sản phẩm

skkn


học tập cho nên việc nắm vững nội dung bài mới và kiến thức bài cũ còn chậm dẫn đến
chán nản và lười học..
* Kết quả mang lại từ sáng kiến:
- Rèn luyện kĩ năng quan sát, kĩ năng làm việc nhóm
- Phát triển được năng lực nhận thức và tư duy sáng tạo cho học sinh để làm ra các
sản phẩm học tập mang lại hiệu quả cao trong học tập
- Học sinh hứng thú, tích cực hơn trong tiết học sinh học.
- Chất lượng bộ môn sinh học được nâng lên.

-Phát triển kĩ năng thực hành, kĩ năng giao tiếp,trình bày tự tin trước tập thể lớp
giúp học sinh ngày tốt hơn và có kết qua cao mang lại danh dự cho nhà trường và gia
đình.

3 -Khả năng nhân rộng:
- Qua việc áp dụng phương pháp dạy học rèn luyện kĩ năng quan sát, thực hành,
giao tiếp cho học, tơi đã rút ra được cho mình nhiều kinh nghiệm và thấy SKKN này rất
hữu dụng đối với bản thân đó là giúp tơi hồn thành tốt bài dạy của mình, nâng cao được
chất lượng của bộ mơn và trên hết là nhận thấy học sinh học bộ môn này một cách tích
cực, hứng thú .
- Đây là phương pháp không chỉ tôi mà hầu hết các giáo viên khác cũng rất quan
tâm. Là một giáo viên dạy môn sinh học tôi sẽ không ngừng phấn đấu, học hỏi kinh
nghiệm để rèn cho học sinh kĩ năng học và thực hành thí nghiệm
- Tơi đã cố gắng hồn thiện phương pháp này để các giáo viên trong tổ chuyên môn
của trường áp dụng và nhận thấy trước mắt là học sinh hứng thú say mê và tích cực học
mơn sinh nhiều hơn trước. Từ đó kết quả, chất lượng bộ môn cũng được nâng lên.
- Phương pháp đổi mới học tập, rèn luyện các kĩ năng cho học sinh cũng đã được tôi
chia sẽ với nhiều giáo viên trong tổ và các giáo viên trường khác áp dụng thông qua
chuyên đề của khối và chuyên đề của huyện năm 2018, đã được các giáo viên đóng góp ý
kiến và áp dụng khi về trường dạy, kết thu được cũng rất khả quan là chất lượng bộ môn,
tinh thần học tập của học sinh nâng cao hơn, và đặc biệt kĩ năng thực hành (năng lực thực
hành thí nghiệm, tự tạo ra sản phẩm học tập) và kĩ năng giao tiếp của học sinh cũng được
nâng lên thông qua cuộc thi thực hành thí nghiệm mà huyện, tỉnh tổ chức, kết quả là năm
2015-2016 có 02 học sinh đạt giải ba cấp tỉnh, năm 2016-2017 có 02 học sinh đạt giải ba
cấp huyện và năm 2017-2018 có 02 học sinh đạt giải nhì, năm 2018-2019 có 2 học sinh đạt
giải ba phần thi thực hành thí nghiệm, nên tơi nghĩ khả năng nhân rộng của sáng kiến kinh
nghiệm này là rất cao và tôi sẽ cố gắng học tập trao đổi kinh nghiệm về phương pháp này
ngày một hoàn thiện và tốt hơn.

III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

1.Kết luận

skkn


- Trên cơ sở dạy học sử dụng phương tiện trực quan, kết hợp học tập trải nghiệm
giúp các em rèn các kĩ năng cần thiết vận dụng vào thực tiễn cuộc sống.
- Đổi mới phương pháp dạy học bằng việc cải tiến cách thức sử dụng phương tiện
trực quan, kết hợp học tập trải nghiệm trong giảng dạy môn sinh học đã giúp học sinh hiểu
sâu kiến thức và vận dụng tốt kiến thức, nhằm mục đích tăng tính tích cực học tập của học
sinh góp phần thực hiện nhiệm vụ cải cách giáo dục: Cải tiến phương pháp theo hướng
“Phát huy trí lực học sinh trong q trình học tập” phù hợp với xu thế phát triển của lí luận
dạy học hiện đại.

2. Kiến nghị
* Đối với giáo viên:
- Người thầy phải soạn kỹ bài, có suy nghĩ tìm tịi, chuẩn bị tốt các dụng cụ đồ dùng
dạy học cho bài giảng.
- Phải học tập, nghiên cứu nắm thật vững các kiến thức.
- Tìm thêm một số phương pháp hay về để hướng dẫn học sinh để kích thích sự tìm
tịi kiến thức mới, sự thích thú khi học môn sinh học, giúp các em ngày càng yêu thích học
và tạo ra nhiều sản phẩm học tập cho bản thân, rèn cho các em nhiều kĩ năng trong cuộc
sống.
* Đối với nhà Phòng giáo dục:
- Tạo điều kiện cho giáo viên được học tập, trao đổi kinh nghiệm giảng dạy thông
qua các tiết dạy chuyên đề cấp trường, cấp huyện..
- Hợp tổ bộ môn định kỳ để cùng thảo luận về những bài có nội dung khó truyền đạt
đến học sinh, GV các trường cùng đưa ra các phương pháp hay nhất để áp dụng dạy nội
dung đó.
* Đối với nhà trường:

- Tạo điều kiện cho giáo viên được học tập, trao đổi kinh nghiệm giảng dạy.
- Chú trọng công tác tự bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ của các giáo viên.
- Dự các chuyên đề do phòng GD hay sở tổ chức để tích lũy thêm kinh nghiệm.
- Hợp tổ chuyên môn nên cùng thảo luận về các nội dung khó truyền đạt đến học
sinh để các thành viên trong tổ cùng đưa ra phương pháp giảng dạy phù hợp cho nội dung
đó.
- Dự giờ rút kinh nghiệm giáo viên trong tổ để tìm ra phương pháp hay áp dụng cho
từng bài dạy để giáo viên tổ cùng học tập và phát huy giúp học sinh ngày càng u thích
mơn học hơn.
*Trên đây chỉ là một số kinh nghiệm và ý kiến đóng góp của tơi được đúc kết qua
q trình giảng dạy mơn sinh học tại trường THCS . Tuy chỉ là một số kinh nghiệm nhỏ rút
ra từ q trính giảng dạy, nhưng nó có thể giúp các em học sinh thích thú học hơn khi học,
có mục tiêu phấn đấu học tốt vì mơn học mình u thích.
Với đề tài này tơi rất tâm đắc song do khả năng còn nhiều hạn chế do đó đề tài
nghiên cứu cịn nhiều khiếm khuyết nhất định. Rất mong được sự góp ý của bạn đồng
nghiệp và q thầy cơ để đề tài được hồn chỉnh hơn và cũng để tôi làm tốt hơn công tác
giảng dạy. Được vậy, tơi xin chân thành tỏ lịng biết ơn sâu sắc.

skkn


, ngày

tháng năm 2019
Người thực hiện

..............
DUYỆT CỦA TỔ CHUYÊN MÔN
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
, ngày tháng năm 2019
Tổ Trưởng

Nguyễn Văn Bạch
DUYỆT CỦA LÃNH ĐẠO
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
, ngày

tháng

năm 2019

HIỆU TRƯỞNG

Phan Hoài Nam

skkn



×