Phong trào cộng sản và công nhân quốc tế hiện nay

I. MỞ ĐẦU
Đúng như Mác đã viết trong Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản: “Đối với chúng ta,
chủ nghĩa cộng sản không phải là một trạng thái cần phải sáng tạo ra, khơng phải là
một lí tưởng mà hiện thực phải khuôn theo. Chúng ta gọi chủ nghĩa cộng sản là
một phong trào hiện thực, nó xóa bỏ trạng thái hiện nay. Những điều kiện của
phong trào ấy là kết quả của những tiền đề đang tồn tại”.
Và Ăng-ghen lưu ý thêm rằng: “Để tránh rơi vào không tưởng, chủ nghĩa xã hội
phải xuất phát từ mảnh đất hiện thực”. Đó chính là phong trào cộng sản và cơng
nhân quốc tế, do giai cấp công nhân lãnh đạo, với tư cách là lực lượng vật chất tiền
phong của cách mạng xã hội, là “trái tim của thế giới”, là phong trào “có tính chủ
động lịch sử vĩ đại”.
Phong trào cộng sản và công nhân quốc tế ra đời gắn liền với quá trình hình thành
và phát triển của giai cấp công nhân hiện đại, một sản phẩm tất yếu của lịch sử,
khởi đi từ cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất và sự xác lập vững chắc của
phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa vào cuối thế kỷ XVIII đầu thế kỷ XIX. Từ
đó đến nay, phong trào cộng sản và công nhân quốc tế đã trở thành một trong
những động lực chủ yếu của tiến trình lịch sử nhân loại, đặc biệt là kể khi chủ
nghĩa Mác – Lênin ra đời và đóng vai trị làm hệ tư tưởng (vũ khí lý luận) của
phong trào.
Nhìn lại lịch sử, dưới chế độ tư bản, gia cấp công nhân khơng có tư liệu sản xuất
phải bán sức lao động, đi làm thuê cho nhà tư bản để kiếm sống, trở thành giai cấp
vô sản. Họ được hợp thành bởi đủ các tầng lớp trong xã hội đã bị bần cùng hóa
dưới sự bành trướng của nền đại cơng nghiệp, của phương thức sản xuất tư bản chủ
nghĩa mang bản chất bóc lột giá trị thặng dư. Tồn bộ cuộc sống của họ phụ thuộc
vào khả năng quản lý công ăn việc làm và phân phối sản phẩm của nhà tư bản. Họ


là lực lượng chủ yếu tạo ra của cải xã hội, nhưng lại trở nên xa lạ với sản phẩm do
mình làm ra, phải chịu cuộc sống nghèo khổ và bấp bênh. Vì thế, cuộc đấu tranh
của giai cấp cơng nhân chống lại giai cấp tư sản diễn ran gay từ khi mới ra đời, từ
thấp lên cao, từ đấu tranh kinh tế đến đấu tranh chính trị, từ tự phát lên tự giác. Đó

cũng chính là quy luật hình thành và phát triển của phong trào công nhân và cộng
sản quốc tế.
Với tư cách là một phong trào, một q trình lịch sử, nó sẽ khơng tránh khỏi quy
luật thăng trầm trên con đường phát triển của mình. Nó đã từng đạt tới cao trào và
làm nên một cuộc cách mạng xã hội vĩ đại trong thế kỷ XX, dẫn đến sự ra đời của
hệ thống các nước đi lên xã hội chủ nghĩa trên phạm vi toàn thế giới. Tuy nhiên,
đến khoảng ¾ thế kỷ sau, kể từ 1991 trở đi, trước sự tan rã của nhà nước Liên bang
cộng hịa xã hội chủ nghĩa Xơ viết và các nước xã hội chủ nghĩa ở Đơng Âu, nó đã
đi vào thoái trào, tạo nên một cuộc khủng hoảng và tác động sâu sắc toàn diện đến
phong trào.
Kể từ 1991 đến nay, cùng với những biến động chung của lịch sử nhân loại, phong
trào cộng sản và công nhân quốc tế đã có hình thức tồn tại và phát triển mới. Đây
chính là phạm vi nội dung bước đầu tìm hiểu của bài tiểu luận này.
II. NỘI DUNG:
2.1. Bối cảnh tác động đến phong trào cộng sản và công nhân quốc tế hiện
nay:
2.1.1. Tính hai mặt của tồn cầu hóa:
Tồn cầu hóa (globalization) là một khái niệm mới xuất hiện vào những năm 70
của thế kỷ XX, nhằm nói đến q trình khơng ngừng gia tăng các mối quan hệ, hợp
tác, liên kết xuyên quốc gia, khu vực và quốc tế. Điều này đã được Mác diễn đạt
trong “Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản” viết năm 1848 và một số tác phẩm khác


thông qua các thuật ngữ như "sự phụ thuộc phổ biến của các dân tộc", "tính chất
thế giới", "thị trường thế giới", "tự do mậu dịch"…
Cũng như các quá trình lịch sử khác, tồn cầu hóa mang tính hai mặt rõ nét. Mặt
tích cực, nó tạo cơ hội tiến tới một “thế giới phẳng”, cơng bằng và nhân bản hơn,
xóa mờ đi các đường biên giới ngăn cách giữa người với người, cả về vật chất lẫn
tinh thần. Ngược lại, về mặt tiêu cực (mặt trái), nó có thể dẫn đến “tồn cầu hóa tư
bản chủ nghĩa”, sự bất bình đẳng càng bị khoét sâu hơn nữa, hoặc bị lợi dụng và

thao túng bởi thế lực của “kẻ mạnh” và chủ nghĩa bá quyền, v.v...
Tất cả đều tác động sâu sắc đến đời sống mọi mặt của nhân loại, trong đó có phong
trào cộng sản và cơng nhân quốc tế, đặc biệt là trong việc tập hợp lực lượng đứng
lên đấu tranh chống mặt trái của tồn cầu hóa (vốn do chủ nghĩa tư bản thao túng).
2.1.2. Sự lan truyền bão táp của cuộc cách mạng khoa học – công nghệ đương
đại:
Cuộc cách mạng khoa học – công nghệ đương đại đã phát triển như vũ bão kể từ
giữa thế kỷ XX đến nay, mang tính tích hợp rất cao và thể hiện chủ yếu trên các
lĩnh vực: Công nghệ thông tin, công nghệ sinh học, công nghệ vật liệu mới, cơng
nghệ năng lượng mới, cơng nghệ tự động hóa, công nghệ hải dương học, công
nghệ vũ trụ, công nghệ siêu vi mơ (nanotechnology)…
Nó đang từng năm từng tháng từng ngày làm thay đổi đời sống con người, làm
biến đổi lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất, làm thay đổi phương thức sống và
phương thức tư duy. Trong đó, có sự chuyển biến to lớn bên trong cơ cấu giai cấp
cơng nhân, với những người lao động trình độ cao ngày càng gia tăng nhanh chóng
trên tất cả các lĩnh vực, đồng thời làm thay đổi tận gốc rễ nền kinh tế - xã hội,
chuyển từ “văn minh công nghiệp” lên “văn minh hậu công nghiệp” hay “văn minh
trí tuệ”, hình thành nên một đội ngũ cơng nhân được đào tạo cơ bản và có trình độ


học vấn cao (“công nhân cổ cồn”, “công nhân cổ trắng”…). Nghĩa là, nó đã làm
biến đổi cả về lượng lẫn về chất trong đội ngũ giai cấp công nhân nói riêng và
người lao động nói chung, ảnh hưởng khơng nhỏ tới phong trào cộng sản và công
nhân quốc tế.
2.1.3. Sự phát triển của kinh tế tri thức:
Kinh tế tri thức (knowledge economy) là nền kinh tế lấy tri thức và sáng tạo kỹ
thuật mới làm cơ sở, lấy toàn cầu làm thị trường. Tri thức trở thành một bộ phận
quan trọng và quyết định trong thành phần của tư liệu sản xuất. Cùng với q trình
tồn cầu hóa và cách mạng khoa học – công nghệ đương đại, kinh tế tri thức đang
đóng vai trị quyết định trong việc tạo dựng diện mạo mới của nền văn minh nhân

loại kể từ cuối thế kỷ XX trở đi, với việc làm thay đổi chiều hướng và mơ hình
tăng trưởng kinh tế, làm biến dạng quan hệ sở hữu, thay đổi giá trị và chuẩn mực
xã hội, thay đổi đường lối và chiến lược phát triển của các quốc gia trên thế giới.
Trong nền kinh tế tri thức, những người lao động có trình độ cao chiếm áp đảo
tổng lao động toàn xã hội. Họ tập trung trong các ngành dịch vụ và công nghệ cao
thay cho các ngành nghề truyền thống. Họ cũng đi “làm thuê” nhưng đã khác về
chất so với những người “làm thuê” trước đây, vì họ dùng tri thức là chủ yếu chứ
không phải dùng cơ bắp là chủ yếu. Sản phẩm do họ làm ra được kết tinh bởi tri
thức tổng hợp cao hơn nhiều lần so với nguyên vật liệu và sức lực cơ bắp cộng lại.
Họ là những “cơng nhân trí thức” (cổ cồn, cổ trắng), có thu nhập cao. Nghành nghề
và lĩnh vực hoạt động, cùng vị trí và vai trị của họ trong xã hội cũng thay đổi theo
chiều hướng tích cực hơn, không chỉ được các tầng lớp giai cấp khác mà ngay cả
giai cấp tư sản thống trị cũng phải tơn trọng và lắng nghe tiếng nói của họ, quan
tâm hợp tác và chia sẻ lợi ích với họ…
Chính vì thế, giai cấp cơng nhân truyền thống ở những nước phát triển cao ngày
càng giảm mạnh về số lượng, trong khi nội dung và hình thức đấu tranh của “công


nhân trí thức” lại mềm dẻo và linh hoạt hơn, thậm chí một bộ phận đi đến thỏa hiệp
và đồng lợi ích với giới chủ.
2.1.4. Sự điều chỉnh, cải cách của chủ nghĩa tư bản toàn cầu:
Trước sự tàn phá và khủng hoảng kinh niên của nền kinh tế thị trường tự do tư bản
chủ nghĩa, trong quá trình vận động lịch sử của mình, về mặt chủ quan, chủ nghĩa
tư bản tất yếu có sự điều chỉnh để tồn tại và phát triển. Đặc biệt, về mặt khách
quan, đứng trước sự tồn tại song song mang tính chất phản chiếu của con đường đi
lên chủ nghĩa xã hội hiện thực, trong bối cảnh tồn cầu hóa và cách mạng khoa học
– nghệ đương đại diễn ra mạnh mẽ, buộc chủ nghĩa tư bản phải có những điều
chỉnh thích hợp, nhằm hạn chế sự đổ vỡ và cáo chung theo quy luật xã hội mà nó
khơng thể tránh khỏi sớm hay muộn.
Trong q trình điều chỉnh đó, nó đã củng cố được tính hợp lý mới của tồn tại,

đồng thời tìm thấy và bắt tay với “đồng minh” của mình là những người thỏa hiệp
mang tư tưởng đòi dân chủ và tiến bộ xã hội (vốn có nguồn gốc từ phong trào cộng
sản và cơng nhân) ở ngay trong lịng chủ nghĩa tư bản.
2.1.5. Trào lưu xã hội dân chủ:
Trào lưu này được Látxan (nhà tư tưởng Đức) khởi xướng lý luận và xây dựng
thành một phong trào hiện thực khởi đi từ nước Đức vào nửa cuối thế kỷ XIX, với
chủ trương tập hợp giai cấp công nhân đấu tranh chống chủ nghĩa tư bản thông qua
con đường nghị trường, địi dân chủ và bầu cử phổ thơng đầu phiếu. Nó đã từng lập
ra “Quốc tế cơng nhân xã hội chủ nghĩa” năm 1923.
Ngày nay, trào lưu dân chủ xã hội đã phát triển qua các giai đoạn lịch sử và hiện
thực hóa khát vọng của mình bằng việc thành lập hàng loạt các đảng dân chủ xã
hội ở nhiều nước trên thế giới, đặc biệt là ở châu Âu, nhằm tham chính và lãnh đạo
xã hội đi theo “con đường thứ ba” mà họ vạch ra.


Mặc dù đứng trên quan điểm đấu tranh cải lương và thỏa hiệp, nhưng nó cũng có
những ưu điểm nhất định. Trong bối cảnh chung của thời đại, trào lưu này đang có
sức thuyết phục, hiệu quả và là một hướng đi ngày càng thu hút sự quan tâm của
nhiều tầng lớp khác nhau trong xã hội, đặc biệt là ở các nước tư bản phát triển, ít
nhiều làm phân tán lực lượng cũng như sự chệch hướng và suy giảm mục tiêu đấu
tranh của một bộ phận công nhân và người lao động.
2.1.6. Cuộc khủng hoảng của mơ hình chủ nghĩa xã hội hiện thực:
Mơ hình chủ nghĩa xã hội hiện thực ra đời từ kết quả thành công của Cách mạng
Tháng Mười Nga, dựng lên nhà nước công nông đầu tiên trên thế giới vào năm
1917. Khoảng giữa thế kỷ XX, mơ hình này đã được xác lập ở nhiều nước và trở
thành một hệ thống thế giới, trở thành một cực cân bằng tạm thời với chủ nghĩa tư
bản cho đến đầu thập kỷ 80 của thế kỷ XX; biến phong trào cộng sản và công nhân
quốc tế trở thành nhân tố quyết định tiến trình đi lên của lịch sử nhân loại, nhất là
trong việc diệt họa phát xít, bảo vệ hịa bình, tạo điều kiện thuận lợi cho sự ra đời
của hơn 100 quốc gia độc lập…

Nhưng đến cuối tập kỷ 80 đầu thập kỷ 90 của thế kỷ XX, mơ hình chủ nghĩa xã hội
hiện thực lâm vào khủng hoảng sâu sắc và toàn diện, dẫn đến sự sụp đổ ở các nước
Đông Âu và Liên Xô. Phong trào cộng sản và công nhân quốc tế cũng đồng thời bị
khủng hoảng và thoái trào trên hầu hết các phương diện, cách mạng thế giới bị tấn
cơng từ nhiều phía. Nó khơng những làm tổn thất to lớn về cơ sở vật chất mà cả về
cơ sở tinh thần, gây tâm lý hoang mang và khủng hoảng niềm tin, ảnh hưởng đến
chính trị, tư tưởng, tổ chức và phương thức hoạt động của phong trào.
2.2. Thực trạng của phong trào cộng sản và công nhân quốc tế hiện nay:
Trước những tác động to lớn của tồn cầu hóa, cách mạng khoa học – cơng nghệ,
kinh tế tri thức, sự điều chỉnh của chủ nghĩa tư bản toàn cầu, trào lưu xã hội dân


chủ và cuộc khủng hoảng của mơ hình chủ nghĩa xã hội hiện thực như đã nêu trên,
phong trào cộng sản và công nhân quốc tế kể từ 1991 trở lại đây đang có dấu hiệu
phục hồi, tồn tại và phát triển trong điều kiện mới, phong phú về nội dung và đa
dạng về hình thức thể hiện. Tuy vẫn có những đặc điểm chung, nhưng về cơ bản,
đang có sự khác biệt lớn giữa phong trào ở các nước tư bản phát triển, các nước
đang phát triển và các nước xã hội chủ nghĩa còn lại sau khủng hoảng.
2.2.1. Một số đặc điểm chung:
Thứ nhất: Về cơ bản, phong trào cộng sản và công nhân quốc tế hiện nay đều dựa
trên nền tảng tư tưởng chung là chủ nghĩa Mác – Lênin. Đó tuyệt nhiên “khơng
phải là một trạng thái cần phải sáng tạo ra”, mà là “một phong trào hiện thực”;
“những điều kiện của phong trào ấy là kết quả của những tiền đề đang tồn tại”.
Thứ hai: Phong trào đang đứng trước những cơ hội và thách thức mới của thời đại,
đó là từ sự biến đổi về lượng dẫn đến biến đổi về chất của lực lượng sản xuất và
quan hệ sản xuất, kết cấu kinh tế - xã hội (trong đó có kết cấu giai cấp), thay đổi
phương thức sống và phương thức tư duy… trong bối cảnh tồn cầu hóa và cách
mạng khoa học – nghệ, sự phát triển của kinh tế tri thức, sự điều chỉnh và thích
nghi của chủ nghĩa tư bản, sự khủng hoảng của mơ hình chủ nghĩa xã hội hiện thực
và sự thỏa hiệp của một bộ phận đi theo “con đường thứ ba”.

Về cơ hội, thời đại đang tạo ra những tiền đề mới và đưa nhân loại dịch chuyển gần
hơn về phía chủ nghĩa xã hội. Về thách thức, thời đại cũng tạo ra sự biến đổi sâu
sắc trong đội ngũ công nhân và những người lao động), dẫn đến sự phân tán lực
lượng, lợi ích và có sự chênh lệch ngày càng lớn về trình độ, điều kiện sống ngay
bên trong giai cấp công nhân (ở mỗi nước và giữa các nước với nhau). Những cơ
hội và thách thức đó địi hỏi phong trào cộng sản và cơng nhân quốc tế hiện nay
phải có sự phối hợp trên quy mơ tồn cầu để tổng kết thực tiễn và phát triển lý luận
tương xứng.


Thứ ba: Phong trào đã có những bước phát triển mới về lý luận và linh hoạt, sáng
tạo trong hoạt động thực tiễn. Trước hết, đó là q trình nhận thức ngày càng đầy
đủ, đúng đắn và làm sáng tỏ hơn các vấn đề của thời đại, về quy luật phát triển của
xã hội loài người, cũng như quy luật vận động và phát triển của bản thân phong
trào. Đồng thời, có sự tìm tịi và hiện thực hóa con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở
các nước xã hội chủ nghĩa còn lại, bước đầu đạt được nhiều thành tựu quan trọng.
Bên cạnh đó, đã tìm ra những hình thức tập hợp lực lượng mới, với những phương
thức tổ chức và hoạt động mới trên cơ sở tận dụng cả những thành tựu lẫn hạn chế
của q trình tồn cầu hóa (đặc biệt là phong trào chống mặt trái của tồn cầu hóa)
và cách mạng khoa học – cơng nghệ đương đại (đặc biệt là mạng thơng tin tồn
cầu).
Thứ tư: Phong trào đang tự đổi mới để phục hồi và phát triển. Trước hết là sự đổi
mới trong tổ chức và hoạt động theo hướng linh hoạt, phù hợp với bối cảnh mới.
Tiếp theo, quan hệ các đảng cộng sản và công nhân trên thế giới (lực lượng lãnh
đạo, hạt nhân của phong trào) từng bước được khôi phục và củng cố; không ngừng
quan tâm mở rộng hợp tác, tăng cường phối hợp hành động và tập hợp lực lượng
trên tinh thần chủ nghĩa quốc tế của giai cấp công nhân. Các quan hệ được thiết lập
trên nhiều cấp độ (song phương, đa phương, khu vực và toàn cầu) và nhiều hình
thức (hợp tác, trao đổi, hội nghị, hội thảo, diễn đàn…). Trong đó, nguyên tắc quan
trọng nhất trong quan hệ giữa các Đảng Cộng sản và công nhân hiện nay là độc

lập, tự chủ, bình đẳng, khơng can thiệp vào cơng việc nội bộ của nhau, đồn kết
hợp tác vì lợi ích chung.
2.2.2. Phong trào cộng sản và cơng nhân ở khu vực Liên Xô (cũ) và Đông Âu:
Khu vực này vốn là cái nôi và từng là thành trì vững chắc của phong trào, nhưng
tiếc thay, đồng thời cũng là nơi phát sinh khủng hoảng, sụp đổ và chịu tổn thất
nặng nề nhất kể từ cuối thập niên 80 - đầu 90 của thế kỷ XX.


Ngày nay, các Đảng Cộng sản và công nhân đã từng bước hồi phục, đổi mới hoạt
động, củng cố cơ sở xã hội… Tại các cuộc bầu cử quốc hội và hội đồng địa
phương, nhiều đảng giành thắng lợi lớn, trở thành lực lượng đối lập mạnh như
Đảng Cộng sản Liên bang Nga, Đảng Cộng sản Séc và Mô-ra-va, một số đảng ở
vùng Trung Á, thậm chí có đảng liên tiếp giành được quyền đứng ra thành lập
chính phủ như Đảng Cộng sản Môn-đô-va…
Cũng cần thấy rằng, bên cạnh những bước củng cố và phát triển nhất định, các
Đảng Cộng sản và công nhân ở khu vực Liên Xô (cũ) và Đơng Âu vẫn cịn đứng
trước khơng ít khó khăn, hạn chế, chưa thoát ra khỏi khủng hoảng. Đường lối,
cương lĩnh của nhiều đảng còn chậm đổi mới, chưa chuyển kịp so với yêu cầu của
thời đại. Cơ sở xã hội của một số đảng bị thu hẹp mạnh. Tổ chức cơ sở đảng chỉ có
ở địa bàn cư trú, trong khi tại các khu vực sản xuất lại chưa được thành lập. Vấn đề
đoàn kết, hợp tác, phối hợp hoạt động giữa các đảng còn nhiều bất cập, thậm chí
tình trạng bất đồng, tranh giành ảnh hưởng đã làm giảm sức mạnh chung của các
lực lượng cộng sản và cánh tả.
2.2.3. Ở các nước đi lên xã hội chủ nghĩa còn lại:
Các nước đi lên chủ nghĩa xã hội còn lại sau khủng hoảng gồm: Trung Quốc, Việt
Nam, Cu Ba, Triều Tiên và Lào. Ở những nước này, Đảng cộng sản và cơng nhân
đóng vai trị cầm quyền, là lực lượng duy nhất lãnh đạo sự nghiệp cách mạng, xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Đảng cộng sản và cơng nhân cầm quyền
có cơ sở xã hội vững chắc, đội ngũ đảng viên không ngừng gia tăng cả về số lượng
và chất lượng, vị trí và vai trò của Đảng trên trường quốc tế ngày càng được nâng

cao, gắn liền với sự phát triển mạnh mẽ của Trung Quốc (dân số đứng đầu thế giới,
diện tích lớn thứ 3 thế giới, quy mơ nền kinh tế năm 2010 dự kiến đứng thứ 2 thế
giới - chỉ sau Mỹ) và Việt Nam, sự vươn lên vững chắc của Cu Ba, Triều Tiên và
Lào.


Thành tựu cải cách và đổi mới của các nước xã hội chủ nghĩa trong thời gian qua
đã chứng tỏ sức sống và khả năng tự đổi mới để đi lên chủ nghĩa xã hội là rất mãnh
liệt, với sự tìm tịi khai phá những “đặc trưng cơ bản về xã hội xã hội chủ nghĩa” ở
Việt Nam, con đường đi lên “chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc”… Tại Hội
thảo quốc tế "Phát triển và sáng tạo: Chủ nghĩa xã hội thế giới đầu thế kỷ XXI"
được tổ chức ở Bắc Kinh (Trung Quốc, 10/2004), học giả nhiều nước đánh giá con
đường đi lên chủ nghĩa xã hội thông qua kinh tế thị trường mà các nước xã hội chủ
nghĩa đang tiến hành đã làm cho các Đảng Cộng sản - công nhân và cả thế giới
phải chú ý. Tỷ trọng các nước xã hội chủ nghĩa hiện nay trong nền chính trị và kinh
tế quốc tế đã vượt xa thời kỳ Liên Xơ đầu thế kỷ XX.
Vì thế, có thể khẳng định chắc chắn rằng, những nước xã hội chủ nghĩa còn lại
đang trở thành chỗ dựa và thành trì mới của chủ nghĩa xã hội hiện thực trên thế
giới, có sự đóng góp to lớn và mang tính quyết định cả về mặt lý luận cũng như về
mặt thực tiễn cho phong trào cộng sản và công nhân quốc tế.
2.2.4. Phong trào cộng sản và công nhân ở các nước đang phát triển:
Tại khu vực các nước đang phát triển ở Á, Phi và Mỹ La-tinh, phong trào cộng sản
và công nhân tuy chịu ảnh hưởng nặng nề từ cuộc khủng hoảng của CNXH, song
tuyệt đại đa số các Đảng Cộng sản vẫn kiên cường đứng trụ, cố gắng tìm kiếm hình
thức hoạt động thích hợp.
Đặc biệt, nhiều đảng cộng sản và công nhân ở các nước đang phát triển hoặc là trở
thành những đảng đối lập lớn hoặc là trở thành những đảng cầm quyền, hoạt động
tích cực, có cơ sở xã hội và ảnh hưởng mạnh, ở các nước như: Mông Cổ, Ấn Độ,
Nê-pan, Xi-ry, Nam Phi, En Xan-va-đo, Guy-a-na, Bô-li-vi-a, U-ru-goay, Pa-raguay, Chi-lê, Đô-mi-ni-ca, Vê-nê-duê-la, Ê-cu-a-đo, Pê-ru, Bra-xin, Ác-hen-tina…

Nhìn chung, ở các nước đang phát triển, làn sóng cánh tả đang dâng lên mạnh mẽ ở
khu vực Mỹ Latinh, với chủ trương xây dựng “chủ nghĩa xã hội thế kỷ 21”.
2.2.5. Phong trào cộng sản và công nhân ở các nước tư bản phát triển:
Tại các nước tư bản phát triển, nơi trung tâm và chịu tác động mạnh nhất của q
trình tồn cầu hóa, cách mạng khoa học - công nghệ và kinh tế tri thức, đã có
những biến đổi to lớn về lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất, dẫn đến biến đổi
sâu sắc về cơ cấu giai cấp - xã hội. Bộ phận cơng nhân có trình độ học vấn, tri
thức, kỹ thuật cao đã và đang tăng nhanh ở các ngành nghề mới. Trong 30 nước
thuộc Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD), công nhân tri thức chiếm từ
60% - 70% tổng lực lượng lao động xã hội.
Hiện nay, trong so sánh tương quan lực lượng ở các nước tư bản phát triển, đang
tồn tại tình trạng bất lợi cho phong trào cơng nhân. Do đó, điểm nổi bật của phong
trào cộng sản và công nhân quốc tế ở các nước tư bản phát triển là đấu tranh đòi
dân chủ, cải thiện điều kiện sống và làm việc. Xác định đấu tranh cho tự do, dân
chủ là bước đệm dần dần xóa bỏ dân chủ tư sản, xây dựng dân chủ vơ sản, địi mở
rộng quyền cơng đồn được tham gia tổ chức lao động, kiểm soát việc thu nhận và
sa thải công nhân, tự do ngôn luận... đã làm cho chủ nghĩa tư bản phải nhượng bộ
từng bước. Điều quan trọng hơn là phong trào đấu tranh đó đã thu hút đông đảo
quần chúng lao động tham gia.
Cuộc đấu tranh giành dân chủ, công bằng xã hội ở các nước tư bản phát triển còn
gắn chặt với cuộc đấu tranh bảo vệ hịa bình, chống chạy đua vũ trang, bảo vệ môi
trường đã thu hút đông đảo quần chúng nhân dân tham gia. Các tổ chức xã hội,
đảng xã hội dân chủ, đảng xanh, đảng môi trường… đã hướng sự quan tâm đặc biệt
vào lĩnh vực này và đã trở thành đối thủ cạnh tranh với đảng cộng sản, nhất là
trong dịp các cuộc bầu cử.


Bằng con đường nghị viện, nhiều đảng cộng sản và công nhân đã giành được các
ghế nghị sĩ tại Thượng viện, Hạ viện ở Liên minh châu Âu, Pháp, Bồ Đào Nha, Hy

Lạp, Nhật Bản, I-ta-li-a, Tây Ban Nha, Đức, Thụy Điển, Đan Mạch, Thụy Sỹ, Áo,
v.v…
Đấu tranh chính trị, giành dân chủ của phong trào công nhân đã đưa đến một xu
hướng tất yếu là tăng cường liên minh giữa phong trào cơng nhân với các phong
trào chính trị xã hội tiến bộ khác trong một nỗ lực nhằm tạo sức mạnh tổng hợp
chống chủ nghĩa tư bản toàn cầu. Điểm đáng chú ý nữa là hình thành liên minh
giữa các đảng cộng sản công nhân với các đảng xã hội dân chủ, cánh tả. Tuy nhiên,
do tình trạng không thuần nhất về cơ cấu giai cấp - xã hội của các trào lưu này và
sự vận động phức tạp của chủ nghĩa tư bản hiện đại nên trong liên minh với họ,
đảng cộng sản và công nhân luôn có xu hướng phải đồng thời đấu tranh chống lại
những quan điểm, tư tưởng sai trái của họ, đặc biệt là phái hữu.
Các Đảng Cộng sản và công nhân ở các nước tư bản phát triển bày tỏ quan điểm
khá rõ ràng đối với q trình tồn cầu hóa và những tác động của nó. Điều này
được thể hiện trong các cương lĩnh, tun bố chính trị, chương trình hành động
cũng như văn kiện đại hội gần đây của nhiều đảng. Thừa nhận tồn cầu hóa là xu
thế khách quan, song về cơ bản, các đảng như Đảng Cộng sản Pháp, Đảng Cộng
sản Đức, Đảng Cộng sản Anh, Đảng Cộng sản Hy Lạp, Đảng Tiến bộ của nhân dân
lao động Síp... đều vạch rõ tính chất tư bản chủ nghĩa, tác động tiêu cực của tiến
trình tồn cầu hóa đối với người lao động, đặc biệt ở các nước nghèo, chậm phát
triển. Do đó, các đảng này đều xác định phải tích cực tham gia đấu tranh chống
mặt tiêu cực của tồn cầu hóa.
Nhìn chung, con đường chính trị, đấu tranh giành những quyền dân chủ của phong
trào công nhân như một tiền đề, điều kiện, một nội dung không tách rời nhiệm vụ
cách mạng xã hội chủ nghĩa là một hướng đấu tranh có tính thuyết phục, hiệu quả


cao và cũng là triển vọng của phong trào này trong những thập niên đầu của thế kỷ
XXI.
2.3. Triển vọng của phong trào cộng sản và công nhân quốc tế thời gian tới:
Theo các nhà nghiên cứu uy tín ở trong nước hiện nay, phong trào cộng sản và

công nhân quốc tuy đang từng bước phục hồi song vẫn chưa thốt khỏi khủng
hoảng, chưa có sự chấn hưng tương xứng trước những chuyển biến mang tính cách
mạng của thời đại.
Mặc dù vậy, nếu so sánh thực lực phong trào ở thập kỷ cuối cùng của thế kỷ XX
với thập kỷ đầu tiên của thế kỷ XXI, thì chúng ta thấy đã có bước phát triển vượt
bậc. Các nước xã hội chủ nghĩa cịn lại khơng những đã trụ vững mà còn tiến hành
cải cách và đổi mới, vươn lên mạnh mẽ, tạo sức sống mới cho mơ hình hiện thực đi
lên chủ nghĩa xã hội. Các đảng cộng sản ở Đông Âu và không gian hậu Xô viết bắt
đầu phục hồi ở những mức độ khác nhau. Các đảng cộng sản và công nhân ở các
nước tư bản phát triển tiếp tục được củng cố, tích cực hoạt động tham chính. Làn
sóng cánh tả ở các nước Mỹ Latinh dâng cao ào ạt như một tìm tịi và thử nghiệm
mới về mơ hình “chủ nghĩa xã hội thế kỷ XXI”…
Theo một thống kê chưa đầy đủ, hiện nay có 136 đảng Cộng sản và Công nhân
đang hoạt động ở 88 nước trên thế giới, gồm 70 đảng ở 34 nước châu Âu; 14 đảng
ở 13 nước châu Á và châu Đại Dương; 17 đảng ở 15 nước Trung Đông và châu
Phi; 35 đảng ở 26 nước châu Mỹ. Do nhiều nguyên nhân khác nhau, ở một số nước
có nhiều đảng cộng sản cùng tồn tại (Nga hiện có 13 đảng; Anh có 3 đảng; Ấn Độ
có 2 đảng…). Đặc biệt, hiện có 5 đảng cộng sản và cơng nhân đang trực tiếp lãnh
đạo sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa trên
quy mơ quốc gia, đó là Đảng Cộng sản Việt Nam, Đảng Cộng sản Trung Quốc,
Đảng Cộng sản Cu-ba, Đảng Lao động Triều Tiên và Đảng Nhân dân Cách mạng
Lào.


Ở giai đoạn hiện nay, các đảng trong phong trào cộng sản công nhân quốc tế đều
thừa nhận “các đặc điểm dân tộc” trong con đường đi lên chủ nghĩa xã hội và mơ
hình xây dựng chủ nghĩa xã hội ở các nước, thay vì tuyệt đối hóa mơ hình xô-viết
và con đường của Liên Xô như trước đây. Đồng thời thừa nhận việc sử dụng kinh
tế thị trường và hội nhập quốc tế để phát triển kinh tế - xã hội và xây dựng cơ sở
vật chất – kỹ thuật cho chủ nghĩa xã hội là yêu cầu khách quan, được quy định bởi

trình độ phát triển hiện nay của lực lượng sản xuất của xã hội loài người, là phương
hướng đúng đắn để các nước đi lên chủ nghĩa xã hội tự đổi mới và phát triển…
Các đảng cộng sản và công nhân trên thế giới hiện nay cũng từng bước tự đổi mới,
quan hệ với nhau trên ngun tắc tơn trọng và bình đẳng, khơng ngừng mở rộng và
tăng cường đoàn kết, hợp tác, trao đổi, chia sẻ cả về lý luận và thực tiễn; đồng thời
đẩy mạnh phối hợp hành động trên các lĩnh vực cùng quan tâm.
Xét một cách toàn diện, thời đại ngày nay đang đặt phong trào cộng sản và công
nhân quốc tế trước những cơ hội và thách thức chưa từng có, địi hỏi phải có sự
tổng kết thực tiễn và phát triển lý luận tương xứng, phản ánh kịp thời và sâu sắc
trước những biến đổi toàn diện của đời sống nhân loại trên tất cả các lĩnh vực, dưới
tác động của tồn cầu hóa, cách mạng khoa học – cơng nghệ và kinh tế tri thức,
cùng quá trình tự thân điều chỉnh theo hướng có lợi cho mình của chủ nghĩa tư bản
toàn cầu.
Một lần nữa Mác đã trao niềm tin cho chúng ta bằng nền tảng tư tưởng khoa học
và cách mạng, rằng “Đối với chúng ta, chủ nghĩa cộng sản không phải là một trạng
thái cần phải sáng tạo ra, không phải là một lý tưởng mà hiện thực phải khuôn
theo. Chúng ta gọi chủ nghĩa cộng sản là một phong trào hiện thực, nó xóa bỏ trạng
thái hiện nay. Những điều kiện của phong trào ấy là kết quả của những tiền đề
đang tồn tại”.


Và Lênin cũng nói với chúng ta rằng: “Tất cả các dân tộc sẽ đi đến chủ nghĩa xã
hội, đó là điều không tránh khỏi, nhưng tất cả các dân tộc đều tiến tới chủ nghĩa xã
hội không phải một cách hoàn toàn giống nhau, mỗi dân tộc sẽ đưa đặc điểm của
mình vào hình thức này hay hình thức khác của chế độ dân chủ, vào loại này hay
loại khác của chun chính vơ sản, vào nhịp độ này hay nhịp độ khác của việc cải
tạo xã hội chủ nghĩa đối với các mặt khác nhau của đời sống xã hội”.
III. KẾT LUẬN
Phong trào cộng sản và công nhân quốc tế hiện nay là kết quả vận động, phát triển
lâu dài, quanh co phức tạp, theo một “quá trình lịch sử - tự nhiên”. Lực lượng nòng

cốt của phong trào là giai cấp công nhân; hạt nhân lãnh đạo của phong trào là các
đảng cộng sản và công nhân dựa trên nền tảng lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin;
mục tiêu cuối cùng của phong trào là đấu tranh chống chủ nghĩa tư bản, xây dựng
chủ nghĩa xã hội, giải phóng giai cấp, giải phóng xã hội, giải phóng con người.
Năm 1991 là cột mốc đánh dấu sự sụp đổ hồn tồn mơ hình nhà nước của giai cấp
công nhân ở Đông Âu và Liên Xô (cũ), đẩy phong trào lên đến đỉnh cao của cuộc
khủng hoảng. Các nước đi lên chủ nghĩa xã hội từ chỗ tồn tại với tính cách là một
hệ thống thế giới, xác lập thế cân bằng với chủ nghĩa tư bản trên nhiều lĩnh vực,
dẫn đến đổ vỡ, chỉ còn lại 5 nước đang phát triển có trình độ thấp nhất so với tồn
bộ hệ thống trước đó.
Kể từ đó đến nay, thế giới chuyển biến nhanh chóng trước sự thắng thế tạm thời
của chủ nghĩa tư bản; q trình tồn cầu hóa lơi cuốn tất cả các quốc gia – dân tộc
vào xu thế hội nhập quốc tế; cuộc cách mạng khoa học – công nghệ mở ra nền kinh
tế tri thức; tồn tại xã hội và ý thức xã hội của nhân loại thay đổi to lớn, trong đó kết
cấu kinh tế, chính trị, xã hội, văn hóa… đã khác xa so với thời kỳ “chiến tranh
lạnh”, đang xuất hiện những yếu tố khách quan đòi hỏi phải cải cách lại toàn bộ hệ


thống – cấu trúc của thế giới đương đại vốn đã được xác lập từ nhiều thập kỷ qua
(bị chi phối bởi chủ nghĩa tư bản toàn cầu).
Đứng trước những thời cơ và thách thức mới, phong trào cộng sản và công nhân
quốc tế đang không ngừng tự đổi mới và phát triển, nỗ lực tìm tịi và khám phá
mới cả về lý luận lẫn thực tiễn, bước đầu đạt được nhiều thành tựu to lớn và có ý
nghĩa thời đại sâu sắc.
Các đảng đều nhấn mạnh yêu cầu cấp bách ở giai đoạn đấu tranh hiện nay là: Mở
rộng ảnh hưởng của mình trong tồn thể nhân dân lao động, nhất là đối với các tổ
chức thanh niên, công đồn; tăng cường hơn nữa tình đồn kết, hợp tác và phối
hợp hành động trên trường quốc tế; phối hợp tích cực hơn trong việc phát triển lý
luận về chủ nghĩa xã hội, nâng cao hiệu quả công tác lý luận, tổng kết thực tiễn và
rút kinh nghiệm, cùng nhau đề ra những quan điểm chung cho phong trào tiến lên.

“Ngọn đuốc” của phong trào đang ngày càng tỏa sáng ở các nước xã hội chủ nghĩa
còn lại. Ánh sáng cũng được duy trì và có dấu hiệu nổi lên ở nhiêu nơi trên thế
giới, đặc biệt là sự bừng lên ở khu vực Mỹ Latinh trong thập kỷ đầu của thế kỷ
XXI. Các nhà nghiên cứu cho rằng, triển vọng chung của phong trào sẽ tùy thuộc
rất nhiều vào sự phát triển của chủ nghĩa xã hội hiện thực, vào việc các nước xã hội
chủ nghĩa thể hiện được đến đâu bản chất nhân đạo và giải phóng của mình, cũng
như vào khả năng biết sử dụng các thành tựu văn minh nhân loại vì tự do, dân chủ,
cơng bằng và tiến bộ xã hội.
Đứng trên quan điểm duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác –
Lênin, một hệ thống lý luận mang bản chất khoa học và cách mạng, chúng ta hồn
tồn có cơ sở vững chắc để tin tưởng vào sự thắng lợi cuối cùng của phong trào.
Đó cũng chính là việc nhận thức đúng đắn quy luật khách quan của lịch sử, đúng
như lời nhắn nhủ của Mác: “Tương lai sẽ đến, tuy không nhanh như chúng ta mong
đợi”./.