Cơ sở lý luận của đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI)

Đề án môn học
Lời mở đầu
Sự nghiệp đổi mới ở nớc ta trong thời gian qua đã thu đợc những kết quả b-
ớc đầu quan trọng. Việt Nam không những đã vợt qua đợc sự khủng hoảng triền
miên trong thập kỷ 80 mà còn đạt đợc những thành tựu to lớn trong phát triển kinh
tế xã hội. Tổng sản phẩm trong nớc (GDP) tăng bình quân năm 6,94% (sau 15
năm đổi mới 1986-2000). Công nghiệp giữ nhịp độ tăng giá trị sản xuất bình quân
hàng năm 13,5%, lạm pháp đẩy lùi, đời sống đại bộ phận nhân dân đợc cải thiện
về mặt vật chất lẫn tinh thần.
Có đợc thành tựu kinh tế đáng ghi nhận này, là nhờ phần đóng góp lớn của
đầu t trực tiếp nớc ngoài (FDI). Tuy nhiên vào những năm trở lại đây, do ảnh hởng
của khủng hoảng tài chính tiền tệ đã xẩy ra ở một số nớc trong khu vực. Cộng với
mức độ cạnh tranh trong lĩnh vực thu hút vốn đầu t nớc ngoài ở các nớc nh Trung
Quốc, Indonesia, Thái Lan ...Đầu t trực tiếp nớc ngoài vào Việt Nam có phần giảm
thiểu về số lợng lẫn chất lợng. Do đó đã ảnh hởng không nhỏ đến việc phát triển
kinh tế xã hội.
Trớc tình hình đó, vấn đề chúng ta phải có sự nhìn nhận và đánh giá đúng
đắn về đầu t trực tiếp vào nớc ngoài trong thời gian qua, để thấy đợc những tác
động tích cực hay tiêu cực của đất nớc. Trên cơ sở đó đề ra hệ thống những giải
pháp cụ thể, kịp thời nhằm thúc đẩy thu hút đầu t trực tiếp nớc ngoài vào Việt
Nam trong những năm tới, góp phần thực hiện mục tiêu chiến lợc mà Đảng và Nhà
Nớc ta đã đề ra: Công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nớc, phấn đấu đến năm 2020 đ-
a Việt Nam trở thành một nớc phát triển.
Để nhận rõ hơn vấn đề này, em chọn nghiên cứu đề tài: Thực trạng huy động
vốn FDI vào Việt Nam trong thời gian qua.
Vì khả năng còn hạn chế bài viết không thể không tránh khỏi những thiếu
sót, em rất mong đợc sự góp ý của các thầy cô để bài viết này đợc hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn Thạc Sĩ Hoàng Thị Hải Yến đã giúp em hoàn thành đề
tài này.
1
Đề án môn học

Phần 1
Cơ sở lý luận của đầu t trực tiếp
nớc ngoài (FDI)
i. một số khái niệm chung
1. Khái niệm đầu t trực tiếp nớc ngoài
Đầu t trực tiếp nớc ngoài (FDI) là một loại hình thức di chuyển vốn quốc tế.
Trong đó ngời chủ sở hữu vốn đồng thời là ngời trực tiếp quản lý và điều hành
hoạt động sử dụng vốn.
Đầu t trực tiếp nớc ngoài đợc thể hiện dới ba hình thức chủ yếu:
Hợp đồng hợp tác kinh doanh.
Doanh nghiệp liên doanh.
Doanh nghiệp 100% vốn nớc ngoài.
2. Các hình thức đầu t trực tiếp nớc ngoài
2.1. Hợp đồng hợp tác kinh doanh
Hợp đồng hợp tác kinh doanh là văn bản ký kết giữa hai hoặc nhiều bên (gọi
là bên hợp danh) quy định rõ trách nhiệm và phân chia kết quả cho mỗi bên, để
tiến hành đầu t vào Việt Nam mà không lập thành một pháp nhân.
Hình thức đầu t này đã xuất hiện từ sớm ở Việt Nam nhng đáng tiếc cho đến
nay vẫn cha hoàn thiện đợc các quy định pháp lý cho hình thức này. Điều đó đã
gây không ít khó khăn cho việc giải thích, hớng dẫn và vận dụng vào thực tế ở
Việt Nam. Ví dụ nh có sự nhầm lẫn giữa hợp đồng hợp tác kinh doanh với các
dạng hợp đồng khác không thuộc phạm vi điều chỉnh của luật đầu t trực tiếp nớc
ngoài tại Việt Nam.(nh hợp đồng gia công sản phẩm, hợp đồng mau thiết bị trả
chậm vv...). Lợi dụng sơ hở này, mà một số nhà đầu t nớc ngoài đã trốn sự quản lý
của Nhà Nớc. Tuy vậy hợp đồng hợp tác kinh doanh là hình thức đầu t trực tiếp n-
ớc ngoài dễ thực hiện và có u thế lớn trong việc phối hợp sản phẩm .Các sản phẩm
kỹ thuật cao đòi hỏi có sự kết hợp thế mạnh của nhiều công ty của nhiều quốc gia
khác nhau. Đây cũng là xu hớng hợp tác sản xuất kinh doanh trong một tơng lai
gần xu hớng của sự phân công lao động chuyên môn hóa sản xuất trên phạm vi
quốc tế.

2.2. Doanh nghiệp liên doanh
Doanh nghiệp liên doanh là loại hình doanh nghiệp do hai hay nhiền bên nớc
ngoài hợp tác với nớc chủ nhà cùng góp vón, cùng kinh doanh, cùng hởng lợi
nhuận và chia sẻ rủi ro theo tỷ lệ vốn góp. Doanh nghiệp liên doanh đợc thành lập
theo hình thức công ty trách nhiệm hữu hạn có t cách pháp nhân theo pháp luật n-
ớc nhận đầu t. Đây là hình thức đầu t đợc các nhà đầu t nớc ngoài sử dụng nhiều
nhất trong thời gian qua chiếm 65% trong tổng ba hình thức đầu t (trong đó hình
thức hợp tác kinh doanh chiếm 17%, Doanh nghiệp 100% vốn đầu t nớc ngoài
chiếm 18%).
Thông qua hợp tác liên doanh với các đối tác Việt Nam, các nhà đầu t nớc
ngoài tranh thủ đợc sự hỗ trợ và những kinh nghiệm của các đối tác Việt Nam trên
thị trờng mà họ cha quen biết trong quá trình làm ăn của họ tại Việt Nam. Mặt
2
Đề án môn học
khác do môi trờng đầu t của Việt Nam còn nhiều bất chắc nên các nhà đầu t nớc
ngoài không muốn gánh chịu rủi ro mà muốn các đối tác Việt Nam cùng chia sẻ
với họ nếu có. Liên doanh với một đối tác ở bản địa, các nhà đầu nớc goài yên tâm
hơn trong kinh doanh vì họ đã có một ngời bạn đồng hành.
Những năm gần đây, xu hớng của các nhà đầu t nớc ngoài giảm sự quan tâm
đến hình thức này và các dự án 100% vốn đầu t trực tiếp nớc ngoài lại có xu hớng
tăng lên. Đó là do sau thời gian tiếp xúc với thị trờng Việt Nam, các nhà đầu t nớc
ngoài đã hiểu rõ hơn về luật pháp, chính sách và các quy định khác của Việt Nam.
Thậm chí họ còn hiểu rõ về phong tục tập quán và thói quen trong đó thói quen
tiêu dùng của ngời Việt Nam cũng nh cách thức kinh doanh của các doanh nghiệp
Việt Nam. Mặt khác khả năng tham gia liên doanh của các đối tác Việt Nam
ngày càng bị hạn chế bởi thiếu cán bộ giỏi, thiếu vốn đóng góp. Do vậy các nhà
đầu t nớc ngoài muốn đợc điều hành trong quản lý doanh nghiệp.
2.3. Doanh nghiệp 100% vốn nớc ngoài
Doanh nghiệp 100% vốn nớc ngoài là doanh nghiệp thuộc sở hữu của nhà
đầu t nớc ngoài (tổ chức hoặc cá nhân ngời nớc ngoài) do các nhà đầu t nớc ngoài

thành lập tại Việt Nam. Tự quản lý và tự chịu trách nhiệm về kết quả sản xuất
kinh doanh.Doanh nghiệp 100% vốn đầu t nớc ngoài đợc thành lập theo hình thức
của công ty trách nhiệm hữu hạn có t cách pháp nhân
Các dự án đầu t trực tiếp nớc ngoài đợc thành lập theo hình thức 100% vốn n-
ớc ngoài.Thời gian đầu cha nhiều, những xu hớng gia tăng của các dự án đầu t
theo hình thức này ngày càng mạnh mẽ. Trong những năm gần đây vì hình thức
này có phần dễ thực hiện và thuận lợi cho họ.
Nhng bằng hình thức đầu t này về phía nớc nhận đàu t thờng chỉ nhận đợc cái lợi
trớc mắt, về lâu dài thì hình thức này còn có thể phải gánh chịu nhiều hậu quả khó
lờng.
3. Những nhân tố ảnh hởng tới thu hút vốn FDI
Sau nhiều lần nghiên cứu phân tích, đánh giá lợi hại (đợc, mất) của nớc
nhận đầu t và của ngời bỏ vốn đầu t. Hội đồng kinh tế Brazin- Mỹ đã rút ra đợc 12
nhân tố có ý nghĩa quyết định cho việc lựa chọn một vùng hay một nớc nào đó để
đầu t. 12 nhân tố này có thể đợc chia lại cho gọn nh sau:
3.1 Các yếu tố điều tiết vĩ mô
3.1.1 Các chính sách
Chính sách tiền tệ ổn định và mức độ rủi ro tiền tệ ở nớc tiếp nhận đầu t. Yếu
tố đầu tiên ở đây góp phần mở rộng hoạt động xuất khẩu của các nhà đầu t. Tỷ
giá đồng bản bị nâng cao hay bị hạ thấp đều bị ảnh hởng xấu tới hoạt độnh
xuất nhập khẩu.
Chính sách thơng nghiệp.Yếu tố này có ý nghĩa đặc biệt đối với vấn đề đầu t
trong lĩnh vực làm hàng xuất khẩu. Mức thuế quan cũng ảnh hởng tới giá hành
xuất khẩu. Hạn mức (quota) xuất nhập khẩu thấp và các hàng rào thơng mại
khác trong lĩnh vực xuất nhập khẩu cũng nh có thể không kích thích hấp dẫn
tới các nhà đầu t nớc ngoài. Chính yếu tố này làm phức tạp thêm cho thủ tục
xuất khẩu và bị xếp vào hàng rào xuất khẩu khác.
Chính sách thuế và u đãi. Chính sách u đãi thờng đợc áp dụng để thu hút các
nhà đầu t nớc ngoài.
3

Đề án môn học
Chính sách kinh tế vĩ mô. Chính sách này, mà ổn định thì sẽ góp phần tạo điều
kiện thuận lợi cho hoạt động của các nhà đầu t bản xứ lẫn nớc ngoài. Nếu
không có những biện pháp tích cực chống lạm pháp thì có thể các nhà đầu t
thích bỏ vốn vào nớc này. Nếu giá cả tăng nhanh ngoài dự kiến thì khó có thể
tiên định đợc của kết quả hoạt độnh kinh doanh.
3.1.2 Luật đầu t
Yếu tố này có thể làm hạn chế hay cản trở hoạt động của các công ty nớc ngoài
trên thị trờng bản địa. (Luật này thờng bảo vệ lợi ích của các nhà bản xứ). Nhiều
nớc mở cửa thu hút vốn đầu t nớc ngoài theo các điều kiện giống nh cho các nhà
đầu t bản xứ.
ở Việt Nam, luật khuyến kích đầu t nớc ngoài triển khai còn chậm và không đáp
ứng đợc sự mong mỏi bởi mức độ u đãi và khuyến khích còn hạn chế, cha nhất
quán.
3.1.3. Các yếu tố ảnh hởng khác
Yếu tố hàng đầu là đặc điểm của thị trờng bản địa (quy mô, dung lợng của thị
trờng sức mua của dân c bản xứ và khả năng mở rộng quy mô đầu t).
Đặc điểm của thị trờng nhân lực. Công nhân lao động là mối quan tâm hàng
đầu ở đây, đặc biệt đối với những nhà đầu t nớc ngoài muốn bỏ vốn vào các
lĩnh vực cần nhiều lao động, có khối lợng sản xuất lớn. Trình độ nghề nghiệp
và học vấn của các công nhân đầu đàn (có tiềm năng và triển vọng) có ý nghĩa
nhất định.
Khả năng hồi hơng vốn đầu t. Vốn và lợi nhuận đợc tự do qua biên giới (hồi h-
ơng) là tiền đề quan trọng để thu hút vốn đầu t nớc ngoài.ở một số nớc mang
ngoại tệ nớc ngoài phải xin giấy phép của ngân hàng trung ơng khá rờm rà.
Bảo vệ quyền sở hữu. Quyền này gồm cả quyền của ngời phát minh sáng chế,
quyền tác gỉa, kể cả nhãn hiệu hàng hóa và bí mật thơng nghiệp vv... Đây là
yếu tố đặc biệt có ý nghĩa lớn đối với những ngời muốn đầu t vào các ngành
hàm lợng khoa học cao và phát triển năng động (nh sản xuất máy tính, phơng
tiện liên lạcvv....) ở một số nớc, lĩnh vực này đợc kiểm tra, giám sát khá lỏng

lẻo, phổ biến là sử dụng không hợp pháp các công nghệ ấy của nớc ngoài.
Chính vì lý do này mà một số nớc bị các nhà đầu t loại khỏi danh sách các nớc
có khả năng nhận vốn đầu t.
Điều chỉnh hoạt động đầu t của các công ty đầu t nớc ngoài. Luật lệ cứng nhắc
cũng tăng chi phí của các công ty đầu t nớc ngoài. Các nhà đầu t rất thích có sự
tự do trong môi trờng hoạt động và do vậy họ rất quan tâm đến một đạo luật
mềm dẻo giểp cho họ ứng phó linh hoạt, có hiệu quả với những diễn biến của
thị trờng. Ví dụ có những nớc cấm sa thải công nhân là không phù hợp với lợi
ích của công ty nớc ngoài. Chính sách lãi suất ngân hàng và chính sách biệt đãi
đối với một số khu vực cũng có ý nghĩa đối với các nhà đầu t ở một số nớc.
ổn định chính trị ở nớc muốn nhận đầu t và trong khu vực này. Đây là yếu
không thể xem thờng mỗi khi bỏ vốn đầu t vì rủi ro chính trị có thể gây thiệt
hại lớn cho các nhà đầu t nớc ngoài.
Cơ sở hạ tầng phát triển. Nếu các yếu tố nói trên đều thuận lợi nhung chỉ một
khâu nào đó trong kết cấu hạ tầng (giao thông liên lạc, điện nớc) bị thiếu hay
bị yếu kém thì cũng ảnh hởng và làm giảm sự hấp hẫn của các nhà đầu t.
4
Đề án môn học
ii. ảnh hởng của đầu t trực tiếp nớc ngoài đối với nền
kinh tế (của nớc nhận đầu t)
1. Những ảnh hởng tích cực của FDI
1.1 . Là nguồn hỗ trợ cho phát triển
FDI là một trong những nguồn quan trọng để bù đắp sự thiếu hụt về vốn
ngoại tệ của các nớc nhận đầu t, đặc biệt là đối với các nớc kém phát triển.
Hầu hết các nớc kém phát triển đều rơi vào cái vòng luẩn quẩn
đó là: Thu nhập thấp dẫn đến tiết kiệm thấp, vì vậy đầu t thấp và rồi hậu quả thu
lại là thu nhập thấp. Tình trạng luẩn quẩn này chính là điểm nút khó khăn mà các
nớc này phải vợt qua để hội nhập vào quỹ đạo ta kinh tế hiện đại. Nhiều nớc lâm
vào tình trạng trì trệ của nghèo đói bởi lẽ không lựa chọn và tạo ra điểm đột phá
chính xác. Một mắt xích của vòng luẩn quẩn này.

Trở ngại lớn nhất để thực hiện điều đó đối với các nớc kém phát triển là vốn
đầu t và kỹ thuật. Vốn đầu t là cơ sở tạo ra công ăn việc làm trong nớc, đổi mới
công nghệ, kỹ thuật, tăng năng suất lao động vv...Từ đó tạo tiền đề tăng thu nhập,
tăng tích lũy cho sự phát triển của xã hội.
Tuy nhiên để tạo ra vốn cho nền kinh tế chỉ trông chờ vào vốn nội bộ thì hậu
quả khó tránh khỏi là sẽ tụt hậu trong sự phát triển chung của thế giới. Do đó vốn
nớc ngoài sẽ là một cú hích để góp ghần đột phá vào cái vòng luẩn quẩn đó.
Đặc biệt là FDI nguồn quan trọng để khắc phục tình trạng thiếu vốn mà không gây
nợ cho các nớc nhận đầu t. Không nh vốn vay nớc đầu t chỉ nhận một phần lợi
nhuận thích đáng khi công trình đầu t hoạt động có hiệu quả. Hơn nữa lợng vốn
này còn có lợi thế hơn nguồn vốn vay ở chỗ. Thời hạn trả nợ vốn vay thờng cố
định và đôi khi quá ngắn so với một số dự án đầu t, còn thời hạn vốn FDI thì linh
hoạt hơn.
Theo mô hình lý thuyết hai lỗ hổng của Cherery và Stront có hai cản trở
chính cho sự ta của một quốc gia đó là: Tiết kiệm không đủ đáp ứng cho nhu cầu
đầu t đợc gọi là lỗ hổng tiết kiệm.Và thu nhập của hoạt động xuất khẩu không
đáp ứng nhu cầu ngoại tệ cho hoạt động nhập khẩu đợc gọi là lỗ hổng thơng
mại.
Hầu hết các nớc kém phát triển, hai lỗ hổng trên rất lớn. Vì vậy FDI góp phần làm
tăng khả năng cạnh tranhvà mở rộng khả năng xuất khẩu của nớc nhận đầu t, thu
một phần lợi nhuận từ các công ty nớc ngoài, thu ngoại tệ từ các hoạt dộng dịch vụ
cho FDI.
1.2 . Chuyển giao công nghệ
Lợi ích quan trọng mà FDI mang lại đó là công nghệ khoa học hiện đại, kỹ sảo
chuyên môn, trình độ quản lý tiên tiến. Khi đầu t vào một nớc nào đó, chủ đầu t
không chỉ vào nớc đó vốn bằng tiền mà còn chuyển cả vốn hiện vật nh máy móc
thiết bị, nhuyên vật liệu....(hay còn gọi là cộng cứng) trí thức khoa hoạch bí quyết
quản lý, năng lực tiếp cận thị thờng ...(hay còn gọi là phần mềm.) Do vậy đứng về
lâu dài đây chính là lợi ích căn bản nhất đối với nớc nhận đầu t. FDI có thể thúc
đẩy phát triển các nghề mới, đặc biệt là những nghề đòi hỏi hàm lợng công nghệ

cao. Vì thế nó có tác dụng to lớn đối với quá trình công nghiệp hóa, dịch chuyển
cơ cấu kinh tế, ta nhanh của các nớc nhận đầu t. FDI đem lại kinh nghiệm quản lý,
kỹ năng kinh doanh và trình độ kỹ thuật cho các đối tác trong nớc nhận đầu t,
5
Đề án môn học
thông qua những chơng trình đào tạo và quá trình vừa học vừa làm. FDI còn mang
lại cho họ những kiến thức sản xuất phức tạp trong khi tiếp nhận công nghệ của
các nớc nhận đầu t. FDI còn thúc đẩy các nớc nhận đầu t phải cố gắng đào tạo
những kỹ s, những nhà quản lý có trình độ chuyên môn để tham gia vào các công
ty liên doanh với nớc ngoài.
Thực tiễn cho thấy, hầu hết các nớc thu hút FDI đã cải thiện đáng kể trình độ
kỹ thuật công nghệ của mình. Chẳng hạn nh đầu những năm 60 Hàn Quốc còn
kém về lắp ráp xe hơi, nhng nhờ chuyển nhận công nghệ Mỹ, Nhật, và các nớc
khác mà năm 1993 họ đã trở thành những nớc sản xuất ô tô lớn thứ 7 thế giới.
Trong điều kiện hiện nay, trên thế giới có nhiều công ty của nhiều quốc gia khác
nhau có nhu cầu đầu t ra nớc ngoài và thực hiện chuyển giao công ghệ cho nớc
nào tiếp nhận đầu t. Thì đây là cơ hội cho các nớc đang phát triển có thể tiếp thu
đợc các công nghệ thuận lợi nhất. Nhng không phải các nớc đang phát triển đợc
đi xe miễn phí mà họ phải trả một khoản học phí không nhỏ trong việc tiếp
nhận chuyển giao công nghệ này.
1.3 . Thúc đẩy tăng trởng kinh tế
Tranh thủ vốn và kỹ thuật của nớc ngoài, các nớc đang phát triển muốn thực
hiện mục tiêu quan trọng hàng đầu là đẩy mạnh ta kinh tế. Đây cũng là điểm nút
để các nớc đang phát triển khoát ra khỏi các vòng luẩn quẩn của sự đói nghèo.
Thực tiễn và kinh nghiệm của nhiều nớc cho thấy, các quốc gia nào thực hiện
chiến lợc kinh tế mở của với bên ngoài, biết tranh thủ và phát huy tác dụng của
các nhân tố bên ngoài biến nó thành những nhân tố bên trong thì quốc gia đó tạo
đợc tốc độ tăng cao.
Mức tăng trởng ở các nớc đang phát triển thờng do nhân tố tăng đầu t, nhờ đó
các nhân tố khác nh tổng số lao động đợc sử dụng, năng suất lao động cũng tăng

lên theo. Vì vậy có thể thông qua tỷ lệ đầu t trực tiếp nớc ngoài đối với ta kinh tế.
Rõ ràng hoạt động đầu t trực tiếp nớc ngoài đã góp phần tích cực thúc đẩy ta
kinh tế ở các nớc đang phát triển. Nó là tiền đề, là chỗ dựa để khai thác những
tiềm năng to lớn trong nớc nhằm phát triển nền kinh tế.
1.4 . Thúc đẩy quá trình dịch chuyển cơ cấu kinh tế
Yêu cầu dịch chuyển nền kinh tế không chỉ đòi hỏi của bản thân sự phát triển
nội tại nền kinh tế, mà còn là đòi hỏi của xu hứng quốc tế hóa đời sống kinh tế
đang diễn ra mạnh mẽ hiện nay.
Đầu t trực tiếp nớc ngoài là một trong bộ phận quan trọng của hoạt động kinh tế
đối ngoại. Thông qua các quốc gia sẽ tham gia ngày càng nhiều vào quá trình phân
công lao động quốc tế. Để hội nhập vào nền kinh tế giữa các nớc trên thế giới, đòi
hỏi mỗi quốc gia phải thay đổi cơ cấu kinh tế trong nớc cho phù hợp với sự phân
công lao dộng quốc tế. Sự dịch chuyển cơ cấu kinh tế của nớc phù hợp với trình
độ chung trên thế giới sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động đầu t nớc ngoài.
Ngợc lại, chính hoạt động đầu t lại góp phần thúc đẩy nhanh quá trình dịch chuyển
cơ cấu kinh tế. Bởi vì: Một là, thông qua hoạt động đầu t trực tiếp nớc ngoài đã
làm xuất hiện nhiều lĩnh vực và ngành kinh tế mới ở các nớc nhận đầu t. Hai là,
đầu t trực tiếp nớc ngoài giúp vào sự phát triển nhanh chóng trình độ kỹ thuật công
nghệ ở nhiều nghành kinh tế, góp phần thúc đẩy tăng năng suất lao động ở một số
ngành này và tăng tỷ phần của nó trong nền kinh tế. Ba là, một số ngành đợc kích
6
Đề án môn học
thích phát triển bởi đầu t trực tiếp nớc ngoài, nhng cũng có nhiều ngành bị mai
một đi, rồi đi đến chỗ bị xóa bỏ.
1.5 . Một số tác động khác
Ngoài những tác động trên đây, đầ t trực tiếp nớc ngoài còn có một số tác động
sau:
Đóng góp phần đáng kể vào nguồn thu ngân sách Nhà nớc thông qua việc nộp
thuế của các đơn vị đầu t và tiền thu t việc cho thuê đất ....
Đầu t trực tiếp nớc ngoài cũng đóng góp cải thiện cán cân quốc tế cho nớc tiếp

nhận đầu t. Bởi vì hầu hết các dự án đầu t trực tiếp nớc ngoài là sản xuất ra các sản
phẩm hớng vào xuất khẩu phần đóng góp của t bản nớc ngoài và việc phá triển
xuất khẩu là khá lớn trong nhiều nớc đang phát triển.Ví dụ nh Singapore
lên72,1%, Brazin là 37,2%, Mehico là 32,1%, Đài loan là 22,7%, Nam Hàn
24,7%, Agentina 24,9%. Cùng với việc tăng khả năng xuất khẩu hàng hóa, đầu t
trực tiếp nớc ngoài còn mở rộng thị trờng cả trong nớc và ngoài nớc. Đa số các dự
án đầu t trực tiếp nớc ngoài đều có phơng án bao tiêu sản phẩm. Đây gọi là hiên t-
ợng hai chiều đang trở nên khá phổ biến ở nhiều nớc đang phát triển hiện nay.
Về mặt xã hội, đầu t trục tiếp nớc ngoài đã tạo ra nhiều chỗ làm việc mới, thu hút
một khối lợng đáng kể ngời lao độngở nớc nhận đầu t vào làm việc tại các đơn vị
của đầu t nớc ngoài. Điều đó góp phần đáng kể vào việc làm giảm bớt nạn thất
nghiệp vốn là một tình trạng nan giải của nhiều quốc gia. Đặc biệt là đối với các n-
ớc đang phát triển, nơi có lực lợng lao động rất phong phú nhng không có điều
kiện khai thác và sử dụng đợc. Thì đầu t trực tiếp nớc ngoài đớc coi là chìa khóa
quan trọng để giải quyết vấn đề trên đây. Vì đầu t trực tiếp nớc ngoài tạo ra đợc
các điều kiện về vốn và kỹ thuật, cho phép khai thác và sử dụng các tiềm năng về
lao động. ở một số nớc đang phát triển số ngời làm việc trong các xí nghiệp chi
nhánh nớc ngoài so với tổng ngời có việc làm đạt tỷ lệ tơng đối cao nh Singapore
54,6%, Brazin 23%, Mehico 21%. Mức trung bình ở nhiều nớc khác là 10%. ở
Việt Nam có khoảng trên100 nghìn ngời đang làm trong các doanh nghiệp có vốn
đầu t nớc ngoài. Đây là con số khá khiêm tốn.
Tuy nhiên sự đóng góp của FDI đối với việc làm trong nớc nhận đầu t thụ thuộc
rất nhiều vào chính sach và khả năng lỹ thuật của nớc đó.
2. Những ảnh hởng tiêu cực của đầu t trực tiếp nớc ngoài
2.1. Chuyển giao công nghệ
Khi nói về vấn đề chuyển giao kỹ thuật thông qua kênh đầu t trực tiếp nớc ngoài
ở phần trên,chểng ta đã đề cập đến một nguy cơ là nớc tiếp nhận đầu t sẽ nhận
nhiều kỹ thuật không thích hợp. Các công ty nớc ngoài thờng chuyển giao những
công nghệ kỹ thuật lạc hậu và máy móc thiết bị cũ. Điều này cũng có thể giải
thich là: Một là, dới sự tác động của cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật cho nên

máy móc công nghệ nhanh chóng trở thành lạc hậu. Vì vậy họ thờng chuyển giao
những máy móc đã lạc hậu cho các nớc nhận đầu t để đổi mới công nghệ, đổi mới
sản phẩm, nâng cao chát lợng của sản phẩm của chính nớc họ.Hai là, vào giai đoạn
đầu của sự phát triển, hầu hết các nớc đều sử dụng công nghệ, sự dụng lao
động.Tuy nhiên sau một thời gian phát triển giá của lao động sẽ tăng, kết quả là
giá thánhản phẩm cao. Vì vậy họ muốn thay đổi công nghệ bằng những công nghệ
7
Đề án môn học
có hàm lợng cao để hạ giá thành sản phẩm. Do vậy việc chuyển giao công nghệ
lạc hậu đã gây thiệt hại cho các nớc nhận đầu t nh là:
Rất khó tính đợc giá trị thực của những máy móc chuyển giao đó. Do đó nớc
đầu t thờng bị thiệt hại trong việc tính tỷ lệ góp trong các doanh nghiệp liên
doanh và hậu quả là bị thiệt hại trong việc chia lợi nhuận.
Gây tổn hại môi trờng sinh thái. Do các công ty nớc ngoài bị cỡng chế phải
bảovệ môi trờng theo các quy định rất chặt chẽ ở các nớc công nghiệp phát
triển, thông qua đầu t trực tiếp nớc ngoài họ muốn xuất khẩu môi trờng sang
các nớc mà biện pháp cỡng chế, luật bảo vệ môi trờng không hữu hiệu.
Chất lợng sản phẩm, chi phí sản xuất caovà do đó sản phẩm của các nớc nhận
đầu t khó có thể cạnh tranh trên thị trờng thế giới.
Thực tiễn cho thấy, tình hình chuyển giao công nghệ của các nớc công nghiệp
sang các nớc đang phát triển đang còn là vấn đề gay cấn.Ví dụ theo báo cáo của
ngân hàng phát triển Mỹ thì 70% thiệt bị của các nớc Mỹ La Tinh nhập khẩu từ
các nớc t bản phát triển là công nghệ lạc hậu.Cũng tơng tự, các trờng hợp chuyển
giao công nghệ ASEAN lúc đầu cha có kinh nghiệm kiểm tra nên đã bị nhiều thiệt
thòi.
Tuy nhiên, mặt trái này cũng một phần phụ thuộc vào chính sách công nghệ của
các nớc nhận đầu t. Chẳng hạn nh Mehico có 1800 nhà máy lắp ráp sản xuất của
các công ty xuyên gia của Mỹ. Mội số nhà máy này đợc chuyển sang Mehico để
tránh những quy định chặt chẽ về môi thờng ở Mỹ và lợi dụng những khe hở của
luật môi trờng ở Mehico.

2.2. Phụ thuộc về kinh tế đối với các nớc nhận đầu t
Đầu t trực tiếp nớc ngoài thờng đớc chủ yếu do các công ty xuyên quốc gia, đã
làm nảy sinh nỗi lo rằng các công ty này sẽ tăng sự phụ thuộc của nền kinh tế của
nớc nhận đầu t vào vốn, kỹ thuật và mạng lới tiêu thụ hàng hóa của các công ty
xuyên quóc gia. Đầu t trực tiếp nớc ngoài có đóng góp phần vốn bổ sung quan
trọng cho quá trình phát triển kinh tế và thực hiện chuyển giao công nghệ cho các
nớc nhận đầu t. Đồng thời cũng thông qua các công ty xuyên quốc gia là những
bên đối tác nơc ngoài để chúng ta có thể tiêu thụ hàng hóa vì các công ty này nắm
hầu hết các kênh tiêu thụ hàng hóa từ nớc này sang nớc khác. Vậy nếu càng dựa
nhiều vào đầu tuu trực tiếp nớc ngoài, thì sự phụ thuộc của nền kinh tế vào các n-
ớc công nghiệp phát triển càng lớn . Và nếu nền kinh tế dựa nhiều vào đầu t trực
tiếp nớc ngoài thì sự phát triển của nó chỉ là một phồn vinh giả tạo. Sự phồn vinh
có đợc bằng cái của ngời khác.
Nhng vấn đề này có xảy ra hay không còn phụ thuộc vào chính sách và khả năng
tiếp nhận kỹ thuật của từng nớc. Nếu nớc nào tranh thủ đợc vốn, kỹ thuật và có
ảnh hởng tích cực ban đầu của đầu t trực tiếp nớc ngoài mà nhanh chòng phát triển
công nghệ nội đại, tạo nguồn tích lũy trong nớc, đa dạng hóa thị trrờng tiêu thụ và
tiếp nhận kỹ thuật mới cũng nh đẩy mạnh nghiên cứu và triển khai trong nớc thì sẽ
đợc rất nhiều sự phụ thuộc của các công ty đa quốc gia.
2.3. Chi phí cho thu hểt FDI và sản xuất hàng hóa không thích hợp
Một là: Chi phí của việc thu hút FDI
Để thu hút FDI, các nớc đầu t phải áp dụng một số u đãi cho các nhà đầu t nh là
giảm thuế hoặc miễn thuế trong một thời gian khá dài cho phần lớn các dự án đầu
8
Đề án môn học
t nớc ngoài. Hoặc việc giảm tiền cho họ cho việc thuê đất, nhà xởng và một số các
dịch vụ trong nớc là rất thấp so với các nhà đầu t trong nớc. Hay trong một số lĩnh
vực họ đợc Nhà nớc bảo hộ thuế quan.... Và nh vậy đôi khi lợi ích của nhà đầu t có
thể vợt lợi ích mà nớc chủ nhà nhận đợc. Thế mà, các nhà đầu t còn tính giá cao
hơn mặt bằng quốc tế cho các yếu tố đầu vào. Các nhà đầu t thờng tính giá cao cho

các nguyên vật liệu,bán thành phẩm, máy móc thiết bị mà họ nhập vào để thực
hiện đầu t. Việc làm này mang lại nhiều lợi ích cho các nhà đầu t chẳng hạn nh
trốn đợc thuế, hoặc giấu đợc một số lợi nhuận thực tế mà họ kiếm đợc. Từ đó hạn
chế cạnh tranh của các nhà đầu t khác xâm nhập vào thị trờng. Ngợc lại, điều này
lại gây chi phí sản xuất cao ở nớc chủ nhà và nớc chủ nhà phải mua hàng hóa do
các nhà đầu t nớc ngoài sản xuất với giá cao hơn.
Tuy nhiên việc tính giá cao chỉ sảy ra khi nớc chủ nhà thiếu thông tin, trình độ
kiểm soát, trình độ quản lý, trình độ chuyên môn yếu, hoặc các chính sách của nớc
đó còn nhiều khe hở khiến cho các nhà đầu t có thể lợi dụng đợc.
Hai là: Sản xuất hàng hóa không thích hợp
Các nhà đầu t còn bị lên án là sản xuất và bán hàng hóa không thích hợp cho các
nớc kém phát triển, thậm chí đôi khi còn lại là những hàng hóa có hại cho khỏe
con ngời và gây ô nhiễm môi trờng. Ví dụ nh khuyến khích dùng thuốclá, thuốc
trừ sâu, nớc ngọt có ga thay thế nớc hoa quả tơi, chất tẩy thay thế xà phòng vv...
2.4.Những mặt trái khác
Trong một số các nhà đầu t không phải không có trờng hợp hoạt động tình báo,
gây rối an ninh chính trị. Thông qua nhiều thủ đoạn khác nhau theo kiểu diễn
biến hòa bình. Có thể nói rằng sự tấn công của các thế lực thù địch nhằm phá
hoại ổn định về chính trị của nớc nhận đầu t luôn diễn ra dới mọi hình thức tinh vi
và xảo quyệt. Trờng hợp chính phủ Xanvado Agiende ở Chile bị giật dây lật đổ
năm 1973 là một ví dụ về sự can thiệp của các công ty xuyên quốc gia ITT(công ty
viễn thông và điện tín quóc tế) và chính phủ Mỹ cam thiệp công việc nội bộ của
Chile.
Mặt khác, mục đích của các nhà đầu t là kiếm lời, nên họ chỉ đầu t vào những nơi
có lợi nhất. Vì vậy khi lợng vốn nớc ngoài đã làm tăng thêm sự mất cân đối giữa
các vùng,giữa nông thôn và thành thị. Sự mất cân đối này có thể gây ra mất ổn
định về chính trị. Hoặc FDI cũng có thẻ gây ảnh hởng xấu về mặt xã hội. Những
ngời dân bản xứ làm thuê cho các nhà đầu t có thể bị mua chuộc, biến chất, thay
đổi quan điểm, lối sống và nguy cơ hơn là họ có thể phản bội Tổ Quốc. Các tệ
nãnã hội cũng có thể tăng cờng với FDI nh mại dâm, nghiện hút....

Những mặt trái của FDI không có nghĩa là phủ nhận những lợi thế cơ bản
của nó mà chúng ta chỉ lu ý rằng không nên quá hy vọng vào FDI và cần phải có
những chính sách, những biện pháp kiểm soát hữu hiệu để phát huy những mặt
tích cực, hạn chế những mặt tiêu cực của FDI. Bởi vì mức độ thiệt hại của FDI gây
ra cho nớc chủ nhà nhiều hay ít lại phụ thuộc rất nhiều vào chính sách, năng lực,
trình độ quản lý, trình độ chuyên môn của nớc nhận đầu t.
Phần 2
9