Skkn kinh nghiệm sử dụng hiệu quả thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm trong dạy học ngữ văn ở trường thpt thạch thành 4

“Giải pháp sử dụng có hiệu quả thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm trong dạy học môn Ngữ văn
ở trường THPT”

1. Mở đầu:
1.1. Lý do chọn đề tài:
Như chúng ta đã biết, công việc dạy Ngữ văn hiện nay đang gặp rất
nhiều khó khăn. Đây là hiện tượng chung do nhiều nguyên nhân chủ quan,
khách quan mang lại. Một phần do bản thân giáo viên chưa thực sự thu hút được
học sinh “theo đuổi” môn học này và chưa đáp ứng được nhu cầu nhận thức,
thẩm mỹ ngày càng cao của người học cũng như của thời đại. Một phần do kỹ
năng khai thác thông tin, hiểu, cảm thụ tác phẩm của học sinh trong trường
THPT còn lúng túng. Xuất phát từ thực tế đó, bản thân tơi ln trăn trở, suy
nghĩ, tìm tịi phương pháp, hướng tiếp cận - khai thác tác phẩm để vận dụng
trong từng bài dạy cụ thể nhằm tháo gỡ cho riêng mình những khó khăn chung.
Một trong những vấn đề quan trọng là đổi mới phương pháp dạy học. Theo các
nhà giáo dục học, phương pháp dạy học phải được đổi mới theo hướng phát huy
tính tích cực, chủ động và sáng tạo của người học. Tinh thần của vấn đề này là
biến quá trình dạy học thành quá trình tự học, tự tìm hiểu khám phá và xây dựng
kiến thức của người học trên phương tiện dạy học với vai trò dẫn dắt khéo léo và
không thể thiếu của người dạy. Vậy làm thế nào để thực hiện được tinh thần đó?
Trong năm học 2011 -2012, Bộ Giáo dục và Đào tạo đặt ra nhiệm vụ của năm
học là nâng cao hiệu quả việc bảo quản và sử dụng thiết bị dạy học[2]. Thực
hiện tinh thần chung đó, bản thân tơi đã trăn trở, tìm tịi cho mình phương pháp
dạy học theo cách tiếp cận kiến tạo nhằm nâng cao chất lượng dạy và học[3].
Trong nhiều năm học qua, để làm phong phú thêm cho tiết dạy và cũng để thực
hiện nhiệm vụ trọng tâm của năm học là đổi mới phương pháp dạy học, bản thân
tơi đã khơng ngừng tìm tòi, sáng tạo để làm mới tiết dạy bằng các thiết bị dạy
học, đặc biệt là những đồ dùng dạy học tự làm, tự thiết kế nhằm khơi gợi hứng
thú, cảm xúc ở học sinh trong các tiết Ngữ văn. ...
Chính vì vậy, tơi mạnh dạn đề xuất phương pháp tuy không mới nhưng
phù hợp với đối tượng học sinh ở trường THPT Thạch Thành 4, khơi gợi được

xúc cảm và tạo được hứng thú cho các em trong mỗi giờ giảng văn, đó là “Giải
pháp sử dụng có hiệu quả thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm trong dạy học
mơn Ngữ văn ở trường THPT”.
1.2. Mục đích nghiên cứu:
Sử dụng thiết bị dạy học cịn phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động sáng
tạo, rèn luyện khả năng tự học cho học sinh.
Sử dụng thiết bị trong dạy học đã làm thay đổi nhận thức của giáo viên về
đổi mới phương pháp trong giảng dạy, kích thích sự húng thú học tập của học
Mai Thị Tuyết Nhung

Trường THPT Thạch Thành 4

skkn

1


“Giải pháp sử dụng có hiệu quả thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm trong dạy học môn Ngữ văn
ở trường THPT”

sinh, góp phần nâng cáo chất lương học tập cũng như tỉ lệ học sinh khá, giỏi bộ
môn.
Sử dụng thiết bị trong dạy học góp phần đổi mới phương pháp dạy học
Ngữ văn để nâng cao chất lượng dạy và học văn trong nhà trường hiện nay.
1.3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
1.3.1. Đối tượng
- Chương trình Ngữ văn 10, 11, 12 cơ bản
- Học sinh trường THPT Thạch Thành 4 năm học 2016 - 2017
1.3.2. Phạm vi nghiên cứu:
Sử dụng thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm trong dạy học Ngữ văn ở trường THPT

Thạch Thành 4.
1.4. Phương pháp nghiên cứu:
- Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lí thuyết.
- Phương pháp điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin.
2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm:
2.1. Cơ sở lý luận: Quan niệm về phương tiện, thiết bị dạy học 
     Phương tiện dạy học quan niệm theo nghĩa rộng bao gồm: sách; tranh, ảnh 
đồ dùng dạy học; thiết bị sử dụng trong quá trình dạy học. Phương tiện dạy học
Ngữ văn đề cập tới trong bài học này chủ yếu là tranh, ảnh trong SGK Ngữ văn
THPT.
 
  Phương tiện dạy học có thể có sẵn hoặc tự tạo (do giáo viên và học sinh
sáng tạo nên). Phương tiện dạy học có thể gắn với các thiết bị đơn giản, thông
thường  hoặc các thiết bị hiện đại trong quá trình sử dụng.
  
Phương tiện dạy học Ngữ văn gồm: tranh ảnh và một số đồ dùng dạy học.
So với các môn học khác tranh, ảnh và đồ dùng dạy học Ngữ văn có số lượng
khơng nhiều cũng khơng q phức tạp nhưng lại địi hỏi sự tinh tế  rất cao cả về
nội dung lẫn hình thức. Việc sử dụng các phương tiện dạy học Ngữ văn sao cho
có tác dụng tích cực cũng là điều khơng dễ dàng, cần sự chuẩn bị công phu mới
đem lại hiệu quả. Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ IX khẳng định: Phát triển
Giáo dục và đào tạo cùng với phát triển khoa học và công nghệ là quốc sách
hàng đầu, là nền tảng và động lực đẩy mạnh công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất
nước. Bởi vậy, yêu cầu đặt ra là phải không ngừng nâng cao chất lượng giáo dục
toàn diện, mà một trong những yếu tố để nâng cao chất lượng giáo dục là phải
đổi mới phương pháp dạy học. Để đạt được mục tiêu, Bộ Giáo dục và đào tạo đã
triển khai thành nhiều chủ đề cho nhiều năm học. Nhiệm vụ của năm học 20112012 là: nâng cao hiệu quả việc bảo quản và sử dụng thiết bị dạy học. Đổi mới
phương pháp dạy học hiệu quả thì thiết bị và đồ dùng dạy học trở thành một
Mai Thị Tuyết Nhung

Trường THPT Thạch Thành 4

skkn

2


“Giải pháp sử dụng có hiệu quả thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm trong dạy học môn Ngữ văn
ở trường THPT”

điều kiện khơng thể thiếu và có vai trị hết sức quan trọng. Vì thiết bị và đồ dùng
dạy học là những công cụ lao động của quá trình dạy học. Dựa trên những cơng
cụ lao động đó, giáo viên sẽ giúp cho học sinh khám phá, chiếm lĩnh tốt các kiến
thức của bài học. Để thực hiện tốt các phương pháp dạy học cần có sự hỗ trợ của
thiết bị dạy học với những hình thức khác nhau, tạo cho tiết học trở nên sinh
động, hấp dẫn. Chính thiết bị dạy học sẽ cung cấp nguồn thơng tin, tạo ra nhiều
khả năng để giáo viên trình bày nội dung bài học một cách sâu sắc và thuận
lợi[1].
2.2.Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm:
2.2.1. Kết quả khảo sát thực trạng:
Kết
quả
Lớp
(Sĩ số)
10A3
(48)
10A
(49)
11C1
(39)

11C3
(49)

Điểm trước khi áp dụng SKKN
Dưới 5
(%)
11
(22,9%)
14
(28,6%)
2
(5,1%)
5
(10,2%)

5-6
(%)
18
(37,5%)
16
(32,6%)
11
(28,2%)
14
(28,6%)

7-8
(%)
14
(29,2%)

15
(30,6%)
18
(46,2%)
25
(51%)

9 - 10
(%)
5
(10,4%)
4
(8,2%)
8
(20,5%)
5
(10,2%)

Hứng
thú (%)
65
60
75
70

Từ kết quả khảo sát, chúng ta nhận thấy, trong những năm trở lại đây,
theo xu thế của xã hội, đại bộ phận học sinh không học khối C, chỉ chạy theo
những môn khoa học tự nhiên để sau này dễ chọn ngành, trường, cơng ăn việc
làm. Vì vậy, học sinh trong trường THPT gần như không chú ý học môn Ngữ
văn, chỉ coi môn Ngữ văn như là một môn điều kiện. Từ những thực trạng trên,

khiến cho học sinh chán những giờ Văn dẫn đến những giờ dạy - học Ngữ văn tẻ
nhạt, nhàm chán, trôi qua một cách vô vị. Từ chỗ môn Ngữ văn là một môn
nghệ thuật, hướng học sinh tới “Chân - Thiện - Mĩ”, đã trở thành một môn học
bị coi nhẹ trong nhà trường. Đây là những lí do khiến cho giờ dạy học Ngữ văn
thực sự mất chất văn, khơng cịn bầu khơng khí văn chương như thuở xưa nữa.
Đặc biệt, chất lượng học sinh ở các lớp không đồng đều, số lượng học yếu kém
nhiều. Ý thức học tập phấn đấu vươn lên của các em chưa cao, chưa có sinh
phương pháp học hiệu quả: phần đông là học vẹt, hiểu vấn đề lơ mơ...
Mai Thị Tuyết Nhung

Trường THPT Thạch Thành 4

skkn

3


“Giải pháp sử dụng có hiệu quả thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm trong dạy học môn Ngữ văn
ở trường THPT”

2.2.2. Khó khăn gặp phải cần tìm cách khắc phục:
Thứ nhất, là một trường miền núi thời gian thành lập chưa lâu, cơ sở vật
chất còn thiếu thốn về nhiều mặt, cụ thể như cả trường chỉ có một phòng đa
năng, một máy chiếu hắt nhiều giáo viên muốn sử dụng phòng máy nhưng còn
hạn chế.
Thứ hai, một số giáo viên cịn ngại khó trong việc sử dụng thiết bị, đồ
dùng dạy học vào giảng dạy môn Ngữ văn.
Thứ ba, đối tượng học sinh đầu vào thấp, đa số các em đều bị hổng kiến
thức ở các cấp học dưới, chất lượng đạo đức thấp. Bởi vậy, ở các em:
- Khả năng ghi nhớ kiến thức chậm.

- Ý thức học tập cịn yếu chưa có điều kiện đầu tư thích đáng thời gian học ở
nhà.
- Hiểu biết về khoa học xã hội vận dụng vào thực tiễn còn yếu.
- Đa số học sinh chưa xác định đúng động cơ và mục đích học tập, chưa thể
hiện được ý thức phấn đấu vươn lên[1],[3].
Thực trạng trên đặt ra vấn đề: phải thay đổi cách dạy của người thầy cho
phù hợp với đối tượng học sinh để từng bước nâng dần chất lượng, rèn luyện
tinh thần làm việc tập thể, chủ động, tự tin trong hoạt động học tập của học sinh.
Năm học 2016 – 2017, tôi được phân công giảng dạy môn Ngữ văn ở một số
lớp bản thân tôi đã trăn trở nhiều, một mặt tôi động viên các em cố gắng, mặt
khác tơi tích cực đổi mới phương pháp giảng dạy tạo hứng thú cho các em trong
giờ văn như sử dụng Công nghệ thông tin, vận dụng các kĩ thuật dạy học tích
cực đặc biệt là sử dụng những thiết bị, đồ dùng dạy học tự thiết kế trong giờ
học... đã tạo được những chuyển biến tích cực về chất lượng của học sinh ở một
số lớp này.
Về ưu điểm, Thiết bị, đồ dùng dạy học tự thiết kế giúp:
- Giáo viên tiết kiệm được thời gian trên lớp.
- Giáo viên thực hiện đúng vai trò chỉ đạo, xây dựng môi trường học tập
thân thiện, chủ động hoàn thành tiết học.
- Giáo viên nắm phản hồi nhanh, giờ dạy sinh động tạo ấn tượng tốt với học
sinh.
- Giúp học sinh nắm kiến thức nhanh, nhớ lâu, chủ động, tích cực, hứng thú
làm việc ở lớp, ở nhà. Giúp Học sinh hiểu bạn, biết mình[1].
Hi vọng qua những giờ học hứng thú ấy sẽ là hành trang vững chắc để các
em mang theo bước vào cánh cổng của các trường Đại học trong tương lai
không xa.
Mai Thị Tuyết Nhung

Trường THPT Thạch Thành 4

skkn

4


“Giải pháp sử dụng có hiệu quả thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm trong dạy học môn Ngữ văn
ở trường THPT”

2.3. Giải pháp của đề tài:
Xuất phát từ cơ sở lí luận và thực trạng của vấn đề về dạy - học Ngữ văn
trong nhà trường như đã trình bày ở trên, bản thân tơi đã mạnh dạn sử dụng thiết
bị, đồ dùng dạy học tự thiết kế vào các giờ dạy Ngữ văn ở trường THPT Thạch
Thành 4. Để có được những giờ dạy - học Ngữ văn có hiệu quả, tơi thường phải
đầu tư thời gian, công sức cho việc sáng tạo những đồ dùng dạy học phù hợp.
Bởi thiết bị dạy học không chỉ là phương tiện của việc dạy mà còn là phương
tiện của việc học, thiết bị dạy học không chỉ minh họa kiến thức mà cịn là nơi
chứa đựng nguồn thơng tin học sinh phải khai thác để lĩnh hội kiến thức mới cho
bản thân, theo hướng học chủ động, tích cực, tự giác tìm tịi, phát hiện trong
thực tế[1]. Để thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ năm học, ngay từ đầu năm dưới
sự chỉ đạo của BGH, của tổ Văn - Thể dục Quốc phịng, nhóm Văn đã mạnh dạn
thực hiện các chuyên đề như sử dụng thiết bị có hiệu quả vào đổi mới phương
pháp dạy học phù hợp với đối tượng học sinh. Đặc biệt, trong năm học này tiếp
thu tinh thần đổi mới mỗi giáo viên môn Ngữ văn đã tự thiết kế, sáng tạo cho
bản thân những thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm phù hợp với từng tiết học, từng
bài, từng đối tượng học sinh. Cụ thể:
2.3.1. Giáo viên giảng dạy văn phải thấy được sự cần thiết của việc sử dụng
thiết bị, đồ dùng dạy học trong dạy học Ngữ văn.
Thiết bị, đồ dùng dạy học là những hình ảnh, dụng cụ, đồ vật phục vụ cho
việc dạy và học. Đây là công cụ hỗ trợ hiệu quả nhất trong tiết dạy, góp phần
làm cho tiết học trở nên sinh động, hấp dẫn. Thiết bị, đồ dùng dạy học của môn

Ngữ văn chủ yếu là tranh ảnh, các sơ đồ, các file âm thanh… đây là những hình
ảnh, dụng cụ trực quan để học sinh có thể khái quát hóa và cụ thể hóa cảm nhận
của bản thân. Bởi vì, văn học là một bộ môn khoa học của ngôn từ, trong tác
phẩm, các nhà thơ, nhà văn dùng ngôn từ để vẽ nên hình tượng vì thế những
hình ảnh minh họa, những tranh phong cảnh cụ thể sẽ giúp cho người học cảm
nhận được đầy đủ vẻ đẹp của phong cảnh cũng như vẻ đẹp của hình tượng. Nói
một cách dễ hiểu, sử dụng thiết bị, đồ dùng dạy học trong dạy học Ngữ văn là
điều kiện, là phương tiện để đổi mới phương pháp dạy học. Tuy nhiên, thực tế
hiện nay thiết bị, đồ dùng dạy học của môn Ngữ văn rất hạn chế[1]. Vì vậy, để
có phương tiện dạy học giáo viên cần thiết phải tự làm đồ dùng dạy học.
2.3.2. Giáo viên giảng dạy văn phải thấy tầm quan trọng và ý nghĩa của thiết bị,
đồ dùng dạy học tự làm trong các tiết dạy học Ngữ văn.
Thiết bị dạy học là công cụ hỗ trợ hiệu quả nhất trong tiết dạy, làm cho tiết
học trở nên sinh động, dễ hiểu. Lý thuyết được kết hợp với thực hành giúp cho
Mai Thị Tuyết Nhung

Trường THPT Thạch Thành 4

skkn

5


“Giải pháp sử dụng có hiệu quả thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm trong dạy học môn Ngữ văn
ở trường THPT”

học sinh nhớ kiến thức lâu và sâu hơn, giúp việc học trở nên nhẹ nhàng, hiệu
quả[1].
Người giáo viên đóng một vai trị hết sức quan trọng trong việc truyền đạt
tri thức cho học sinh. Để làm được điều này, địi hỏi người giáo viên phải có

chun mơn nghiệp vụ vững vàng, biết khai thác và sử dụng hiệu quả thiết bị
vào dạy học.
Người giáo viên phải xác định được đối tượng học sinh, phải biết sử dụng
thiết bị dạy học để làm cho tiết dạy trở nên sinh động, dễ hiểu. Lý thuyết được
kết hợp với thực hành giúp cho học sinh nhớ kiến thức lâu và sâu hơn... Từ đó,
phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh và kích thích làm
cho học sinh say mê và u thích mơn Ngữ văn.
Vì thế, tự làm đồ dùng dạy học không chỉ là trách nhiệm của người dạy mà
còn là niềm say mê, hạnh phúc của mỗi giáo viên. Hơn thế nữa, môn Văn có đặc
thù riêng, mỗi thiết bị dạy học tự làm phù hợp với nội dung của bài dạy còn là
một sáng tạo.
2.3.3. Giáo viên giảng dạy văn phải sử dụng thiết bị, đồ dùng dạy học theo bài
học, tiết học:
Chúng ta đều biết mỗi loại hình thiết bị, đồ dùng dạy học đều có ưu điểm
và nhược điểm nhất định, khơng thể có loại nào là đa năng, có thể sử dụng thay
thế cho tất cả các loại hình thiết bị dạy học khác. Muốn đạt được hiệu quả cao
trong dạy học, đặc biệt trong giảng dạy Ngữ văn, giáo viên phải biết kết hợp tốt,
vận dụng một cách hợp lý ưu điểm của từng loại, dùng ưu điểm đó để bổ sung
những khiếm khuyết của các loại hình thiết bị khác. Không chỉ thế giáo viên
trước khi lên lớp phải lựa chọn, sử dụng thiết bị, đồ dùng dạy học theo bài học,
tiết học cho phù hợp góp phần nâng cao hiệu quả của bài dạy, giúp khơi gợi
niềm đam mê, khả năng sáng tạo của học sinh. Ví dụ:
Khi dạy bài “Đàn ghi ta của Lorca” của Thanh Thảo, giáo viên có thể cùng
một lúc sử dụng được rất nhiều loại hình đồ dùng dạy học tự thiết kế hoặc có sẵn
như chân dung nhà thơ, hình ảnh, sơ đồ, bảng biểu, âm thanh[1], [4] ... Qua đó,
giúp học sinh hứng thú tìm hiểu bài, hiểu, cảm bài học một cách nhẹ nhàng
nhưng sâu sắc. Chẳng hạn:

Mai Thị Tuyết Nhung

Trường THPT Thạch Thành 4

skkn

6


“Giải pháp sử dụng có hiệu quả thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm trong dạy học môn Ngữ văn
ở trường THPT”

Chân dung và tiểu sử tác giả Thanh Thảo.

Sơ đồ tư duy bài “Đàn ghi ta của Lorca”
2.3.4. Giáo viên giảng dạy văn thấy được việc sử dụng thiết bị, đồ dùng dạy học
phải phù hợp với mục tiêu bài học và phát huy được vai trò tối ưu của nó.
Mai Thị Tuyết Nhung

Trường THPT Thạch Thành 4

skkn

7


“Giải pháp sử dụng có hiệu quả thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm trong dạy học môn Ngữ văn
ở trường THPT”

Giúp học sinh phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động sáng tạo, rèn luyện
thói quen và khả năng tự học, biết kết hợp lý thuyết với thực hành, có tinh thần
hợp tác.

Đồ dùng trực quan có nhiều loại: đồ dùng có sẵn hoặc tự thiết kế như chân
dung nhà văn, nhà thơ; hình ảnh; sơ đồ bảng biểu, âm thanh... Vì thế, khi sử
dụng giáo viên phải lựa chọn đồ dùng trực quan phù hợp với mục đích, u cầu
bài học, đi theo một trình tự nhất định thì mới đạt được hiệu quả bài dạy, thu hút
được sự chú ý của học sinh giúp các em hứng thú hơn trong mỗi giờ đọc hiểu
Ngữ văn[1], [2].
Giáo viên phải khéo léo đưa ra những câu hỏi vừa sức với học sinh, tránh
những câu hỏi thách đố để các em rơi vào thế bí điều đó chỉ làm mất thời gian
tiết dạy. Giáo viên phải biết kết hợp nhiều phương pháp khác nhau như miêu tả,
tường thuật, phân tích, hướng dẫn nhằm huy động tối đa kỹ năng làm việc của
học sinh: tai nghe, mắt thấy, biết phân tích, suy luận vấn đề.
2.3.5. Giáo viên giảng dạy văn phải chuẩn bị tiết dạy có sử dụng thiết bị, đồ
dùng dạy học tự thiết kế:
 
Để có một tiết dạy thành công, người giáo viên phải nghiên cứu kỹ nội
dung bài dạy. Khi có đủ tư liệu thì phải định hướng cơng việc: cần dạy những gì,
sử dụng phương pháp nào, cách thức dạy học ra sao, cần sử dụng đồ dùng cần
thiết nào, ước lượng thời gian tổ chức dạy học.
 
Ngoài việc soạn giáo án đầy đủ, xác định đúng mục tiêu bài học (bám sát
chuẩn kiến thức kỹ năng), giáo viên phải chuẩn bị mượn thiết bị hoặc chuẩn bị
thiết bị tự làm phục vụ cho bài dạy.
Ví dụ: Khi dạy bài “Chí Phèo”(tiết 1), giáo viên cần chuẩn bị đồ dùng dạy học
nhằm tiết kiệm thời gian, giúp học sinh hiểu bài một cách cụ thể, sinh động.

Hình ảnh minh họa 1

Mai Thị Tuyết Nhung

Trường THPT Thạch Thành 4

skkn

8


“Giải pháp sử dụng có hiệu quả thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm trong dạy học môn Ngữ văn
ở trường THPT”

Hình ảnh minh họa 2

Mai Thị Tuyết Nhung

Trường THPT Thạch Thành 4

skkn

9


“Giải pháp sử dụng có hiệu quả thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm trong dạy học môn Ngữ văn
ở trường THPT”

Hình ảnh minh họa 3
 
Đối với bài dạy có sử dụng giáo án điện tử, cần chuẩn bị kịch bản, tư liệu
(video, hình ảnh, bảng đồ..), cần chú ý đến phơng chữ, màu chữ, hiệu ứng thích
hợp, đơn giản, nhẹ nhàng tránh gây mất tập trung vào nội dung bài dạy. Nội
dung bài giảng điện tử cần cô đọng, súc tích (1 slide khơng nên có nhiều hình
hoặc nhiều chữ), những nội dung học sinh ghi bài cần có quy ước (có thể dùng

khung hoặc màu nền) phối hợp giữa phông nền và màu chữ phù hợp với nội
dung. Bài trình chiếu có hệ thống, dễ theo dõi, có cấu trúc rõ ràng, học sinh ghi
được bài.  
2.3.7. Hệ thống thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm trong mơn Ngữ văn:
Để có thể hồn thiện đồ dùng dạy học tự làm, giáo viên có thể sưu tầm
trên
sách, báo, tài liệu tham khảo, trên mạng Internet hoặc có thể vẽ… Đối với âm
thanh, giáo viên có thể sưu tầm, tìm kiếm, có thể tự ghi âm…Trong mấy năm
Mai Thị Tuyết Nhung

Trường THPT Thạch Thành 4

skkn

10


“Giải pháp sử dụng có hiệu quả thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm trong dạy học môn Ngữ văn
ở trường THPT”

học vừa qua, nhóm chun mơn mà đặc biệt là với sự nỗ lực cố gắng bản thân
tôi đã làm được một số đồ dùng dạy học như sau, có thể tạm phân thành mấy
nhóm đồ dùng sau:
* Nhóm tranh phong cảnh, hình ảnh minh họa như:
- Hình ảnh về sông Bạch Đằng và những chiến công trên sơng Bạch Đằng.
- Hình ảnh về bãi cát dài.
- Hình ảnh về cảnh đồng bằng Bắc Bộ.
- Hình ảnh về thiên nhiên thơn Vĩ, về Huế.
- Hình ảnh ga Cẩm Giàng Hải Dương, về con người phố huyện nghèo...
- Hình ảnh về Chí Phèo, Thị Nở.

- Hình ảnh về Huấn Cao và nghệ thuật thư pháp.
- Hình ảnh về khối vuông ru bich, về thảo nguyên, về hoa tử đinh hương, điệu
nhảy Flamenco...
- Hình ảnh và phong cảnh thiên nhiên hùng vĩ, trữ tình ở Sơng Đà
- Hình ảnh và phong cảnh thiên nhiên thơ mộng về sơng Hương.
- Hình ảnh về nạn đói năm 1945, về con người trong nạn đói.
- Hình ảnh về Tây Ngun, về con người Tây Nguyên....
Cách làm: đối với loại đồ dùng dạy học này giáo viên có thể sưu tầm trên các
loại tài liệu được in màu trên khổ giấy A0 cứng. Loại đồ dùng dạy học này dùng
để bổ sung kiến thức, cụ thể hóa những hình ảnh, những chi tiết được miêu tả
trong tác phẩm. Tác dụng là làm cho bài học sinh động, phát huy trí tưởng tượng
của học sinh.
Ví dụ: Khi dạy bài “Đàn ghi ta của Lorca” giáo viên có thể sử dụng những đồ
dùng, thiết bị tự làm phù hợp với bài học. Dưới đây là một số hình ảnh mang
tính chất minh họa mà tơi đã tự làm, sưu tầm sử dụng trong giờ dạy (ngoài ra, tơi
cịn cho học sinh nghe bài hát “Nếu tơi chết hãy chôn tôi với cây đàn Guitar”...)
[1],[4,5]

Mai Thị Tuyết Nhung

Trường THPT Thạch Thành 4

skkn

11


“Giải pháp sử dụng có hiệu quả thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm trong dạy học môn Ngữ văn
ở trường THPT”

Hình ảnh minh họa

Hình ảnh thánh đường Sagrađa và hoa tử đinh hương

Hình ảnh minh họa
* Nhóm chân dung và tiểu sử tác giả:
- Chân dung và tiểu sử nhà thơ Nguyễn Trãi
- Chân dung và tiểu sử nhà văn thơ Nguyễn Du
- Chân dung và tiểu sử nhà thơ Huy Cận
- Chân dung và tiểu sử nhà văn Nam Cao
- Chân dung và tiểu sử nhà thơ Thanh Thảo
- Chân dung và tiểu sử nhà văn Kim Lân.
Cách làm: Đây là sáng kiến thể hiện rõ đặc điểm ưu việt của nó trong dạy
học Ngữ văn THPT. Thiết bị này được mô tả như sau: trên cùng một trang giấy
có cả chân dung và tiểu sử của tác giả, in trên giấy cứng với diện tích 50cm x
70cm. Với loại đồ dùng dạy học này, giáo viên dùng trong phần tìm hiểu khái
quát, cụ thể là tìm hiểu tiểu sử của tác giả. Với diện tích phù hợp, giáo viên có
Mai Thị Tuyết Nhung

Trường THPT Thạch Thành 4

skkn

12


“Giải pháp sử dụng có hiệu quả thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm trong dạy học môn Ngữ văn
ở trường THPT”

thể treo lên ¼ phần bảng đầu tiên, thay cho phần ghi bảng, điều này sẽ giúp giáo

viên tiết kiệm được thời gian mà học sinh cũng dễ ghi những kiến thức trọng
tâm nhất về tác giả.
Ví dụ:
Khi dạy bài “Truyện Kiều” của Nguyễn Du (tiết 1), giáo viên có thể sử
dụng một số đồ dùng dạy học (Đồ dùng này được in hoặc vẽ trên tờ giấy A 0)
như [1], [4,5]:

Hình ảnh minh họa

Mai Thị Tuyết Nhung

Trường THPT Thạch Thành 4

skkn

13


“Giải pháp sử dụng có hiệu quả thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm trong dạy học môn Ngữ văn
ở trường THPT”

Hình ảnh minh họa

Hình ảnh minh họa

Mai Thị Tuyết Nhung

Trường THPT Thạch Thành 4

skkn

14


“Giải pháp sử dụng có hiệu quả thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm trong dạy học môn Ngữ văn
ở trường THPT”

Hình ảnh minh họa

Mai Thị Tuyết Nhung

Trường THPT Thạch Thành 4

skkn

15


“Giải pháp sử dụng có hiệu quả thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm trong dạy học môn Ngữ văn
ở trường THPT”

Hình ảnh minh họa
* Nhóm bảng biểu, sơ đồ tư duy:
Cách làm: giáo viên có thể sưu tầm trên các tài liệu, trên Internet ... có thể in
màu trên giấy A3 hoặc có thể vẽ lại trên giấy A0. Một số ví dụ minh họa: Khi dạy
bài “Người lái đị Sơng Đà” của Nguyễn Tn, giáo viên khái quát lại bài bằng
sơ đồ tư duy giúp học sinh nắm bài một cách sâu sắc hơn[1],[4,5]:

Hình ảnh minh họa

Mai Thị Tuyết Nhung

Trường THPT Thạch Thành 4

skkn

16


“Giải pháp sử dụng có hiệu quả thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm trong dạy học môn Ngữ văn
ở trường THPT”

Hình ảnh minh họa
Một số bảng biểu sử dụng trong phần tổng kết bài học giúp học sinh củng cố bài
vừa nắm được những ý cơ bản, vừa có thể phát huy khả năng sử dụng ngơn ngữ,
khả năng hiểu biết của mình để tự mình hồn thiện bài học. Cụ thể:

Hình ảnh minh họa

Hình ảnh minh họa
2.3.7. Kế hoạch sử dụng thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm của giáo viên:
Để sử dụng thiết bị, đồ dùng dạy học có hiệu quả và có đồ dùng để sử dụng,
ngay từ đầu năm học mỗi giáo viên phải xây dựng kế hoạch sử dụng thiết bị, đồ
dùng dạy học cho từng khối lớp mà mình tham gia giảng dạy.
Mai Thị Tuyết Nhung

Trường THPT Thạch Thành 4

skkn

17


“Giải pháp sử dụng có hiệu quả thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm trong dạy học môn Ngữ văn
ở trường THPT”

Trước hết, chúng ta cần xác định bài dạy có thể sử dụng thiết bị, đồ dùng dạy
học, sau đó giáo viên xác định loại đồ dùng có thể sử dụng trong giảng dạy bài
học đó.
Đồng thời, giáo viên phải xác định loại đồ dùng nào đã có sẵn, loại đồ dùng
nào phải tự làm và lên kế hoạch sử dụng cũng như kế hoạch làm đồ dùng.
KẾ HOẠCH SỬ DỤNG THIẾT BỊ, ĐỒ DÙNG DẠY HỌC CỦA GIÁO VIÊN.
Môn: Ngữ văn 11 (Một số tiết minh họa)
Tuần

Tiết

Tên bài dạy

Loại đồ dùng

2

6

4
6

13
21

10

37

11

41

23

80

24

82
83

25

85

- Chân dung tác giả Nguyễn Khuyến
- Cảnh mùa thu Bắc Bộ.
Bài ca ngất ngưởng
Chân dung tác giả Nguyễn Công Trứ
Văn tế nghĩa sĩ Cần Chân dung tác giả Nguyễn Đình
Giuộc
Chiểu.
Hình ảnh minh họa

Hai đứa trẻ
Chân dung tác giả Thạch Lam
Hình ảnh về ga Cẩm Giàng Hải
Dương.
Chữ người tử tù
Chân dung tác giả Nguyễn Tuân
Hình ảnh về nghệ thuật tư pháp.
Tràng giang
Chân dung tác giả Huy Cận
Hình ảnh về sông nước.
Đây thôn Vĩ Dạ
Chân dung tác giả Hàn Mặc Tử.
Hình ảnh phong cảnh thơn Vĩ, xứ
Huế.
Từ ấy
Chân dung tác giả Tố Hữu.

26

86

Lai tân

Chân dung tác giả Hồ Chí Minh
Văn bản thơ (chữ Hán)

27

91

Tơi u em

Chân dung tác giả A.Puskin.
Văn bản thơ
Hình ảnh về nước Nga.....

Câu cá mùa thu

Mai Thị Tuyết Nhung

Trường THPT Thạch Thành 4

skkn

18


“Giải pháp sử dụng có hiệu quả thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm trong dạy học môn Ngữ văn
ở trường THPT”

KẾ HOẠCH SỬ DỤNG THIẾT BỊ, ĐỒ DÙNG DẠY HỌC CỦA GIÁO VIÊN.
Môn: Ngữ văn 12 (Một số tiết minh họa)
Tuần

Tiết

Tên bài dạy

Loại đồ dùng

13

35 - 36

Sóng

14

38

Đàn ghi ta của
Lorca

16

44 - 45

17

47 - 48

Người lái đị sơng
Đà
Ai đã đặt tên cho
dịng sơng

22

60 - 61

Chân dung về tác giả Xuân Quỳnh
Hình ảnh về văn bản thơ, về biển
Đĩa ngâm thơ
Chân dung về tác giả Thanh Thảo.
Một số hình ảnh về văn bản thơ, về
hoa tử đinh hương, về đấu trường ....
Đĩa ngâm thơ, bài hát “Khi tôi
chết...”
Chân dung về tác giả Nguyễn Tn
Hình ảnh về sơng Đà.
Chân dung về tác giả Hồng Phủ
Ngọc Tường
Bài hát “Dịng sơng ai đã đặt tên?”
Hình ảnh về sơng Hương, về xứ Huế.
Chân dung về tác giả Kim Lân
Hỉnh ảnh về nạn đói năm 1945.

Vợ nhặt

2.3.8. Giáo viên giảng dạy văn phải có giải pháp thực hiện hiệu quả trong việc
sáng tạo thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm. Cụ thể như:
Giáo viên trong tổ cần phối kết hợp xây dựng kế hoạch sử dụng thiết bị,
đồ dùng dạy học trong năm học trong từng tiết học, từng bài học từ đó có thể
xác định rõ mục tiêu của từng bài.
Nhà trường mỗi năm nên phát động cuộc thi tự làm đồ dùng dạy học, có
khen thưởng những thiết bị, đồ dùng dạy học phù hợp, thiết thực với nội dung
chương trình học, với đối tượng học sinh.
Tổ chuyên môn tiến hành họp tổ bàn về vấn đề sử dụng thiết bị dạy học.
Thống kê bài nào cần thiết bị, thiết bị đó như thế nào. Sau đó phân cơng cá nhân
phụ trách việc làm và hồn thiện thiết bị đó. u cầu là thiết bị, đồ dùng dạy học

tự làm đó phải phù hợp với mục tiêu bài học và phải phát huy được vai trị tối ưu
của nó[1].
Mai Thị Tuyết Nhung

Trường THPT Thạch Thành 4

skkn

19


“Giải pháp sử dụng có hiệu quả thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm trong dạy học môn Ngữ văn
ở trường THPT”

Tổ chức dạy thực nghiệm với đồ dùng, thiết bị dạy học tự làm, sau đó giáo
viên trong tổ nhận xét, rút kinh nghiệm và nếu được sẽ đưa vào sử dụng chung
cho cả nhóm bộ mơn nhằm đánh thức niềm đam mê, hứng thú của học sinh đối
với môn Ngữ văn.
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đến chất lượng giáo dục:
2.4.1. Đối với học sinh:
Qua một thời gian ngắn sử dụng thiết bị và đồ dùng dạy học trong
môn Ngữ văn bản thân tôi nhận thấy hiệu quả của việc làm này là rất cần thiết,
cần phát huy hơn nữa trong các năm học tiếp theo.
Những tiết học có sử dụng thiết bị, đồ dụng dạy học giúp học sinh tích
cực, tự giác và chủ động hơn trong việc tiếp thu kiến thức. Đa số học sinh đã
vận dụng được lý thuyết vào thực hành, nhớ và khắc sâu hơn kiến thức. Cụ thể:
Kết
quả
Lớp
Sĩ số

10A3
(48)
10A4
(49)

11C1
(39)
11C3
(49)

Điểm sau khi áp dụng SKKN

Điểm trước khi áp dụng SKKN
Dưới 5
(%)

11
(22,9%)
14
(28,6)

5-6
(%)
18
(37,5%)
16
32,6

7-8
(%)

9-10
(%)

Hứng

thú
(%)

14
(29,2)
15
30,6

5
(10,4)
4
(8,2)

65
60

Dưới
5(%)

5-6
(%)

6
(12,5)

7-8(%)

14
(29,2)
8
13
16,3 26,5

14
(29,2)
19
(38,8)
18
(46,2)
29
(59,2)

2(5,1)

11(28,2)

18(46,2)

8(20,5)

75

0

5(10,2)

14(28,6)

25(51)

5(10,2)

70

0

8
20,5
12
(24,5)

9-10
(%)
14
(29,1)

Hứng
Thú
(%)

85

9
18,4

82

13
33,3
8

95

(16,3)

92

2.4.2. Đối với giáo viên:
Năm học vừa qua đã có 100% giáo viên trong tổ, nhóm chun mơn
đã đăng kí sử dụng thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm phù hợp với mục tiêu, yêu
cầu của bài dạy nhằm nâng cao chất lượng dạy và học.
Mặc dù còn gặp nhiều khó khăn nhưng nhiều giáo viên đã đầu tư
thời gian, công sức niềm đam mê cho việc sáng tạo những đồ dùng dạy học mới
phù hợp với từng tiết học. Điều đó thể hiện sự yêu nghề, tâm huyết với nghề,
khát khao tìm tịi, học hỏi để nâng cao hiệu quả cách dạy của giáo viên và cách
học của học sinh.
2.4.3. Đối với nhà trường:
Như vậy, trong năm học vừa qua, tổ Văn - Thể dục Quốc phòng đã có tổng
504 tiết sử dụng thiết bị dạy học, trong đó có 214 tiết sử dụng CNTT, 390 tiết sử
Mai Thị Tuyết Nhung

Trường THPT Thạch Thành 4

skkn

20


“Giải pháp sử dụng có hiệu quả thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm trong dạy học môn Ngữ văn
ở trường THPT”

dụng đồ dùng dạy học tự thiết kế. Với phương pháp sử dụng thiết bị, đồ dùng
dạy học trong các tiết học là phương pháp không mới nhưng đó là phương pháp
dạy học bằng cơng cụ, phương tiện nhằm hỗ trợ người thầy trong quá trình
truyền kiến thức giúp học sinh tích cực, chủ động, tự giác hơn. Qua những tiết
dạy có sử dụng thiết bị dạy học mang lại hiệu quả cao cụ thể như học sinh tích
cực hơn, giáo viên say mê, nhiệt huyết với nghề góp phần nâng cao chất lượng
dạy và học trong nhà trường.
3. Kết luận, kiến nghị:
3.1.Kết luận:
Tóm lại, qua một năm thử nghiệm bản thân tôi nhận thấy, muốn “dạy tốt,
học tốt” trong các giờ dạy trên lớp việc kết hợp sử dụng thiết bị, đồ dùng dạy
học tự làm là một yếu tố góp phần tạo nên thành cơng cho tiết học. Bởi vì, thiết
bị, đồ dùng dạy học là những hình ảnh trực quan sinh động giúp học sinh tiếp
thu bài tốt hơn, hứng thú hơn[1]. Sử dụng thiết bị, đồ dùng dạy học tự thiết kế
làm giảm nhẹ công việc của người giáo viên và giúp học sinh tiếp thu kiến thức
một cách thuận lợi, hiệu quả. Một bài dạy có được đồ dùng dạy học phù hợp,
người giáo viên phát huy hết năng lực sáng tạo của mình trong cơng tác giảng
dạy, làm cho hoạt động nhận thức của học sinh trở nên nhẹ nhàng hơn, hứng thú
hơn tạo cho học sinh những tình cảm tốt đẹp với môn học. Chúng ta biết, do đặc
điểm của quá trình nhận thức, mức độ tiếp thu kiến thức mới của học sinh tăng
dần theo các cấp độ của tri giác: nghe - thấy - làm được nên khi đưa đồ dùng dạy
học vào quá trình dạy học, giáo viên có điều kiện để nâng cao hiệu quả của q
trình tiếp thu, lĩnh hội kiến thức và hình thành kỹ năng, kỹ xảo cho học sinh.

Quan trọng hơn sử dụng thiết bị, đồ dùng dạy học trong quá trình dạy học
kết hợp với phương pháp hoạt động nhóm nhỏ học sinh được làm việc nhiều,
phát huy được tính sáng tạo, năng động, tự giác, tích cực, linh hoạt phù hợp với
quan điểm dạy học mới: lấy học sinh làm trung tâm; xây dựng ý thức tập thể,
trách nhiệm cộng đồng và xây dựng niềm tin về bản thân cho mỗi học sinh.
3.2. Đề xuất:
Từ thực tiễn cụ thể, chúng tôi nghĩ rằng, sự thành công trong công tác
giảng dạy ở bất cứ cấp học nào, môn học nào cũng cần có sự phối hợp của nhiều
yếu tố. Trong đó rất cần sự quan tâm tạo điều kiện của Sở Giáo dục và Đào tạo,
của nhà trường cùng sự nỗ lực của bản thân người dạy và người học. Trên cơ sở
đó, chúng tơi xin đưa ra một số kiến nghị sau:
Đối với Sở GD và ĐT: Tổ chức tập huấn cho giáo viên theo chuyên đề
giúp giáo viên giữa các trường có điều kiện trao đổi kinh nghiệm.
Mai Thị Tuyết Nhung

Trường THPT Thạch Thành 4

skkn

21


“Giải pháp sử dụng có hiệu quả thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm trong dạy học môn Ngữ văn
ở trường THPT”

Đối với nhà trường, tổ chuyên môn nên có nhiều cuộc hội thảo về các
chuyên đề văn học để bản thân mỗi GV được học hỏi, trao đổi những kinh
nghiệm góp phần nâng cao chất lượng dạy và học ở trường THPT Thạch Thành
Đối với cá nhân: cần tự nghiên cứu, tìm tịi đổi mới phương pháp dạy học
để mang lại hiệu quả cao trong các giờ dạy Ngữ văn.

Xác nhận của thủ
trưởng đơn vị

Thanh Hóa, ngày 5 tháng 6 năm 2017
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình
viết, khơng sao chép nội dung của người khác.
Người viết

Mai Thị Tuyết Nhung

Mai Thị Tuyết Nhung

Trường THPT Thạch Thành 4

skkn

22


“Giải pháp sử dụng có hiệu quả thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm trong dạy học môn Ngữ văn
ở trường THPT”

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ
TRƯỜNG THPT THẠCH THÀNH 4

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

“GIẢI PHÁP SỬ DỤNG CÓ HIỆU QUẢ THIẾT BỊ, ĐỒ DÙNG
DẠY HỌC TỰ LÀM TRONG DẠY HỌC NGỮ VĂN Ở

TRƯỜNG THPT”

Người thực hiện: Mai Thị Tuy ết Nhung
Chức vụ: Giáo viên
SKKN thuộc lĩnh vực: Ngữ văn

THANH HOÁ, NĂM 2017
MỤC LỤC
Mai Thị Tuyết Nhung

Trường THPT Thạch Thành 4

skkn

23


“Giải pháp sử dụng có hiệu quả thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm trong dạy học môn Ngữ văn
ở trường THPT”

1. Mở đầu.......................................................................................................1
1.1.

Lí do chọn đề tài:.............................................................................1

1.2.

Mục đích nghiên cứu:......................................................................1

1.3.

Đối tượng, phạm vi nghiên cứu:......................................................2

1.4.

Phương pháp nghiên cứu:................................................................2

2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm:..............................................................2
2.1.

Cơ sở lí luận:...................................................................................2

2.2.

Thực trạng vấn đề:...........................................................................3

2.3.

Giải pháp của đề tài:........................................................................4

2.3.1. Giải pháp 1:............................................................................... 4
2.3.2. Giải pháp 2:............................................................................... 5
2.3.3. Giải pháp 3:................................................................................5
2.3.4. Giải pháp 4:................................................................................7
2.3.5. Giải pháp 5:................................................................................7
2.3.6. Giải pháp 6:................................................................................9
2.3.7. Giải pháp 7:..............................................................................15
2.3.8. Giải pháp 8:..............................................................................17
2.4.

Hiệu quả của sáng kiến:.................................................................18

2.4.1. Đối với học sinh:......................................................................18
2.4.2. Đối với giáo viên:.....................................................................18
2.4.3. Đối với nhà trường:..................................................................18
3. Kết luận, kiến nghị: .................................................................................19

Mai Thị Tuyết Nhung

Trường THPT Thạch Thành 4

skkn

24


“Giải pháp sử dụng có hiệu quả thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm trong dạy học môn Ngữ văn
ở trường THPT”
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]. Nguồn internet:
- Thư viện bài giảng.
- Thư viện giáo án.
- Các nguồn khác...
[2]. Những vấn đề chung về đổi mới giáo dục THPT, Nxb Giáo dục.
[3]. Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên giáo viên THPT chu kỳ 3 (2004 - 2007)
[4]. Sách giáo khoa Ngữ văn 10 (Tập 1,2) cơ bản - Nhà xuất bản Giáo dục.
- Sách giáo khoa Ngữ văn 11(Tập 1,2) cơ bản – Nhà xuất bản Giáo dục.
- Sách giáo khoa Ngữ văn 12(Tập 1,2) cơ bản – Nhà xuất bản Giáo dục.
[5]. Chuẩn kiến thức môn Ngữ văn 10 cơ bản
Chuẩn kiến thức môn Ngữ văn 11 cơ bản

Chuẩn kiến thức môn Ngữ văn 12 cơ bản.

Mai Thị Tuyết Nhung

Trường THPT Thạch Thành 4

skkn

25