Báo mạng điện tử và Đạo đức nhà báo pot

Báo mạng điện tử và Đạo đức nhà báo
Báo mạng điện tử – kết quả của sự tích hợp giữa công nghệ, Internet và ưu thế của
các loại hình báo chí truyền thống đã tạo ra bước ngoặt, làm thay đổi cách truyền
tin và tiếp nhận thông tin, nhanh chóng trở thành kênh truyền thông được nhiều
người lựa chọn. Tuy nhiên, nhìn từ góc độ đạo đức nghề nghiệp, thông tin trên báo
mạng điện tử còn nhiều điều đáng bàn. Thời gian qua không ít tờ báo mạng điện tử
đã vi phạm nhiều khía cạnh của đạo đức nghề báo.
Trước hết là tình trạng sai phạm nối tiếp sai phạm. Báo mạng điện tử đưa thông tin
rất nhanh, nhiều khi phải chạy đua với thời gian. Nhanh thì dễ ẩu. Các loại hình
báo chí khác tránh xu hướng này bằng hàng rào các biên tập viên giỏi nghiệp vụ
và một quy trình duyệt bài chặt chẽ. Nhưng với báo mạng điện tử, trong nhiều tình
huống người phóng viên kiêm luôn vai trò biên tập viên, thậm chí thư ký tòa soạn:
anh ta viết bài và đưa thẳng lên mạng. Thêm nữa, dù đã phát hành, thông tin vẫn
có thể chỉnh sửa và sửa trên mạng (“online”). Vì vậy, đọc báo mạng điện tử, một
cảm giác không an tâm cứ hiện hữu trong lòng nhiều độc giả. “Nhỏ” là lỗi đánh
máy, ngữ pháp, chính tả… lớn là lỗi về ngữ nghĩa, nội dung… Đã và đang hình
thành một lối làm báo “mì ăn liền”, có tâm lý cẩu thả, dễ dãi, coi nhẹ tính chính
xác ở một bộ phận nhà báo mạng điện tử.
Tình trạng thông tin trên báo mạng điện tử nhiều nhưng trùng lặp do nạn “cắt –
dán” (“copy – paste”) ngày một tăng và tinh vi hơn. Đạo đức nghề nghiệp của nhà
báo và các văn bản luật, dưới luật về bản quyền đều yêu cầu khi nhà báo, cơ quan
báo chí sử dụng số liệu, thông tin, bài, ảnh của cá nhân, tổ chức khác phải ghi rõ
nguồn gốc, xuất xứ. Tuy nhiên, trên thực tế có thể dễ dàng phát hiện những trường
hợp nhà báo sao chép, sử dụng một phần hay toàn bộ tin, bài, ảnh của người khác,
báo khác mà không nêu nguồn. Điều này xảy ra khá phổ biến, thường xuyên và
nghiêm trọng trên các tờ báo mạng điện tử hoặc trang thông tin điện tử của các cơ
quan báo chí. Nhiều tờ báo dịch tin, bài tràn lan từ các báo nước ngoài mà không
ghi rõ tên tác giả và nguồn gốc của tác phẩm. Cũng nhiều khi ghi nguồn nhưng
kiểu như “theo báo A”, “theo báo B” hoặc ghi theo kiểu viết tắt như A, KP, FS,
VF… thì không một độc giả nào, thậm chí là phóng viên có thể kiểm chứng thông
tin hay tìm ra tờ báo gốc. Và thế là, nhà báo điềm nhiên cắt cúp, chỉnh sửa, biên

dịch lại bài của người khác, báo khác và biến chúng thành tin, bài của mình.
Điều này cũng xảy ra với tin, bài, ảnh trong nước, thể hiện sự yếu kém về chuyên
môn, hạn chế về đạo đức nghề nghiệp, không tôn trọng bản thân và công chúng
báo chí. Theo nhà báo Lê Nghiêm, ở các nước phát triển, vấn đề này được coi là
rất nghiêm trọng, có thể dẫn đến kiện tụng, gây thiệt hại rất lớn cho tờ báo vi
phạm. Cách đây mấy năm, một tờ báo ở Mỹ bị tờ Vietmercury kiện, phải bồi
thường khá nhiều tiền chỉ vì ăn cắp một câu trong bài viết của họ.
Thông tin sai không “thèm” cải chính cũng đang là một thực trạng đáng buồn
trong làng báo mạng điện tử. Trên thực tế, không ít tờ báo khi biết mình làm sai,
gây tổn hại đến uy tín, danh dự, lợi ích, sinh mạng của người khác nhưng cố tình
lờ đi, cố chấp, cửa quyền, không chịu thừa nhận còn tìm cách cãi “cùn” hoặc viện
lý do để trì hoãn việc cải chính, xin lỗi. Nhiều nhà báo cho mình cái quyền phán
xét người khác nhưng khi người khác nói lại thì “bỏ qua”, thậm chí tìm cách trả
thù. Khi đăng tin thì hoành tráng, “trống rong cờ mở” mọi người đều biết, mọi nhà
đều hay, đến khi sai thì coi như chuyện trong nhà “đóng cửa bảo nhau” làm cho
người bị hại, doanh nghiệp bị oan vẫn mang tiếng suốt đời. Các cá nhân, tổ chức
khi đã bị cơ quan báo chí đưa thông tin sai lên mặt báo thường phải chịu thua thiệt,
chờ được lời cải chính, xin lỗi của cơ quan báo chí thì uy tín của cá nhân, tổ chức
đã bị xâm hại nghiêm trọng, thậm chí là rất nghiêm trọng. Nhiều trường hợp
những thông tin sai do báo in đăng, các báo mạng điện tử và trang tin điện tử đăng
lại, nhưng khi báo in đăng cải chính thì hầu như các báo mạng điện tử và trang tin
điện tử lại không hề cải chính, thậm chí có những bài vẫn lưu trên mạng Internet.
Gần đây nhất, sự việc lùm xùm quanh câu chuyện clip “thiếu gia tỏ tình” đã cho
thấy sự hành xử “thiếu đàng hoàng” của các báo mạng điện tử. Khi cần, các báo
điềm nhiên sao chép thông tin (thậm chí là những thông tin chưa được kiểm
chứng), nhưng khi xảy ra sai sót thì tìm cách đùn đẩy, đổ lỗi cho nhau. Thứ trưởng
Bộ Thông tin và Truyền thông Đỗ Quý Doãn cho rằng “tình trạng báo chí sai
nhưng không xin lỗi, cải chính đàng hoàng đã và đang gây bức xúc lớn trong xã
hội”.
Đăng tải tràn lan thông tin giật gân, câu khách. Thời gian gần đây, nhiều tờ báo,

nhà báo mạng điện tử có xu hướng khai thác những chuyện nhảm nhí, thô tục,
“bới” chuyện đời tư éo le, giật gân, tô đậm mặt trái của xã hội… để câu khách một
cách rẻ tiền. Người ta nói trên báo mạng điện tử hiện nay có đủ loại thông tin đáp
ứng nhu cầu đa dạng của đủ loại người nhưng nhiều nhất, phong phú nhất là
những thông tin “lộ hàng”, “sốc, sex, sến”, những vụ giết người với những tình tiết
dã man đến rợn người. Cùng với đó là kiểu giật tít và đưa tin “bệnh hoạn” khi
nhân vật của câu chuyện là bất kỳ ai, không phân biệt già trẻ, giới tính, tuổi tác,
quốc tịch miễn có thể “câu view”… Xét trên các khía cạnh của đạo đức nghề
nghiệp, nhiều tờ báo mạng điện tử đã chẳng còn ngưỡng nào để vượt.
Sự trơ trẽn của một số nhà báo đã khiến sự chịu đựng của công chúng lên đến đỉnh
điểm. Nhà báo nổi danh nhờ viết những thông tin này, tờ báo tăng view cũng nhờ
đăng những thông tin này. Hiện tượng này không chỉ xuất hiện trên những trang
báo mạng điện tử mới ra đời mà cả những tờ báo mạng điện tử đã có chỗ đứng,
khẳng định được vị trí của mình trong lòng độc giả.
Không thể phủ nhận khi sống trong một xã hội với nhu cầu đa dạng thì những
thông tin giật gân, câu khách cũng đang làm thoả mãn một bộ phận bạn đọc. Theo
nhà báo lão thành Phan Quang, đấy cũng là một loại thông tin mà nhà báo cần đáp
ứng nhưng “nếu cứ viết mãi, gãi mãi thì không khéo lại trầy da, chảy máu thậm
chí là nhiễm trùng, gây biến chứng phức tạp”, hậu quả là làm giảm đi thiên chức
của nhà báo.