Công nghiệp hóa- hiện đại hóa trong điều kiện chuyển nền kinh tế nước ta sang nền kinh tế XHCN.doc

Phần I : Đặt vấn đề
Hiện nay trên thế giới sự phát triển của công nghệ thông tin công nghệ
chi thức đồng diễn ra với tốc độ chóng mặt, cuộc cách mạng đó đã đem đến
thành tựu to lớn cho nhiều nớc biết vận dụng vào hàng sản xuất, đa họ trở
thành nhiều cờng quốc phát triển trên thế giới hiện nay Việt Nam đang ở
trong thời kỳ quá độ lên CNXH, nền kinh tế vẫn ở trong trình độ thấp, chịu
ảnh hởng của nề kinh tế cửa hàng phong kiến kéo dài, nông nghiệp vẫn chủ
yếu là trồng lúa. Nền công nghiệp lạc hầu cha có thành tựu nào đóng góp
quan trọng cho nền kinh tế quốc dân. Muốn đa nền kinh tế đi lên để có thể
sánh ngang với các nớc trong khu vực Đông Nam á Thái bình dơng và để
trở thành con Rồng Kinh tế thì Công Nghiệp Hoá- Hiện Đại Hoá phải đợc
coi trọng, đánh giá đúng mức sự cần thiết của CNH- HĐH trong giai đoạn
hiện nay nớc ta mới có thể trở thành một nớc phát triển. Có thu nhập cao đời
sống nhân dân đợc nâng cao.
Chính tầm quan trọng của CNH- HĐH to lớn nh vậy đã thôi thúc em
tìm hiểu những vấn đề, quan điểm lý luận có liên quan đến quá trình tiến
hành cải cách trong việc chuyển nền kinh tế là lý do em chọn Công
Nghiệp Hoá - Hiện Đại Hoá trong điều kiện chuyển nền kinh tế nớc ta
sang kinh tế thị trờng định hớng Xã Hội Chủ Nghĩa" làm đề tài cho bài
viết của mình. Đây là một đề tài quan trọng hơn nữa lại tham gia bàn luận
những vấn đề to lớn của đất nớc. Trong khuông khổ hạn hẹp em không thể
trình bày kỹ càng mà chỉ đi sâu vào một số vấn đề quan trọng nên khó tránh
khỏi thiếu sót khi đánh giá, nhìn nhận vấn đề. Em chân thành mong đợc thầy
giáo bổ xung, phê bình để em nhìn thấy đợc thiếu sót của mình. Em xin chân
thành cảm ơn sự hớng dẫn tận tình của thầy giáo đã giúp em hiểu sâu sắc đề
tài và hoàn thành bài viết này.
1
Phạm trù CNH và thực chất của CNH
Chúng ta đã xem xét CNH trên khía cạnh vai trò và những quan điểm
về nó ở nớc ta. Nh vậy CNH là gì? Định nghĩa CNH đợc đa ra với sự việc
hiện nay ở nớc ta nh thế nào?

Với câu hỏi thứ nhất, từ trớc tới nay có rất nhiều câu trả lời đợc đa ra.
Nh vậy nên hiểu phạm trù này nh thế nào? Trớc hết xin trích ra một vài định
nghĩa đã có. Theo tác giả B. Mazlíh khi xem xét quá trình CNH ở Anh Ông
đã da ra hình thù công nghiệp hoá dới dạng tóm tắt một quá trình đợc
đánh dấu bằng một sự chuyển động từ một nền kinh tế chủ yếu là nông
nghiệp sang một nền kinh tế đợc gọi là công nghiệp.
Trong cuốn sách giáo khoa kinh tế chính trị của Liên Xô (cũ) đợc dịch
sang tiếng Việt Nam năm 1958 đã đa ra định nghĩa: Công nghiệp hoá Xã
Hội Chủ Nghĩa là phát triển công nghiệp trớc hết là công nghiệp nặng sự
phát triển ấy cần thiết cho sự tạo nền kinh tế quốc dân trên cơ sở kỹ thuật
tiên tiến. Nhng ở đây cần chú ý một là sự nghiệp CNH ở Liên Xô (cũ) trong
bối cảnh Lịch sử là nớc Xã Hội Chủ Nghĩa, họ phải tạo ra ccơ sở vật chất kỹ
thuật để có thể tồn tại và phát triển trong vòng vây của Chủ nghĩa t bản.
Chính vì vậy họ đã gắn công nghiệp hoá với quá trình xây dựng và phát triển
công nghiệp trớc hết là công nghiệp nặng.
Đặt công nghiệp hoá trong bối cảnh chung của Phát triển kinh tế với
nội dung cơ bản là phát triển cơ cấu kinh tế trên cơ sở công nghiệp hiện đại
nhằm đẩy mạnh nhịp độ phát triển đồng thời hớng vào việc thực hiện các
mục tiêu kinh tế xã hội. Tổ chức phát triển tốt công cuộc công nghiệp hoá -
hiện đại hoá mới có khả năng thự tế để quan tâm đầy đủ tới sự phát triển tự
do và toàn diện của nhân tố con ngời.
Công nghiệp hoá còn tạo vật chất, kỹ thuật cho việc củng cố tăng cờng
tiềm lực phát triển quốc phòng vững mạnh, có thể chúng ta mới có thể yên
tâm phát triển kinh tế và phát triển kinh tế mạnh thì có thể mới tạo ra cơ sở
vật chất kỹ thuật cho nền an ninh quốc phòng phát triển. Mạt khác CNH còn
2
tạo ra nhiều khả năng cho việc thực hiện tốt phân công và hợp tác quốc tế
khoa học công nghệ tăng cờng trọng lợng tiếng nói của ta trên diễn đàn quốc
tế. Trong giai đoạn hiện nay, tính quy luật của giá thành công nghiệp hiện
nay, tính quy luật của giá thành công nghiệp hoá càng đòi hỏi bức thiết đối

với nớc ta vì nguy cơ tụt hậu ngày càng xa với các nớc trên thế giới và trong
khu vực. Theo số liệu thu nhập năm 1983 thì GNP trên đầu ngời của Việt
Nam là 220 USD trên đầu ngời, trong khi đó Singapore là 19 092 USD/ đầu
ngời. Đài Loan là 11900 USD/ đầu ngời. Hàn Quốc là 844 USD/ đầu ngời,
Maláyia là 3713 USD / đầu ngời, Thái lan là 2130 USD / trên đầu ngời
Philipinlà 913 USD / đầu ngời, Inđônêsia là 830 USD / đầu ngời. Mức sống
220 USD / đầu ngời, các nớc Hàn Quốc, Đài Loan, philipin, Malaysia ...cũng
đã đat đợc từ mấy trục năm trớc đây. Về mặt trình độ CNH của nớc ta cũng
bị tụt hậu so với họ rất nhiều. Nguyên nhân là do năng xuất lao động của ta
thấp hơn họ nhiều lần. Nếu tính theo giá mua tơng đơng thì thu nhập bình
quân đầu ngời hàng năm của Vịêt Nam là 1023trong khi đó Inđonêsia là
2181, philipin là 2303, Thái Lan là 3985, Malaysia là 6140. Để tránh khỏi
tụt hậu xa hơn nữa, để phát triển nhanh hơn nữa trên con đờng đã chọn
chúng ta không còn cách nào khác là đẩy mạnh CNH- HĐH đất nứơc.
3
Phần ii : Giải Quyết vấn đề
Tính tất yếu của khách quan và những quan điểm của đảng và nhà nớc
về sự nghiệp CNH- HĐH
I.Tính tất yếu khách quan:
Lịch sử đã chứng minh quá trình cải tạo xã hội nhanh nhất, đó là CNH.
Trên thế giới CNH đã biến đổi nhiều nớc từ xã hội lạc hậu trở thành nớc văn
minh hiện đại, đứng vị trí hàng đầu thế giới. Trong xu hớng phát triển nh vũ
bão hiện nay của thế giới CNH ngày càng khẳng định vai trò quan trọng tất
yếu của nó, đặc biệt là đối với các nợc hiện nay đang trong tình trạng kém
phát triển thì con đờng cải tạo xã hội thông qua CNH là con đờng quy nhất
mang tính tất yếu khách quan đêt tự đa mình tự vợt qua danh giới nghèo đói,
tránh tụt hậu khá xa so với các nớc phát triển.
Thông qua CNH các nớc sẽ trang bị đợc cho mình có sở vật chất kỹ
thuật của nền Sản xuất mới hiện nay Trong đó cơ sở vật chất kỹ thuật của
nền sản xuất mới hiện đại có thể khái quát là nền đại công nghiệp cơ khí hoá

và hiện đại dựa trên trình độ khoa học, công nghệ ngày càng phát triển cao-
Cơ sở vật chất đó phải có cơ cấu kinh tế hợp lý, trình độ xã hội hoá và lao
động cao. Có đợc cái Cốt vật chất nh vậy các nứơc mới có đủ khả năng
sản xuất ra của cải vật chất rồi rào đáp ứng cho tieu dùng hiện đại mà còn có
khả năng tích luỹ lớn và chỉ có khi đó con ngời mới có điều kiện để quan
tâm đến các điều kiện khác thoả mãn nhu cầu toàn diện của mình.
ở nớc ta hiện nay quá trình xây dựng XHCN là quá trình cải tạo xã hội
đa đất nớc từ xã hội lạc hậu lên một xã hộ mới tốt đẹp hơn, chúng ta tiến
hành xây dựng xã hội chủ nghĩa trong điều kiện bỏ qua giai đoạn phát triển
t bản chủ nghĩa. Vì vậy rất cần nền tảng đại công nghiệp cơ khí. Trên phơng
tiẹn xem xét đó, nền kinh tế sản xuất của nớc ta là một nền sản xuất nhỏ kém
phát triển muốn xây dựng một xã hội mới toàn diện về nhiều mặt: Xây dựng
chế độ làm chủ tập thể, xây dựng nền sản xuất xã hội chủ nghĩa, nền văn hoá
mới và con ngời mới XHCN trớc tiên ta phải có đợc cái cốt vật chất cho xã
4
hội mới- đó là cơ sở vật chất, kỹ thuật của nền sản xuất mới hiện đại. Để làm
đợc điều này con đờng tất yếu khách quan nh đã khẳng định, đó là tiến hành
CNH- HĐH đất nớc bởi vì việc thực hiện hoàn thành tốt công cuộc công
nghiệp hoá hiện đại hoá có ý nghĩa và tác dụng to lớn về nhiều mặt:
CNH là một cuộc cách mạng về lực lợng sản xuất làm thay đổi căn bản
khoa học sản xuất tăng năng xuất lao động. CNH chính là thực hiện xã hội
về mặt Kinh tế với tốc độ cao, góp phần ổn định và ngày càng nâng cao đời
sống vật chất và văn hoá của mọi thành viên trong cộng đồng xã hội.
Trên cơ sở thực hiện đầy đủ và đúng đắn quá trình CNH sẽ giải quyết
tốt các nhiệm vụ đặt ra của sự phát triển Kinh tế đó là nâng cao vai trò kinh
tế của nhà nớc, nâng cao khả năng tích luỹ mở rộng sản xuất, phát triển
nhiều ngành mới, đáp ứng các nhu cầu việc làm của ngời lao động và các
mối quan hệ kinh tế giữa các ngành các vùng trong nớc và giữa các nớc đặt
ra.
Hơn nữa, nhân tố con ngời với t cách là chủ thể của nền sản xuất xã hội

đang trở thành trung tâm của nền kinh tế. Để phát huy đầy đủ vai trò của
mình, con ngời tất yếu phải là con ngời hiện đại, có trình độ khoa học kỹ
thuật cao, trên cơ sở thực hiện công nghiệp của liên hợp quốc (UNICO) đã đ-
a ra định nghĩa công nghiệp hoá là một quá trình phát triển kinh tế: trong
quá trình này một bộ phận ngày càng tăng của nguồn của cải quốc dân đợc
động viên để phát triển cơ cấu kinh tế và có một bộ phận luôn thay đổi để
sản xuất ra những t liệu sản xuất và hàng tiêu dùng có khả năng đảm bảo cho
toàn bộ nền kinh tế phát triển với nhịp độ cao, đảm bảo đạt tới sự tiến bộ về
kinh tế xã hội.
Cũng theo hớng đó, các tác giả cuốn Công nghiệp hoá và hiện đại hoá
ở Việt nam và các nớc trong khu vực đã đa ra định nghĩa công nghiệp hoá
là một quá trình lịch sử tất yếu nhằm tạo nên những chuyển biến căn bản về
kinh tế xã hội của đất nớc trên cơ sở khai thác có hiệu quả các nguồn lực và
lợi thế trong cả nớc, mở rộng quan hệ kinh tế quốc tế, xây dựng cơ cấu kinh
tế nhiều ngành với trình độ khoa học công nghệ ngày càng hiện đại.
5
Qua xem xét một vài định nghĩa đa ra có thể thấy tuỳ điều kiện cụ thể
mà góc quy mô đánh giá khác nhau. Mỗi nơi, mỗi quốc gia có định nghĩa
khác nhau về công nghiệp hoá-hiện đại hoá. Tuy vậy, định nghĩa công
nghiệp hoá cũng phải chỉ ra đợc cái cốt lõi của quá trình này Sự đổi mới,
chuyển từ kỹ thuật và công nghệ lạc hậu lên trình độ kỹ thuật và công nghệ
tiên tiến có năng suất và hiệu quả kinh tế cao.
Trớc đây, khi vận dụng một cách máy móc mô hình kinh tế của Liên
Xô (cũ) nên trong quá trình công nghiệp hoá chúng ta cũng xác định nội
dung của công nghiệp hoá là phát triển đại công nghiệp trớc hết là công
nghiệp nặng. Chẳng hạn nh một số định nghĩa về công nghiệp hoá là: Quá
trình xây dựng nền sản xuất cơ khí lớn trong tất cả các ngành của nền kinh tế
quốc dân và đặc biệt là công nghiệp nặng, dẫn tới sự tăng nhanh trình độ
trang bị kỹ thuật cho lao động và nâng cao năng suất lao động hoặc nh
Kinh tế chính trị cũ của trờng Đại học Kinh tế quốc dân các tác giả đã

định nghĩa: Công nghiệp hoá XHCN là quá trình xây dựng cơ sở vật chất
với kỹ thuật của CNXH: Xây dựng nền đại công nghiệp cơ khí hoá cỏ khả
năng cải tạo cả nông nghiệp và toàn bộ nền kinh tế quốc dân nhằm biến nớc
ta từ một nớc kinh tế chậm phát triển thành một nớc XHCN có cơ cấu công
nông hiẹn đại.
Định nghĩa nh thế về công nghiệp hoá đã phản ánh đợc cái cốt lõi của
quá trình này, tuy thế việc nhấn mạnh vai trò của công nghiệp nặng là không
phù hợp với điều kiện của nớc ta, thiếu sự phân tích khoa học. Chính t tởng
chỉ đạo này đã dẫn đến những hậu quả mà đặc biệt là thất bại trong sự
nghiệp công nghiệp hoá ở nớc ta từ năm 1960 (từ Đại hội Đảng lần thứ III).
Sau khi có sự biến động mạnh mẽ trong khối XHCN. Đó là sự xụp đổ
về mô hình kinh tế của một loạt các nớc trong khối XHCN, đặc biệt là sự tan
rã của liên bang cộng hoà Xô Viết (1990). Đảng và nhà nớc ta nhận ra những
sai lầm trong việc chỉ đạo định hớng xây dựng nền kinh tế và đã tiến hành
công cuộc đổi mới thu đợc nhiều thành tựu to lớn nh chúng ta đã biết. Theo
đã đổi mới t duy kinh tế đó, sự nghiệp công nghiệp hoá ở nớc ta cũng đợc
6
hiểu theo một cách khác trên nền tảng phân tích khoa học điều kiện cụ thể
của dất nớc và tiếp thu kinh nghiệm của các nớc trên thế giới và nhất là các
nớc trong khu vực. Định nghĩa mứi về công nghiệp hoá ở nớc ta đợc đa ra
trong nghị quyết Đại hội Đảng 7 khoá VII với nội dung nh sau: Công
nghiệp hoá là quá trình chuyển đổi căn bản toàn diện các hoạt động kinh tế
xã hội tự sử dụng một cách phổ biến sức lao động cùng với công nghệ, ph-
ơng tiện và phơng pháp tiên tiến, hiện đại dựa trên sự phát triển của công
nghiệp và tiến bộ khoa học kỹ thuật tạo ra năng suất lao động xã hội cao.
Đối với nớc ta đó là một quá trình thực hiện chiến lợc phát triển kinh tế-xã
hội nhằm cải biến một xã hội nông nghiệp lạc hậu thành một xã hội công
nghiệp gẵn với việc hình thành từng bớc quan hệ sản xuất tiến bộ ngày càng
thể hiện đầy đủ hơn bản chất u việt của chế độ mới.
Chúng ta xác định rằng định nghĩa này không phải là một định nghĩa

hoàn hảo, song nó đã chỉ ra đợc cái cốt lõi của quá trình công nghiệp hoá với
hiện đại hoá. Xác định đợc vai trò của công nghiệp hoá và khoa học công
nghệ trong quá trình này.
Khi xét đến định nghĩe công nghiệp hoá ở nớca ta thì đồng thời cũng
thấy đợc con đờng công nghiệp hoá gắn với hiện đại hoá là con đờng mà
Đảng ta đã chọn làm định hớng thực hiện cho sự nghiệp công nghiệp hoá đất
nớc. Từ sự phân tích dới đây ta sẽ thấy đợc sự lựa chọn trên là hoàn toàn phù
hợp với quy luật, với điều kiện hiện nay của đất nớc ta.
Theo định nghĩa trên, từ hiện đại hoá là làm cho một cái gì đó mang
tính chất của thời đại ngày nay. Vậy hiện đại hoá nền kinh tế quốc dân làm
cho kỹ thuật và công nghệ sản xuất đạt đợc trình độ tiên tiến của thời đại
hiện nay.
Trong lịch sử công nghiệp hoá trên thế giới có nhiều con đờng công
nghiệp hoá nhng thể hiện ở 2 con đờng chính đó là công nghiệp hoá cổ điển
và công nghiệp hoá gắn với hiện đại hoá. Con đờng công nghiệp hoá cổ điển
là quá trình công nghiệp hoá mà nhièu nớc trớc đây đã trải qua nh Anh,
Pháp, Mỹ, Nhật, Đức, Liên Xô(cũ),... thờng đó là những nớc đã có nền khoa
7
học công nghệ tiên tiến đơng thời. Do đó, những bớc tiến của công nghiệp
hoá thờng gắn với những sáng chế phát minh của chính nớc đó hay thời đại
đó. Vì vậy, quá trình công nghiệp hoá thờng kéo dài hàng 100 năm theo đã
phát triển của khoa học kỹ thuật, ở thời kỳ phôi thai cha thành một cuộc cách
mạng vũ bão nh ngày nay.
Ngày nay, đối với các nớc đi sau tình hình đang đổi khác, để giải quyết
một vấn đề trong công nghiệp hoá có rất nhiều giải pháp hay công nghệ để
săn sàng đem ra sử dụng. Tiến hành công nghiệp hoá theo hớng trận dụng lợi
thế nh đã nói của các nớc công nghiệp phát triển muộn chính là công nghiệp
hoá gắn liền với hiện đại hoá. Theo con đờng công nghiệp hoá gắn với hiện
đại hoá thì thời gian ngắn hơn rất nhiều so với con đờng công nghiệp hoá cổ
điển. có thể đơn cử ra đây vài con số làm dẫn chứng. Quá trình công nghiệp

hoá ở Anh đợc coi là bắt đầu từ năm 1780 và phải tới 58 năm sau đó thì thu
nhập bình quân đầu ngời mới tăng lên gấp đôi. ở Mỹ công nghiệp hoá bắt
đầu từ năm 1839 và để đạt đợc mức tăng thu nhập gấp đôi đã cần tời 47 năm.
Nớc Nhật bắt đầu công nghiệp hoá vào năm 1880 và đã rút ngắn đợc thời
gian tăng gấp đôi thu nhập xuống mức 34 năm. Các nớc đi sau điển hình cho
con đờng công nghiệp hoá găn với hiện đại hoá thì Nam Triều Tiên đạt kết
quả trên trong vòng 11 năm (1966-1977). Mới đây Trung Quốc đã rút ngắn
thời gian đó xuống còn 10 năm (1977-1987).
Kinh nghiệm thế giới là bài học thực tiễn cho Việt nam học tập. Nhng
điều chủ yếu việc tiến hàh công nghiệp hoá gắn với hiện đại hoá ở nớc ta là
phù hợp với những yêu cầu đang dặt ra cho quá trình này nh: Triệt để khai
thác lợi thế của các nớc phát triển muộn về công nghiệp. Xu thế Quốc tế hoá
sản xuất và đời sống nhanh chóng vợt qua đợc nghèo, rút ngắn khoảng cách
tụt hậu của nớc ta so với các nớc công nghiệp phát triển trong khu vực cũng
nh trên thế giới. Con đờng đã chọn mở hớng đi cho chúng ta tiến tới một cái
đích cao hơn. Chúng ta tin tởng rằng với bớc đi vững chắc đúng đắn đất nớc
ta sẽ tiến tới đợc cái đích đó. Nhng để có đợc bớc đi nh vậy mỗi chúng ta
phải hiểu sâu hơn, cụ thể hơn con đờng chúng ta sẽ đi, tức là phải nắm đợc
thực chất của vấn đề công nghiệp hoá-hiện đại hoá là gì?
8
II.Thực chất của vấn đề công nghiệp hoá - hiện đại hoá .
Trên cơ sở các định nghĩa về công nghiệp hoá- hiện đại hoá có thể rút
ra thực chất của công nghiệp hoá-xã hội là: Quá trình thực hiện cách mạng
kỹ thuật thực hiện sự phân công mức vì lao động xã hội, là quá trình tích luỹ,
XHCN để không ngừng thực hiện tái sản xuất mở rộng.
Từ thực chất đó có nhiều cách giải thích khá nhanh về quá trình công
nghiệp hoá, cũng nh tồn lại nhiều quan niệm khá nhanh về phạm trù công
nghiệp hoá. Thực ta những năm trớc đây ở nớc ta không tồn tại nhiều quan
niệm khác nhau về công nghiệp hoá mà đó chỉ là những cách giải thích quan
niệm về công nghiệp hoá mà Đại hội VI đã xác định. Quan niệm này thể

hiện nội dung toàn diện, mục tiêu và tích lịch sử của quá trình công nghiệp
hoá, tính chất XHCN của công nghiệp hoá, vai trò của Đảng, Nhà nớc và
nhân dân lao động trong quá trình công nghiệp hoá ở nớc ta.
Sự tồn tại nhiều quan niệm khác nhau về một vấn đề là một hiện tợng
bình thờng trong khoa học kinh tế. nói chung ngời ta muốn đa ra một định
nghĩa ngắn gọn cho quá trình công nghiệp hoá-hiện đại hoá nhng việc đó
vấp phải 2 mâu thuẫn:
- Không bao quát đợc bản chất của quá trình công nghiệp hoá.
- Muốn bao quát đợc thì phải đa ra một định nghĩa dài dòng và cần có
những lí giải phức tạp kèm theo.
Nhng dù quan niệm nh thế nào chăng nữa vần không thể đồng nhất
khải niệm công nghiệp hoá với phát triển công nghiệp hoá là một quá trình
rộng lớn, phức tạp, bản chất của nó bao hàm trên các mặt sau:
- Một là, công nghiệp hoá là quá trình trang bị và trang bị lại công nghệ
hiện đại cho mọi ngành kinh tế quốc dân, trớc hết là các ngành chiếm vị trí
trọng yếu. Thực hiện công nghiệp hoá trong điều kiện cách mạng khoa học
kỹ thuật ngày nay, quá trình trang bị và trang bị lại công nghệ cho các ngành
9