Báo cáo "Đặc trưng cơ bản của quan hệ mua bán hàng hoá qua sở giao dịch hàng hoá theo pháp luật việt nam " pdf

nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 6/2007 69






Ths. Nguyễn Thị Yến *
h trng mua bỏn hng hoỏ tng lai
gm hai loi quan h: Quan h mua
bỏn hng hoỏ qua s giao dch hng hoỏ v
quan h mua bỏn hng hoỏ bờn ngoi s
giao dch hng hoỏ (mua bỏn trờn th trng
OTC Over the Counter). Mua bỏn hng
hoỏ qua s giao dch hng hoỏ l hỡnh thc
mua bỏn rt mi m Vit Nam, ln u
tiờn c ghi nhn ti Lut thng mi nm
2005 v c hng dn c th trong Ngh
nh s 158/2006/N-CP ngy 28/12/2006
ca Chớnh ph. õy l hỡnh thc mua bỏn
cú th ỏp ng tt hn mong mun ca cỏc
nh sn xut nhm gim thiu ri ro cho
hng hoỏ, c bit l hng hoỏ nụng sn,
theo TS. Phm Duy Liờn thỡ Th trng s
giao dch hng hoỏ l th trng ú ngi
ta buụn bỏn, trao i vi nhau khụng phi
l hng hoỏ, sn phm trc tip giao ngay
m l thụng qua cỏc hp ng cam kt mua

bỏn, cũn vic giao hng v nhn tin s
c thc hin trong tng lai.
(1)

Khon 1 iu 63 Lut thng mi nm
2005 quy nh: Mua bỏn hng hoỏ qua s
giao dch hng hoỏ l hot ng thng
mi, theo ú cỏc bờn tho thun thc hin
vic mua bỏn mt lng nht nh ca mt
loi hng hoỏ nht nh qua s giao dch
hng hoỏ theo nhng tiờu chun ca s giao
dch hng hoỏ vi giỏ c tho thun ti
thi im giao kt hp ng v thi gian
giao hng c xỏc nh ti mt thi im
trong tng lai.
Mua bỏn hng hoỏ qua s giao dch
hng hoỏ cú nhng c trng c bn sau:
a.V ch th
Tham gia vo quan h mua bỏn hng
hoỏ qua s giao dch hng hoỏ l cỏc khỏch
hng thụng qua thnh viờn kinh doanh hoc
thnh viờn mụi gii ca s giao dch hng
hoỏ mua bỏn hng hoỏ hoc thnh viờn
kinh doanh ca s giao dch hng hoỏ hot
ng t doanh. Khỏch hng l t chc, cỏ
nhõn khụng phi l thnh viờn ca s giao
dch hng hoỏ, thc hin hot ng mua bỏn
hng hoỏ qua s giao dch hng hoỏ thụng
qua vic u thỏc cho thnh viờn kinh doanh
ca s giao dch hng hoỏ. Bn thõn khỏch

hng khụng c trc tip tham gia mua
bỏn hng hoỏ ti s giao dch m thnh viờn
kinh doanh ca s giao dch trc tip thc
hin. Khỏch hng cng cú th thụng qua
thnh viờn mụi gii ca s giao dch hng
hoỏ kt ni vi thnh viờn kinh doanh
ca s giao dch, ngha l thnh viờn mụi
T

* Ging viờn Khoa phỏp lut kinh t
Trng i hc Lut H Ni


nghiên cứu - trao đổi
70 tạp chí luật học số 6/2007

gii s l cu ni gia khỏch hng v thnh
viờn kinh doanh ca s giao dch. Tuy
thụng qua thnh viờn mụi gii nhng hot
ng mua bỏn hng hoỏ vn do thnh viờn
kinh doanh thc hin, thnh viờn mụi gii
ch lm nhim v mụi gii m khụng c
trc tip thc hin hot ng mua bỏn.
Thnh viờn kinh doanh ca s giao
dch hng hoỏ ngoi vic thc hin mua
bỏn hng hoỏ cho khỏch hng hng thự
lao u thỏc cú th t tin hnh mua bỏn
hng hoỏ qua s giao dch hng hoỏ cho
chớnh mỡnh (hot ng t doanh). Hot
ng ny em li cho thnh viờn kinh

doanh khon li nhun trờn c s khon
tin chờnh lch gia giỏ hng hoỏ vo thi
im giao kt hp ng v giỏ hng hoỏ
vo thi im giao hng.
Theo quy nh ca Lut thng mi
nm 2005 v Ngh nh s 158/2006/N-CP,
khỏch hng cú th l thng nhõn, cú th
khụng phi l thng nhõn nhng thnh
viờn kinh doanh v thnh viờn mụi gii
bt buc phi l thng nhõn v tho món
cỏc iu kin theo quy nh ca phỏp lut
(iu 21 v iu 19 Ngh nh s
158/2006/N-CP).
b. V hỡnh thc
Quan h mua bỏn hng hoỏ qua s giao
dch hng hoỏ c th hin di hỡnh thc
hp ng, ú l hp ng kỡ hn.
Hp ng kỡ hn l tho thun, theo ú
bờn bỏn cam kt giao v bờn mua cam kt
nhn hng hoỏ ti mt thi im trong
tng lai theo hp ng (khon 2 iu 64
Lut thng mi). Nh vy, hp ng kỡ
hn khỏc bit c bn vi hp ng mua bỏn
thụng thng ch: Cỏc bờn giao kt hp
ng v tho thun v giỏ c ca hng hoỏ
vo thi im hin ti nhng vic giao hng
v thanh toỏn li din ra vo mt thi im
no ú trong tng lai (cú th l sau ú 3
thỏng, 6 thỏng, 1 nm). Vi s bin ng
ca th trng, õy thc cht l s u t

khụng phi lỳc no cng nhm mc ớch
trao i hng hoỏ m nhiu khi nhm hng
ti s chờnh lch gia giỏ hng hoỏ ti thi
im giao kt hp ng v giỏ hng hoỏ vo
thi im giao hng. Hp ng kỡ hn cha
ng yu t ri ro cao hn so vi hp ng
mua bỏn thụng thng nhng bờn mua v
bờn bỏn nhiu khi li tỡm kim li nhun
trờn c s s bin ng ú ca th trng.
Ch cú iu, thi im giao hng trong
tng lai c th l thi im no thỡ c
Lut thng mi nm 2005 v Ngh nh s
158/2006/N-CP u khụng ch rừ m tu
thuc vo s tho thun ca cỏc bờn. õy
thc s l mt im khụng phự hp ca cỏc
quy nh phỏp lut hin hnh, bi vỡ thi
im giao hng trong tng lai nu khụng
cú quy nh c th ca phỏp lut s khụng
cú c s phỏp lớ thuyt phc phõn bit
gia hp ng kỡ hn (hp ng mua bỏn
hng hoỏ trờn th trng hng hoỏ giao sau)
v hp ng mua bỏn hng hoỏ thụng
thng (hp ng mua bỏn hng hoỏ trờn
th trng hng hoỏ giao ngay).
gim thiu ri ro cho chớnh mỡnh,
trờn c s hp ng kỡ hn ó giao kt, hai
bờn cú th kớ tip hp ng v quyn chn
bỏn hoc quyn chn mua (hp ng quyn

nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 6/2007 71

chn). Hp ng v quyn chn bỏn hoc
quyn chn mua l tho thun, theo ú bờn
mua quyn cú quyn c mua hoc c
bỏn mt hng hoỏ xỏc nh vi mc giỏ
nh trc (gi l giỏ giao kt) v phi tr
mt khon tin nht nh mua quyn ny
(gi l tin mua quyn). Bờn mua quyn cú
quyn chn thc hin hoc khụng thc hin
vic mua bỏn hng hoỏ ú (khon 3 iu 64
Lut thng mi). Hp ng quyn chn
thc cht l s t bo him cho chớnh hp
ng kỡ hn m hai bờn ó kớ kt; theo ú
cho phộp dn ngha v v mt bờn (bờn bỏn
quyn). Khi giỏ c hng hoỏ trờn th trng
tng hoc gim so vi giỏ tho thun trong
hp ng, bờn mua quyn cú quyn thc
hin hoc khụng thc hin ngha v theo
hp ng kỡ hn. Bờn bỏn quyn trong hp
ng quyn chn phi sn sng ún nhn
hng hoỏ nu bờn mua quyn thc hin
quyn giao hng, mc dự cú th hp ng
ú khụng cũn cú li cho mỡnh. Bự li, bờn
bỏn quyn chc chn ó c hng mt
khon tin (tin bỏn quyn) ch khụng phi
l li nhun m hp ng mang li. iu
ny ũi hi bờn bỏn quyn trong hp ng
quyn chn phi l nhng ch th cú tim

lc kinh t mnh sn sng chp nhn ri
ro ng thi vn thu c li nhun.
Hp ng kỡ hn l giao dch trung
ho, khon li m bờn bỏn thu c cng
chớnh l s tin m bờn mua mt i, ri ro
i vi bờn bỏn v bờn mua l khụng cú
gii hn (tu thuc hon ton vo s bin
ng ca th trng). Hp ng quyn
chn khụng phi l giao dch trung ho, li
nhun ca bờn mua quyn chn khụng
phn ỏnh ỳng thit hi v ngha v ca
bờn bỏn quyn chn v ngc li. Kh
nng l ca bờn mua quyn chn ch gii
hn khon tin m h ó phi b ra
mua quyn m li nhun thỡ khụng gii
hn. Cũn kh nng l ca bờn bỏn quyn s
xut hin khi giỏ c hng hoỏ th trng
bin ng vt quỏ khon tin m h ó
nhn c t vic bỏn quyn.
c. V i tng
i tng ca quan h mua bỏn hng
hoỏ qua s giao dch hng hoỏ l hng hoỏ.
Hng hoỏ c cỏc bờn tho thun giao kt
phi l hng hoỏ c phộp giao dch ti s
giao dch; tuõn th cỏc quy nh v loi
hng, tiờu chun cht lng, chng loi v
cỏc iu kin khỏc m s giao dch hng
hoỏ t ra. Theo thụng l chung, hng hoỏ
c mua bỏn ti s giao dch thng l
nhng hng hoỏ c giao kt vi s lng

ln v cú s bin ng mnh v giỏ c, vớ
d: Nụng sn (go, ht tiờu, c phờ, ca cao,
ng cc), vng, kim loi mu, len thụ
Hng hoỏ c giao dch ti s giao dch
hng hoỏ cú th cha hin hu vo thi
im giao kt hp ng (vớ d: Mỏy múc
cha sn xut; nh cha hoc ang xõy
dng; go, c phờ, ca cao, cao su, bụng
vi cha n v thu hoch). Theo quy
nh ca Ngh nh s 158/2006/N-CP,
danh mc hng hoỏ giao dch ti s giao
dch hng hoỏ s do b trng B thng
mi cụng b trong tng thi kỡ. Vit Nam l
mt nc nụng nghip vi hn 80% dõn s
sng bng ngh nụng, cỏc sn phm nụng


nghiên cứu - trao đổi
72 tạp chí luật học số 6/2007

nghip ca chỳng ta khụng ch tiờu
dựng trong nc m ó xut khu n
nhiu quc gia trờn th gii (Vit Nam
ng th 2 th gii v xut khu go; cỏc
sn phm nh c phờ, ht iu, ca cao, hoa
qu ó cú ch ng th trng nc
ngoi). õy l th mnh ca Vit Nam v
cỏc sn phm nụng nghip chc chn s l
hng hoỏ c giao dch ti cỏc s giao
dch hng hoỏ ca chỳng ta.

i vi hp ng quyn chn, i
tng ca hp ng khụng phi l hng hoỏ
m l quyn chn mua, quyn chn bỏn i
vi hng hoỏ. Núi cỏch khỏc, i tng ca
hp ng quyn chn khụng hng ti hng
hoỏ hu hỡnh m hng ti quyn thc hin
hoc khụng thc hin quyn v ngha v m
bờn mua quyn ó to ra trong hp ng kỡ
hn. Tuy nhiờn, hp ng quyn chn ch l
hp ng phỏi sinh t hp ng kỡ hn,
c cỏc bờn kớ kt trờn c s hp ng kỡ
hn, vỡ vy, i tng ca hp ng quyn
chn khụng trc tip l hng hoỏ nhng cú
liờn quan mt thit n hng hoỏ, hng ti
mc tiờu gim thiu ri ro m hp ng kỡ
hn mang li.
d. V phng thc giao dch
Mua bỏn hng hoỏ qua s giao dch
hng hoỏ l phng thc mua bỏn thụng
qua trung gian, ú l s giao dch hng ho.
S giao dch hng hoỏ l phỏp nhõn c
thnh lp v hot ng di hỡnh thc cụng
ti trỏch nhim hu hn, cụng ti c phn theo
quy nh ca Lut doanh nghip v quy
nh ca Ngh nh s 158/2006/N-CP
ngy 28/12/2006 ca Chớnh ph. Cỏc khỏch
hng (nhng ngi cú nhu cu mua v
nhng ngi cú nhu cu bỏn hng hoỏ
thụng qua s giao dch hng hoỏ) s u
thỏc cho thnh viờn kinh doanh ca s giao

dch hng hoỏ thc hin quan h mua
bỏn. Khi mua bỏn thụng qua s giao dch
hng hoỏ, quan h mua bỏn ny phi tuõn
th tt c cỏc iu kin do tng s giao
dch hng hoỏ quy nh thụng qua iu l
hot ng c th ca mỡnh, vớ d: Loi
hng hoỏ c giao dch; tiờu chun v
n v o lng ca loi hng hoỏ ú; thi
hn giao dch, quy trỡnh giao dch, hn
mc giao dch s giao dch hng hoỏ
thnh lp hoc u thỏc cho t chc khỏc
thnh lp trung tõm thanh toỏn mua bỏn
hng hoỏ qua s giao dch hng hoỏ (trung
tõm thanh toỏn) v trung tõm giao nhn
hng hoỏ thc hin chc nng thanh
toỏn v giao nhn hng hoỏ khi khỏch hng
thc hin cỏc hp ng mua bỏn hng hoỏ.
Trung tõm thanh toỏn l t chc thc hin
chc nng cung cp dch v thanh toỏn
trong hot ng mua bỏn hng hoỏ qua s
giao dch hng hoỏ. Trung tõm giao nhn
hng hoỏ l t chc thc hin chc nng
lu gi, bo qun v giao nhn hng hoỏ
cho cỏc hot ng mua bỏn hng hoỏ qua
s giao dch hng hoỏ (khon 1, 2 iu 26;
khon 1, 2 iu 29 Ngh nh s 158). Nh
vy, cỏc bờn tham gia mua, bỏn hng hoỏ
thụng qua s giao dch hng hoỏ khụng
nht thit phi xem xột kh nng thc t
ca bờn kia, c th: Ngi mua khụng phi

lo ngi v vic hng hoỏ cú m bo tiờu


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 6/2007 73

chun cht lng hay khụng, cú c giao
nhn trờn thc t hay khụng ngi bỏn
cng khụng phi lo lng v quyn c
thanh toỏn ca mỡnh. iu ú cho thy khi
mua bỏn hng hoỏ qua s giao dch hng
hoỏ, quyn li ca khỏch hng s c bo
m tt hn so vi mua, bỏn hng hoỏ ngoi
s giao dch. Khỏch hng s yờn tõm v
cht lng, chng loi hng hoỏ; v ngha
v giao nhn hng; v ngha v thanh toỏn
giỏ tr khi lng hng hoỏ c giao dch
mc dự th trng cú th bin ng v mt
trong hai bờn giao kt hp ng cú th gp
ri ro dn n h khụng mun thc hin
hp ng mua bỏn ó giao kt. Cũn nu cỏc
bờn giao kt hp ng mua bỏn hng hoỏ
tng lai bờn ngoi s giao dch hng hoỏ
(hp ng trin hn), ri ro khụng ch nm
s bin ng v giỏ c m cũn cú th l
cht lng, chng loi hng hoỏ hay s vi
phm v quyn v ngha v ca mt bờn
hoc c hai bờn khi th trng cú nhng
bin ng bt li v phớa h.
Thc t Vit Nam cho n thi im

hin nay vn cha cú mt s giao dch
hng hoỏ no c thnh lp v i vo hot
ng. Lut thng mi nm 2005 mi ch
mang tớnh gi m, cũn Ngh nh s
158/2006/N-CP cng mi va c ban
hnh. Cú th núi, quan h mua bỏn hng
hoỏ qua s giao dch hng hoỏ thc t cha
din ra trờn th trng Vit Nam. Tuy
nhiờn, quan h mua bỏn hng hoỏ tng lai
ó tn ti v phỏt trin Vit Nam t rt
sm. Hay núi cỏch khỏc, cỏc cỏc nhõn, t
chc dự l thng nhõn hay khụng phi
thng nhõn vn kớ vi nhau nhng hp
ng m thi im giao kt l thi im
hin ti nhng giao hng v thanh toỏn li
din ra vo thi im no ú trong tng
lai. Vớ d: Ngi nụng dõn cú th bỏn
rung lỳa non ca mỡnh cú tin trang
tri; mt doanh nghip mun chc chn
ngun hng cung cp ó t cc mua
vi, nhón ca nhng trang tri khi chỳng
mi ra hoa; nhng ngụi nh cao tng dự
mi xut hin trờn bn v thit k nhng
ó c ng kớ mua ht Tt c cỏc quan
h ú u c iu chnh bi cỏc quy
phm phỏp lut dõn s v cỏc ch th tham
gia giao dch s phi chp nhn ri ro nu
cú mt bờn vi phm hp ng.
Vi nhng quy nh khỏ y v tớch
cc ca cỏc vn bn phỏp lut hin hnh;

vi ý ngha quan trng ca s giao dch
hng hoỏ trong vic chp ni cỏc nhu cu
mua bỏn, to iu kin thun li cỏc
khỏch hng tham gia giao dch, bo m
kh nng thanh toỏn v kh nng giao nhn
hng hoỏ qua s giao dch; vi nhng th
mnh ca th trng Vit Nam hi vng
cỏc s giao dch hng hoỏ s c thnh lp
trong thi gian sm nht v hot ng mua
bỏn hng hoỏ qua s giao dch hng hoỏ s
sụi ng, hp dn cỏc nh u t; tng sc
thu hỳt ca th trng Vit Nam i vi cỏc
nh u t trong v ngoi nc./.

(1).Xem: TS. Phm Duy Liờn, iu kin xõy dng v
phỏt trin s giao dch hng hoỏ ti Vit Nam,
www.http//ftu.edu.vn