Skkn đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính chủ động sáng tạo của học sinh qua bài cấu trúc rẽ nhánh tạo hứng thú và nâng cao kết quả học tập môn tin học 11

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ

TRƯỜNG THPT THẠCH THÀNH 3

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO HƯỚNG
PHÁT HUY TÍNH CHỦ ĐỘNG SÁNG TẠO CỦA HỌC
SINH QUA BÀI "CẤU TRÚC RẼ NHÁNH" TẠO HỨNG
THÚ VÀ NÂNG CAO KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN TIN
HỌC 11

Người thực hiện: Lê Thị Thảo
Chức vụ: Giáo viên
SKKN thuộc môn: Tin học

THANH HOÁ NĂM 2021

skkn


Mục lục
Trang
I. Mở đầu................................................................. ……....................................1
1.1. Lí do chọn đề tài…………………………………………………...…..2
1.2. Mục đích nghiên cứu………………………………………………......2
1.3. Đối tượng nghiên cứu…………………………………….....………....2
1.4. Phương pháp nghiên cứu……………………………………..……..…2
II. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm………………………………..…..….….3
2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm………………………...…….3
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm……...….3

2.3. Các sáng kiến kinh nghiệm hoặc các giải pháp đã sử dụng để giải quyết
vấn đề…………………………………………………………………………..4
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục, với
bản thân, đồng nghiệp và nhà trường…………………………………...……...13
III. Kết luận, kiến nghị………………………….…………………….…..….14
3.1. Kết luận…………………………………………………………..…..14
3.2. Kiến nghị……………………………………………………….…….14
Tài liệu tham khảo……………………………………………………..…..…...16

skkn


Các thuật ngữ viết tắt trong bài:
SKKN – Sáng kiến kinh nghiệm
THPT – Trung học phổ thông
HS – Học sinh
GV– Giáo viên
TT-BGDĐT – Thông tư Bộ giáo dục đào tạo
SL – Số lượng
SGK – Sách giáo khoa
VDT – Vận dụng thấp
VDC – Vận dụng cao

skkn


I. MỞ ĐẦU
1.1. Lí do chọn đề tài
Tin học là một ngành khoa học được ứng dụng vào hầu hết các lĩnh vực
khác nhau của đời sống xã hội và là một mơn học rất thiết thực chương trình học

trung học phổ thơng. Trong đó có chương trình tin học khối 11 là kiến thức khó
và là kiến thức để thi học sinh giỏi trung học phổ thông, vậy với lối dạy học
truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc sẽ làm cho học sinh khó hiểu và
khơng hứng thú học bài. Vì vậy yêu cầu hiện nay đặt ra là cần phải có phương
pháp dạy học như thế nào để tạo hứng thú học tập cho học sinh để đem lại hiệu
quả tốt nhất.
Trong Nghị quyết hội nghị lần thứ 8 Ban chấp hành trung ương Đảng
khóa XI đã chỉ rõ “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo
hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến
thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ
máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để
người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển
từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt
động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng cơng nghệ
thông tin và truyền thông trong dạy và học”.
Thực hiện các Nghị quyết của Đảng, Quốc hội và Quyết định của thủ tướng
chính phủ, chương trình giáo dục phổ thơng 2018 (ban hành theo Thông tư số
32/2018/TT-BGDĐT ngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ giáo dục và Đào tạo)
được xây dựng theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực của học sinh; tạo
môi trường học tập rèn luyện giúp học sinh phát triển hài hòa về thể chất và tinh
thần, trở thành người học tích cực, tự tin, biết vận dụng các phương pháp học tập
tích cực để hồn chỉnh các tri thức và kĩ năng nền tảng, tạo ra sự chuyển biến tích
cực, rõ nét về chất lượng và hiệu quả hoạt động giáo dục trung học”.
Như vậy, phương pháp giảng dạy trong quá trình lên lớp của giáo viên ở
nhà trường có tầm quan trọng đặc biệt, vì nếu khơng sử dụng đúng phương pháp
giảng dạy thì chắc chắn sẽ làm cho khả năng tiếp thu kiến thức của học trị bị
hạn chế và kết quả sẽ khơng đạt được như mục tiêu đề ra trong tiết học.
Hưởng ứng chủ đề chương trình giáo dục 2018 “định hướng phát triển
phẩm chất, năng lực của học sinh; tạo môi trường học tập rèn luyện giúp học sinh
phát triển hài hòa về thể chất và tinh thần, trở thành người học tích cực, tự tin, biết

vận dụng các phương pháp học tập tích cực để hồn chỉnh các tri thức và kĩ năng
nền tảng” đang đặt ra cho giáo viên và học sinh phải tìm ra được phương pháp
truyền thụ mới và cách học mới thật hiệu quả.
Vậy một tiết dạy theo hướng " định hướng phát triển phẩm chất, năng lực
của học sinh" được thiết kế như thế nào? học sinh hoạt động ra sao trong các tiết
học này? Là những câu hỏi mà tôi luôn băn khoăn, suy nghĩ, nghiên cứu để tìm
Trang 1

skkn


ra câu trả lời. Chính vì lí do trên nên tôi chọn đề tài: ĐỔI MỚI PHƯƠNG
PHÁP DẠY HỌC THEO HƯỚNG PHÁT HUY TÍNH CHỦ ĐỘNG SÁNG
TẠO CỦA HỌC SINH QUA BÀI "CẤU TRÚC RẼ NHÁNH" TẠO HỨNG
THÚ VÀ NÂNG CAO KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN TIN HỌC 11
1.2. Mục đích nghiên cứu
Mục đích khi nghiên cứu sáng kiến kinh nghiệm này là nhằm giúp học
sinh tiếp cận bài học thơng qua hoạt động nhóm, góp phần đổi mới phương pháp
dạy học sinh theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học
sinh giúp học sinh tiếp thu tri thức một cách có hiệu quả.
Góp phần gây hứng thú học tập môn Tin học cho học sinh tránh việc học
thụ động, học vẹt. Giúp học sinh lĩnh hội tri thức một cách khoa học, củng cố và
khắc sâu kiến thức.
Qua đề tài này tôi mong muốn cung cấp cho học sinh một trong những
vấn đề mà các em đang gặp phải về kĩ năng sử dụng cấu trúc rẽ nhánh trong
khi lập trình giúp các em chủ động hơn trong học tập, tích luỹ kiến thức, kỹ
năng lập trình.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
Phương pháp dạy học môn tin, bài: Cấu trúc rẽ nhánh
1.4. Phương pháp nghiên cứu

Khảo sát tư liệu:
Tổ chức và tiến hành thực nghiệm sư phạm (Soạn giáo án thông
qua các tiết dạy), thông qua kiểm tra nhận thức của học sinh để kiểm tra
tính khả thi của đề tài.
Trao đổi ý kiến với đồng nghiệp về phương pháp dạy học theo hướng
phát huy tính chủ động sáng tạo của học sinh qua bài "Cấu trúc rẽ nhánh" tạo
hứng thú và nâng cao kết quả học tập Tin học 11.
Nghiên cứu tài liệu: SGK tin 11; Sách giáo viên; Sách bài tập; Các
đề thi; Internet,.....
.
Thực nghiệm sư phạm: Hình thức phổ biến của thực nghiệm sư phạm là
so sánh kết quả dạy học trong lớp các lớp thực nghiệm với các lớp đối chứng.
Lớp thực nghiệm là lớp học trong giảng dạy có đưa vào sáng kiến kinh nghiệm
giúp học sinh đạt kết quả kiến thức bài học tốt hơn.
Trong quá trình nghiên cứu tôi đã lựa chọn lớp11B5 là lớp thực nghiệm
và lớp 11B4 là lớp đối chứng.

Trang 2

skkn


II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2.1. Cở sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm.
Cấu trúc rẽ nhánh là một trong ba cấu trúc cơ bản trong lập trình có cấu
trúc. Từ thực tế giảng dạy nhiều năm Tin học lớp 11 tơi nhận thấy trước một bài
tốn lập trình tin học có các thao tác rẽ nhánh nhiều học sinh thường lúng túng,
không biết nên lựa chọn và sử dụng câu lệnh rẽ nhánh nào cho phù hợp với yêu
cầu bài toán. Một số học sinh khá, giỏi có thể sử dụng cấu trúc rẽ nhánh để mơ
tả nhưng đa số các em học sinh còn lúng túng khi làm bài và điều đó gây tâm lý

chán nản cho các em. Với tình hình ấy để giúp học sinh có kĩ năng tốt hơn trong
việc sử dụng cấu trúc rẽ nhánh để mơ tả thuật tốn, thì người giáo viên cần tăng
cường rèn luyện cho học sinh kĩ năng sử dụng cấu trúc rẽ nhánh từ các các bài
toán cơ bản quen thuộc mà các em đã biết, khai thác các yếu tố đặc trưng của
một số bài tốn cơ bản để tìm thuật tốn cho các bài tốn mới. Việc rèn luyện kĩ
năng lập trình cho học sinh từ những bài toán cơ bản để xây dựng thuật toán cho
các bài toán tương tự hoặc các bài tốn mở rộng từ các bài tốn cơ bản đó là một
quá trình giúp học sinh rèn luyện kỹ năng lập trình.
Xuất phát từ những quan điểm trên, tơi mạnh dạn chọn đề tài: ĐỔI MỚI
PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO HƯỚNG PHÁT HUY TÍNH CHỦ
ĐỘNG SÁNG TẠO CỦA HỌC SINH QUA BÀI "CẤU TRÚC RẼ
NHÁNH" TẠO HỨNG THÚ VÀ NÂNG CAO KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN
TIN HỌC 11
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
Trường THPT Thạch Thành 3 thuộc huyện Thạch Thành mà tôi đang
công tác là một huyện miền núi của tỉnh Thanh Hóa. Học sinh chủ yếu là con
em dân tộc mường, điều kiện kinh tế cịn khó khăn. Chưa có điều kiện để trang
bị máy tính nhiều và do số lượng máy tính ở trường cịn hạn chế nên thời lượng
học sinh học thực hành chưa được nhiều, vì vậy chưa thể đáp ứng được việc
nắm kiến thức cũng như vận dụng kiến thức vào giải các dạng bài tập cho học
sinh. Dẫn đến kết quả kiểm tra khảo sát còn thấp.
Một thực trạng nữa là Tin học lớp 11 đòi hỏi sự tư duy tốt về mặt toán học
nên trong quá trình học và làm bài kiểm tra làm cho nhiều học sinh cịn gặp khó
khăn. Các em cần được giáo viên đưa ra những phương pháp học tập hiệu quả
nhất để đạt được kết quả học tập tốt nhất.
Thực tế giảng dạy những năm qua cho thấy riêng môn Tin học lớp 11
nhiều học sinh thực sự lúng túng trước những yêu cầu đặt ra của giáo viên, đặc
biệt là những bài tập lập trình có cấu trúc.
Xuất phát từ thực trạng trên, để giúp học sinh tiếp thu bài được tốt hơn, có
kiến thức tốt phần cấu trúc rẽ nhánh, tôi đã đưa ra phương pháp tiếp cận bài học

Trang 3

skkn


thơng qua hoạt động nhóm để phát huy tính tích cực của học sinh thông qua bài
" Cấu trúc rẽ nhánh"
Kết quả bài kiểm tra 15 phút trước khi học bài “Cấu trúc rẽ nhánh” như
sau:
Lớp

Sĩ
số

Điểm 1, 2, 3

Điểm 4
%

Điểm 5, 6

Điểm 7, 8

Điểm 9,10

SL

SL

%

SL

%

47.2

4

11.1%

21.4%

0

0

SL

%

SL

%

11B4 36

0

0

4

11.1% 11 30.6% 17

11B5 42

5

11.9%

8

19.1% 20 47.6%

9

Lớp 11B4 và 11B5 là hai lớp có điểm đầu vào gần tương đương nhau.
Tuy nhiên theo kết quả khảo sát như trên thì kết quả lớp 11B5 thấp hơn hẳn so
với lớp 11B4. Chính vì thế tơi muốn đưa phương pháp tiếp cận bài học thông
qua hoạt động nhóm để phát huy tính chủ động và sáng tạo của học sinh ở lớp
11B5 nhằm nâng cao kết quả học tập của 11B5.
2.3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề
2.3.1.Lựa chọn các lớp: Lớp thực nghiệm và lớp đối chứng:
Năm học 2020 - 2021 tôi được phân cơng giảng dạy khối 11, trong đó có
hai lớp khối 11 là 11B4 và 11B5 là hai lớp học ban cơ bản có đầu vào tương
đương nhau. Tuy nhiên lớp 11B4 học tốt hơn lớp 11B5. Do đó tôi chọn lớp
11B5 là lớp thực nghiệm và lớp 11B4 là lớp đối chứng.
2.3.2. Giảng dạy thực nghiệm:

2.3.2.1. Nội dung của Bài 9: Cấu trúc rẽ nhánh
 Rẽ nhánh:
- Dạng thiếu: Nếu… thì …
- Dạng đủ: Nếu… thì …, nếu khơng thì…
 Câu lệnh if-then
-

Dạng thiếu: If <điều kiện> then <câu lệnh> ;

-

Dạng đủ: If <điều kiện> then <câu lệnh 1> else <câu lệnh 2>;

Trong đó:
- Điều kiện là biểu thức logic.
- Câu lệnh, câu lệnh 1, câu lệnh 2 là một câu lệnh của Pascal.


Câu lệnh ghép:
Begin
<các câu lệnh>;
End;

Trang 4

skkn


2.3.2.2. Chuẩn bị bài dạy


Gv: Giáo án, máy tính, máy chiếu bài giảng điện tử, phiếu học tập,
Pascal,...


Hs: SGK, vở ghi, giấy nháp,…

2.3.2.3. Vận dụng vào tiết dạy cụ thể
2.3.2.3.1. Ổn định tổ chức
- Kiểm tra sĩ số
- Kiểm tra trật tự lớp học
2.3.2.3.2. Kiểm tra bài cũ: (5 phút)
Nêu thuật tốn giải phương trình bậc 2?
Trả lời: Gồm 5 bước sau:
Bước 1: Nhập hệ số a, b, c (a≠0)
Bước 2: Tính D = b2 - 4ac
Bước 3: Nếu D < 0 thì thơng báo phương trình vơ nghiệm rồi kết thúc
Bước 4: Nếu D ≥ 0 thì thơng báo phương trình có 2 nghiệm rồi kết thúc
2.3.2.3.3 Tiến trình bài giảng
Hoạt động 1: Khởi động/mở bài (5 phút)
1. Mục tiêu:
- Gây hứng thú cho học sinh với nội dung bài học
2. Nhiệm vụ học tập của học sinh:
- Tham gia tích cực các hoạt động do giáo viên tổ chức
- Lựa chọn câu trả lời của tình huống đưa ra
3. Sản phẩm học sinh: Mức độ hoàn thành nhiệm vụ
4. Cách thức tiến hành hoạt động:
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
GV đưa ra vấn đề: "Cách tính tiền điện nạp
tiền điện hàng tháng của gia đình"

Học sinh quan sát lắng nghe và tìm
Ví dụ: Viết chương trình nhập vào số KW hiểu .
điện tiêu thụ của mỗi hộ gia đình rồi tính
số tiền phải trả biết rằng số tiền được tính
như sau:
Học sinh trả lời kết quả.
- Từ KW thứ 1 đến 100 được tính giá 1000
đồng.
- Từ KW thứ 101 đến 200 được tính giá
1500 đồng.
- Từ KW thứ 201trở lên được tính giá 2000
đồng. [4]
Dẫn dắt vào bài: Qua cách tính tiền điện
hàng tháng của gia đình mình. Các em
nhận thấy có nhiều mức để tính số tiền điện
đã dùng. Vậy chúng ta phải sử dụng điện
Trang 5

skkn


như thế nào để hợp lý và tiết kiệm điện.
Mỗi mức tính tiền như vậy chúng ta xem
như rẽ nhánh. Mỗi nhánh rẽ cho chúng ta
một kết quả khác nhau.
Vậy rẽ nhánh là gì? Nó được biểu diễn như
thế nào trong ngơn ngữ lập trình. Cơ trị
chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về chủ đề Cấu
trúc rẽ nhánh trong tiết học hơm nay.
"Tình huống giáo viên đưa ra gây sự hứng thú với Hs vì thường xảy ra trong

thực tiễn cuộc sống. Như vậy đáp ứng được mục đích của hoạt động khởi động."
[7]
Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới (30 phút)
1. Mục tiêu:
- Học sinh hiểu được như thế nào là cấu trúc rẽ nhánh.
- Lấy được ví dụ về cấu trúc rẽ nhánh trong thực tiễn.
- Biết được cú pháp câu lệnh IF - THEN và nguyên tắc hoạt động câu
lệnh.
2. Nhiệm vụ học tập của học sinh: Lắng nghe, tìm hiểu và thực hiện các hoạt
động do giáo viên đưa ra
3. Sản phẩm học sinh: Đưa ra được các tình huống thực tiễn dạng cấu trúc rẽ
nhánh
- Viết được câu lệnh IF - THEN
4. Cách thức tiến hành hoạt động:
Hoạt động 2.1: Tìm hiểu về cấu trúc rẽ nhánh(10 phút)
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
1. Rẽ nhánh:
a, Thực tiễn
- Từ vấn đề: "Cách tính tiền điện nạp - Học sinh tiến hành hoạt động:
tiền điện hàng tháng của gia đình"giáo + Tham luận
viên đưa ra hoạt động nhóm với ý + Hồn thành phiếu học tập
tưởng như sau:
+ Báo cáo theo yêu cầu.
+ Về nhóm: Số học sinh ngồi trong + Nhận xét kết quả nhóm bạn.
cùng 1 bàn là 1 nhóm. Cử đại diện 1
nhóm trưởng và 1 thư ký. Hồn thành
phiếu học tập sau:
- Học sinh độc lập suy nghĩ và đưa ra
Mệnh đề 1:

câu trả lời.
Nếu số điện<100 Thì ………………
Nếu………….. Thì số tiền bằng số
điện nhân với 1.500 đồng.
Ví dụ:
+ Hoạt động cá nhân: Học sinh lấy 1 ví + Nếu em thi khối đạt điểm cao thì em
dụ thực tiễn với mệnh đề.
sẽ được nhà trường thưởng.
Trang 6

skkn


Nếu….. Thì…….
+ Nếu tập thể đồn kết thì thành tích
Nếu ……….Thì……., Nếu khơng lớp sẽ cao, Nếu khơng thì thành tích
lớp sẽ thấp.
thì……..
Cuối cùng giáo viên chốt lại nội dung
thơng qua các hoạt động của học
sinh:
Cấu trúc rẽ nhánh có hai dạng:
- Dạng thiếu:
Nếu…… Thì……….
- Dạng đủ:
Nếu….Thì …, Nếu khơng thì………
Như vậy các hoạt động giáo viên đưa
ra để học sinh thực hiện rất phong phú
gắn với thực tiễn và cịn thể hiện sự
liên mơn trong chủ đề dạy học cụ thể:,

giáo dục đạo đức thông việc sử dụng
điện hợp lí và tiết kiệm, chăm chỉ học
tập.
Gv dẫn dắt: Cấu trúc rẽ nhánh không
chỉ bắt gặp trong thực tiễn mà cịn
- Học sinh tìm hiểu?
được thể hiện trong các bài toán khoa
học kỹ thuật. Cụ thể ta xét bài toán sau:
b, Bài tốn:
- Gv trình chiếu thuật tốn giải phương
trình bậc 2: ax2+bx+c=0 (a≠0) [1]
- Yêu cầu học sinh trả lời 2 câu hỏi sau - Học sinh trả lời:
với phương pháp hoạt động cá nhân:
Câu hỏi 1: Bước nào trong thuật toán
thể hiện rẽ nhánh?
Câu hỏi 2: Diễn đạt bước 3 với cấu trúc
rẽ nhánh.
(Lưu ý: Ở đây giáo viên không áp đặt
mà cho học sinh tự diễn đạt theo ý của
học sinh rồi cho học sinh khác nhận xét
hoặc diễn đạt theo cách khác, làm
phong phú nội dung và phát huy tính
sáng tạo của học sinh. Cuối cùng giáo
viên nhận xét).
Giáo viên dẫn dắt sang mục 2 bằng cách đưa ra câu hỏi
Câu hỏi: Từ nếu và từ thì trong tiếng anh viết như thế nào?
- Học sinh lĩnh hội kiến thức tiếng anh để trả lời.
- Nếu: IF
Trang 7

skkn


- Thì: THEN
Giáo viên dẫn dắt: Mọi ngơn ngữ lập trình đều có các câu lệnh mơ tả cấu
trúc rẽ nhánh. Trong Pascal để mô tả cấu trúc rẽ nhánh dùng câu lệnh “ if –
then”
Hoạt động 2.2: Tìm hiểu về câu lệnh IF - THEN (15 phút):
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
- Giáo viên cho học sinh tìm hiểu nội Học sinh đọc, nghiên cứu và tìm hiểu.
dung sách giáo khoa - mục 2 thời
gian(3 phút):
- Giáo viên gọi một học sinh lên bảng Học sinh quan sát và nhận xét về kết
ghi cú pháp câu lệnh IF - THEN dạng quả bạn.
thiếu và đủ.
- Giáo viên tổ chức hoạt động nhóm
như sau(4 phút)
+ Chia lớp thành 4 nhóm: Mỗi nhóm
cử 1 thư ký và nhóm trưởng. Việc phân
nhóm và cử thư ký, nhóm trưởng đã
thực hiện từ trước.
Nội dung các nhóm như sau:
Nhóm 1. Hồn thành phiếu học tập sau
Mục tiêu: Học sinh biết và vận dụng câu lệnh IF - THEN dạng thiếu.
Diễn đạt
Câu lệnh
Nếu D < 0 thì TB “PTVN”;
Nếu D >= 0 thì TB x1, x2
Nhóm 2. Hồn thành phiếu học tập sau.

Mục tiêu: Học sinh biết và vận dụng câu lệnh IF - THEN dạng đủ.
Diễn đạt
Câu lệnh
Nếu D < 0 thì TB “PTVN” Nếu khơng
thì tính và đưa ra nghiệm x1, x2
Nhóm 3: Câu lệnh IF - THEN nào dưới đây viết đúng cú pháp?
a) If (a>b) then a:=b;
b) If a>b then a:=b;
c) If-then a>b, a:=b;
d) If-then(a>b,a:=b);
(Nhận biết một câu lệnh cụ thể IF - THEN được viết đúng cấu trúc) [4]
Nhóm 4. Xét lệnh:
if a>b then writeln(a);
Hỏi nếu a=9; b=7; thì lệnh trên đưa ra màn hình kết quả gì?
a) Khơng đưa ra gì;
b) Đưa ra số 7;
Trang 8

skkn


c) Đưa ra số 9;
d) Đưa ra số 79;
(Biết cơ chế hoạt động của câu lệnh rẽ nhánh dạng If-then để chỉ ra được hoạt
động một lệnh If-then cụ thể). [4]
* Các nhóm lên báo cáo kết quả, nhận xét, đánh giá của nhau, giáo viên chốt lại
kiến thức (8 phút).
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
- Giáo viên nhận xét và chốt lại kiến - Lần lượt đại diện các nhóm báo cáo

thức:
kết quả.
2. Câu lệnh if - then:
- Từ kết quả nhóm 1 và nhóm 3. Cho
nhóm khác nhận xét và giáo viên chốt
a, Dạng thiếu:
lại về câu lệnh IF - THEN dạng thiếu
if <điều kiện> then <câu lệnh>;
- Từ kết quả nhóm 2 và nhóm 3: Cho
nhóm khác nhận xét và giáo viên chốt
b, Dạng đủ:
if <điều kiện> then <câu lệnh 1> else lại về câu lệnh IF - THEN dạng đủ
- Từ kết quả nhóm 4: Cho nhóm khác
<câu lệnh 2>;
nhận xét và giáo viên chốt lại về
* Nguyên tắc hoạt động câu lệnh:
If - Then thơng qua sơ đồ khối ở hình ngun tắc hoạt động câu lệnh IF THEN
5 và 6 SGK trang 39
Hoạt động 2.3: Tìm hiểu về câu lệnh ghép( 5 phút):
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
- Giáo viên đưa ra tình huống để cả lớp
cùng thảo luận.
Hỏi: Xác định câu lệnh nào được thực - Học sinh tìm hiểu để trả lời.
hiện khi điều kiện D>=0.
If D<0 then Write(‘phuong trinh vo
nghiem’) else
x1:=(-b-sqrt(D))/(2*a);
x2:=-b/a-x1;
- Học sinh trả lời

Dự kiến kết quả của học sinh:
TH1: câu lệnh x1:=(-b-sqrt(D))/(2*a);
TH2: x1:=(-b-sqrt(D))/(2*a);
x2:=-b/a-x1;
Từ tình huống có vấn đề là câu lệnh x1
thực hiện. Tuy nhiên theo nghiệm
phương trình bậc 2 khi D>=0 có cả - Học sinh nghiên cứu và trả lời
nghiệm x1 và x2. Vậy làm thế nào để
sau từ khóa else là một câu lệnh và là
<câu lệnh 2>.

Trang 9

skkn


- Từ tình huống giáo viên đưa ra học sinh nghiên cứu và hình thành kiến thức
mới đó là câu lệnh ghép.
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
3. Câu lệnh ghép:
- Học sinh trả lời
Begin
< dãy câu lệnh>;
End;
- Giáo viên yêu cầu học tạo ra câu lệnh
ghép phù hợp ở tình huống nêu trên
If D<0 then Write(‘phuong trinh vo
nghiem’) else
Begin

x1:=(-b-sqrt(D))/(2*a);
x2:=-b/a-x1;
End;
- Giáo viên đưa ra câu hỏi: Khi nào - Học sinh nghiên cứu trả lời
dùng câu lệnh ghép?
- Nói tóm lại thơng qua các hoạt động giáo viên tổ chức cho học sinh đã hình
thành các kiến thức mới để học sinh lĩnh hội. "Các tình huống gắn với thực tiễn.
Lấy học sinh làm trung tâm". [7].
Hoạt động 3: Luyện tập (10 phút)
1. Mục tiêu: Củng cố kiến thức về cú pháp và hoạt động câu lệnh if – then
2. Nhiệm vụ học tập của học sinh: Học sinh tiến hành hoạt động theo yêu cầu
giáo viên
3. Sản phẩm học sinh:
- Hiểu được ý nghĩa và nguyên tắc hoạt động câu lệnh if-then
- Phát hiện được các lỗi sai trong các tình huống áp dụng câu lệnh
4. Cách thức tiến hành hoạt động: Thảo luận nhóm
Các nhóm hồn thành bài tập sau (5 phút)
* Nhóm 1: Cho đoạn chương trình sau:
Write(' moi nhap a, b: ');
Readln (a, b);
If a mod b = 0 then writeln (a,’ chia het cho ‘, b)
Else writeln (a,’ khong chia het cho ‘, b); [1]
Nhận xét đoạn chương trình trên cho kết quả như thế nào nếu ta cho a= 12, b=2.
(Hiểu cơ chế hoạt động của câu lệnh rẽ nhánh dạng If-then-else để giải thích
được hoạt động một tập lệnh cụ thể chứa If-then-else)
* Nhóm 2: Hãy điền vào chỗ “…” dưới đây để đoạn chương trình dưới
đây thơng báo một số tự nhiên a có chia hết cho 3 hay khơng?
If … then write (a,‘ chia het cho 3 ,’)
Trang 10

skkn


Else write (a,‘ khong chia het cho 3,’);
(Hiểu cơ chế hoạt động của câu lệnh rẽ nhánh dạng If-then-else để sửa đúng
được hoạt động một tập lệnh cụ thể chứa If-then-else).
*Nhóm 3: Sử dung cấu trúc rẽ nhánh dạng đủ, viết lệnh kiểm tra một số
tự nhiên n là số chẵn hay số lẻ.
*Nhóm 4: Quan sát đoạn lệnh dưới đây và cho biết lệnh ghép đã được
viết đúng cấu trúc hay chưa?
if a>b then
tg:=a;
a:=b;
b:=tg;
end; [4]
Cả lớp quan sát kết quả của các nhóm và nhận xét, bổ sung để có kêt quả đúng.
Giáo viên kết luận.
* Hoạt động củng cố(5 phút):
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
- Giáo viên tổ chức cho học sinh hoạt
động cá nhân với câu hỏi sau:
Hỏi: em hãy ghép 3 câu lệnh if- then
- Học sinh tìm hiểu, nghiên cứu
dạng thiếu thành câu lệnh if- then dạng
và trả lời.
đủ
Câu lệnh 1: If d<0 then
write(‘phuong trinh vo nghiem’);
Câu lệnh 2: If d= 0 then write(‘

phuong trinh co nghiem kep x=‘,
-b/(2*a));
Câu lệnh 3: If d>0 then begin
x1:=(-b-sqrt(d))/(2*a);
x2:=-b/a-x1;
write(‘ x1=‘, x1:8:3,’
x2=‘,8:2);
end;
GV: Dự kiến kết quả trả lời - Học sinh đưa ra câu trả lời.
của học sinh.
- Có nhiều phương án học sinh ghép và
trả lời. Tuy nhiên Vì nghiệm phương
trình bậc 2 xảy ra 2 trường hợp là
khơng có nghiệm và có nghiệm nên
chúng ta chọn TH1: Khơng có nghiệm;
TH2: Có nghiệm.
- Trong trường hợp 2: xét trường hợp
Trang 11

skkn


nghiệm kép và hai nghiệm phân biệt
IF D<0 then write(‘ phuong trinh
vo nghiem’)
ELSE
if D= 0 then write(‘phuong
trinh co nghiem x=‘,-b/(2*a))
ELSE
begin

X1:=(-b-sqrt(D))/(2*a);
X2:=-b/a-x1;
writeln(‘x1=‘,x1:8:3,’ x2 =‘,x2:8:3);
End;
- Câu hỏi: Em có nhận xét gì về điều
kiện được kiểm tra trong 3 câu lệnh if
dạng thiếu và câu lệnh if dạng đủ?
- Giáo viên chốt lại kiến thức bằng
nhận xét sau:
+ Qua bài tập trên các em cần biết về
câu lệnh if lồng nhau và ưu điểm của
câu lệnh rẽ nhánh dạng đủ.
- Để tạo sự hứng thú và sự tìm tịi, vận
dụng thực tiễn giáo viên đưa ra câu hỏi
sau:
Câu hỏi 1: Em nào có thể cho cô biết
về các bài hát mà tác giả đã sử dụng - Học sinh trả lời.
- Học sinh trả lời.
cấu trúc rẽ nhánh trong bài hát.
Câu hỏi 2: Em nào thể hiện được bài
- Học sinh thể hiện bài hát.
hát đó.
Lưu ý: Nếu khơng có học sinh nào thể
hiện được bài hát “ Tự nguyện”
Giáo viên mở video cho học sinh nghe
bài hát.
Bài hát: Tự nguyện
Nếu là chim, tơi sẽ là lồi bồ câu trắng 
Nếu là hoa, tơi sẽ là một đóa hướng
dương 

Nếu là mây, tơi sẽ là một vầng mây
ấm 
Nếu là người, tôi sẽ chết cho quê
hương. 
Là chim, tôi sẽ cất cao đôi cánh mềm 
Từ Nam ra ngoài Bắc báo tin nối liền 
Trang 12

skkn


Là hoa, tơi nở tình u ban sớm 
Cùng mn trái tim ngất ngây hồ
bình .
Hoạt động 4: Vận dụng
1. Mục tiêu: Học sinh giải quyết bài tập thực tiễn với cấu trúc nhánh
2. Nhiệm vụ học tập của học sinh: Vận dụng các kiến thức vào giải quyết bài
toán thực tiễn và các bài toán quen thuộc với câu lệnh rẽ nhánh
3. Sản phẩm học sinh: Học sinh viết được các chương trình đơn giản sử dụng
câu lệnh if -then gắn với thực tiễn
3. Cách thức tiến hành hoạt động: Học ở nhà
*Bài tập về nhà:
Câu 1: Hồn thành chương trình giải phương trình bậc 2. [1]
Câu 2: VDT.Sử dụng cấu trúc rẽ nhánh dạng đủ, viết chương trình kiểm tra
một số tự nhiên n là số chẵn hay số lẻ.[3]
(Vận dụng mức thấp).
Câu 3: VDC. Sử dụng cấu trúc rẽ nhánh dạng đủ, viết chương trình nhập vào
số KW điện tiêu thụ của mỗi hộ gia đình rồi tính số tiền phải trả biết rằng số tiền
được tính như sau:
- Từ KW thứ 1 đến 100 được tính giá 1000 đồng.

- Từ KW thứ 101 đến 200 được tính giá 1500 đồng.
- Từ KW thứ 201trở lên được tính giá 2000 đồng. [4]
(Vận dụng mức cao, trong tình huống mới).
2.4. Hiệu quả của sáng kiến king nghiệm đối với hoạt động giáo dục, với
bản thân, đồng nghiệp và nhà trường.
Trải qua thực tiễn giảng dạy nội dung bài giảng liên quan đến SKKN và
có sự tham góp của đồng nghiệp, vận dụng SKKN vào giảng dạy đã thu được
một số kết quả nhất định sau:
- Đa số học sinh có cái nhìn tổng quát, sâu rộng hơn và tránh được
nhiều sai lầm khi giải các bài tốn có sử dụng cấu trúc rẽ nhánh.
- Giúp cho học sinh lớp 11 có kiến thức chắc chắn hơn, kỹ năng thực
hành thành thạo và tự tin hơn khi học phần này.
- Đề tài đã góp phần nâng cao cho học sinh khả năng giải các bài
tốn có sử dụng cấu trúc rẽ nhánh. Gây được sự hứng thú cho học sinh học
tập chủ động và sáng tạo hơn. Năm học 2019 - 2020 tôi đã áp dụng đề tài này
cho học sinh các lớp 11B2, 11B3, 11B5 trong các tiết học.
Như vậy sau khi áp dụng phương pháp Nghiên cứu bài học vào dạy học
trong lớp thực nghiệm thì điểm kiểm tra 1 tiết chương 3 của lớp thực nghiệm
11B5 và lớp đối chứng 11B4 như sau:
Chất lượng bài kiểm tra 1 tiết chương 3 của lớp 11B5 sau khi vận dụng
SKKN và lớp 11B4 không vận dụng SKKN.
Lớp Sĩ
Điểm 4
Điểm 5, 6
Điểm 7, 8 Điểm 9,10
Điểm 1,
Trang 13

skkn

số

2, 3
SL

%

SL

%

SL

%
50%

11B4

36

0

0

5

13.9%

18

11B5

42

0

0

5

11.9%

15

SL

%

SL

%

11 30.6%

2

5.5%

35.7% 18 42.9%

4

9.5%

Như vậy khi sử dụng phương pháp: Dạy học theo hướng phát huy tính
chủ động sáng tạo của học sinh qua bài "Cấu trúc rẽ nhánh" tạo hứng thú
và nâng cao kết quả học tập môn Tin học 11, đã giúp cho học sinh tìm ra và
lĩnh hội được kiến thức mới một cách vững chắc, nhờ sự định hướng của giáo
viên thì chất lượng học sinh được nâng lên rõ rệt, cụ thể: Số điểm yếu khơng
cịn, trung bình giảm, khá và giỏi tăng lên cao hơn nhiều so với lớp đối chứng.
III. Kết luận, kiến nghị
3.1. Kết luận
Từ thực tế giảng dạy bài: " Cấu trúc rẽ nhánh" thì bất cứ giáo viên nào
cũng nhận thấy khối lượng kiến thức nhiều mà phân phối chương trình tiết lí
thuyết và bài tập cịn ít. Hơn nữa đây là kiến thức quan trọng được dùng trong
các bài tốn lập trình. Sáng kiến kinh nghiệm này góp phần giúp các em học tốt
hơn và có hứng thú học tập hơn với môn Tin học 11.
Phương pháp nghiên cứu bài học là một trong những phương pháp giảng
dạy có hiệu quả nhằm khơi dậy sự nhiệt tình, tính năng động và sáng tạo của học
sinh, tạo quan hệ thân thiện, tích cực giữa giáo viên với học sinh, giữa học sinh
với học sinh.
Cụ thể:
+ Xây dựng cho học sinh có được lối sống hịa nhập với cộng đồng, tinh
thần hợp tác, kĩ năng giao tiếp, tinh thần đoàn kết, sự phối hợp, hiểu biết về tinh
thần trách nhiệm và hỗ trợ lẫn nhau giữa các thành viên. Từ đó, tạo ra những
giải pháp mới cho mọi vấn đề khó khăn. Thu được kết quả học tập cao hơn.
+ Kiến thức trở nên sâu sắc, bền vững dễ nhớ, nhớ nhanh và lâu hơn do
được trao đổi học hỏi giữa các thành viên trong nhóm.
+ Giúp học sinh thoải mái, tự tin hơn trong việc trình bày ý kiến của mình

và biết lắng nghe có phê phán ý kiến của những thành viên khác.
3.2. Kiến nghị
Trên đây là đề tài: Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát
huy tính chủ động sáng tạo của học sinh qua bài "Cấu trúc rẽ nhánh" tạo
hứng thú và nâng cao kết quả học tập môn Tin học 11 mà tôi đã nghiên cứu
vận dụng trong quá trình giảng dạy thực tế các lớp mình dạy. Với kết quả bước
đầu có khả quan song khơng tránh khỏi những sơ sót. Để đề tài của tôi được tốt
hơn và việc sử dụng đạt hiệu quả cao hơn, tôi rất mong các đồng nghiệp đóng

Trang 14

skkn


góp ý kiến giúp đề tài của tơi đạt chất lượng, việc giảng dạy trong nhà trường
ngày càn nâng cao hơn, giúp học sinh học tốt hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
XÁC NHẬN CỦA ĐƠN VỊ
Phó Hiệu Trưởng

Thanh Hóa, ngày 15 tháng 05 năm 2021
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình
viết, khơng sao chép nội dung của người
khác.

Lê Thị Thảo

Đỗ Duy Thành

Trang 15

skkn


TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]. Sách giáo khoa Tin học lớp 11, NXB giáo dục
[2]. Sách giáo viên Tin học 11, NXB giáo dục
[3]. Sách bài tập tin học 11, NXB giáo dục, 2007
[4]. Sách kiểm tra đánh giá thường xuyên và định kì mơn Tin học lớp 11, Qch
Tất Kiên - Đỗ Đức Đông, NXB giáo dục , 2008
[5]. Ngôn ngữ lập trình Pascal, Quách Tuấn Ngọc
NXB thống kê (2002)
[6]. Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng môn Tin học THPT
NXB giáo dục
[7]. Tài liệu tập huấn online “Chương trình giáo dục phổ thơng 2018”.

Trang 16

skkn


DANH MỤC
CÁC ĐỀ TÀI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG
ĐÁNH GIÁ XẾP LOẠI CẤP PHÒNG GD&ĐT, CẤP SỞ GD&ĐT VÀ
CÁC CẤP CAO HƠN XẾP LOẠI TỪ C TRỞ LÊN
Họ và tên tác giả: Lê Thị Thảo
Chức vụ và đơn vị công tác: Giáo viên trường THPT Thạch Thành 3

TT

Tên đề tài SKKN

Cấp đánh
giá xếp loại
(Phòng, Sở,
Tỉnh...)

1.

Nâng cao chất lượng giờ học
bằng phương pháp vận dụng
nghiên cứu bài học và sử dụng
bản đồ tư duy vào dạy học bài
“Ví dụ về cách viết và sử dụng
chương trình con - Tin học 11

Sở

Kết quả
đánh giá
xếp loại
(A, B,
hoặc C)

Năm học
đánh giá
xếp loại

C

20172018

Trang 17

skkn