Tìm hiểu phong cách nghệ thuật nhiếp ảnh Việt Nam pot

Tìm hiểu phong cách nghệ thuật nhiếp ảnh Việt Nam

Khoảng trời riêng - Ảnh: Trần Chính
Giống như các bộ môn nghệ thuật tạo hình khác, nghệ thuật nhi
ếp ảnh
bao gồm các nhà sáng tác (thuộc nghệ thuật tạo h
ình) và các nhà
nghiên cứu lý luận phê bình (thuộc ngôn ngữ, văn ch
ương). Do đó khi
bàn về phong cách nghệ thuật nhiếp ảnh là ph
ải nói tới phong cách
nghệ thuật và phong cách ngôn ngữ văn chương.
Theo đ
ịnh nghĩa chung của Đại từ điển tiếng Việt (Viện Ngôn ngữ),
phong cách là vẻ riêng trong lối sống, trong việc làm của một ngư
ời
được thường xuyên di
ễn ra trong cuộc sống. Vậy phong cách của một
nghệ sĩ nhiếp ảnh (nhà sáng tác) là tổng thể những biện pháp k
ỹ thuật,
kỹ xảo nhiếp ảnh riêng c
ủa một tác giả, một thể loại ảnh nhất định
trong một thời đại nhất định để biểu đạt tư tưởng, tình cảm của m
ình,
trên cơ s
ở nắm vững ngôn ngữ nghệ thuật nhiếp ảnh. Việc chọn lựa
ngôn ngữ nghệ thuật, đã làm nên phong cách ngh
ệ thuật của một tác
giả, một dấu ấn cá nhân, một trư
ờng phái, khiến cho công chúng khi
xem bức ảnh của họ, sẽ nhận ra ngay tác phẩm ấy là của tác giả n

ào.
Nhiều tác giả tuy có chung một trường phái nghệ thuật nhưng m
ỗi tác
giả lại có phong cách riêng, do bản chất, trình độ ngôn ngữ tạo h
ình
nghệ thuật và kh
ả năng phát hiện thẩm mỹ ngay trong hiện thực của
mỗi người. Chẳng hạn cũng là trường phái ‘ảnh như tranh thu
ỷ mạc’
nhưng mỗi tác giả có cách biểu đạt riêng. Một nhà nhi
ếp ảnh có phong
cách, người đó thường chọn cho mình một mảng đề tài tương đ
ối gần
gũi với nhau. Thí dụ đề tài phong cảnh sơn thu
ỷ, phong cảnh kiến trúc,
phong cảnh nông nghiệp… và suốt cuộc đời họ sáng tạo cho đề t
ài đó,
mà Ansel Adams là một thí dụ điển hình. Suốt cuộc đời sáng tác c
ủa
ông, ông chỉ dùng máy ảnh to, đặt trên chân máy và ph
ần lớn chụp
phong cảnh núi non, sông nước…

Cũng cần nhấn mạnh rằng, phong cách sáng tác của một tác giả ho
àn
toàn không có nghĩa trong quá trình sáng tạo là ngư
ời đó lặp đi lặp lại
chính mình mà không tìm thấy một yếu tố sáng tạo nào, nh
ững tác
phẩm đó sẽ trở nên nhàm chán. Để đạt đư

ợc phong cách trong sáng tác,
yếu tố sáng tạo nghệ thuật đóng một vai trò hết sức quan trọng.

Qua sự phân tích trên, chúng ta có thể kết luận rằng, ở nư
ớc ta tuy
phong trào nhiếp ảnh lên cao, nhiều nhà nhiếp ảnh đoạt đựơc nhi
ều giải
thưởng trong nước và quốc tế, nhưng chưa có một nghệ sĩ n
ào có
phong cách, để khi nhìn vào bức ảnh không cần xem tên tác gi
ả, vẫn có
thể đoán ngay tác phẩm đó của ai.

Xem một số ảnh của lão nghệ sĩ Võ An Ninh, như ‘Núi Tản sông Đ
à’,
‘Mẫu Sơn sau cơn mưa’, ‘Đôi nét thuỷ mạc Sapa’, ‘Sương s
ớm Hồ
Gươm’… có người cho rằng ảnh của cụ Võ mang phong cách ‘ảnh nh
ư
tranh thủy mạc’. Thoạt nhìn một số ảnh chụp ‘mây núi’, ‘s
ương mù’.
‘sơn thuỷ’… của cụ Võ thì nhận định đó có phần đúng, nh
ưng không
đầy đủ, bởi nghệ sĩ Võ An Ninh không chỉ có phong cảch; cụ là m
ột
nhà nhiếp ảnh thời sự’ ‘Ảnh nạn đói 1945’, ‘Học sinh sinh vi
ên Sài
Gòn biểu tình đòi đuổi tàu chiến Mỹ, 1950’… Trong những trư
ờng hợp
đó Võ An Ninh là một nhà báo, một nhà chép sử bằng ảnh.

Một nhà nghiên cứu lý luận phê bình nhiếp ảnh có phong cách, trư
ớc
hết bản thân bài viết của tác giả phải mang những đặc điểm riêng v
ề
ngữ âm, từ vựng, ngữ pháp phục vụ có hiệu quả các chức năng xã h
ội,
của ngôn ngữ, phù hợp với hoàn cảnh mục đích đối tượng giao tiếp.

Phong cách ngôn ngữ có nhiều loại. Ở đây chỉ bàn đ
ến phong cách
ngôn ng
ữ chính luận nghệ thuật. Mỗi cá nhân khi viết đều theo một
phong cách chức năng nhất định. Có những tác giả trong quá trình vi
ết
đã b
ộc lộ những nét độc đáo trong việc sử dụng ngôn ngữ. Những nét
độc đáo đó đọng lại trong nhiều tác phẩm sẽ h
ình thành nên phong
cách ngôn ngữ tác giả. Một nhà nghiên cứu lý luận ph
ê bình ngoài
phong cách ngôn ngữ còn phải có phong cách văn chương, tức là đ
ặc
điểm riêng độc đáo, thể hiện cách thức của ngư
ời viết trong việc phản
ánh, miêu tả, nghị luận, phê bình…. Thông qua vi
ệc sử dụng ngôn ngữ
văn học, phong cách người viết thể hiện ở tính tư tưởng và ngh
ệ thuật
của tác phẩm. Mỗi người làm công tác nghiên cứu lý luận ph

ê bình
nhiếp ảnh đều mong muốn mang phong cách riêng, độc đáo của m
ình,
nhưng trên thực tế các ‘nhà vi
ết’ của Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam,
không có một người nào đạt đư
ợc sự mong muốn đó. Muốn tạo dựng
cho mình một phong cách, tác giả phải có tài năng th
ực sự, có bản lĩnh,
ý thức sâu sắc và tính chủ động sáng tạo theo cách riêng của mình. M
ột
khi đạt đư
ợc phong cách, tác giả phải có những đặc điểm ổn định,
mang sắc thái độc đáo trong một giai đoạn nhất định.

Như vậy, dù là phong cách nhà sáng tác hay lý luận phê bình, khi đ
ã
trở thành phong cách riêng. Không nh
ững không lặp đi lặp lại chính
mình một cách máy móc, mà cũng không thể là ‘cái bo ngs’ của ngư
ời
khác, hoặc chạy theo ‘gu’ của người ‘cầm cân nảy mực’.